Yüksekte çalışma, düşme riskine bağlı olarak iş kazaları açısından en kritik alanlardan biridir. Bu nedenle düşüş durdurma sistemleri, iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinin temelini oluşturmaktadır.
Paraşüt tipi emniyet kemerleri ve ilgili bağlantı elemanları, düşme sonucu oluşabilecek ölümcül riskleri kontrol altına almayı amaçlayan kişisel koruyucu donanımlar arasında yer alır. Ancak bu donanımların yalnızca varlığı değil, kullanım öncesi uygunluğu ve periyodik muayenelerinin eksiksiz yapılması, sistemin etkinliği açısından vazgeçilmezdir.
Bu yazıda; EN 361, EN 354, EN 355, EN 362 ve benzeri standartlar temelinde, paraşüt tipi emniyet kemerleri ve yardımcı bileşenlerinin risk temelli periyodik kontrol kriterlerini sizlere sunuyorum.
📋 📋 📋
Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri ve Yardımcı Aparatlar Periyodik Muayene Tablosu
| Ekipman/Bileşen | Kontrol Sıklığı | Kontrol Tipi | Kontrolü Yapan | Kriterler |
|---|---|---|---|---|
| Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri | 6 ayda 1 | Gözle & Dokunarak | Yetkili Kişi (İSG Uzmanı / Eğitilmiş Personel) | Kesik, yıpranma, dikiş kontrolü, deformasyon |
| Sırt D Halkası (Ana bağlantı noktası) | 6 ayda 1 | Fiziksel & Görsel | Yetkili Teknik Personel | Korozyon, çatlak, kaynak hatası |
| Ayarlanabilir Omuz Kayışları | 6 ayda 1 | Görsel | Yetkili Kişi | Aşınma, dikiş kontrolü, bükülme |
| Bacak Kayışları | 6 ayda 1 | Görsel & Fonksiyonel | Yetkili Kişi | Toka durumu, açma-kapama mekanizması |
| Tokalar ve Bağlantı Elemanları | 6 ayda 1 | Fonksiyonel & Fiziksel | Yetkili Teknik Personel | Pas, mekanik arıza, açılıp kapanma özelliği |
| Şok Emici (Enerji Sönümleyici) | 6 ayda 1 | Gözle & Etiketle Kontrol | Yetkili Teknik Personel | Açılmış mı, deforme olmuş mu, son kullanım tarihi geçmiş mi |
| Karabina (D tipi veya Vidalı) | 6 ayda 1 | Fonksiyonel & Fiziksel | Eğitilmiş Kişi | Açılma-kapanma kontrolü, pas, kilit mekanizması |
| Lanyard (Bağlantı Halatı) | 6 ayda 1 | Görsel & Fiziksel | Eğitilmiş Kişi | Halatın aşınması, kopma, düğüm, deformasyon |
| Kendiliğinden Sarımlı Düşüş Durdurucu (SRL) | 6 ayda 1 | Fonksiyonel, Geri Sarım Testi | Yetkili Teknik Personel | Sarım mekanizması, frenleme süresi, etiket durumu |
| Dikişler ve Etiketler | 6 ayda 1 | Görsel | Eğitilmiş Kişi | Açılma, sökülme, okunabilirlik |
| Üretim Etiketi & Sertifikasyonlar | Her kontrolde | Etiket Kontrolü | Eğitilmiş Kişi | CE, EN 361, EN 354, EN 355, üretim tarihi, son kullanım tarihi |
| Depolama Kutusu / Çantası | 12 ayda 1 | Fiziksel | Depo Yetkilisi | Nem, güneş ışığı, kimyasal temas kontrolü |
📘 📘 📘
Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri ve Yardımcı Aparatların Periyodik Muayeneleri
1. Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri (EN 361)
Tanım: Yüksekte çalışan kişinin düşüş anında güvenliğini sağlamak amacıyla vücuda bağlanan kişisel koruyucu donanımdır. Sırt kısmında bir adet “D-halkası” bulunur. Omuz, gövde ve bacak çevresini sarar.
Kontrol Kriterleri:
- Kumaş Aksamı: Yırtık, kesik, liflenme, UV ışığına bağlı gevşeme ve renk atması varsa kullanılamaz.
- Dikişler: Açılma, sökülme veya gevşeme belirtisi varsa değiştirilmelidir.
- Etiket: Kullanım tarihi, üretim tarihi ve EN 361 standardı okunabilir olmalıdır.
Kritik Not: Emniyet kemeri düşüş sırasında kullanılmışsa mutlaka servis görmeli veya imha edilmelidir.
🛠️ 🛠️ 🛠️
2. Sırt D-Halkası
Tanım: Emniyet kemerinin sırt kısmında yer alan, düşüş durdurucu sistemin bağlantı yapacağı metal halka.
Kontrol Kriterleri:
- Korozyon: Paslanma, yüzey bozulması varsa değiştirilmelidir.
- Çatlak / Kaynak Hataları: Metal üzerinde çatlama ya da kaynak noktalarında ayrılma varsa kullanım yasaktır.
- Form Bozukluğu: D-halkası oval yapısını kaybetmişse deformasyon var demektir.
🛠️ 🛠️ 🛠️
3. Ayarlanabilir Omuz Kayışları
Tanım: Kemerin vücudu saran üst kısmını oluşturan kayışlardır.
Kontrol Kriterleri:
- Gerginlik Ayarı: Ayar yapılabilmeli, mekanizma sıkışmamalıdır.
- Kayma Riski: Kayışlar çalışırken yerinden kayıyorsa risk teşkil eder.
- Dikişler: Önemli bağlantı yerleri olan bu dikişler gevşekse onarılmaz, kemer değiştirilmelidir.
🛠️ 🛠️🛠️
4. Bacak Kayışları
Tanım: Kullanıcının bacaklarını sararak kemerin kaymasını önler, yükü dengeli dağıtır.
Kontrol Kriterleri:
- Tokalar: Kolay takılıp çıkmalıdır. Kilitlenmesi bozuksa kullanım dışı kalır.
- Kumaş Kontrolü: Ter, sürtünme ve hareketten dolayı deformasyona uğrayabilir.
- Dikiş Yerleri: Kullanıcının ağırlığını taşıyan dikiş noktaları mutlaka gözlemlenmelidir.
🛠️ 🛠️ 🛠️
5. Tokalar ve Bağlantı Elemanları
Tanım: Omuz ve bacak kemerlerinin uçlarında yer alarak açma-kapama işlevi gören metal parçalardır.
Kontrol Kriterleri:
- Kilitleme Mekanizması: Tokalar açıldığında geri kilitlenebilmeli.
- Pas ve Çatlaklar: En yaygın tehlikedir. El kontrolüyle bile hissedilebilir.
- Kuvvet Testi (Opsiyonel): Laboratuvar ortamında 15 kN yük taşıyıp taşıyamadığı test edilebilir.
🛠️ 🛠️ 🛠️
6. Şok Emici (EN 355)
Tanım: Düşüş sırasında oluşan enerjiyi absorbe ederek vücuda etki eden kuvveti azaltan sistemdir.
Kontrol Kriterleri:
- Açılmış mı?: Şok emici bir kez açılmışsa kesinlikle tekrar kullanılmaz.
- Etiket Bilgileri: Açılma tarihi, üretim tarihi, EN standardı okunmalıdır.
- Dış Koruyucu Kılıf: Yırtılmış veya zedelenmişse koruma zafiyeti vardır.
🛠️ 🛠️ 🛠️
7. Karabina (EN 362)
Tanım: Emniyet kemerinin veya halatın bağlantı noktalarında kullanılan metal bağlantı aparatıdır.
Kontrol Kriterleri:
- Kilit Mekanizması: Vidalı veya otomatik kilitli olmalıdır. Serbestçe çalışmalıdır.
- Paslanma ve Çatlaklar: Sürtünme kaynaklı deformasyon varsa yenilenmelidir.
- Yük Taşıma Belgesi: Üzerindeki işaretleme (kN değeri) silinmemelidir.
🛠️ 🛠️ 🛠️
8. Lanyard (EN 354)
Tanım: Emniyet kemeri ile bağlantı noktası arasında bağlantıyı sağlayan halattır.
Kontrol Kriterleri:
- Halat Durumu: Kesik, lif atması, aşırı esneme veya düğüm varsa risklidir.
- Bağlantı Noktaları: Halat ucu dikilerek veya özel aparatla sabitlenmişse sağlamlığı kontrol edilir.
- Şok Emiciyle Kombinasyon: Şok emici içermeyen lanyardlar yalnızca sınırlı mesafe için uygundur.
🛠️ 🛠️ 🛠️
9. Kendiliğinden Sarımlı Düşüş Durdurucu (SRL)
Tanım: Kullanıcının hareketine uyum sağlayarak halatın serbest sarılmasını ve düşüşte ani frenlemeyi sağlayan cihaz.
Kontrol Kriterleri:
- Geri Sarım Testi: Halat serbest bırakıldığında cihaz içine sarmalıdır.
- Frenleme Mekanizması: Ani çekişte kilitlenme test edilmelidir.
- Halat Durumu: Yıpranma, düğüm ve metalde ezilme kontrol edilmelidir.
- Etiket: Üretici, üretim tarihi, CE işareti açıkça görünür olmalıdır.
🛠️ 🛠️ 🛠️
10. Dikişler ve Etiketler
Tanım: Tüm kayış ve bağlantı noktalarındaki dikişler, kullanıcı güvenliği açısından kritik önemdedir.
Kontrol Kriterleri:
- Renk Değişimi: Dikişlerde renk atması varsa UV ışığı etkisiyle zayıflama olabilir.
- Sökülme: Tek bir ipliğin bile kopması, yük dağılımını bozar.
- Etiket Durumu: Kullanım tarihi, standardı ve teknik bilgileri silinmişse belirsizlik oluşur.
🛠️ 🛠️ 🛠️
11. Depolama Kutusu / Çantası
Tanım: Emniyet kemeri ve ekipmanlarının kuru, tozsuz ve kimyasal maddelerden uzak şekilde saklandığı alan.
Kontrol Kriterleri:
- Ortam Nem Seviyesi: Donanım nemliyse malzeme mukavemeti düşer.
- Güneş Işığı Teması: UV ışınları ekipmanı zayıflatır.
- Kimyasal Etki: Asit, yağ, solvent gibi maddelere karşı korunaklı olmalıdır.
🎯 🎯 🎯
Sonuç ve Tavsiyeler
İş kazalarının büyük bir kısmı, yetersiz denetim ve donanım kontrollerinin ihmal edilmesinden kaynaklanmaktadır.
Yüksekte çalışmanın kaçınılmaz olduğu sektörlerde paraşüt tipi emniyet kemeri ve yardımcı aparatları, işçinin hayatını doğrudan koruyan sistemlerdir. Ancak bu donanımların etkinliği, yalnızca kaliteli üretimle değil, periyodik muayenelerin düzenli ve bilinçli yapılmasıyla sağlanır.
Kullanıcıların sadece donanımı değil, aynı zamanda kontrol ve bakım kültürünü de benimsemesi hayati önem taşır. Paraşüt tipi emniyet kemerleri ve yardımcı aparatların periyodik muayeneleri; sadece bir yasal zorunluluk değil, aynı zamanda yaşam koruyucu bir teknik sorumluluktur.
Bu doğrultuda yapılacak her denetim, yalnızca ekipmanın sağlamlığını değil, aynı zamanda kullanıcı güvenliğine olan kurumsal bağlılığı da yansıtır. Kuralına uygun yapılmış her muayene, iş güvenliği kültürünün sürdürülebilirliğini sağlayacak somut bir adımdır. Donanımların görsel, fonksiyonel ve teknik kontrolleri planlı bir şekilde yürütülmeli, her kontrol belgelendirilerek kurumsal denetim sistemine entegre edilmelidir.
Öneriler:
- Kişisel koruyucu donanım eğitimi yılda en az bir kez tekrar edilmeli.
- Kontroller mutlaka belgelendirilmeli ve kayıt altına alınmalıdır.
- Kullanılmış, düşüşe maruz kalmış, deformasyon görülmüş her donanım kullanım dışı bırakılmalıdır.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Standart ve Yönetmelik Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ TS EN 361 – Kişisel koruyucu donanım – Belirli bir yükseklikten düşmeye karşı – Tam vücut kemer sistemleri https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073082083083075105069114047049121122
⭐️⭐️ ANSI/ASSP Z359.2-2023: Düşmeye Karşı Koruma Programı Gereksinimleri https://blog.ansi.org/ansi-assp-z359-2-2023-fall-protection-program/
⭐️⭐️ İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18318&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü