Pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncına sahip yanıcı maddelerin depolandığı tank sistemlerinde, yangın veya patlama gibi olayların gerçekleşme ihtimali düşük olsa da, gerçekleştiğinde sonuçları yıkıcıdır.

Meydana gelebilecek istenmeyen durumlarda (Yangın-Patlama), olayın kontrol altına alınması büyük ölçüde ilk müdahale süresine ve etkinliğine bağlıdır. Ancak acil müdahalede yaşanan her saniyelik gecikme, etkilerin büyüklüğünü katlanarak artırır.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi, pentan tankında meydana gelebilecek yangın veya patlama durumlarında, acil müdahale sistemlerinin ve insan kaynaklı tepkilerin zamanında devreye girip girmemesi mihvalinde risk gelişimini sistematik olarak ele almaya çalıştım.

🔺 HZ-06 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan sızıntısı sonucunda yangın veya patlamanın meydana gelmesi

---

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Algılama Sistemi (Dedektör) Çalışıyor mu?

• Evet:
  • Yangın kısa sürede otomatik olarak algılanır.
  • Alarm sistemi devreye girer.
    ✅ Sonuç: Müdahale tetiklenir.
  • Risk Değerlendirmesi: Orta – Yangın var ama zamanında fark edildi.
• Hayır:
  • Dedektör arızalı ya da devrede değil.
  • 🔸 2. Kontrol Noktası: Yangın İnsan Gözetimiyle Fark Edildi mi?
    • Evet:
      • Personel gözle alevi görür ve alarm verir.
        ⚠️ Sonuç: Müdahale gecikmeli ama mümkündür.
      • Risk Değerlendirmesi: Yüksek – Gecikme nedeniyle alev yayılabilir.
    • Hayır:
      • Yangın fark edilmez.
        🔸 3. Kontrol Noktası: Otomatik Söndürme Sistemi Mevcut mu ve Çalışıyor mu?
        • Evet:
          • Yangın algılanmasa da sistem ısı/sıcaklıkla devreye girer.
            ✅ Sonuç: Alev kontrol altına alınır.
          • Risk Değerlendirmesi: Orta
        • Hayır:
          • Söndürme sistemi yok ya da devre dışı.
            🔸 4. Kontrol Noktası: Personel Tahliye Edilebildi mi?
            • Evet:
              • Alarm gecikmeli çalsa da tahliye eğitimi etkili.
                ⚠️ Sonuç: Can kaybı riski düşük ama mal kaybı yüksek olabilir.
              • Risk Değerlendirmesi: Yüksek
            • Hayır:
              • Personel içeride mahsur kalır.
                ❌ Sonuç: Ciddi yaralanmalar ve olası ölümler.
              • Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

---

🔸 5. Kontrol Noktası: Acil Durum Müdahale Ekibi Hazır mı?

• Evet:
  • Ekip eğitilmiş ve gerekli ekipmana sahip.
    ✅ Sonuç: Yangına erken müdahale edilir.
  • Risk Değerlendirmesi: Orta
• Hayır:
  • Müdahale gecikir veya yetersiz kalır.
    🔸 6. Kontrol Noktası: İtfaiye Erişimi Hızlı mı?
    • Evet:
      • 5-10 dakika içinde ulaşılır.
        ⚠️ Sonuç: Yangın yayılmış olabilir ama kontrol altına alınır.
      • Risk Değerlendirmesi: Yüksek
    • Hayır:
      • Gecikme 15 dakikayı aşarsa yangın tüm tesisi sarar.
        ❌ Sonuç: Tesis kaybı ve büyük çevresel zararlar.
      • Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Dedektör ve söndürme sistemi çalışıyor, yangın kontrol altında	Orta
2	Yangın geç fark ediliyor ama tahliye sağlanıyor	Yüksek
3	Yangın fark edilmiyor, söndürme sistemi de çalışmıyor	Çok Yüksek
4	Dedektör çalışıyor ama müdahale ekibi hazırlıksız	Yüksek
5	Müdahale yok, yangın yayılıyor, itfaiye geç kalıyor	Çok Yüksek
6	Müdahale zamanında, ekip hazır, yangın lokalize ediliyor	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

• Yangın algılama ve erken uyarı sistemleri (alev, duman, sıcaklık dedektörleri) periyodik kontrol edilmeli.
• Otomatik yangın söndürme sistemleri (köpük, su spreyi, kuru kimyevi toz) kurulmalı.
• Personel düzenli yangın ve tahliye eğitimi almalı.
• Acil durum planları güncel tutulmalı, her vardiyada hazır eğitimli ekip bulunmalı.
• İtfaiye ile koordinasyon planı yapılmalı, erişim yolları açık tutulmalıdır.

Yangın ve patlama gibi yüksek şiddetli olaylarda zaman faktörü, olayın ölümcül ya da kontrol edilebilir olup olmadığını belirleyen en kritik parametredir.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analiziyle ortaya koymaya çalıştığım senaryolar, özellikle otomatik sistemlerin devreye girmemesi, alarm sistemlerinin gecikmesi, müdahale ekipmanlarının yetersizliği, görevli personelin eğitimsizliği veya fiziksel olarak olay yerine ulaşamaması gibi faktörlerin zincirleme olarak birbirlerine etkilerini gösterdiğini düşünüyorum.

Acil müdahalede yaşanan her gecikme; sadece yangının yayılma hızını artırmakla kalmaz, aynı zamanda can kaybı riskini, çevresel kontaminasyon ihtimalini ve tesisin tüm operasyonel devamlılığını tehlikeye atar.

Bu nedenle müdahale ekiplerinin organizasyon yapısı, haberleşme altyapısı, acil durum tatbikatları ve otomatik bastırma sistemlerinin sürekli işler halde tutulması, riskin yönetilmesinde kilit rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, bu analizle yalnızca teknik riskleri değil; aynı zamanda organizasyonel reflekslerin ve sistem bütünlüğünün etkinliğini de sorgulamaya çalıştım. Karar vericilere ve saha uygulayıcıları için başlangıç olacağına, bilgi ve deneyimleri ile çok daha iyi hale getireceklerinii düşünüyorum. Sizlerden gelen geri bildirimlere göre düzeltmeler ve eklemeler yapmaktan mutlu olacağım.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️