Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin on ikincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.
Yararlı olması dileklerimle.
Pentan gibi yüksek yanıcılık özelliklerine sahip kimyasalların depolandığı tank sistemlerinde, yangın söndürme sistemlerinin yeterliliğinin ve acil müdahale sürelerinin güvenlik açısından kritik rolünü değerlendirelim
Pentan, düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı nedeniyle, sızıntı veya buhar birikmesi durumlarında alev alma ve patlama riski taşıyan bir bileşiktir. Bu nedenle, yangın olaylarında erken algılama, otomatik söndürme sistemlerinin etkinliği ve insan kaynaklı müdahale süresi, olayın yayılım boyutunu belirleyen başlıca faktörlerdir.
Pentan Tankı Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizinde, olayın ilk tetikleyicisi olan pentan kaynaklı tutuşma sonrası sistemin nasıl tepki verdiğini ve olayın hangi aşamalarda büyüyerek ikincil zararlara (çevresel etkiler, can kaybı, domino etkileri) yol açabileceğini modelliyor.
Yangın söndürme ekipmanlarının yetersizliği, algılama sensörlerinin arızası, ekiplerin müdahale kapasitesindeki zafiyetler ya da iletişimdeki gecikmeler; acil durum yönetimini sekteye uğratarak felaket boyutunda sonuçlar doğurabilir.
🔺 HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi
Tehlike Başlığı: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski
Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, bağlantı ekipmanı veya taşıma sırasında tutuşma/yangın çıkması (statik elektrik, sızıntı-buhar kaynaklı kıvılcım, sıcak yüzey teması vb.).
🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?
- Evet:
- Sistem çalışır durumda; dedektör, sensör ve yangın algılayıcılar düzgün devrede.
✅ Sonuç: Yangın otomatik tespit edilir, gecikmeden söndürülür. - Risk Değerlendirmesi: Düşük
- Sistem çalışır durumda; dedektör, sensör ve yangın algılayıcılar düzgün devrede.
- Hayır:
- Otomatik söndürme sistemi yok, devre dışı ya da arızalı.
🔸 2. Kontrol Noktası: İlk Müdahale Ekipmanı (Yangın tüpleri, hidrant vb.) Hazır mı?- Evet:
- Erişilebilir, basınçlı, işlevsel yangın tüpleri mevcut.
⚠️ Sonuç: Operatör tarafından hızlı müdahale mümkün. - Risk Değerlendirmesi: Orta
- Erişilebilir, basınçlı, işlevsel yangın tüpleri mevcut.
- Hayır:
- Yangın tüpleri boş, yerinde değil ya da ulaşılması zor.
🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın İlk Müdahale Ekibi Eğitimli ve Hazır mı?- Evet:
- Personel yangın tatbikatına katılmış, yangın planı biliyor.
⚠️ Sonuç: Yangına hızlı ve kontrollü müdahale edilir. - Risk Değerlendirmesi: Orta
- Personel yangın tatbikatına katılmış, yangın planı biliyor.
- Hayır:
- Panik, zaman kaybı, uygun müdahale yapılamaz.
🔸 4. Kontrol Noktası: Acil Durum Alarm ve Tahliye Sistemi Çalışıyor mu?- Evet:
- Alan zamanında boşaltılır, yayılma önlenir.
⚠️ Sonuç: İnsan kaybı riski düşer. - Risk Değerlendirmesi: Yüksek
- Alan zamanında boşaltılır, yayılma önlenir.
- Hayır:
- Tahliye gecikir, yangın büyür, maruziyet artar.
❌ Sonuç: Patlama ve ölümlü kazalar kaçınılmaz olur. - Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
- Tahliye gecikir, yangın büyür, maruziyet artar.
- Evet:
- Panik, zaman kaybı, uygun müdahale yapılamaz.
- Evet:
- Yangın tüpleri boş, yerinde değil ya da ulaşılması zor.
- Evet:
- Otomatik söndürme sistemi yok, devre dışı ya da arızalı.
Genel Olarak
| Senaryo No | Sonuç | Risk Seviyesi |
|---|---|---|
| 1 | Otomatik sistem devrede, yangın erken söndürüldü | Düşük |
| 2 | Otomatik sistem yok, ekipman hazır ve personel müdahale etti | Orta |
| 3 | Ekipman yok, eğitim eksik, tahliye sistemi çalışıyor | Yüksek |
| 4 | Hiçbir sistem devrede değil, müdahale yok, tahliye gecikti | Çok Yüksek |
| 5 | İlk müdahale yapılmış ancak ekip yetersiz ve yangın yayıldı | Çok Yüksek |
Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz
- Pentan tankı sahasında otomatik yangın algılama ve bastırma sistemleri kurulmalı (örneğin FM-200, köpüklü sistem).
- Taşınabilir yangın söndürücüler, periyodik kontrol ve testlerden geçirilmiş olmalı.
- Yangın senaryolu acil durum tatbikatları, tüm vardiya personeline düzenli uygulanmalı.
- Yangın riskli alanlar, görsel işaretler ve acil çıkış planlarıyla açıkça belirtilmeli.
- Acil alarm ve tahliye sistemleri, sesli-ışıklı uyarıcılarla desteklenmeli.
- Müdahale yetersizliği durumunda en azından yangın duvarları, yangın bölgeleme ve yangın geciktirici kaplamalar bulunmalı.
Yangın söndürme sisteminin yetersizliği ve müdahale süresindeki gecikme, yalnızca yangının fiziksel yayılımına değil; aynı zamanda can kaybı, çevresel tahribat, üretim kesintisi ve yasal sorumlulukların doğmasına neden olabilecek çoklu riskleri tetikleyen bir senaryo zinciridir.
Pentan gibi uçucu ve yanıcı kimyasalların yönetiminde yalnızca yangın sonrası müdahale değil; önleyici mühendislik kontrolleri, sürekli sistem testleri ve personel eğitimleri de yangın güvenliği stratejisinin temelini oluşturur.
Bu bağlamda; aktif yangın algılama sensörleri, otomatik gazlı söndürme sistemleri, yangın suyu hatları, köpük sistemleri, yedek jeneratör destekli ekipmanlar ve acil tahliye planları gibi çok katmanlı güvenlik önlemleri hayati önem taşır.
Bu olay ağacı analizi, özellikle acil durumlara hazırlıklı olmanın ve yangınla mücadele kapasitesinin artırılmasının önemini göstermiş oldu.
Kurumsal risk yönetiminin bir parçası olarak bu tür analizlerin periyodik aralıklarla güncellenmesi ve sistem tatbikatlarıyla desteklenmesi, hem çalışan güvenliği hem de tesis bütünlüğü açısından kaçınılmaz bir gerekliliktir.
Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.
Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi
| Tehlike Kodu | Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Alanlar / Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut / Önerilen Kontroller |
|---|---|---|---|---|---|
| HZ-01 | Sızıntı – Flanş / Conta | Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk | Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları | Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme | Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme |
| HZ-02 | Tank Delinmesi / Korozyon | Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu | Tank gövdesi, temel çevresi | Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike | Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri |
| HZ-03 | Statik Elektrik Boşalması | Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi | Dolum hattı, pompa, operatör | Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması | Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı |
| HZ-04 | Tank Aşırı Dolumu | Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası | Tank içi, taşma menholü | Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski | İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund) |
| HZ-05 | Köpük Sistemi Arızası | Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar | Yangınla mücadele sistemi | Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski | Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi |
| HZ-06 | Elektriksel Kıvılcım | EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım | Tank çevresi, dolum alanı | Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın | EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri |
| HZ-07 | Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği) | Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı | Tank havalandırması, soluma hattı | Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi | ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü |
| HZ-08 | Operatör Hataları | Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik | Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması | Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet | SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü |
| HZ-09 | Yangın / Harici Kaynaklı | Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları | Tank dışı, tesis geneli | Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski | 30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı |
| HZ-10 | Yanlış Kimyasal Dolumu | Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası | Tank içi kimyasal uyumu | Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı | Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi |
| HZ-11 | PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası | Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon | Tank üst kısmı, solunum hattı | Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama | Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi |
| HZ-12 | Gaz Dedektör Arızası | Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar | Gaz izleme sistemi | Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar | Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu |
| HZ-13 | Sızan Kimyasalın Giderilememesi | Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale | Sızıntı alanı, yer altı suyu | Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu | Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri |
| HZ-14 | Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu | Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar | Tüm saha | Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi | Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi |
| HZ-15 | Acil Tahliye Gecikmesi | Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği | Tüm çalışanlar | Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması | Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat |
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,
Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.
Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.
Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Gana’da Yangın Salgınlarının Eğilimi ve Bu Olayları Önleme Yolları https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5127973/
⭐️⭐️ Geçmişten Günümüze Yangınla Mücadele Şekilleri ve Günümüzde İtfaiyecilerin Bilmesi Gereken Yeni Yangın Söndürme Teknikleri http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://sssjournal.com/files/sssjournal/3c5426fb-5c91-4759-b2e6-2d2a976ba2db.pdf
⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page
⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub
⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis
⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419
⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896
⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü