Pentan gibi yüksek uçuculuğa ve düşük parlama noktasına sahip hidrokarbonların depolandığı tank sistemlerinde, statik elektrik kaynaklı tutușma riski, işletmenin ve işlerin güvenliği açısından yüksek öncelikli bir tehlike olarak değerlendirilmeli, gerekli önlemler belirlenerek aralıksız uygulanmalıdır.

Pentan Tankının dolumu ve boşaltımı sırasında sıvıların hareketi, boru hatlarında ve tank iç yüzeylerinde elektriksel yük birikimine neden olabilir.

Uygun topraklama yapılmadığında veya antistatik önlemler ihmal edildiğinde, bu birikim kıvılcım boşalmasına dönüşerek patlayıcı atmosferin tutușmasına yol açabilir.

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizinde, statik elektrik yükünün oluşumu ile başlayan olası bir senaryo üzerinden, bu yükün kontrol altına alınıp alınamamasına bağlı olarak gelişebilecek olay zincirlerini değerlendirmeye çalışacağım

HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma için detaylı açıklamalı olay ağacı (event tree) analizimize bakalım.

🔺 HZ-04 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Statik elektrik birikimi ve potansiyel kıvılcım oluşumu.

---

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama / Eş Potansiyel Sistemi Çalışıyor mu?

• Evet:
  • Tüm metal parçalar eş potansiyel ile topraklanmış.
  • Statik yükler etkili şekilde boşaltılır.
    ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşmaz, tutuşma riski yok.
  • Risk Değerlendirmesi: Düşük – Önleyici sistem etkin şekilde çalışmakta.
• Hayır:
  • Topraklama yapılmamış ya da arızalı.
  • Statik yük birikir.
  • 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Yanıcı Buhar Mevcut mu?
    • Evet:
      • Yanıcı buhar mevcut, patlayıcı atmosfer oluşur.
      • 🔸 3. Kontrol Noktası: Kıvılcım Atladı mı?
        • Evet:
          • Statik elektrik boşalmasıyla kıvılcım meydana gelir.
          • Tutuşma olur.
            ❌ Sonuç: Yangın/patlama meydana gelir.
          • Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İgnisyon ve tutuşma gerçekleşti.
        • Hayır:
          • Yük birikse de kıvılcım oluşmaz.
            ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ama risk devam eder.
          • Risk Değerlendirmesi: Orta – Kritik durum devam ediyor.
    • Hayır:
      • Yanıcı buhar yok.
        ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşsa da tutuşturacak ortam yok.
      • Risk Değerlendirmesi: Düşük – Yangın riski yok.

---

🔸 4. Kontrol Noktası: Antistatik Malzeme Kullanıldı mı?

• Evet:
  • Hortumlar, eldivenler, ayakkabılar antistatik özellikte.
  • Yük transferi dengelenmiş.
    ✅ Sonuç: Statik yük oluşmaz veya güvenli boşaltılır.
  • Risk Değerlendirmesi: Düşük – Tasarımda güvenlik ön planda.
• Hayır:
  • Uygun antistatik önlem alınmamış.
  • İnsan veya ekipman üzerindeki yük birikir.
  • 🔸 5. Kontrol Noktası: İşlem Alanı İçinde Buhar Yoğunluğu Yüksek mi?
    • Evet:
      • Buhar patlayıcı düzeyde.
      • Kıvılcım olursa tutuşma kaçınılmaz.
        ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir.
      • Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İhmaller zinciriyle sonuç kötüleşti.
    • Hayır:
      • Buhar az, patlayıcı atmosfer oluşmaz.
        ⚠️ Sonuç: Kıvılcım tehlikesi mevcut ama tutuşturacak ortam yok.
      • Risk Değerlendirmesi: Orta – Tehlike sınırında seyreden durum.

Senaryomuzun Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama çalışıyor, statik yük boşaltılır	Düşük
2	Topraklama yok, kıvılcım oluşmaz, ortamda buhar yok	Orta
3	Topraklama yok, buhar var, kıvılcım oluşur, yangın çıkar	Yüksek
4	Antistatik ekipman var, yük oluşmaz	Düşük
5	Antistatik önlem yok, kıvılcım var ama buhar yok	Orta
6	Antistatik önlem yok, ortam buhar dolu, kıvılcım → patlama	Yüksek

---

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Statik elektrik kaynaklı tutușma olayları, genellikle görünmeyen bir enerji kaynağının etkisiyle başlar ve ani, zincirleme etkiler ile yangın veya patlamalara neden olabilir.

Bu analizimizde, pentan tankı depolama biriminde, statik elektrik riskinin hafife alınamayacağını ve bu riskin yalnızca pasif topraklama sistemleriyle değil, tüm proses zinciri boyunca disiplinli bir kontrol sistematiğiyle yönetilmesi gerektiğini ortaya koymaya

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı senaryosu, statik elektriğe bağlı tutuşma – patlama riskinin gerçekleşmesi durumunda hem personel güvenliği hem de tesisin operasyonel bütünlüğü açısından yaratabileceği etkileri gözler önüne sermeye çalıştım.

Bu çalışmanın – analizin sonucu olarak; statik elektrik önleme stratejilerinin, önleyici bakım planlarına entegre edilmesinin, çalışanların antistatik kıyafetlerle çalışmasının ve yüksek riskli alanlarda donanım kıvılcım güvenliğinin sağlanmasının elzem olduğunu farklı bir bakış açısı ile vurgulamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi; statik elektrik kaynaklı tutușmaların öngörüp önleyici (proaktif – günümüzün popüler kelimesi) risk yönetimi bakış açısı ile ele alınması, enerji kontrol önlemlerinin disiplinli bir şekilde uygulanması ve insan-makine-çevre etkileşimlerinin eş zamanlı birbirleri ile paralel olarak değerlendirilmesi için kapsamlı bir temel sunmayı amaçladım. Katkılarınız ile daha da iyi olacağına eminim.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️