Tersanelerde kullanılan solventler (örneğin: toluen, ksilen, etilbenzen, stiren, metanol, aseton, metilen klorür, trikloroetilen vb.) boya, temizlik, kaplama, yapıştırıcı ve yalıtım işlerinde yaygın biçimde kullanılır ve bu kimyasalların buharları soluma yoluyla vücuda girer. Bu tür maruziyetler, akut (kısa vadeli) ve kronik (uzun vadeli) sağlık sorunlarına neden olabilir.
Aşağıda, solvent buharlarına her gün maruz kalan bir çalışanın, ilk temas, 1 hafta, 1 ay, 1 yıl ve 10 yıl sonrası farklı organ sistemleri üzerindeki etkilerini tabloda görebilirsiniz.
SOLVENT BUHARLARI – ORGAN BAZLI MARUZİYET ANALİZİ
| Organ/Sistem | İlk Temasta | 1 Hafta Sonra | 1 Ay Sonra | 1 Yıl Sonra | 10 Yıl Sonra |
|---|---|---|---|---|---|
| Merkezi Sinir Sistemi | Baş dönmesi, baş ağrısı, sersemlik, uyuşukluk | Reaksiyon zamanı uzar, uyku düzensizliği, dikkat dağınıklığı | Hafıza zayıflığı, duygu durum bozuklukları | “Kronik toksik ensefalopati” bulguları (unutkanlık, karar verme güçlüğü) | Kalıcı beyin hasarı, erken demans riski, psikiyatrik bozukluklar |
| Solunum Sistemi | Burun ve boğazda yanma, öksürük, nefes darlığı | Mukozal tahriş, bronş irritasyonu | Kronik bronşit, akciğer kapasitesinde azalma | Reaktif hava yolu hastalığı, astım benzeri tablo | Solvent kaynaklı KOAH, interstisyel akciğer hastalıkları |
| Karaciğer | Belirti vermez, mikroskobik düzeyde enzim aktivitesi | ALT/AST düzeylerinde hafif yükselme | Hepatoselüler stres, yorgunluk, ciltte sararma eğilimi | Solvent hepatotoksisitesi, toksik hepatit | Karaciğer sirozu, yağlı karaciğer, malignite riski |
| Böbrekler | Hafif baş ağrısı ve idrar renginde değişiklik | Hafif proteinüri, üriner rahatsızlık | Glomerüler filtrasyon düşebilir, hafif ödem | Solvent nefrotoksisitesi, kronik böbrek yetmezliği başlangıcı | Kalıcı böbrek yetmezliği, diyaliz ihtiyacı |
| Cilt | Kızarıklık, kuruluk, kaşıntı | Kontakt dermatit, pullanma | Ciltte hipersensitivite, egzama, çatlaklar | Kalıcı kimyasal dermatit, pigmentasyon bozuklukları | Deri kanseri riski (özellikle benzen ve arsenik ile) |
| Gözler | Yanma, sulanma, bulanık görme | Gözde tahriş ve konjonktivit | Görsel odaklanma sorunları, kuru göz sendromu | Gözde toksik hasar, kornea bozulması | Görme kaybı riski, mesleki katarakt |
| Üreme Sistemi | Belirti vermez | Testosteron/östrojen düzeylerinde değişim | Sperm kalitesinde düşüş, menstruel düzensizlik | İnfertilite, libido azalması | Doğurganlık kaybı, düşük ve doğumsal anomaliler riski (gebelerde) |
| İmmün Sistem | Geçici baskılanma | Soğuk algınlığına yatkınlık | Alerjik reaksiyonlar artar | Otoimmün hastalık riski artar | Kronik bağışıklık baskılanması, enfeksiyonlara direnç azalır |
| Kalp-Damar Sistemi | Nabız artışı, tansiyon düşüklüğü | Tansiyon oynaklığı, taşikardi | Kalp ritminde düzensizlikler, erken yorgunluk | Solvent kaynaklı kardiyotoksisite | Ateroskleroz, hipertansiyon, kardiyomiyopati |
| Sindirim Sistemi | Mide bulantısı, iştahsızlık | Gastrik asit salgısında artış, reflü | Mide ve bağırsak hassasiyeti, mide krampları | Karaciğer ilişkili safra sorunları | Malabsorpsiyon, hepatobiliyer hastalıklar |
| Kas ve İskelet Sistemi | Hafif kas yorgunluğu | Kas spazmları, el titremesi | Kas kuvvetinde azalma, el becerilerinde bozulma | Periferik nöropatiye bağlı kas gücü kaybı | Kas atrofisi, yürüme bozuklukları, iş gücü kaybı |
| Duyusal Sistem (Kulak-Burun) | Burun akıntısı, geçici anosmi | Koku alma duyusunda azalma | Kalıcı anosmi riski | Sinüzit ve rinit gelişimi | Koku alma yetisinin kaybı, kronik KBB hastalıkları |
🔬 🔬 🔬
Öne Çıkan Kronik Solvent Hastalıkları
- Kronik Toksik Ensefalopati (Solvent kaynaklı bilişsel bozulma)
- Solvent Hepatotoksisitesi
- Periferik Nöropati (El-ayak uyuşması, karıncalanma)
- Solvent İle İlişkili İnfertilite
- Solvent Astması
- Organik Solvent Sendromu (çoklu sistem etkilenmesi)
🛡️ 🛡️ 🛡️
Korunma ve İş Sağlığı Önlemleri
- Kişisel koruyucu donanım: Uygun kartuşlu gaz maskesi (A sınıfı solvent filtresi), eldiven, gözlük.
- İşyeri havalandırması: Lokal egzoz sistemleri ve sirkülasyon kontrolü.
- Maruziyet izleme: Solvent buharı ölçümleri, biyolojik izlem (örn. Toluene → hippurik asit).
- Eğitim: MSDS okuma, erken belirti tanıma, kişisel hijyen uygulamaları.
- Tıbbi takip: Periyodik sağlık muayeneleri, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Organik çözücülere mesleki maruziyet ve beyin görüntüleme, nörofizyoloji veya histopatoloji ile tespit edilebilen uzun süreli sinir sistemi hasarı https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12480295/
⭐️⭐️Çözücülerin ve dozaj prosedürünün hücre bazlı in vitro deneylerde kimyasal toksisite üzerindeki etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20499932/
⭐️⭐️Çözücü ve katkı maddesi etkileşimleri çekirdeklenme yolunda belirleyiciler olarak: genel tartışma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26083497/
⭐️⭐️Çözücü Taraması Çözücü Etkisi Değildir: Çok Bileşenli Reaksiyonların En Çok Göz Ardı Edilen Yönü Üzerine Bir İnceleme https://chemistry-europe.onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ejoc.202200172
⭐️⭐️ Çözücü nörotoksisitesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2078137/
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü