5 Kasım 2025

Yüksekte Çalışma – Head Shake Nystagmus (HSN) Testi – Propriyosepsiyon

Yüksekte Çalışma Öncesi Vestibüler Fonksiyonun Dinamik Değerlendirilmesi

1. Denge Sisteminin Dinamik Doğası

İnsan vücudu, başın ve gözlerin koordineli hareketi sayesinde uzayda yönelimini koruyabilir. Bu karmaşık denge mekanizmasının kalbinde vestibüler sistem bulunur. İç kulaktaki yarım daire kanalları, utrikül ve sakkül gibi yapılar; yerçekimine, ivmeye ve baş hareketlerine duyarlıdır.

Dengeyi koruma süreci üç temel kaynaktan veri alır:

Görsel sistem (gözlerden gelen konum bilgisi),
Proprioseptif sistem (kas ve eklemlerden gelen pozisyon verileri),
Vestibüler sistem (iç kulaktan gelen hız, ivme ve yönelim bilgisi).

Bu üç sistemin entegrasyonu, beyin sapı, beyincik ve serebral korteks aracılığıyla gerçekleşir.
Head Shake Nystagmus (HSN) Testi, bu entegrasyonun özellikle vestibüler bileşenini dinamik koşullar altında değerlendiren bir yöntemdir.

2. HSN Testinin Tanımı ve Amacı

Head Shake Nystagmus (HSN) Testi, başın hızlı ritmik hareketleri sonrasında ortaya çıkan nistagmus (istem dışı ritmik göz hareketi) varlığını ve yönünü değerlendiren bir vestibülo-oküler refleks (VOR) testidir.

Amaç, iki taraflı vestibüler sistemin asimetrik çalışmasını tespit etmektir. Sağ ve sol yarım daire kanallarından gelen uyarıların eşit olmaması durumunda, başın hızlı hareketinden sonra gözlerde istemsiz hareketler gözlenir. Bu hareket, denge sisteminde bir tarafın baskın ya da zayıf çalıştığını gösterir.

Temel ilke:
Baş hızla sallandığında iç kulakta bulunan endolenf sıvısı hareket eder. Sağ ve sol lateral yarım daire kanallarından gönderilen sinyaller beyin sapında karşılaştırılır. Bu sinyaller arasında fark varsa (örneğin bir kulakta hipofonksiyon), sistem yanlış yön bilgisi üretir ve gözlerde nistagmus gelişir.

3. HSN Testinin Nörofizyolojik Temeli

Vestibülo-oküler refleks (VOR), baş hareketi sırasında gözlerin sabit bir noktaya odaklanmasını sağlar. Baş hızla sağa döndüğünde, gözler refleks olarak sola hareket eder ve görsel stabilite korunur.

Bu refleksin üç temel bileşeni vardır:

Reseptör düzeyi: Yarım daire kanallarındaki kupula ve endolenf hareketi,
Sinyal iletimi: Vestibüler sinir (VIII. kranial sinir) aracılığıyla beyin sapına aktarım,
Motor yanıt: Ekstraoküler kasların kasılmasıyla gözlerin kompansatuvar hareketi.

Eğer bir taraftaki vestibüler sinyal azalmışsa (örneğin labirentit, vestibüler nörit veya kronik ototoksisite sonrası), başın ritmik sallanması sonrası VOR dengesi bozulur ve gözler bir yöne saparak nistagmus oluşturur.

4. Testin Klinik Önemi

HSN testi, özellikle subklinik vestibüler asimetrileri ortaya çıkarma açısından çok değerlidir. Romberg veya Unterberger testi gibi statik denge testlerinde normal sonuç alınan bireylerde bile, Head Shake Nystagmus testi dinamik bozuklukları gösterebilir.

Bu durum özellikle yüksekte çalışan bireyler için kritik öneme sahiptir; çünkü yükseklik ortamında baş hareketleri ani, tekrarlayıcı ve yön değiştirici niteliktedir.

5. Testin Uygulanma Ortamı

Ortam Koşulları:

Sessiz, dikkat dağıtıcı uyaranlardan arındırılmış bir klinik ortam.
Zemin düz ve güvenli olmalı.
Işık orta düzeyde olmalı; aşırı parlak veya karanlık ortam göz hareketlerinin değerlendirilmesini zorlaştırır.

Kullanılan Ekipmanlar:

Frenzel gözlüğü veya video-okülografi sistemi (göz hareketlerini büyüterek incelemek için),
Sandalye veya sabit oturma alanı,
Zaman ölçer veya metronom (baş hareket hızını ayarlamak için),
Gözlem formu (nistagmus yönü, süresi ve tipi kaydı).

6. Testin Uygulama Basamakları

Adım 1: Başlangıç Pozisyonu

Kişi oturur pozisyondadır. Baş düz, bakış karşıya sabitlenmiş durumdadır.

Adım 2: Gözlük Takılması

Frenzel gözlüğü takılarak hastanın fiksasyon yeteneği (bir noktaya odaklanma) engellenir. Bu sayede nistagmusun bastırılması önlenir.

Adım 3: Başın Sallanması

Muayene eden kişi, deneğin başını yaklaşık 30° öne eğdirir.
Ardından baş, ±30°’lik açılarla (yani sağa-sola toplam 60°) ritmik şekilde 2 Hz frekansla (yaklaşık saniyede iki kez sağ-sol) 20 defa sallanır.
Bu işlem yaklaşık 10 saniye sürer.

Adım 4: Hareketsizlik ve Göz İzlemi

Baş hareketi durdurulur ve deneğin başı yeniden nötral pozisyona getirilir.
Uygulayıcı, ilk 30 saniye boyunca gözleri dikkatle izler.

Adım 5: Göz Hareketlerinin Değerlendirilmesi

Gözlerde ortaya çıkan istemsiz hareketlerin yönü, frekansı ve süresi kaydedilir.

7. Nistagmusun Tipleri ve Klinik Yorumu

HSN testinde gözlenebilecek nistagmus tipleri aşağıdaki gibidir:

Nistagmus Türü	Özellik	Olası Neden	Klinik Anlam
Yok	Gözler sabit, hareket yok	Normal vestibüler denge	Sağlıklı birey
Sağa atımlı nistagmus	Gözler hızlı fazda sağa sapar	Sol vestibüler hipofonksiyon	Sol labirent zayıf
Sola atımlı nistagmus	Gözler hızlı fazda sola sapar	Sağ vestibüler hipofonksiyon	Sağ labirent zayıf
Değişken yönlü (alternan)	Sağ-sol dönüşümlü hareket	Merkezi (serebellar) tutulum	Beyincik etkilenimi
Vertikal nistagmus	Yukarı veya aşağı yönlü hareket	Beyin sapı veya santral patoloji	Ciddi nörolojik bozukluk

8. Ölçüm Parametreleri

Latans: Nistagmusun baş hareketi durduktan sonra başlamasına kadar geçen süre. (Normalde 0,5–3 sn)
Süre: Göz hareketinin devam ettiği toplam süre (normal ≤10 sn).
Amplitüd: Gözün sapma açısı (derece cinsinden).
Frekans: Saniye başına salınım sayısı.

9. Testin Fizyolojik Yorumu

Normal bireylerde, iki yarım daire kanalından gelen sinyaller dengelidir.
Baş hızlı şekilde sallandığında endolenf hareketi her iki tarafta da eşit olur, bu nedenle net bir nistagmus oluşmaz.

Ancak bir tarafta vestibüler hipofonksiyon varsa:

Baş hareketi sırasında daha güçlü tarafın uyarısı baskın çıkar.
Beyin sapında yanlış “dönme hissi” algılanır.
Bu yanlış algı, gözlerde hızlı fazı sağlam tarafa doğru olan nistagmusa yol açar.

Örneğin:

Sağ vestibüler fonksiyon zayıf → Sağa atımlı nistagmus oluşur.

10. Örnek Klinik Uygulamalar

Örnek 1: Tek Taraflı Vestibüler Hipofonksiyon

Bir kaynak ustası, yüksekte çalışırken başını hızlı şekilde çevirdiğinde kısa süreli baş dönmesi yaşadığını belirtir. HSN testi sırasında sağa-sola 20 kez sallama sonrası sağa atımlı nistagmus izlenmiştir.
Yorum: Sol labirent hipofonksiyon; yüksekte ani baş hareketlerinde denge kaybı riski yüksek.

Örnek 2: Merkezi Patoloji (Serebellar Disfonksiyon)

Test sonrası nistagmus yön değiştirmiş ve süresi 20 saniyeyi aşmıştır.
Yorum: Beyincik tabanlı koordinasyon bozukluğu olasılığı; nörolojik inceleme gerekir.

Örnek 3: Normal Birey

Yüksekte çalışan bir vinç operatöründe test sonrası nistagmus gözlenmemiştir.
Yorum: Vestibüler sistem dengelidir; dinamik baş hareketlerinde oryantasyon kaybı riski düşük.

11. Yüksekte Çalışacak Kişilerde Uygulama ve Değerlendirme

Yüksekte çalışma, insan vücudunun proprioseptif ve vestibüler sistemlerini maksimum düzeyde kullandığı bir faaliyettir.

Bu tür çalışmalarda dengeyi bozan en küçük vestibüler asimetri bile ciddi düşme riskine yol açabilir.
HSN testi bu nedenle ön değerlendirme protokolüne dahil edilmelidir.

Değerlendirme Basamakları:

Anamnez:
- Daha önce geçirilen kulak enfeksiyonları, travmalar, denge bozuklukları sorgulanır.
HSN Uygulaması:
- Yukarıda belirtilen standart prosedür ile test yapılır.
Sonuçların Kaydı:
- Nistagmus yönü, süresi, tipi formlara kaydedilir.
Risk Analizi:
- Nistagmus pozitif olan bireyler; “yüksekte çalışma için geçici uygun değil” kategorisine alınır.
İleri Değerlendirme:
- Vestibüler Rehabilitasyon, Elektronistagmografi (ENG) veya Video Head Impulse Test (vHIT) gerekebilir.

12. Yüksekte Çalışmada Denge Riskleriyle İlişkilendirme

Denge Bozukluğu Türü	HSN Bulgusu	İş Güvenliği Etkisi	Önerilen Önlem
Tek taraflı vestibüler kayıp	Tek yönlü nistagmus	Baş dönmesi, oryantasyon kaybı	Yüksek çalışma ertelenmeli, medikal tedavi
Bilateral vestibüler kayıp	Zayıf veya yok nistagmus	Görsel odak kaybı	Sık mola, düşük hızda çalışma
Merkezi koordinasyon bozukluğu	Alternan/vertikal nistagmus	Beklenmedik düşme riski	Nörolojik muayene önerilir
Normal vestibüler yanıt	Nistagmus yok	Güvenli çalışma olasılığı yüksek	Rutin takip

13. Testin Güvenirliği ve Sınırlamaları

Güvenirlik:

Klinik olarak yüksek özgüllük (>%85).
Subklinik vestibüler asimetrileri yakalama duyarlılığı yüksektir.

Sınırlamalar:

Testin sonucu, yorgunluk veya ilaç etkisiyle değişebilir.
Gözlemci deneyimi büyük rol oynar.
Göz kası spazmları veya görsel sabitleme yeteneği güçlü bireylerde sonuç bastırılabilir.

14. Diğer Denge Testleriyle Karşılaştırma

Test Adı	Değerlendirdiği Alan	Statik/Dinamik	HSN ile İlişkisi
Romberg Testi	Propriosepsiyon + Vestibüler entegrasyon	Statik	Statik dengeyi değerlendirir, HSN dinamik farkları ortaya koyar
Unterberger Testi	Vestibülospinal refleks	Dinamik	HSN ile birlikte uygulanırsa sistematik analiz sağlar
Head Thrust Testi	VOR fonksiyonu (hızlı baş hareketi)	Dinamik	HSN testine tamamlayıcıdır
Dix-Hallpike Testi	Posterior kanal BPPV	Pozisyonel	HSN, pozisyonel olmayan asimetrileri gösterir

15. İş Sağlığı ve Güvenliği Perspektifinden Sonuçların Yorumlanması

Yüksekte çalışma, denge kaybının ölümcül sonuçlara yol açabileceği bir alandır.
HSN testi, bu nedenle sadece medikal bir test değil; aynı zamanda önleyici iş güvenliği aracı olarak düşünülmelidir.

Pozitif HSN (Nistagmus Var):

Çalışan geçici olarak “yüksekte çalışma için uygun değildir”.
Vestibüler rehabilitasyon veya medikal tedavi sonrası yeniden değerlendirme gerekir.

Negatif HSN (Nistagmus Yok):

Vestibüler sistem dengelidir.
Yüksek riskli görevlerde baş hareketi kaynaklı oryantasyon kaybı riski düşüktür.

Raporlama Biçimi:

“Head Shake Nystagmus testi sonucuna göre vestibüler asimetri saptanmamıştır / saptanmıştır.”
“Yüksekte çalışma açısından vestibüler denge yeterlidir / yetersizdir.”

16. Pratik Uygulama Örneği – Tersane Ortamında Değerlendirme

İzmit Körfezi’ndeki bir tersanede çalışan vinç operatörleri ve iskele ustaları arasında yapılan denge testlerinde şu sonuçlar elde edilmiştir:

30 kişilik grupta 4 kişide HSN testi pozitif bulunmuştur.
Bu çalışanların üçü, başı hızlı çevirdiklerinde kısa süreli baş dönmesi bildirmiştir.
Detaylı muayenede, ikisinde sol vestibüler hipofonksiyon, birinde geçirilmiş labirentit öyküsü belirlenmiştir.

Sonuç olarak bu kişiler rehabilitasyon programına alınmış, tedavi sonrası yeniden test edilmiş ve nistagmus kaybolunca yüksekte çalışma izni verilmiştir.

Bu yaklaşım, düşme oranlarını ve vestibüler kaynaklı dengesizlik şikayetlerini belirgin biçimde azaltmıştır.

17. Testin Standardizasyonu İçin Öneriler

Baş sallama frekansı dakikada 120 hareket (2 Hz) olacak şekilde metronomla kontrol edilmelidir.
Test her iki baş yönünde eşit genlikte yapılmalıdır.
Gözlem süresi mutlaka 30 saniyeyi geçmemelidir.
Test öncesi kafein, alkol veya vestibüler sistemi etkileyen ilaçlar kullanılmamalıdır.
Uygulayıcılar testin santral ve periferik nistagmus farklarını ayırt edebilmelidir.

18. Sonuç: HSN Testinin İş Sağlığı Alanındaki Önemi

Head Shake Nystagmus Testi, dinamik denge sisteminin gerçek performansını ölçen, uygulaması kolay ve bilimsel temele dayalı bir tarama aracıdır.

Yüksekte çalışacak bireylerde:

Ani baş hareketleri,
Görsel odak değişimleri,
Mekanik titreşimler ve yön kaybı durumları sık yaşandığından,
vestibüler sistemin sağlamlığı hayati önem taşır.

HSN testi, bu açıdan erken uyarı sistemi görevi görür.
Bir çalışanda nistagmus saptanması, potansiyel bir düşme veya kazanın önceden fark edilmesi anlamına gelir.

Dolayısıyla;

İşe giriş muayenelerinde,
Periyodik sağlık kontrollerinde,
Denge şikâyeti bildiren çalışanlarda
rutin olarak uygulanması önerilir.

19. İSG Uygulamasıda Genel Değerlendirme Tablosu

Test Sonucu	Yorum	Çalışma Uygunluğu	Öneri
Nistagmus yok	Normal vestibüler fonksiyon	Uygun	Rutin kontrol
Nistagmus 5 sn’den kısa	Hafif asimetri	Koşullu uygun	Yavaş baş hareketi önerilir
Nistagmus 5–15 sn	Belirgin vestibüler fark	Uygun değil	Rehabilitasyon önerilir
Nistagmus 15 sn’den uzun veya yön değiştiren	Santral köken olasılığı	Kesinlikle uygun değil	Nörolojik inceleme gerekir

Head Shake Nystagmus Testi, basit görünmesine rağmen iş sağlığı alanında yüksek öngörü gücüne sahip nörovestibüler bir testtir.
Yüksekte çalışma, denge sistemini sürekli sınayan bir faaliyettir; bu nedenle HSN testiyle belirlenen en küçük vestibüler dengesizlik bile ciddi kazaların önüne geçebilir.

Sonuç olarak:

HSN testi, vestibüler sistemin dinamik simetrisini değerlendirir.
Pozitif bulgu, bir tarafın zayıf veya baskın olduğunu gösterir.
Yüksekte çalışanlar için bu durum, potansiyel düşme riski demektir.
Testin düzenli uygulanması, hem iş güvenliği performansını artırır hem de çalışan sağlığını korur.

HEAD SHAKE NYSTAGMUS (HSN) TESTİ UYGULAMA FORMU

1. KİMLİK BİLGİLERİ

Adı Soyadı: …………………………………………………………………………………………………….
T.C. Kimlik No: ……………………………………………………………………………………………….
Yaş: …………. Cinsiyet: …………. Tarih: ……………..
İş Kolu / Görev: ………………………………………………………………………………………………
Testi Uygulayan Uzman: ………………………………………………………………………………..

2. TESTİN UYGULAMA ŞARTLARI

Test Ortamı: □ Sessiz □ Aydınlık □ Sabit Zemin
Kullanılan Ekipman: □ Frenzel Gözlüğü □ Video-Okülografi □ Zamanlayıcı
Test Pozisyonu: □ Oturur □ Ayakta
Baş Öne Eğimi: 30°
Baş Sallama Açısı: ±30° (Toplam 60°)
Hız: Yaklaşık 2 Hz (dakikada 120 hareket)
Tekrarlama Sayısı: 20

3. TEST UYGULAMA BASAMAKLARI

Aşama	İşlem	Uygulayıcı Onayı
1	Baş nötral pozisyonda iken gözler gözlükle izlenir	□ Evet □ Hayır
2	Baş 30° öne eğilir	□ Evet □ Hayır
3	Baş sağa-sola 20 kez ritmik şekilde sallanır	□ Evet □ Hayır
4	Hareketsizlik sonrası göz hareketleri 30 sn boyunca izlenir	□ Evet □ Hayır

4. GÖZLEM ALANLARI

Gözlem Kriteri	Sağ Göz	Sol Göz
Nistagmus varlığı	□ Var □ Yok	□ Var □ Yok
Nistagmus yönü	□ Sağa □ Sola □ Yukarı □ Aşağı □ Alternan	□ Sağa □ Sola □ Yukarı □ Aşağı □ Alternan
Hızlı faz yönü	……………..	……………..
Latans süresi (sn)	……………..	……………..
Süre (sn)	……………..	……………..
Amplitüd (°)	……………..	……………..
Frekans (Hz)	……………..	……………..
Görsel fiksasyon etkisi	□ Bastırıyor □ Bastırmıyor	□ Bastırıyor □ Bastırmıyor

5. KLİNİK DEĞERLENDİRME

Bulgular	Olası Yorum	Uygunluk
Nistagmus yok	Normal vestibüler denge	□ Uygun
Sağa atımlı nistagmus	Sol vestibüler hipofonksiyon	□ Koşullu uygun
Sola atımlı nistagmus	Sağ vestibüler hipofonksiyon	□ Koşullu uygun
Alternan / vertikal nistagmus	Merkezi patoloji olasılığı	□ Uygun değil
Uzun süreli (>15 sn) nistagmus	Belirgin asimetri	□ Uygun değil

6. RİSK DEĞERLENDİRME VE AÇIKLAMA

Risk Düzeyi	Tanım	Önerilen İşlem
Düşük	Nistagmus yok veya 5 sn’den kısa	Rutin kontrol
Orta	5–15 sn arası tek yönlü nistagmus	Vestibüler rehabilitasyon önerilir
Yüksek	15 sn’den uzun veya yön değiştiren nistagmus	Nörolojik inceleme / geçici işten uzaklaştırma

7. TEST SONUCU

Genel Değerlendirme: ………………………………………………………………………………………………….
Test Sonucu: □ Negatif (normal) □ Pozitif (anormal)
Vestibüler Asimetri: □ Yok □ Var (Sağ / Sol)
Çalışma Uygunluğu: □ Uygun □ Koşullu □ Uygun Değil

8. TESTİ UYGULAYANIN GÖRÜŞÜ
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………..

Uygulayıcı Adı – Soyadı: …………………………………………………….
Unvanı: …………………………………………………….
İmza / Kaşe: …………………………………………………….

Not:
Bu test sonucu yalnızca vestibüler denge sisteminin değerlendirmesi için kullanılmalı, pozitif sonuçlar klinik tanı anlamına gelmemektedir. Pozitif bulgularda nörolojik veya otolojik inceleme önerilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #headshakenystagmus #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni5 Kasım 2025

3 Kasım 2025

Yüksekte Çalışma – Dix–Hallpike Manevrası – Propriyosepsiyon

Dix–Hallpike Manevrası – Yüksekte Çalışanlarda Vestibüler Değerlendirme Kılavuzu

1. DİX–HALLİPİKE MANEVRASI

İş sağlığı ve güvenliği bağlamında dengenin korunması, özellikle yüksekte çalışma yapan personel için kritik öneme sahiptir. Baş dönmesi, vertigo veya vestibüler disfonksiyon, çalışanlarda ciddi düşme ve yaralanma riskleri oluşturabilir.

Dix–Hallpike Manevrası (DHM), benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) tanısında altın standart olarak kabul edilen bir testtir. BPPV, iç kulaktaki yarım daire kanallarındaki otolitlerin yanlış yerde hareket etmesi sonucu oluşan, baş hareketine bağlı kısa süreli vertigo atakları ile karakterizedir.

İş sağlığı uygulamaları bağlamında, DHM ile yapılan değerlendirme, çalışanların yüksekte güvenle çalışabilirlikleri, düşme riski ve denge reflekslerinin yeterliliği konusunda somut veri sağlar.

2. VESTİBÜLER SİSTEMİN TEMELİ

Dix–Hallpike Manevrası, vestibüler sistemin posterior yarım daire kanalının işlevselliğini test eder.

2.1 İç Kulak Anatomisi

Utrikül ve Sakkül: Lineer hız ve yerçekimi algılar.
Yarım Daire Kanalları: Angular hız ve yön değişikliklerini algılar.
Otolitler (Kristaller): Endolenf içindeki kalsiyum karbonat kristalleri; hareket sırasında kanalın uyarılmasını sağlar.

BPPV’de, otolitler yerlerinden kopar ve yarım daire kanallarının endolenfinde serbest yüzer. Bu durum, baş belirli bir pozisyona geldiğinde saniyeler süren vertigo ve nistagmus ile kendini gösterir.

2.2 Fizyoloji ve Patofizyoloji

Normal koşul: Baş hareketi sırasında endolenf ve ampulladaki tüy hücreleri uyarılır, beyin göz hareketlerini ve dengenin korunmasını sağlar.
BPPV durumu: Otolitler kanal içinde serbest hareket eder ve anormal uyarı gönderir.
Klinik sonuç: Kısa süreli, pozisyona bağlı vertigo ve nistagmus. İş güvenliği açısından risklidir, özellikle yüksekte çalışırken.

3. DIX–HALLPIKE MANEVRASININ UYGULANMASI

DHM, klinik gözlem ve objektif ölçüm temelli bir testtir. İş sağlığı değerlendirmelerinde prosedür, güvenlik ve çalışan konforu ön plandadır.

3.1 Uygulama Öncesi Hazırlık

Çalışan Bilgileri: Adı, pozisyonu, mevcut baş dönmesi hikayesi, düşme öyküsü kaydedilir.
Ortam Hazırlığı: Test, güvenli bir yatak veya klinik masa üzerinde yapılır. Yüksekte çalışanlarda yere yakın, emniyetli bir alan tercih edilir.
Ekipman: Gerekirse göz hareketleri videonistagmografi (VNG) ile kaydedilebilir. Elbise rahat olmalı, ayakkabılar çıkartılmalıdır.
Uyarılar: Test sırasında vertigo, bulantı, düşme riski olabileceği çalışanla paylaşılır. Yardımcı personel hazır bulunur.

3.2 Adım Adım Manevra

Başlangıç Pozisyonu
- Kişi test masasına oturtulur.
- Baş 45° sağa veya sola döndürülür (kanal tarafına göre).
- Ayaklar düz şekilde, eller kenarda veya göğüste tutulur.
Hızlı Sırt Üzerine Yatırma
- Baş pozisyonunu koruyarak, çalışan sırt üstü yatırılır.
- Boyun, yaklaşık 20° hiper ekstansiyona getirilir.
- Test sırasında gözler açık veya gözlük kapalı olarak gözlenir.
Göz Hareketlerinin Gözlemlenmesi
- Nistagmus yönü ve süresi kaydedilir.
- Vertigo şiddeti ve süresi not edilir.
- Göz hareketleri genellikle üst göz kaslarının hızlı ritmik hareketi şeklinde görülür.
Testin Tekrarı
- Aynı prosedür diğer tarafa uygulanır.
- Her iki tarafın karşılaştırması, asimetri veya unilateral disfonksiyon hakkında bilgi verir.

3.3 Güvenlik Önlemleri

Baş ve boyun yaralanmaları olan kişilerde dikkatli olunmalıdır.
Test sırasında çalışanı destekleyen ikinci kişi hazır bulunmalıdır.
Yüksekte çalışanlar için teste zeminde, yumuşak altlık üzerinde başlanır.
Şiddetli vertigo durumunda test derhal durdurulur.

4. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

DHM’de gözlenen parametreler şunlardır:

Parametre	Normal Bulgular	Patolojik Bulgular	İş Sağlığı Yorumu
Nistagmus süresi	0–1 sn minimal	>5–10 sn pozisyona bağlı	Uzun süreli nistagmus = vestibüler bozukluk, yüksekte riskli
Nistagmus yönü	Yok veya minimal	Yatay-rotator veya torsiyonel	Tek taraflı asimetri = BPPV
Vertigo şiddeti	Yok veya hafif	Şiddetli baş dönmesi, bulantı	Şiddetli vertigo = yüksekte çalışamaz
Baş tarafı etkilenmesi	Simetrik	Tek taraflı	Kanala göre risk değerlendirmesi yapılır

Not: İş güvenliği perspektifinde, DHM bulgusu yüksekte çalışma uygunluğu kriterlerinden biridir. Pozitif test sonucu, çalışan için geçici iş kısıtlaması ve denge rehabilitasyonu gerektirir.

5. ÖRNEKLER

Örnek 1: Sağ Posterior Kanal BPPV

Baş sağa döndürülür ve sırt üstü yatırılır.
Göz hareketi: torsiyonel nistagmus sağ üst göz kaslarında başlar.
Vertigo süresi: 8 saniye.
İş güvenliği yorumu: Sağ posterior kanal BPPV pozitif. Yüksekte çalışma yasak, vestibüler rehabilitasyon gerekir.

Örnek 2: Sol Posterior Kanal BPPV

Baş sola döndürülür, sırt üstü yatırılır.
Göz hareketi: torsiyonel nistagmus sol üst göz kaslarında.
Vertigo: hafif, 4 saniye.
İş güvenliği yorumu: Minimal disfonksiyon. Çalışma öncesi denge egzersizi ve gözlemle test tekrarı yapılabilir.

Örnek 3: Bilateral Vestibüler Disfonksiyon

Baş her iki tarafa yatırıldığında nispeten az nistagmus, ancak vertigo eşlik eder.
İş güvenliği yorumu: Yüksekte çalışma riskli; dikkatli gözetim ve fizik tedavi önerilir.

6. UYGULAMA VE İSG ENTEGRASYONU

6.1 Risk Değerlendirmesi

DHM bulguları, işyeri risk analizi ile entegre edilmelidir:

DHM Sonucu	Yüksekte Çalışma Kararı	Önerilen Önlemler
Negatif / Normal	Çalışabilir	Rutin denge takibi
Hafif Vertigo	Çalışabilir, gözetim altında	Günlük denge egzersizi, ara kontroller
Pozitif / Şiddetli Vertigo	Geçici uygun değil	Vestibüler rehabilitasyon, tekrar test sonrası karar

6.2 Eğitim ve Rehabilitasyon

Pozitif DHM sonucu olan çalışanlara BPPV egzersizleri (Epley manevrası vb.) öğretilir.
İş sağlığı birimi, test sonrası takip ve kayıt yapmalıdır.
Düzenli DHM uygulaması, yüksekte çalışanlarda düşme riskini azaltan proaktif bir önlemdir.

7. SONUÇ

Dix–Hallpike Manevrası, yüksekte çalışacak personelin vestibüler fonksiyonlarını objektif şekilde değerlendiren kritik bir testtir.

Önemli noktalar:

Vestibüler fonksiyon bozukluğu, yüksekte çalışma için doğrudan bir risk faktörüdür.
DHM, BPPV ve unilateral posterior kanal disfonksiyonunu tespit eder.
İş sağlığı uygulamasında DHM bulguları, yüksekte çalışma uygunluğu, geçici iş kısıtlaması ve rehabilitasyon planlaması ile doğrudan ilişkilidir.
Test, güvenli bir ortamda, yardım ve dikkatli gözlemle uygulanmalıdır.
Bulgular kayıt altına alınmalı ve çalışan takibi sağlanmalıdır.

DHM’nin iş sağlığı perspektifi, sadece bir tanı testi değil, çalışan güvenliğini artıran ve iş kazalarını önleyen bir önleyici uygulamadır. Bu nedenle düzenli DHM uygulaması ve takip sistemi, yüksekte çalışacak personel için standardize edilmiş bir güvenlik protokolü olmalıdır.

DIX–HALLPIKE MANEVRASI UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME FORMU

Belge No: DHM-01 Revizyon No: 00 Tarih: ……/……/20…

1. ÇALIŞAN BİLGİLERİ

Alan	Bilgi
Adı Soyadı
TC Kimlik No
Yaş / Cinsiyet
Departman / Görev
Çalışma Ortamı
Maruz Kalınan Faktörler (Titreşim, Gürültü, Yükseklik vb.)
Testi Uygulayan Hekim / Uzman

2. TESTİN AMACI

Dix–Hallpike manevrası, benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) şüphesinde, özellikle posterior veya anterior semisirküler kanal tutulumu değerlendirmesi için kullanılan standart vestibüler testtir.
İşyeri hekimliği açısından, yüksekte çalışma, vinç kabinleri, iskele, direk üstü bakım ve kapalı alan çalışmaları gibi pozisyon değişikliğinin sık olduğu işlerde vestibüler sistem bütünlüğünü değerlendirmede kullanılır.

3. TEST ÖNCESİ HAZIRLIK

Adım	Uygulama	Açıklama
1	Çalışan bilgilendirilir	Baş dönmesi, mide bulantısı hissi olabileceği anlatılır.
2	Kontrendikasyonlar sorgulanır	Servikal travma, ciddi boyun hareket kısıtlılığı, retinal dekolman, ileri yaşta düşme riski varsa test yapılmaz.
3	Güvenlik önlemleri alınır	Test yatağına baş hizasında minder konur, personel gerekirse destek olur.
4	Gözlem formu hazırlanır	Göz ve baş hareketleri not edilecektir.

4. UYGULAMA BASAMAKLARI

Amaç: Baş hareketi ile birlikte ortaya çıkan nistagmus ve vertigo belirtilerini değerlendirmek.

Aşama	Uygulama Adımı	Klinik Gözlem
1	Çalışan oturur, baş 45° sağa çevrilir.	Baş yönü test edilecek kulak tarafına göre belirlenir.
2	Test uygulayıcısı destek olarak çalışanın baş ve omzundan tutar.	Güvenli geçiş için destek sağlanır.
3	Hızlı bir hareketle çalışan sırtüstü yatırılır, başı yatağın kenarından 20–30° aşağıda kalacak şekilde pozisyonlanır.	Vestibüler kanalların uyarılması sağlanır.
4	Göz hareketleri (nistagmus) 30 sn boyunca gözlenir.	Gözler açık kalmalı, nistagmus yönü (yukarı, aşağı, torsiyonel) not edilir.
5	Test tamamlanınca kişi yavaşça oturur pozisyona getirilir.	Dönme hissi veya mide bulantısı gözlenir.
6	Aynı işlem diğer taraf için tekrarlanır.	İki taraf arasında belirgin fark varsa pozitif kabul edilir

5. GÖZLEM VE KAYIT TABLOSU

Parametre	Sağ Taraf	Sol Taraf	Açıklama
Vertigo Hissi			“Var” veya “Yok” olarak işaretlenir.
Nistagmus Başlangıç Süresi			Baş pozisyonundan sonra saniye cinsinden ölçülür.
Nistagmus Süresi			Ortalama 5–30 sn arası sürer.
Nistagmus Yönü			Yukarı, aşağı, torsiyonel yön kaydedilir.
Şiddet (subjektif)			1: hafif – 2: orta – 3: şiddetli
Test Sonrası Dengesizlik			Duruşta salınım, göz kararması vb. not edilir

6. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

Bulgular	Klinik Anlamı	Yorum
Nistagmus + Vertigo (aynı tarafta)	Pozitif Dix–Hallpike – Posterior kanal BPPV	Yüksekte çalışma uygun değildir; ileri tetkik gerekir.
Vertigo var, nistagmus yok	Psikojenik veya santral vertigo olasılığı	Nörolojik değerlendirme önerilir.
Nistagmus var, vertigo yok	Görsel vestibüler uyumsuzluk	Görsel ve postüral değerlendirme yapılmalı.
Her iki testte negatif	Normal vestibüler yanıt	Çalışan yüksekte çalışmaya aday olabilir.

7. YÜKSEKTE ÇALIŞMA AÇISINDAN DEĞERLENDİRME

Değerlendirme Alanı	Bulgular	İş Sağlığı Yorumu
Vestibüler Denge
Baş Hareketine Tolerans
Göz Odak Stabilitesi
Duruşta Denetim
Reaksiyon Süresi
Genel Uygunluk		“Uygun / Şartlı Uygun / Uygun Değil” seçeneklerinden biri işaretlenir.

8. GÜVENLİK VE İŞ SAĞLIĞI NOTLARI

Pozitif test sonucu alınan çalışanlar yükseklik, kapalı alan, hareketli platform veya denge gerektiren işlerde çalıştırılmamalıdır.
Çalışanın vertigo nedeni belirlenmeden yüksekliğe çıkması yasaktır.
Negatif test sonucu olsa dahi, tekrarlayan baş dönmesi, dengesizlik veya ani pozisyon değişikliklerinde rahatsızlık bildiren çalışanlar yeniden değerlendirilmeli.
Test sonrası bulantı veya baş dönmesi gelişen çalışanlar 15–20 dk gözlem altında tutulmalıdır.

9. GÖZLEM VE DEĞERLENDİRME NOTLARI

Tarih	Uygulayıcı Adı	Bulgular	Yorum / Notlar	İmza

10. SONUÇ VE KARAR

Sonuç	İş Sağlığı Değerlendirmesi
Negatif	Vestibüler yanıt normal. Yüksekte çalışma için engel yoktur.
Şartlı Uygun	Hafif vertigo veya kısa süreli nistagmus gözlenmiştir. Klinik takip ve gerekirse KBB / nöroloji değerlendirmesi önerilir.
Pozitif	Posterior kanal kaynaklı pozisyonel vertigo tespit edilmiştir. Yüksekte çalışma uygun değildir. Tedavi ve kontrol sonrası yeniden değerlendirme gerekir.

11. FORMU DOLDURAN

Ad Soyad	Görev	İmza

12. SON SÖZ – KLİNİK VE İŞ SAĞLIĞI YORUMU

Dix–Hallpike manevrası, yalnızca vestibüler kanal tutulumunu saptayan bir test değildir; aynı zamanda çalışanın postüral kontrol, denge stratejisi ve görsel-vestibüler koordinasyon becerisinin de dolaylı göstergesidir.
İşyeri ortamında özellikle yüksekte çalışanlar için bu testin değeri, dengesizliğe neden olabilecek iç kulak kökenli sorunları erken tespit etmesi açısından büyüktür.
Vertigo veya nistagmus gözlenen bir çalışanın bu durumu yalnızca “baş dönmesi” olarak değerlendirilmemeli; iş kazası riski ve düşme potansiyeli yüksek bir uyarı olarak kabul edilmelidir.

Kapsamlı bir iş sağlığı değerlendirmesinde, Dix–Hallpike sonucu;

Romberg, Unterberger, Past Pointing, Fukuda, Tandem Walk testleriyle birlikte yorumlanmalı,
Çalışanın vestibüler-propriyoseptif bütünlüğü dinamik postürografi veya denge platformu testleriyle desteklenmelidir.

Sonuçta, bu form yalnızca bir test kaydı değil; iş güvenliğini doğrudan etkileyen nöro-duyusal risklerin izlenebilir bir belgesidir.

Denge, insanın çevre ile güvenli etkileşimini sağlayan en karmaşık nörofizyolojik işlevlerden biridir. Günlük yaşamda çoğu zaman farkına varılmadan sürdürülen bu denge kontrolü, iş yaşamında –özellikle yüksekte, hareketli platformlarda, iskelelerde, vinç kabinlerinde veya gemi güvertelerinde çalışan bireyler için– hayati bir öneme sahiptir.
Dengenin korunması; vestibüler sistem (iç kulak), proprioseptif sistem (kas, eklem ve tendon algısı) ve görsel sistemin uyum içinde çalışmasına bağlıdır. Bu üçlüden birinde meydana gelen bozukluk, kişinin postüral stabilitesini azaltır ve düşme riskini ciddi biçimde artırır.

Dix–Hallpike Manevrası, vestibüler sistemdeki yarım daire kanallarının, özellikle de posterior kanalın pozisyon değişikliklerine verdiği yanıtı ölçmek amacıyla geliştirilmiş, tıbbi geçerliliği yüksek bir değerlendirme yöntemidir. Klinik olarak, benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) tanısında temel testlerden biridir.
Ancak son yıllarda, bu manevra yalnızca hastalık tanısı koymak için değil; iş sağlığı değerlendirmelerinde vestibüler yanıtın bütünlüğünü anlamak amacıyla da kullanılmaktadır.

İşyerinde yükseklik, basınç değişimi, titreşim, yüksek hızda dönen makineler veya sürekli pozisyon değişimi gerektiren görevlerde çalışan bireylerin vestibüler sistemleri, günlük yaşam koşullarına göre çok daha yüksek stres altındadır. Bu nedenle, çalışma öncesi periyodik muayenelerde Dix–Hallpike testi, dengenin temel bileşenlerinden birinin fonksiyonel sağlamlığını objektif olarak ölçme fırsatı sunar.

Bu form, Dix–Hallpike manevrasının standartlaştırılmış biçimde uygulanmasını, gözlem bulgularının kayıt altına alınmasını ve sonuçların iş güvenliği açısından yorumlanmasını amaçlamaktadır.
Formun uygulanması sırasında elde edilen veriler, yalnızca vestibüler sistemdeki olası bir bozukluğun tespitiyle sınırlı kalmamalı; çalışanın yüksekten düşme, refleks yavaşlaması, baş pozisyonu değişiminde dengesizlik gibi risk faktörlerinin de belirlenmesine katkı sağlamalıdır.

İş sağlığı profesyonelleri için bu formun en önemli işlevi, biyolojik sistemler arası bütünlüğü gözlemlemektir. Vestibüler sistemin beyin sapı, serebellum ve proprioseptif ağlarla kurduğu hassas bağlantılar, bir çalışanın sadece “denge duruşunu” değil, aynı zamanda iş kazalarına karşı korunma kapasitesini de belirler.
Bu nedenle Dix–Hallpike Manevrası, tek başına bir klinik test değil, iş güvenliği kültürünün fizyolojik bir göstergesi olarak değerlendirilmelidir.

Formun yapılandırılmış bölümleri —çalışan bilgileri, test öncesi hazırlık, uygulama adımları, gözlem alanları, puanlama tablosu ve sonuç değerlendirmesi—;
• Testin tekrarlanabilirliğini,
• Farklı hekim veya sağlık personeli tarafından standart gözlem yapılabilmesini,
• Bulguların objektif olarak kayıt altına alınmasını sağlar.

Sonuçların yorumlanması aşamasında, testte nistagmus ve vertigo varlığı yüksekte çalışmanın güvenliği açısından doğrudan uyarı kabul edilmelidir. Testin pozitif çıktığı çalışanlar, tedavi ve rehabilitasyon süreci tamamlanmadan yüksekte veya dengesiz zeminli ortamlarda görevlendirilmemelidir.
Negatif test sonucu ise, vestibüler bütünlüğün iş güvenliği açısından uygun olduğunu gösterir; ancak bu durum periyodik aralıklarla yeniden doğrulanmalıdır.

Bu formun uygulanmasıyla, işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları yalnızca bir tıbbi test sonucu elde etmezler; aynı zamanda çalışanın nörosensoriyel denge kapasitesine dair objektif bir veri tabanı oluştururlar. Bu veriler, iş kazası analizlerinde, rehabilitasyon planlamalarında ve yüksekte çalışma eğitimlerinde referans olarak kullanılabilir.

Sonuç olarak;
Dix–Hallpike Manevrası Uygulama ve Değerlendirme Formu, hem klinik doğruluğu hem de iş sağlığı açısından pratik uygulanabilirliğiyle, denge, güvenlik ve mesleki uygunluk değerlendirmelerinin bütüncül bir parçası olmayı hedeflemektedir.
Her bir kayıt, yalnızca bir test sonucu değil; aynı zamanda bir çalışanın güvenli yaşama ve çalışma hakkının bilimsel teminatıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #dix–hallpikemanevrası #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni3 Kasım 2025

31 Ekim 2025

Yüksekte Çalışma – Head Impulse Testi – Propriyosepsiyon

Head Impulse Testi (HIT) Nedir? Temel Kavramlar

Vestibüler Sistem ve Denge

İnsan vücudu dengesini üç ana sistem üzerinden sağlar:

Görsel sistem: Çevresel referans noktaları üzerinden baş ve vücut konumunu algılar.
Proprioseptif sistem: Kas, eklem ve tendonlardan gelen sinyaller sayesinde vücudun uzaydaki konumu belirlenir.
Vestibüler sistem: İç kulakta bulunan yarım daire kanalları ve otolit organları başın hareket yönü ve hızını algılar, vestibülo-oküler refleks (VOR) ile gözleri stabilize eder.

Vestibüler sistemin bütünlüğü, özellikle gözleri sabit tutarak hızlı baş hareketlerinde bile çevresel nesneleri net görmemizi sağlar.
Head Impulse Testi, vestibüler sistemin tek taraflı veya çift taraflı fonksiyonunu, özellikle hızlı baş hareketleri sırasında VOR refleksini ölçer.

Testin Tarihçesi ve Evrimi

Head Impulse Testi, 1988’de Halmagyi ve Curthoys tarafından klinik kullanım için tanımlanmıştır.
Amaç, hastanın ani baş hareketleri sırasında göz kaymasını (sakkad) tespit etmek ve vestibüler kanal disfonksiyonlarını ortaya çıkarmaktı.

Klasik HIT: Göz kaymalarını gözle klinik olarak değerlendirir.
Video Head Impulse Testi (vHIT): Yüksek hızlı kameralarla göz ve baş hareketlerini ölçer, objektif ve nicel veri sağlar.

Günümüzde HIT, nöroloji, KBB ve iş sağlığı muayenelerinde vestibüler fonksiyon taraması için standart bir test haline gelmiştir.

Testin Amacı

Vestibüler sistemin lateralizasyonunu belirlemek.
VOR refleksinin yeterliliğini ölçmek.
Tek taraflı vestibüler kayıpları erken dönemde tespit etmek.
Yüksekte çalışacak personelin denge ve refleks kapasitesini değerlendirmek.

Özellikle yüksek platform, vinç, kule, iskele, rüzgar türbini ve gemi güvertesi gibi görevlerde, ani baş ve göz hareketleri sırasında dengesizlik ciddi kazalara yol açabilir.

Head Impulse Testi Uygulama Adımları

Hazırlık ve Ön Koşullar

Zemin ve güvenlik: Katılımcının arkasında refakatçi bulundurulmalı; kaymaz zemin tercih edilmeli.
Kıyafet ve ayakkabı: Rahat, hareketi engellemeyen giysi ve sabit ayakkabı.
Katılımcı bilgilendirmesi: Testin amacı ve olası baş dönmesi veya kısa süreli göz kaymaları açıklanmalı.
Göz ve baş pozisyonu: Katılımcı, düz bir noktaya bakacak şekilde oturur veya ayakta durur.

Klasik HIT Uygulaması

Katılımcının başını hafif öne eğin ve çeneyi göğüs hizasına yakın tutun.
Başını 15–20° yana döndürün ve hızlı, küçük bir impuls ile 10–20° hareket ettirin.
Katılımcının gözleri, baş hareketine karşı sabit bir noktada kalmalıdır.
Pozitif bulgu: Baş hızlı hareket ettirildiğinde gözlerin hedefi kaydırması ve küçük sakkadlarla hedefi yeniden bulmasıdır.

Not: Sakkad göz kayması vestibüler kanalın zayıf çalıştığını gösterir. Sağ kulak disfonksiyonunda sağa baş hareketinde, sola disfonksiyonunda sola hareket sırasında sakkad gözlemlenir.

Video Head Impulse Testi (vHIT)

Katılımcıya hafif, özel bir göz kamerası takılır.
Kamera baş ve göz hareketlerini milisaniye hassasiyetinde kaydeder.
Test, her bir yarım daire kanalı (horizontal, anterior, posterior) için ayrı uygulanır.
Çıktı: VOR kazancı, sakkad sayısı ve yönü, tepki hızı.

vHIT, özellikle yüksek riskli işler için objektif veri ve tekrarlanabilirlik sağlar.

HIT Sonuçlarının Yorumlanması

Bulgular	Anlamı
VOR gain ≥0.8	Normal, refleks yeterli
VOR gain 0.6–0.8	Hafif azalma, izlem önerilir
VOR gain <0.6	Patolojik, tek taraflı veya bilateral vestibüler disfonksiyon
Sakkad göz hareketi	Refleks zayıflığını gösterir
Baş yönü ile sakkad yönü	Etkilenen kulak lateralizasyonunu gösterir

Örnek Uygulama 1:

Katılımcı: 30 yaş, vinç operatörü adayı.
Sağ baş impuls: göz sabit kalıyor → VOR gain 0.85, negatif sakkad
Sol baş impuls: göz sabit kalıyor → VOR gain 0.88, negatif sakkad
Sonuç: Normal vestibüler fonksiyon → yüksekte çalışma uygun.

Örnek Uygulama 2:

Katılımcı: 38 yaş, iskele bakım personeli.
Sağ baş impuls: göz 4° sağa kayıyor, hızlı sakkad gözlemleniyor → VOR gain 0.55
Sol baş impuls: normal
Sonuç: Sağ vestibüler hipofonksiyon → yüksekten çalışmaya geçici uygun değil, rehabilitasyon önerilir.

Yüksekte Çalışma Bağlamında HIT Değerlendirmesi

İş Sağlığı ve Güvenliği Önemi

Yüksekte çalışmak, vestibüler sistemin tam kapasite çalışmasını gerektirir.
Ani baş ve göz hareketlerinde dengesizlik, düşme riskini artırır.
HIT ile tespit edilen vestibüler zayıflık, iş kazalarının önlenmesinde erken uyarı sağlar.

İşe Uygunluk Kriterleri

VOR Gain / Sakkad Bulgusu	Yüksekte Çalışma Kararı	Öneri
Normal (≥0.8, sakkad yok)	Uygun	Rutin çalışma
Hafif azalma (0.6–0.8, küçük sakkad)	Geçici uygun	Rehabilitasyon sonrası yeniden test
Patolojik (<0.6, belirgin sakkad)	Uygun değil	Uzman değerlendirmesi ve vestibüler terapi

Testin Avantajları

Hızlı ve güvenli uygulanabilir.
Objektif ölçümler (vHIT) ile nicel veri sağlar.
Tek taraflı veya bilateral vestibüler disfonksiyonu ayırt eder.
Yüksekte çalışma risk analizi için klinik bilgi sunar.

Sınırlamalar

Klasik HIT: Gözle değerlendirme subjektif olabilir.
vHIT ekipmanı maliyetli olabilir.
Kas-iskelet veya boyun sorunları test performansını etkileyebilir.
Tek başına tanı koymaz; Unterberger, Romberg ve tandem yürüyüş ile desteklenmelidir.

HIT ile Risk Analizi ve İş Güvenliği Entegrasyonu

Ön değerlendirme: Anamnez, baş dönmesi öyküsü, ilaç kullanımı, görme bozukluğu.
Test uygulama: vHIT veya klasik HIT, her bir yarım daire kanalı için uygulanır.
Bulguların kaydı: VOR gain, sakkad sayısı, lateralizasyon.
Değerlendirme: İşe uygunluk kararı, yüksekten çalışma risk matrisi ile ilişkilendirilir.
Rehabilitasyon: Gerekirse vestibüler egzersiz programı (Cawthorne-Cooksey, Gaze Stabilization).

Örnek Vaka Çalışması

Vaka: 40 yaş, gemi güvertesi bakım teknisyeni, yeni yüksek platform görevi.

vHIT: sağ horizontal kanal gain 0.52, sol normal
Sakkad: sağa baş hareketinde göz hedefi kaybediyor, hızlı düzeltme sakkadı var
Analiz: Sağ vestibüler hipofonksiyon, ani baş hareketlerinde refleks gecikmesi.
Öneri: Vestibüler rehabilitasyon (göz sabitleme ve baş hareketi egzersizleri), 2–3 hafta sonrası yeniden HIT.
Sonuç: Rehabilitasyon sonrası VOR gain 0.81 → yüksekte çalışma için uygun.

Sonuç ve Öneriler

HIT ve vHIT, yüksekten çalışma gibi riskli görevlerde vestibüler sistemin işlevselliğini değerlendirmede altın standart kabul edilir.
Test, düşme riskini öngörme ve önleme açısından proaktif bir araçtır.
İşe uygunluk kararları sadece sayısal verilere değil, bütünsel fizyolojik değerlendirmeye dayandırılmalıdır.
Hafif disfonksiyon durumlarında, rehabilitasyon ve yeniden test süreci yüksekte çalışmayı güvenli hale getirir.
İşverenler ve İSG profesyonelleri, bu testi rutin tarama ve periyodik muayeneler kapsamında kullanmalıdır.

HEAD IMPULSE TESTİ (HIT) / vHIT UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME FORMU

1. PERSONEL BİLGİLERİ

Adı Soyadı: ………………………………………………………
T.C. Kimlik No: ………………………………………………………
Görevi / Ünvanı: ………………………………………………………
Bölüm / Çalışma Alanı: ……………………………………………..
Yaş: ……….. Cinsiyet: ……….. Boy: ……….. Kilo: ………..
Test Tarihi: …. / …. / 20….
Testi Uygulayan: ( ) İşyeri Hekimi ( ) Sağlık Personeli ( ) Diğer: ………………..

2. TESTİN UYGULANMA KOŞULLARI

Test zemini: ( ) Düz ( ) Kaymaz ( ) Kaygan ( ) Diğer: …………………….
Aydınlatma: ( ) Normal ( ) Zayıf ( ) Parlak
Katılımcı gözleri: ( ) Açık ( ) Kapalı (sakkad gözlemi için göz açık)
Katılımcı oturuyor mu?: ( ) Evet ( ) Hayır
Refakatçi mevcut mu?: ( ) Evet ( ) Hayır
Katılımcı sağlık durumu:
( ) Baş dönmesi öyküsü ( ) Kulak çınlaması ( ) Denge bozukluğu ( ) Hiçbiri

3. TEST UYGULAMA PROSEDÜRÜ

3.1. Klasik Head Impulse Testi

Katılımcıyı oturur veya ayakta pozisyona alın, bakış sabit bir noktaya odaklansın.
Başını 15–20° yana çevirin.
Küçük, hızlı ve kontrollü impuls hareketiyle başı 10–20° döndürün.
Gözler hedefte sabit kalmalıdır.
Pozitif bulgu: Gözlerin hedefi kaydırıp ardından sakkad ile yeniden sabitlenmesi.

3.2. Video Head Impulse Testi (vHIT)

Katılımcıya özel göz kamerası takılır.
Her bir yarım daire kanalı (horizontal, anterior, posterior) için baş impulsları uygulanır.
Göz ve baş hareketleri milisaniye hassasiyetinde kaydedilir.
Çıktılar: VOR gain, sakkad sayısı, yönü ve tepki süresi.

4. GÖZLEM VE ÖLÇÜM SONUÇLARI

Kanal / Baş Hareketi	VOR Gain	Sakkad Var/Yok	Sakkad Derecesi / Yönü	Notlar
Sağ Horizontal	….	( ) Var ( ) Yok	……………………	…………
Sol Horizontal	….	( ) Var ( ) Yok	……………………	…………
Sağ Anterior	….	( ) Var ( ) Yok	……………………	…………
Sol Anterior	….	( ) Var ( ) Yok	……………………	…………
Sağ Posterior	….	( ) Var ( ) Yok	……………………	…………
Sol Posterior	….	( ) Var ( ) Yok	……………………	…………

5. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

VOR Gain / Bulgular	Yorum	Yüksekte Çalışma Kararı
≥0.8, sakkad yok	Normal vestibüler fonksiyon	Uygun
0.6–0.8, küçük sakkad	Hafif azalma	Geçici uygun, rehabilitasyon sonrası tekrar test
<0.6, belirgin sakkad	Patolojik	Uygun değil, uzman değerlendirmesi ve vestibüler rehabilitasyon gerekli

6. EK GÖZLEMLER / NOTLAR

………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….

7. SON SÖZ / AÇIKLAMA VE SONUÇ DEĞERLENDİRMESİ

Head Impulse Testi, yüksekten çalışma gibi vestibüler ve görsel-refleks entegrasyonu gerektiren görevlerde, çalışanların denge kapasitesini ve VOR refleksini ölçen objektif bir testtir.
Pozitif bulgular (sakkad, düşük VOR gain) ani baş ve göz hareketlerinde refleks gecikmesine işaret eder. Bu durum, düşme veya yaralanma riskini artırabilir.
Test sonuçları yalnızca sayısal veri olarak değil, bütünsel bir fizyolojik risk göstergesi olarak değerlendirilmelidir.
Rehabilitasyon ve uzman değerlendirmesi sonrası yeniden test, yüksekten çalışma için güvenli uygunluk kararının verilmesini sağlar.

Değerlendirme Sonucu (İşyeri Hekimi Onayı):
☐ Denge ve Vestibüler Fonksiyon Normal – Yüksekte Çalışmaya Uygun
☐ Hafif Azalma – Rehabilitasyon Sonrası Yeniden Değerlendirilmeli
☐ Patolojik Bulgular – Uzman Muayenesi ve Rehabilitasyon Gerekli

İşyeri Hekimi / Uygulayıcı:
Adı Soyadı: ………………………………………………….
Unvan: ………………………………………………….
Tarih: …. / …. / 20….

İmza / Kaşe: ……………………………………

Head Impulse Testi (HIT) ve Video Head Impulse Testi (vHIT), özellikle yüksekte çalışacak personelin denge ve refleks yeterliliğini objektif olarak değerlendiren temel araçlardır. Test, vestibüler sistemin fonksiyonunu, vestibülo-oküler refleks (VOR) yanıtını ve ani baş hareketleri sırasında göz stabilitesini ölçer.

Pozitif bulgular, örneğin düşük VOR gain veya sakkad göz hareketleri, vestibüler disfonksiyonun göstergesi olup; çalışanın yüksekten çalışma sırasında ani yön değişimlerinde dengesizlik veya düşme riski taşıyabileceğini işaret eder. Bu nedenle test, yalnızca sayısal veri toplamak için değil, aynı zamanda çalışanın iş güvenliği açısından fizyolojik uygunluğunu değerlendirmek için kritik bir araçtır.

Testin yorumlanması, aşağıdaki noktaları kapsamalıdır:

VOR Gain Analizi: Gain değerleri ≥0.8 normal, 0.6–0.8 hafif azalma, <0.6 ciddi disfonksiyon olarak değerlendirilir.
Sakkad Göz Hareketleri: Sakkadların varlığı ve yönü, hangi kulaktaki veya hangi yarım daire kanalındaki fonksiyonun zayıf olduğunu gösterir.
Bütünsel Risk Değerlendirmesi: Test sonuçları tek başına karar vermek için yeterli değildir. Unterberger, Romberg ve tandem yürüyüş testleri gibi diğer denge değerlendirmeleri ile desteklenmelidir.
İş Güvenliği Kararı: Test bulgularına göre yüksekte çalışmaya uygunluk; normal bulguda uygun, hafif azalmada rehabilitasyon sonrası yeniden değerlendirme, patolojik bulguda uzman muayenesi ve vestibüler rehabilitasyon ile birlikte kararlaştırılmalıdır.

Sonuç olarak, HIT / vHIT testi yüksekten çalışma gibi vestibüler sistemin aktif ve hızlı tepki gerektirdiği görevlerde, proaktif bir risk azaltma ve iş güvenliği önlemi olarak kullanılmalıdır. Testin bulguları, çalışanların güvenliğini sağlamak ve olası kazaları önlemek için hem tıbbi hem de yönetsel karar mekanizmalarında temel bir referans oluşturur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #headimpulsetesti #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni31 Ekim 2025

30 Ekim 2025

Yüksekte Çalışma – Unterberger Testi – Propriyosepsiyon

Unterberger Testinin Temel Tanımı ve Bilimsel Dayanakları

Vestibüler Sistem ve Denge Algısı

İnsan vücudu, üç ana sistemin bütünleşik çalışmasıyla dengesini sağlar:

Görsel sistem (okülomotor kontrol): Gözlerden gelen çevresel bilgiler sayesinde uzaydaki konum ve yön algısı korunur.
Proprioseptif sistem (kas ve eklem duyusu): Kas iğcikleri ve eklem reseptörlerinden gelen sinyaller, vücudun hangi pozisyonda olduğunu beyne bildirir.
Vestibüler sistem (iç kulak denge organı): İç kulakta yer alan yarım daire kanalları ve otolit organları başın yön, hız ve ivme değişikliklerini algılar.

Bu üç sistemden biri zayıfladığında veya yanlış sinyal gönderdiğinde kişi “denge kaybı” yaşar.
Unterberger Yürüyüş Testi (Unterberger-Fukuda Step Testi) bu dengenin özellikle vestibüler komponentini ölçmeye yarar.
Test, kişinin gözleri kapalıyken yerinde adım atması sırasında ekseni etrafında sapma miktarını değerlendirir.
Bu sapma, tek taraflı vestibüler disfonksiyon veya beyin sapı düzeyinde postüral kontrol asimetrisi hakkında bilgi verir.

Testin Tarihçesi

Unterberger testi, 1938 yılında Alman nörolog Heinrich Unterberger tarafından geliştirilmiştir.
Amaç, görsel girdinin ortadan kaldırıldığı koşullarda vestibüler sistemin tek başına dengenin korunmasındaki rolünü değerlendirmekti.
Daha sonra Japon araştırmacı Fukuda (1959) testi modifiye ederek adı “Fukuda-Unterberger Step Testi” olarak literatüre geçmiştir.
Bugün klinik nöroloji, otorinolaringoloji, denge rehabilitasyonu ve işe giriş muayenelerinde vestibüler tarama testlerinden biri olarak kullanılır.

Testin Amacı

Unterberger testinin temel amacı:

Vestibüler sistemin lateralizasyonunu (sağ veya sol taraf üstünlüğü) belirlemek,
Gözsüz dengenin sürdürülebilirliğini değerlendirmek,
Nörolojik, otolojik veya proprioseptif kaynaklı sapmaların ayırıcı tanısına katkı sunmaktır.

Yüksekte çalışma, platform kullanımı, kule veya gemi üzeri bakım işleri gibi görevlerde denge reflekslerinin bütünlüğü hayati önem taşır.
Bu nedenle, Unterberger testi işe giriş veya periyodik muayenelerde fonksiyonel denge testi olarak uygulanabilir.

Unterberger Testinin Uygulama Adımları, Örnekler ve Sonuçların Yorumlanması

Uygulama Öncesi Hazırlık

Testin güvenli ve doğru sonuç vermesi için şu koşullar sağlanmalıdır:

Zemin: Kaymaz, düz, sessiz bir yüzey (örneğin 2×2 m’lik mat veya parke zemin).
Işık: Normal aydınlatmada başlanır, ancak testin asıl kısmı gözler kapalı olarak yapılır.
Katılımcı kıyafeti: Rahat, hareketi engellemeyen ve dengeyi bozmayacak ayakkabı.
Güvenlik: Gözler kapalı yapılacağı için test edilen kişinin etrafında bir destek personeli bulunmalıdır.
Başlangıç pozisyonu: Katılımcı ayakta dik durur, kollar öne doğru düz uzatılır (90° fleksiyon), parmaklar açık, ayaklar omuz genişliğinde.

Testin Uygulanışı (Standart Protokol)

Katılımcı, gözlerini kapatır.
Kollar önde düz tutulur.
Testi uygulayan kişi, “Başla” komutuyla birlikte katılımcının yerinde 50 adım atmasını ister.
- Adımlar yaklaşık yükseklik olarak 45°’yi geçmemelidir.
- Adım ritmi yaklaşık 1 adım/saniye hızındadır.
Test sırasında başın pozisyonu sabit tutulur; kişi sağa-sola bakmamalıdır.
50 adım sonunda katılımcı durdurulur ve:
- Başlangıç yönüne göre vücudun rotasyon açısı (derece),
- İleri-geri yer değişimi (cm) ölçülür.

Sonuçların Yorumlanması

Ölçüm Değeri	Normal Sınır	Anlamı
Rotasyon açısı 0–30°	Normal	Vestibüler sistem dengeli
Rotasyon 30–45°	Şüpheli	Hafif asimetri olabilir
Rotasyon >45°	Patolojik	Tek taraflı vestibüler hipofonksiyon olasılığı
Yer değiştirme (ileri/geri) <50 cm	Normal	Proprioseptif denge korunmuş
Yer değiştirme >50 cm	Anormal	Duruş kontrolü zayıf veya görsel kompanzasyon bağımlı

Sağa sapma: Sağ vestibüler sistemin baskın çalıştığı, sol tarafın zayıf olduğu anlamına gelir.
Sola sapma: Sol vestibüler baskınlık, sağ taraf zayıflığı anlamına gelir.

Bazı vakalarda sapma yönü vestibüler lezyonun aynı tarafında olur (örneğin sağ kanal hipofonksiyonunda sağa dönme). Ancak merkezi sistem bozukluklarında yön değişken olabilir.

Örnek Uygulama 1 – Normal Bulgular

Katılımcı: 28 yaşında erkek, yüksekte çalışacak (vinç operatörü adayı).
Adım sayısı: 50
Sapma: 20° sağa, yer değiştirme 30 cm.
Yorum: Normal sınırdadır. Vestibüler sistem simetrik, gözsüz denge korunmuş.
Sonuç: Yüksekte çalışma açısından uygun.

Örnek Uygulama 2 – Hafif Sapma

Katılımcı: 35 yaşında kadın, iskele montaj ekibinden.
Adım sayısı: 50
Sapma: 38° sola, yer değiştirme 55 cm.
Yorum: Hafif asimetrik vestibüler yanıt, proprioseptif denge kontrolünde sınırlı kompanzasyon.
Öneri: Vestibüler rehabilitasyon egzersizleri (Cawthorne–Cooksey) sonrası yeniden değerlendirme.

Örnek Uygulama 3 – Patolojik Sapma

Katılımcı: 42 yaşında erkek, gemi bakım işçisi.
Sapma: 65° sağa, yer değiştirme 120 cm.
Yorum: Tek taraflı vestibüler disfonksiyon veya merkezi denge koordinasyon bozukluğu olabilir.
Öneri: Nöroloji/KBB muayenesi, Romberg testi ve göz hareketleriyle birlikte değerlendirilmelidir.
Sonuç: Yüksekte çalışma açısından geçici olarak uygun değil.

Testin Avantajları

Ucuz, ekipmansız ve hızlı uygulanabilir.
Görsel ve vestibüler sistemin ayrımını yapabilmeye imkân tanır.
Yüksekte çalışacak işçilerin dinamik denge reflekslerini doğrudan gözlemleme fırsatı verir.

Testin Sınırlılıkları

Gözleri kapalı pozisyonda korku veya anksiyete test performansını bozabilir.
Kas-iskelet sistemi problemleri (örneğin diz ağrısı, bel fıtığı) sonucu etkileyebilir.
Tek başına tanı koydurucu değildir; Romberg, Head Impulse, Dix-Hallpike gibi diğer testlerle desteklenmelidir.

Yüksekte Çalışma Adaylarında Unterberger Testinin Değerlendirilmesi

İş Sağlığı ve Güvenliği Bağlamında Önemi

Yüksekte çalışma, İSG mevzuatına göre yüksek riskli işler sınıfına girer.
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Yüksekte Çalışma Yönetmeliği uyarınca, bu işlerde çalışacak personelin:

Görme,
İşitme,
Vestibüler (denge),
Kas-iskelet ve nörolojik fonksiyonlarının sağlıklı olması zorunludur.

Bu bağlamda Unterberger testi, işe giriş muayenelerinde denge sistemi tarama testi olarak kullanılabilir.
Özellikle şu gruplarda uygulanması önerilir:

Vinç, kule, iskele, anten montaj personeli,
Gemi güvertesi, bakım-onarım veya yükleme ekipleri,
Elektrik direği ve telekom hat işçileri,
Rüzgâr türbini bakım teknisyenleri.

Değerlendirme Protokolü (İşyeri Hekimi Uygulaması)

A. Ön Değerlendirme:

Anamnez (baş dönmesi, kulak çınlaması, dengesizlik öyküsü).
Görme veya işitme bozukluğu.
İlaç kullanımı, nörolojik hastalıklar.

B. Testin Uygulanması:
Unterberger testi standardına uygun şekilde (50 adım, gözler kapalı, kollar önde).

C. Kayıt:

Sapma açısı (derece), yön (sağ/sol), yer değiştirme (cm).
Not: Video kaydı alınması objektif izleme açısından yararlıdır.

D. Yorumlama ve Sınıflandırma:

Sonuç	Sapma Açısı	Yer Değiştirme	Denge Değerlendirmesi	İşe Uygunluk
Normal	≤30°	≤50 cm	Denge stabil	Uygun
Sınırda	31–45°	51–70 cm	Denge asimetrik	Kontrollü uygunluk (rehabilitasyon sonrası tekrar test)
Patolojik	>45°	>70 cm	Vestibüler disfonksiyon	Uygun değil (uzman sevki)

Uygulamada Gözlenen Tipik Bulgular

Sağa Sapma: Sağ iç kulak vestibüler hipofonksiyonu.
Sola Sapma: Sol labirent zayıflığı.
Düz ilerleyememe, zikzak adımlar: Merkezi sinir sistemi kaynaklı dengesizlik.
Kolların düşmesi: Proprioseptif veya serebellar yetersizlik.
Yer değiştirme ileri/geri: Vestibülospinal reflekslerde dengesizlik.

Yüksekte Çalışma İçin Risk Analiziyle İlişkilendirme

Aşağıdaki tablo, Unterberger test sonuçlarının yüksekte çalışma riski ile bağlantısını özetler:

Unterberger Bulgusu	Muhtemel Fizyolojik Kaynak	Risk Düzeyi	Kontrol Önerisi
0–30° sapma	Normal vestibüler yanıt	Düşük	Rutin muayene
30–45° sapma	Hafif vestibüler asimetri	Orta	Denge egzersizleri, yeniden test
>45° sapma	Tek taraflı vestibüler disfonksiyon	Yüksek	Nöroloji/KBB sevki
Yer değiştirme >100 cm	Proprioseptif veya görsel bağımlılık	Yüksek	Görsel kontrol gerektiren işler dışında çalıştırma
Düzensiz adım ritmi	Serebellar/psikomotor koordinasyon bozukluğu	Çok yüksek	Çalışma kısıtlaması

Bu değerlendirme, risk matrisi içinde “fizyolojik kaynaklı düşme riski” kategorisine girer.
Yani, çevresel önlem alınsa dahi (emniyet kemeri, korkuluk vs.), bireyin denge refleksi zayıfsa düşme olasılığı artar.

Testin Diğer Denge Testleriyle Kombinasyonu

Test Adı	Değerlendirdiği Alan	Unterberger ile Kombinasyonu
Romberg Testi	Statik denge, propriosepsiyon	Öncesinde uygulanır, statik referans sağlar
Tandem Yürüme Testi	Dinamik postüral kontrol	Unterberger sonrası uygulanır
Head Impulse Testi	Vestibülo-oküler refleks	Vestibüler kaybın yönünü doğrular
Past Pointing Testi	Üst ekstremite koordinasyonu	Sapma yönünü destekler

Bu kombinasyon, yüksekte çalışacak personelde bütüncül denge değerlendirmesi sağlar.
Örneğin Romberg normal, ancak Unterberger pozitifse; sorun vestibüler değil proprioseptif olabilir.

Eğitim ve Rehabilitasyon Perspektifi

Unterberger testinde hafif sapma gösteren çalışanlarda rehabilitasyonla düzelme mümkündür.
Vestibüler Rehabilitasyon Egzersizleri (VRE) kapsamında şu yöntemler önerilir:

Baş hareketi egzersizleri (horizontal/vertical döndürmeler),
Göz sabitleme çalışmaları (VOR adaptasyonu),
Denge tahtasında durma,
Göz kapalı kısa yürüyüşler,
Hafif dönme adaptasyonları.

Bu egzersizlerin 2–3 haftalık uygulanması sonrasında test tekrarlanır.
Sapma azalmışsa kişi yüksekte çalışma görevine uygun hale gelir.

İşveren ve İş Sağlığı Profesyonelleri İçin Uygulama Rehberi

A. İşveren Sorumluluğu:

Her yüksekte çalışma öncesinde işe uygunluk muayenesi yapılmalı.
Unterberger testi sonucu “patolojik” olanlar yüksek platform görevine verilmemelidir.
Test kayıtları sağlık dosyasında saklanmalıdır.

B. İşyeri Hekimi Rolü:

Testi standarda uygun şekilde uygulayıp sonuçları belgelemeli.
Gerektiğinde vestibüler rehabilitasyon veya uzman sevkini organize etmelidir.

C. İSG Uzmanı Rolü:

Test sonuçlarına göre risk değerlendirmesini güncellemeli.
Düşme önleme planına fizyolojik uygunluk kriterini dahil etmelidir.

Gerçek Hayattan Bir Örnek Vaka

Vaka:
Tersanede çalışan 39 yaşındaki bir kaynak ustası, yeni projede 12 m yükseklikte iskele üzerinde çalışacaktır.
İşyeri hekimi tarafından yapılan Unterberger testinde 50 adım sonunda sağa 60° rotasyon ve 100 cm yer değiştirme saptanır.
Romberg testi normaldir.

Analiz:
Bu bulgu vestibüler kaynaklı lateralizasyonu gösterir.
Çalışanın geçmişinde geçici vertigo atağı olduğu öğrenilir.
KBB değerlendirmesi sonrası benign paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) tanısı konur.
Tedavi ve vestibüler egzersizler sonrası test tekrarlanır, sapma 25°’ye düşer.
Sonuç: Kişi yüksekte çalışma için yeniden uygun hale gelir.

Bu örnek, Unterberger testinin erken uyarı ve önleyici tarama aracı olarak önemini açıkça gösterir.

Sonuç ve Öneriler

Unterberger testi, basit görünmesine rağmen hem nörolojik hem de iş güvenliği açısından kritik bilgiler sağlar.
Yüksekte çalışacak personelin denge, yön algısı ve vestibüler refleks bütünlüğünü ölçmek için düşük maliyetli, sahada uygulanabilir bir yöntemdir.

Temel çıkarımlar:

Testin klinik geçerliliği yüksektir – özellikle tek taraflı vestibüler hipofonksiyonun belirlenmesinde.
Yüksekte çalışmalarda düşme riskini öngörmede etkilidir.
İSG profesyonelleri için pratik bir tarama aracıdır.
Sonuçlar objektif kaydedilmeli, 45°’den fazla sapmalarda uzman değerlendirmesi istenmelidir.

Uygulama İçin Pratik Özet

Adım	Eylem	Açıklama
1	Katılımcıyı bilgilendir	Testin amacı ve süreci anlatılır
2	Başlangıç pozisyonu	Ayakta, kollar önde, gözler açık
3	Gözleri kapat	Görsel girdi devre dışı bırakılır
4	Yerinde 50 adım	Ritmik adımlar, baş sabit
5	Durdur ve ölç	Sapma açısı ve yer değişimi
6	Sonuçları kaydet	Yön, açı, mesafe not edilir
7	Uygunluk kararı	≤30° → uygun; >45° → uygun değil

Genel Değerlendirme

Yüksekte çalışma gibi yüksek dikkat, denge ve refleks gerektiren işlerde küçük bir vestibüler dengesizlik bile kazaya yol açabilir.
Unterberger testi, bu tür sorunları henüz semptom vermeden tespit ederek önleyici hekimlik anlayışına hizmet eder.

Dolayısıyla, işyeri hekimleri ve İSG uzmanları için bu test, yalnızca bir “denge ölçümü” değil, aynı zamanda yaşam kurtaran bir erken uyarı mekanizmasıdır.

UNTERBERGER TESTİ UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME FORMU

1. PERSONEL BİLGİLERİ

Adı Soyadı: ………………………………………………………
T.C. Kimlik No: ………………………………………………………
Görevi / Ünvanı: ………………………………………………………
Bölüm / Çalışma Alanı: ……………………………………………..
Yaş: ……….. Cinsiyet: ……….. Boy: ……….. Kilo: ………..
Test Tarihi: …. / …. / 20….
Testi Uygulayan: ( ) İşyeri Hekimi ( ) Sağlık Personeli ( ) Diğer: ………………..

2. TESTİN UYGULANMA KOŞULLARI

Test zemini: ( ) Düz ( ) Kaymaz ( ) Kaygan ( ) Diğer: …………………….
Aydınlatma: ( ) Normal ( ) Zayıf ( ) Parlak
Test sırasında gözler: ( ) Kapalı ( ) Açık
Güvenlik önlemi: ( ) Refakatçi mevcut ( ) Yok
Katılımcı sağlık durumu:
( ) Baş dönmesi öyküsü ( ) Kulak çınlaması ( ) Denge bozukluğu ( ) Hiçbiri

3. TEST UYGULAMASI

Başlangıç Pozisyonu: Ayakta, kollar önde, parmaklar açık, ayaklar omuz genişliğinde
Adım Sayısı: 50 (yaklaşık 1 adım/saniye hızında)
Test Süresi: ………. saniye
Gözler Kapalı Süre: ………. saniye
Test Alanı: 2 m x 2 m güvenli zemin

4. GÖZLEM VE ÖLÇÜM SONUÇLARI

Gözlem Alanı	Bulgular / Ölçüm
Dönme Açısı (°)	……….° ( ) Sağa ( ) Sola
İleri/Geri Yer Değiştirme (cm)	………. cm
Adım Ritmi	( ) Düzenli ( ) Düzensiz
Kolların Pozisyonu	( ) Sabit ( ) Dengesiz / Düşme eğilimi
Başın Pozisyonu	( ) Sabit ( ) Sağa/Sola eğilim
Gözler kapalıyken korku/anksiyete	( ) Var ( ) Yok

5. DEĞERLENDİRME

Sapma Açısı	Yer Değişimi	Yorum
0–30°	≤50 cm	Normal vestibüler yanıt, denge stabil
31–45°	51–70 cm	Hafif vestibüler asimetri, izlem önerilir
>45°	>70 cm	Patolojik, vestibüler disfonksiyon olasılığı

Toplam Değerlendirme:
☐ Normal ☐ Sınırda ☐ Patolojik

Yönelme Tarafı: ☐ Sağ ☐ Sol ☐ Belirsiz

6. UYGUNLUK KARARI (YÜKSEKTE ÇALIŞMA / DENGE GEREKTİREN GÖREVLER)

Sonuç	Karar	Açıklama
Normal	☐ UYGUN	Denge fonksiyonları yeterli
Sınırda	☐ GEÇİCİ UYGUN	Rehabilitasyon sonrası tekrar test
Patolojik	☐ UYGUN DEĞİL	Uzman değerlendirmesi gerektirir

7. EK GÖZLEMLER / NOTLAR

8. TESTİ UYGULAYANIN – ONAYLAYANIN BİLGİLERİ

İmza / Kaşe: ……………………………………

Not: Bu test, tek başına tanısal nitelik taşımaz. Gerektiğinde Romberg, Head Impulse veya göz hareket testleriyle desteklenmelidir.

Unterberger Yürüyüş Testi, vestibüler sistemin lateralizasyonunu, proprioseptif denge bütünlüğünü ve bireyin görsel destek olmaksızın uzaydaki yön koruma yeteneğini değerlendirmeyi amaçlayan bir klinik denge testidir.
Bu test, yüksekten çalışma, deniz veya hava platformlarında görev alma, vinç, iskele, kule, türbin, gemi güvertesi gibi dengesel reflekslerin sürekli aktif tutulduğu işlerde çalışan personelin fizyolojik uygunluğunun değerlendirilmesinde tamamlayıcı bir yöntem olarak kullanılmaktadır.

Testin sonuçları, kişinin gözleri kapalı iken yerinde adım atma sırasında eksen etrafında sapma (rotasyon açısı) ve ileri-geri yer değiştirme miktarına göre yorumlanır.
Sapmanın yönü ve derecesi, iç kulaktaki vestibüler sistemin fonksiyonel dengesi, beyin sapı ve serebellar kontrol mekanizmaları hakkında klinik ipuçları verir.
Ancak test tek başına tanı koydurucu değildir; Romberg, Head Impulse, Tandem Yürüyüş ve Past Pointing gibi diğer nörolojik denge testleriyle birlikte değerlendirilmelidir.

Bu form kapsamında elde edilen bulgular, çalışanın mevcut denge durumunun bir “görsel ve vestibüler stres koşulundaki davranış modelini” yansıtır.
Yani, kişi gözlerini kapattığında denge kaybı gösteriyorsa bu, yüksekte çalışırken ya da ani yön değişimlerinde refleks gecikmesi yaşayabileceği anlamına gelir.
Bu nedenle testte 45° ve üzeri sapma, 70 cm’den fazla yer değiştirme ya da ritim bozukluğu gözlenen personelin yüksekte çalışma görevine geçici olarak uygun görülmemesi; gerekirse vestibüler rehabilitasyon ve uzman değerlendirmesi sonrası yeniden test edilmesi önerilir.

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, test sonuçlarını birlikte değerlendirerek bireysel risk faktörlerini (yaş, ilaç kullanımı, iç kulak hastalıkları, kas-iskelet sistemi sorunları, görme bozuklukları) göz önünde bulundurmalıdır.
Bu yaklaşım, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, “Çalışanların Sağlık Gözetimi Yönetmeliği” ve “Yüksekte Çalışma Yönetmeliği” hükümleriyle de örtüşmektedir.

Sonuç olarak; Unterberger Testi, iş sağlığı ve güvenliği kültüründe proaktif koruma yaklaşımının güçlü bir aracıdır.
Erken dönemde tespit edilen vestibüler veya proprioseptif dengesizlikler, hem bireyin yaşam kalitesini korur hem de iş kazalarının önlenmesinde kritik rol oynar.
Bu nedenle, test sonuçları yalnızca sayısal bir veri olarak değil, bütünsel bir fizyolojik risk göstergesi olarak değerlendirilmelidir.

Değerlendirme Sonucu (İşyeri Hekimi Onayı):
☐ Denge Fonksiyonları Normal – Yüksekte Çalışmaya Uygun
☐ Hafif Vestibüler Asimetri – Rehabilitasyon Sonrası Yeniden Değerlendirilmeli
☐ Vestibüler Disfonksiyon Şüphesi – Uzman Muayenesi Gerekli

İmza / Kaşe: ……………………………………

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #unterbergertesti #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni30 Ekim 2025

29 Ekim 2025

Yüksekte Çalışma – Tandem Walk Testi – Propriyosepsiyon

Denge, Koordinasyon ve Nöromotor Bütünlüğün Değerlendirilmesi

Tandem Walk Testi, bireyin denge, koordinasyon ve proprioseptif kontrol kapasitesini ölçmek için kullanılan basit fakat oldukça anlamlı bir nörolojik testtir. Özellikle yüksekte çalışma, denge gerektiren iş kolları, vinç operatörlüğü, iskele ustalığı, platform bakım işleri, kule tırmanışları gibi mesleklerde; çalışanların sinir-kas iletişimi, vestibüler sistem bütünlüğü ve kas tonusu koordinasyonunun değerlendirilmesinde kritik öneme sahiptir.

Bu test, kişinin tek bir düz hat üzerinde topuk–parmak ucu hizasında yürürken, gövde dengesini, alt ekstremite kontrolünü ve göz, iç kulak ile kas-iskelet sistemleri arasındaki eşgüdümün etkinliğini ölçer.

Düşme, denge kaybı, adım atma sırasındaki sapmalar veya istemsiz kol hareketleri gibi parametreler, merkezi sinir sistemindeki bir dengesizliği veya refleks koordinasyonundaki bir bozukluğu işaret edebilir.

Testin Fizyolojik Temelleri

Tandem yürüyüş, üç sistemin ortak çalışmasıyla mümkündür:

Vestibüler sistem (iç kulak): Başın ve vücudun uzaydaki konumunu algılayarak dengeye katkı sağlar.
Proprioseptif sistem: Kas, eklem ve tendonlardan gelen bilgi ile vücudun pozisyonunu algılar.
Görsel sistem: Gözlerden alınan verilerle hareketin yönlendirilmesini sağlar.

Bu üç sistemden biri veya birkaçı zayıf olduğunda, bireyin tandem yürüyüş sırasında dengeyi koruması zorlaşır. Bu nedenle Tandem Walk Testi, özellikle vestibüler disfonksiyon, serebellar lezyonlar, periferik nöropati, kas güçsüzlüğü veya alkol etkisi gibi durumları ortaya çıkarma açısından yüksek duyarlılığa sahiptir.

Testin Amacı

Tandem Walk Testi’nin amacı sadece “yürüyebilmek” değildir; dengeyi kontrollü bir şekilde sürdürme kapasitesi, motor planlama yeteneği, kas-sinir koordinasyonu ve odaklanma becerisi de değerlendirilir.

Özellikle yüksekte çalışma yapacak bireylerde, test şu amaçlarla kullanılır:

Düşme riskini öngörmek.
Vestibüler bozuklukları erken fark etmek.
Reaksiyon süresi ve denge kontrolü kapasitesini ölçmek.
Yorgunluk, uykusuzluk, alkol ya da ilaç etkilerinin denge üzerindeki etkisini belirlemek.
İşe uygunluk değerlendirmelerinde (örneğin “yüksekte çalışma uygunluk raporu”) yardımcı test olarak kullanmak.

Gereken Ekipmanlar

4 ila 5 metre uzunluğunda düz bir çizgi (zemine bant çekilerek hazırlanabilir)
Kronometre (isteğe bağlı süre ölçümü için)
Güvenlik gözlemcisi veya denge destek personeli
Uygun aydınlatmalı, kaymaz yüzeyli test alanı
Gerektiğinde dengeyi koruma barı (özellikle yaşlı veya yüksek riskli bireylerde)

Uygulama Yöntemi

Test Öncesi Hazırlık

Katılımcı rahat, kaymaz tabanlı bir ayakkabı giymelidir.
Test alanında gürültü, dikkat dağıtıcı unsurlar veya zemin bozukluğu olmamalıdır.
Katılımcıdan son 12 saat içinde alkol, yatıştırıcı ilaç, kas gevşetici veya ağır kafein almamış olması istenir.
Teste başlamadan önce kişi testin nasıl yapılacağını izleyerek anlamalıdır.

Testin Uygulaması

Katılımcı, çizginin bir ucunda dik durur.
Eller bel hizasında serbest ya da yanlarda dengede tutmak için h
afif açık pozisyonda olmalıdır.
Talimat: “Lütfen bu çizgi üzerinde, topuğunuzu her adımda diğer ayağınızın parmak ucuna değecek şekilde yürüyün. Başınızı düz tutun ve ileriye bakın.”
Katılımcı, en az 10 adım (ortalama 3–4 metre) boyunca bu şekilde yürür.
Aynı mesafe geri dönüş yönünde de tekrarlanabilir.
Test, açık gözle ve ardından gözler kapalı olarak yapılabilir (ikinci uygulama ileri seviye değerlendirmedir).

Değerlendirme Ölçütleri

Gözlem Parametreleri

Denge kaybı (örneğin yana doğru adım atma veya sallanma)
Kollarla kompansatuar hareket (dengeyi korumak için)
Ayakların çizgiden sapması (her adımda kaç cm veya kaç kez)
Adım uzunluğu ve ritim tutarlılığı
Süre (isteğe bağlı)
Yere bakma eğilimi (görsel kontrol eksikliği göstergesi olabilir)

Puanlama Yöntemi (0–3 Arası Değerlendirme)

Puan	Gözlenen Davranış	Yorum
0	Mükemmel yürüyüş, sapma veya denge kaybı yok	Normal motor ve vestibüler fonksiyon
1	Küçük sapma, kollarla hafif denge arayışı	Hafif dengesizlik veya yorgunluk etkisi
2	Bir veya iki defa denge kaybı, çizgiden çıkma	Vestibüler sistem veya propriosepsiyon zayıflığı
3	Dengede duramama, yürümenin tamamlanamaması	Belirgin nörolojik/denge bozukluğu, yüksekte çalışma için uygun değil

Testin Nörolojik Yorumu

Tandem yürüyüş, serebellum (beyincik) bütünlüğü açısından çok önemli bir göstergedir. Serebellar lezyonlar, genellikle adımların düzensizliği, geniş tabanlı yürüyüş ve aşırı kompansatuar hareketlerle kendini gösterir.

Vestibüler sistem kaynaklı bozukluklarda kişi genellikle çizgiden sağa ya da sola sapar, çünkü denge merkezine gelen bilgi asimetriktir.

Periferik nöropati durumlarında (örneğin diyabetik bireylerde), ayak tabanlarındaki proprioseptif duyular zayıfladığı için, kişi yere daha çok bakarak yürümeye çalışır. Bu da refleks koordinasyonun azaldığı anlamına gelir.

Uygulamada Karşılaşılan Hatalar

Kişinin çizgiye bakması: Görsel rehberlik proprioseptif değerlendirmeyi bozar.
Çok yavaş veya çok hızlı yürümek: Gerçek denge kontrolünü yansıtmaz.
Test alanında zemin bozukluğu veya gürültü: Sonuçların güvenilirliğini düşürür.
Testi yorgun, uykusuz veya aç şekilde yapmak: Geçici dengesizlik oluşturabilir.

Gözler Kapalı Tandem Walk (Advanced)

Bu versiyon, görsel sistemin devre dışı bırakıldığı durumda proprioseptif ve vestibüler sistemin saf koordinasyon kapasitesini değerlendirir.
Katılımcıdan gözlerini kapatarak aynı yürüyüşü yapması istenir.
Bu durumda, normal bireyler hafif salınım gösterse de çizgiden çıkmadan tamamlayabilirler.
Ancak ciddi vestibüler bozukluğu olan kişiler, genellikle 2–3 adım içinde dengesini kaybeder.

Yüksekte Çalışma Öncesi Değerlendirme

Tandem Walk Testi, yüksekte çalışma muayenelerinde tamamlayıcı bir nöromotor test olarak değerlendirilebilir.

Yüksekte Çalışma Kriterleri

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği’ne göre “yüksekte çalışma”, seviye farkı olan ve düşme riski bulunan, kişinin düşmesi halinde yaralanabileceği her türlü alandır (genellikle 2 m ve üzeri yükseklikler).

Bu tür çalışmalarda, çalışanların:

Denge
Görme
Kas gücü
Refleks
Koordinasyon
fonksiyonlarının yeterli olması gerekir.

Uygulama Biçimi

Yüksekte çalışacak adaylara, işe giriş muayenesinde (ya da periyodik kontrollerde):

Romberg Testi
Tandem Walk Testi
Finger-to-Nose (Parmak–Burun) testi
Heel-to-Shin (Topuk–Diz) testi
birlikte uygulanır.

Tandem Walk Testi burada özellikle dinamik denge ve motor koordinasyonun objektif göstergesidir.

Değerlendirme Örneği

Örnek 1:
Bir iskele işçisi adayına test uygulanıyor.

Açık gözle yürüyüşte hafif sapma var (1 puan).
Gözler kapalı yürüyüşte 3. adımda dengesini kaybediyor (2 puan).
Sonuç: Vestibüler refleks zayıflığı şüphesi → işyeri hekimi ileri KBB değerlendirmesi isteyebilir.

Örnek 2:
Vinç operatörü adayı testte 10 adımı sorunsuz tamamlıyor.

Sapma yok, kollar serbest, ritmik yürüyüş.
Gözler kapalı yürüyüşte hafif salınım ancak çizgi dışına çıkmıyor.
Sonuç: Normal denge ve motor koordinasyon → yüksekte çalışmaya uygundur.

Testin Bilimsel Dayanakları

Tandem Walk Testi, Romberg testi ile birlikte en yaygın kullanılan denge testlerinden biridir.
Araştırmalar göstermiştir ki:

Serebellar hasarı olan bireylerin %90’ı tandem yürüyüşte sapma gösterir.
Vestibüler sistem disfonksiyonu olanlarda dengesizlik oranı %85’tir.
Sağlıklı bireylerde başarı oranı %98 civarındadır.

Bu test, American Academy of Neurology ve Occupational Safety and Health Administration (OSHA) rehberlerinde, nörolojik muayenelerin standart bir parçası olarak yer alır.

Ergonomik ve İş Güvenliği Açısından Önemi

Yüksekte çalışma, vücudun dinamik denge sistemi için ekstrem bir stres faktörüdür.
Kas-iskelet sistemi, vestibüler sistem ve görsel algı sürekli olarak “mikro denge düzeltmeleri” yapmak zorundadır.
Bu refleks zincirinde bir aksama olursa, kişi birkaç milisaniyelik bir gecikmeyle dengesini kaybedebilir.

Tandem Walk Testi bu açıdan mikro denge kusurlarını erken saptama imkânı sunar.
Örneğin; yüksek HbA1c değeri olan, periferik nöropati gelişmiş bir çalışanın tandem yürüyüşte çizgiden sapması, ayak tabanlarındaki duyusal kaybın işaretidir. Bu bireyin yüksek platformda çalışması ciddi düşme riski doğurur.

Gelişmiş Versiyonlar ve Teknolojik Uygulamalar

Modern ergonomi laboratuvarlarında Tandem Walk Testi, basınç sensörlü yürüme platformları veya ivmeölçer sensörlü giyilebilir cihazlar ile desteklenir.
Bu sayede:

Adım simetrisi
Basınç dağılımı
Zamanlama farkı
Mikro salınım genliği
gibi parametreler sayısal olarak analiz edilir.

Mobil cihazlara entegre edilmiş versiyonlar, saha muayenelerinde de kullanılabilir.
Örneğin, bir iş güvenliği uzmanı, çalışanın cep telefonuna takılan ivmeölçer ile tandem yürüyüşü kaydederek anlık analiz alabilir.

Test Sonuçlarının Klinik Yorumlanması

Tandem Walk Testi’nin tek başına bir tanı aracı olmadığı unutulmamalıdır.
Ancak şu durumlar tespit edilirse, ileri değerlendirme gerekir:

Sürekli sapma veya yön kaybı
Dengesizlik sırasında kollarla aşırı kompansasyon
Yavaş adım temposu ve ritim kaybı
Gözler kapalı testte erken denge kaybı

Bu bulgular, nörolojik, vestibüler, metabolik veya ilaç kaynaklı olabilir.

Özellikle yüksekte çalışacak personel için bu durum, işe uygunluk açısından “ön değerlendirme dışı” kararı doğurabilir.

Testin İş Sağlığına Katkısı

Tandem Walk Testi’nin düzenli uygulanması:

İş kazalarını önleyici tarama sağlar.
Düşme riskine sahip çalışanları erken belirler.
Rehabilitasyon sürecini izleme olanağı verir.
Ergonomik eğitim programlarına veri sağlar.
Bireysel farkındalık yaratır: çalışanlar kendi dengesizliklerinin farkına varır.

Ayrıca test, yaşlanma, kronik hastalıklar, diyabetik nöropati, alkol veya ilaç kullanımı gibi faktörlerin iş performansına etkisini izlemek için de kullanılır.

Eğitim ve Standartlaştırma

Tandem Walk Testi’nin güvenilirliği, eğitimli uygulayıcı tarafından yürütülmesine bağlıdır.
Uygulayıcı:

Test sırasında katılımcının dengesini bozmadan gözlem yapmalıdır.
Objektif kriterlerle puanlama yapmalıdır.
Gerektiğinde video kaydı alabilir.

OSHA ve ISO 45001 standartlarında geçen “sağlık gözetimi ve işe uygunluk” prensipleri gereği, bu tür testlerin kayıt altına alınması önerilir.

Özet Değerlendirme Tablosu

Kriter	Normal	Anormal	Olası Sebep
Açık gözle çizgi üzerinde yürüyüş	Düz, sapma yok	Yana kayma, kol dengelemesi	Vestibüler/denge bozukluğu
Gözler kapalı yürüyüş	Hafif salınım	Erken düşme veya sapma	Proprioseptif zayıflık
Adım uzunluğu	Eşit	Asimetrik	Kas gücü dengesizliği
Süre (10 adım)	7–10 sn	>15 sn	Koordinasyon veya dikkat sorun

Sonuç ve Öneriler

Tandem Walk Testi, basit bir nörolojik değerlendirme aracı olmasına karşın, yüksekte çalışma güvenliği açısından büyük önem taşır.
Bireyin vestibüler refleksleri, kas-iskelet koordinasyonu, dikkat düzeyi ve proprioseptif farkındalığı hakkında çok değerli bilgiler sunar.

Yüksekte çalışma yapacak personelde testin uygulanması aşağıdaki nedenlerle önerilir:

Düşme riskinin öngörülmesi
Yorgunluk ve metabolik bozuklukların tespiti
Refleks süresinin objektif ölçümü
İşe uygunluk kararına bilimsel destek

Testin her 6 ayda bir tekrarlanması, periyodik muayenelerde “denge izleme göstergesi” olarak kullanılabilir.

Son Söz

Tandem Walk Testi, iş sağlığı ve güvenliği disiplininde bedensel farkındalık, denge yönetimi ve nörolojik güvenlik kavramlarını birleştiren en etkili araçlardan biridir.
Birkaç adımda bile, insan bedeninin sinir, kas, göz ve iç kulak arasındaki olağanüstü koordinasyonunu değerlendirmek mümkündür.

Bu test, basit bir “yürüyüş” gibi görünse de, aslında yüksekte çalışan bir kişinin hayatta kalma refleksini temsil eder.
Çünkü dengesi yerinde olmayan bir çalışan, sadece düşmez — aynı zamanda refleksleri, dikkat ve motor kontrolü de zayıflar.

Bu nedenle, Tandem Walk Testi her iş güvenliği uzmanının klinik gözlem aracı kutusunda mutlaka bulunmalıdır.

🔹 🔹 🔹

TANDEM WALK TESTİ DEĞERLENDİRME FORMU

Kişisel Bilgiler

Alan	Bilgi
Adı Soyadı
T.C. Kimlik No
Yaş
Cinsiyet
Meslek / Görev
Tarih
Testi Uygulayan

1. Test Öncesi Bilgiler

Soru	Evet	Hayır
Son 12 saatte alkol, ilaç veya kafein aldı mı?	☐	☐
Uykusuzluk, baş dönmesi, yorgunluk var mı?	☐	☐
Gözlük, işitme cihazı vb. yardımcı kullanıyor mu?	☐	☐

2. Uygulama Bilgileri

Zemin: ☐ Düz ☐ Kaymaz ☐ Bantlı Çizgi
Mesafe: ______ metre
Test Alanı Aydınlatması: ☐ Yeterli ☐ Yetersiz

Yürüyüş Talimatı:

“Topuğunuzu diğer ayağınızın parmak ucuna değdirerek çizgi boyunca yürüyünüz. Başınızı düz tutunuz, ileriye bakınız.”

3. Gözlem ve Puanlama (0–3 Arası)

Parametre	Açıklama	Puan
Adım Hattı	Çizgiden sapma yok = 0, 1–2 Çizgiden sapma = 1, ≥3 Çizgiden sapma = 2–3
Denge Kaybı	Yok = 0, Hafif = 1, Belirgin = 2, Yürüyemedi = 3
Kollarla Denge	Normal = 0, Hafif sallanma = 1, Aşırı kompansasyon = 2
Süre (10 Adım)	7–10 sn = 0, 10–15 sn = 1, >15 sn = 2
Gözler Kapalı Yürüyüş	10 adım tamamlandı = 0, 3–6 adımda durdu = 1–2, Tamamlayamadı = 3

🟩 Toplam Puan: ______ / 15

4. Klinik Gözlem

☐ Görsel kontrol (yere bakma eğilimi)
☐ Adım ritminde bozukluk
☐ Baş dönmesi / dengesizlik
☐ Yorgunluk belirtileri
☐ Kas titremesi
☐ Gözler kapalı testte erken sapma

Gözlem Notları:
……………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………………………………………….

5. Testin Yorumu

Toplam Puan Aralığı	Değerlendirme	Açıklama
0 – 2	Normal	Denge ve koordinasyon yeterli
3 – 5	Hafif dengesizlik	Takip önerilir, yorgunluk/ilaç etkisi olabilir
6 – 9	Belirgin koordinasyon sorunu	Vestibüler veya nörolojik değerlendirme önerilir
≥10	Ciddi dengesizlik	Yüksekte çalışma için uygun değildir

6. Sonuç

☐ Yüksekte Çalışmaya Uygundur (Diğer tüm tetkik – tahlil ve testleri uygun sınırlarda ise)
☐ Geçici Olarak Uygun Değildir (yeniden değerlendirme: ___ gün sonra)
☐ Uygun Değildir (ileri nörolojik muayene önerilir)

7. Testi Uygulayan

İmza / Kaşe: ……………………………………

Tandem Walk Testi, insan bedeninin nöromotor bütünlüğünü en yalın ama en çarpıcı şekilde gözler önüne seren bir değerlendirme aracıdır. Bu test sırasında, kişinin yalnızca adım atma becerisi değil; beyincik (serebellum), vestibüler sistem, proprioseptif reseptörler, kas tonusu ve odaklanma mekanizmaları arasındaki kusursuz iletişim sınanır.

Her bir adımda, kaslar, eklemler, iç kulak ve beyin, milisaniyeler içinde binlerce sinyal alışverişi yapar. Bu sinyallerin herhangi birinde meydana gelen gecikme veya bozulma, testin sonucuna doğrudan yansır. Dolayısıyla Tandem Walk Testi, basit bir “denge egzersizi” olmanın ötesinde, vücudun nörolojik bütünlüğünün canlı bir göstergesi olarak değerlendirilmelidir.

Yüksekte çalışma gibi denge, refleks ve dikkat koordinasyonu gerektiren işlerde, kişinin sadece kas gücü değil, denge farkındalığı da hayati öneme sahiptir. Çünkü bir platformun kenarında ya da dar bir iskele üzerinde çalışan bir kişinin dengesini kaybetmesi, yalnızca kişisel bir yaralanma değil, aynı zamanda ekip güvenliğini de tehdit eden zincirleme kazalara yol açabilir.

Bu nedenle Tandem Walk Testi, işe giriş muayenelerinde ve periyodik kontrollerde uygulanarak, çalışanların nörolojik güvenliğini izleyen bir “erken uyarı mekanizması” işlevi görür. Testin düşük puanla sonuçlanması, genellikle üç temel alanı işaret eder:

Vestibüler sistem zayıflığı: İç kulaktaki denge organlarında veya beyin kökü bağlantılarında disfonksiyon olabilir.
Proprioseptif duyarlılık kaybı: Diyabetik nöropati, kas-iskelet sistemi travmaları veya uzun süreli hareketsizlik bu yeteneği azaltabilir.
Serebellar koordinasyon bozukluğu: Motor planlama ve reflekslerin kontrolünde bozulma söz konusu olabilir.

Bu üç alanın herhangi birinde saptanan zayıflık, çalışanı yüksekte çalışma için riskli hale getirir. Ancak bu durum kalıcı bir yetersizlik anlamına gelmez.
Uygun rehabilitasyon, egzersiz programları, denge eğitimleri ve yaşam tarzı düzenlemeleri ile denge kapasitesi büyük oranda geri kazanılabilir.

Tandem Walk Testi’nin önemi, sadece “kim çalışabilir, kim çalışamaz” kararını desteklemesinden ibaret değildir. Aynı zamanda çalışanın kendi beden farkındalığını artırır.
Testi uygulayan kişi, kendi dengesizliklerini fark ederek erken önlem alma, dikkatli olma ve güvenli davranış geliştirme bilincine ulaşır. Bu farkındalık, iş kazalarının önlenmesinde teknik önlemler kadar güçlü bir davranışsal savunma hattı oluşturur.

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı için bu test, somut gözleme dayalı bir karar aracıdır.
Romberg, Finger-to-Nose veya Heel-to-Shin gibi klasik nörolojik testlerle birlikte uygulandığında, bireyin nöromotor kapasitesi bütüncül biçimde değerlendirilmiş olur.
Bu da, sadece fiziksel yeterliliği değil, aynı zamanda sinir-kas sisteminin çevresel uyaranlara verdiği tepki hızını da ortaya koyar.

Tandem Walk Testi’nin sonuçları, sadece o anki denge performansını değil, aynı zamanda bireyin yaşam tarzı, metabolik durumu, ilaç kullanımı ve iş yüküyle ilişkili denge potansiyelini de yansıtır.
Örneğin; kronik stres, yetersiz uyku, dehidratasyon veya yüksek HbA1c seviyeleri gibi faktörler denge koordinasyonunu doğrudan etkiler. Bu nedenle test sonuçları, her zaman çalışanın genel sağlık durumu ile birlikte yorumlanmalıdır.

Sonuç olarak;
Tandem Walk Testi, bilimsel olarak basit ama iş güvenliği açısından stratejik öneme sahip bir testtir.
İnsan bedeninin “denge kodunu” birkaç adımda çözebilme gücüne sahiptir.
Bir işyerinde bu testin düzenli uygulanması, sadece bir prosedür değil, aynı zamanda çalışan güvenliğine ve sağlığına verilen değerin somut göstergesidir.

İş güvenliği profesyonelleri ve işyeri hekimleri için bu test, önleyici sağlık yönetimi anlayışının en pratik ve sahada uygulanabilir araçlarından biridir.
Denge bozukluğunun erken saptanması, potansiyel bir kazayı engellemek; doğru zamanda yapılan yönlendirme ise bir hayat kurtarmak anlamına gelebilir.

Unutulmamalıdır ki:

“Denge, sadece ayakta kalma yeteneği değil; bedensel sistemlerin uyum içinde çalışmasının sessiz bir kanıtıdır.”

Tandem Walk Testi, bu uyumun sürdürülebilirliğini izlemek ve güvenli çalışma kültürünü desteklemek için vazgeçilmez bir ölçüm aracıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni29 Ekim 2025

28 Ekim 2025

Yüksekte Çalışma – Fukuda Testi – Propriyosepsiyon

Fukuda Testi (Fukuda Stepping Test) – Denge ve Oryantasyonun Değerlendirilmesi

Yüksekte çalışma, insanın doğal denge sistemini sınayan en kritik iş koşullarından biridir. Vücudun üç ana sensör sistemi — vestibüler sistem (iç kulak), görsel sistem (gözler) ve somatosensoriyel sistem (kas, eklem, deri reseptörleri) — koordineli biçimde çalışarak bireyin uzaydaki konumunu belirler.
Bu üçlü sistemden herhangi birinde bozulma olduğunda, kişi;

Denge kaybı,
Baş dönmesi,
Postüral instabilite (vücut duruşunun korunamaması),
Oryantasyon bozukluğu (yön algısının bozulması)
gibi belirtiler gösterebilir.

Bu tür bozukluklar, yüksekte çalışan kişiler için ölümcül sonuçlar doğurabilecek riskler oluşturur. Bu nedenle, işe giriş veya periyodik muayenelerde vestibüler fonksiyonların değerlendirilmesi çok önemlidir.
Bu değerlendirmede kullanılan basit, ekonomik ve etkili testlerden biri Fukuda Testidir.

Fukuda Testinin Tarihçesi ve Bilimsel Temeli

Fukuda Testi, 1959 yılında Japon araştırmacı T. Fukuda tarafından “stepping test” olarak tanımlanmıştır.
Temel prensip, vestibulospinal refleks adı verilen mekanizmayı değerlendirmektir.
Bu refleks, iç kulaktaki labirent sisteminin (özellikle sakkül ve utrikül) uyarılmasıyla omurilik düzeyinde kas tonusunu düzenleyen ve vücudun dengesini koruyan bir refleks sistemdir.

Normal bireyde bu refleks dengeli çalıştığı için kişi gözleri kapalıyken sabit bir noktada yürüse dahi konumunu korur.
Ancak, tek taraflı vestibüler disfonksiyon (örneğin iç kulak iltihabı, labirentit, Meniere hastalığı, vestibüler nörit gibi) durumlarında, birey gözleri kapalıyken farkında olmadan sağlam tarafına doğru dönmeye veya sapmaya başlar.

Bu sapma, Fukuda Testi’nde rotasyon açısı ve ilerleme mesafesi olarak gözlenir.

Testin Amacı

Vestibüler sistemin fonksiyonel bütünlüğünü değerlendirmek,
Tek taraflı veya iki taraflı vestibüler bozuklukları saptamak,
Denge ve oryantasyonun yüksekte çalışmaya uygunluğunu belirlemek,
Diğer testlerle (Romberg, Tandem Walk vb.) birlikte kullanılarak daha geniş bir nörolojik denge profili oluşturmak.

Uygulama Ortamı ve Gereçler

Gereç	Açıklama
Sessiz, geniş bir oda	En az 2,5 × 2,5 m’lik alan önerilir
Zemin	Düz, kaymaz, sabit yüzey (tercihen kauçuk veya mat)
İşaretleyici bant	Başlangıç noktasını belirlemek için
Kronometre	Süre ölçümü (30 saniye) için
Göz bandı veya göz kapatma	Görsel referansın ortadan kaldırılması
Yardımcı gözlemci	Düşme riskine karşı güvenlik amacıyla

Testin Uygulanışı (Adım Adım)

Hazırlık:
Katılımcı, ayakkabılarını çıkararak veya düz tabanlı ayakkabıyla test alanına alınır.
Başlangıç noktası işaretlenir.
Pozisyon:
- Kişi dik durur.
- Ayaklar omuz genişliğinde açık, kollar öne uzatılmış ve parmaklar düz olmalıdır (yaklaşık 90° ön uzatma).
- Baş nötral pozisyonda, ileriye bakar.
Talimat:
Katılımcıya şu şekilde açıklama yapılır: “Gözlerinizi kapatın, yerinizde yürür gibi adım atın. Dizlerinizi yaklaşık 45 derece kaldırın ve ritmik olarak yürümeye devam edin. Kollarınızı sabit tutun. Durmanız söylendiğinde durun.”
Uygulama:
- Gözler kapalı halde kişi 30 saniye boyunca yaklaşık 50–60 adım atar.
- Gözlemci, kişinin başlangıç noktasına göre dönüş açısını ve ilerleme mesafesini değerlendirir.
- Gerektiğinde test bir kez daha tekrarlanabilir.
Güvenlik Önlemi:
Yüksekte çalışma adaylarında test, kesinlikle düşme riski olmayan alanda yapılmalıdır.
Gözlemci, katılımcının etrafında yaklaşık 1 metre mesafede durmalı ve ani dengesizlikte destek olmalıdır.

Değerlendirme ve Ölçütler

Rotasyon Açısı

Kişinin başlangıç yönüne göre dönme açısı ölçülür.

Dönüş Açısı	Yorum
0° – 30°	Normal
30° – 45°	Hafif vestibüler disfonksiyon
>45°	Belirgin tek taraflı vestibüler lezyon şüphesi
>90° veya tam dönüş	Ciddi vestibüler dengesizlik / nöral kontrol bozukluğu

İlerleme Mesafesi

Mesafe (cm)	Yorum
0 – 50 cm	Normal
50 – 100 cm	Hafif denge sorunu
>100 cm	Belirgin postüral instabilite

Adım Ritmi

Bulgular	Yorum
Düzenli ritim, sabit tempo	Normal
Adım uzunluğu ve ritmi değişken	Vestibüler veya serebellar etkilenme olası
Kolların hareketi asimetrik	Tek taraflı denge bozukluğu göstergesi

Testin Fizyolojik Temeli

Fukuda Testi sırasında görsel bilgi devre dışı bırakıldığı için vücut, dengesini vestibüler sistem ve propriyoseptif geri bildirim ile korumaya çalışır.

Normal fizyoloji:

İç kulakta bulunan sakkül ve utrikül, yerçekimi ve doğrusal ivmeyi algılar.
Bu bilgi, beyin sapındaki vestibüler çekirdeklere gider.
Oradan da omurilikteki vestibulospinal yol aracılığıyla kas tonusu ve postüral kontrol düzenlenir.

Eğer bir kulakta sinir iletimi azalmışsa, beyin bu tarafın hareketini “eksik” algılar ve kişi istemsiz olarak sağlam tarafa döner.
Bu dönüş, testte ölçülen rotasyon açısı olarak karşımıza çıkar.

Fukuda Testinde Görülebilen Anormal Bulgular

Bulgular	Olası Nedenler
Tek tarafa 45°–90° dönüş	Tek taraflı vestibüler disfonksiyon
Düz hatta ilerleyememe, zikzak	Serebellar disfonksiyon
Aşırı öne/arkaya ilerleme	Propriyoseptif bozukluk, kas zayıflığı
Rastgele yön değişimi	Santral vestibüler bozukluk
Dengesizlik hissi / göz açma ihtiyacı	Vestibüler kompansasyon yetersizliği

Testin Avantajları

Ekipmansız, hızlı ve ucuzdur.
Görsel kompansasyon ortadan kaldırıldığı için vestibüler fonksiyonlar doğrudan test edilir.
Tek başına veya Romberg, Tandem Walk gibi testlerle kombinasyon halinde uygulanabilir.
Yüksekte çalışma için riskli adayları erken dönemde belirler.

Sınırlılıkları

Sonuçlar, kişisel motivasyon, yorgunluk, kas gücü veya proprioseptif sorunlardan etkilenebilir.
Görsel kapatmada anksiyetesi yüksek bireylerde yalancı pozitif sonuçlar olabilir.
Objektif ölçüm (örneğin video kaydı veya elektronik platform) olmadan sadece gözle değerlendirildiğinde küçük sapmaların tespiti zor olabilir.

Bu nedenle Fukuda Testi tek başına tanı testi değil, ön tarama ve saha değerlendirmesi testi olarak kullanılmalıdır.

Yüksekte Çalışacak Kişilerde Değerlendirme

Önemi

Yüksek platformlarda, iskelelerde, vinç kabinlerinde veya kulelerde çalışan işçiler, vestibüler sistemin küçük bir aksamasında bile dengesini kaybedip düşebilir.
Bu nedenle Fukuda Testi, bu grupta özellikle işe giriş muayenesinde büyük önem taşır.

Uygulama Süreci

İşe Giriş Muayenesi:
Fukuda Testi, görme ve denge testleri (Romberg, Tandem Walk, Head Impulse vb.) ile birlikte uygulanır.
Test normal ise kişi yüksekte çalışmaya fizyolojik olarak uygun kabul edilir.
Periyodik Kontrol:
Vestibüler fonksiyon bozukluğu, ilaçlar, yaş, travmalar veya iç kulak enfeksiyonları ile zaman içinde değişebilir.
Bu nedenle yılda en az bir kez tekrarlanması önerilir.
Risk Faktörleri Olanlarda Tekrar Test:
- Hipertansiyon, diyabet, hipoglisemi,
- Alkol veya ilaç kullanımı,
- Baş dönmesi, kulak çınlaması, denge kaybı öyküsü,
  durumlarında test yeniden yapılmalıdır.

Değerlendirme Kriteri (İş Sağlığı Açısından)

Bulgular	Değerlendirme	İşe Uygunluk
0–30° sapma, mesafe <50 cm	Normal	Yüksekte çalışmaya uygundur
30–45° sapma, mesafe 50–100 cm	Hafif bozukluk	Gözlem altında çalışabilir, tekrar test önerilir
>45° sapma veya >100 cm ilerleme	Belirgin bozukluk	Yüksekte çalışmaya uygun değildir
90° üzeri veya tam dönüş	Ciddi vestibüler kayıp	Uzman değerlendirmesi gerekir

Uygulama Örnekleri

Örnek 1: Normal Bulgular

25 yaşında erkek, elektrik teknisyeni adayı
30 saniyede 55 adım
20° sağa sapma, 30 cm ilerleme
Sonuç: Normal vestibüler fonksiyon, yüksekte çalışmaya uygun.

Örnek 2: Hafif Sapma

42 yaşında kadın, endüstriyel temizlik görevlisi
30 saniyede 60 adım
35° sola dönüş, 70 cm ilerleme
Sonuç: Hafif tek taraflı vestibüler dengesizlik; 1 hafta sonra tekrar test önerilir.

Örnek 3: Belirgin Dengesizlik

50 yaşında erkek, kaynak ustası
Testin 20. saniyesinde 90° sağa döndü, 120 cm ilerledi
Kollarını denge için aşırı hareket ettirdi
Sonuç: Ciddi vestibüler dengesizlik, uzman muayenesi olmadan yüksekte çalışma uygun değildir.

Fukuda Testinin Diğer Testlerle Kombinasyonu

Fukuda testi tek başına yeterli değildir; şu testlerle birlikte kullanıldığında güvenilirliği artar:

Test	Amaç
Romberg Testi	Statik dengeyi ölçer (göz açık/kapalı duruşta sallanma)
Tandem Walk	Dinamik postüral kontrolü değerlendirir
Head Impulse Testi	Vestibülo-oküler refleks bütünlüğünü ölçer
Unterberger Testi	Fukuda’ya benzer, 50 adımda dönme açısı ölçülür

Birden fazla testin kombinasyonu, vestibüler disfonksiyonun yönü ve şiddetini daha doğru ortaya koyar.

Sonuçların Kayıt Altına Alınması (Örnek Form)

Fukuda Testi Değerlendirme Formu

Parametre	Bulgular	Değerlendirme
Dönüş Açısı	____°
Yön	☐ Sağ ☐ Sol
İlerleme Mesafesi	____ cm
Adım Sayısı	____
Denge Kaybı	☐ Var ☐ Yok
Kolların Asimetrisi	☐ Var ☐ Yok
Sonuç	☐ Normal ☐ Hafif ☐ Belirgin
Yüksekte Çalışma Uygunluğu	☐ Uygun ☐ Uygun Değil
Uygulayan
Tarih

Sonuç ve Öneriler

Fukuda Testi, yüksekte çalışma uygunluğu değerlendirmelerinde ihmal edilmemesi gereken kritik bir araçtır.
Basit bir uygulama ile vestibüler sistemin fonksiyonel durumu hakkında güvenilir bilgi verir.
Ancak testin geçerli olabilmesi için:

Kişi yorgun, aç veya uykusuz olmamalıdır,
Test alanı sessiz ve güvenli olmalıdır,
Sonuçlar tek başına değil, diğer denge testleriyle birlikte yorumlanmalıdır.

Düz hat yürüyüşte sapma, rotasyon veya mesafe artışı gözlenen kişiler mutlaka otorinolaringolog veya nöroloji uzmanı tarafından ileri testlere yönlendirilmelidir (örneğin kalorik test, videonistagmografi).

Sonuç olarak, Fukuda Testi:

Yüksekte çalışanların erken vestibüler risklerini saptamakta,
Kazaları önleyici tarama aracı olarak,
İşyeri hekimleri için pratik bir denge değerlendirme yöntemi olarak büyük önem taşır.

FUKUDA TESTİ UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME FORMU

Form No: ____________ Tarih: ____ / ____ / ______

1. KİŞİSEL BİLGİLER

Alan	Bilgi
Adı Soyadı
T.C. Kimlik No
Yaş
Cinsiyet	☐ Kadın ☐ Erkek
Görev / Meslek
Bölüm / Birim
Testi Uygulayan
Ünvanı

2. TEST ÖNCESİ DURUM DEĞERLENDİRMESİ

Soru	Evet	Hayır
Son 24 saatte alkol, ilaç veya kafein aldı mı?	☐	☐
Uykusuzluk, baş dönmesi, halsizlik mevcut mu?	☐	☐
İşitme veya görme problemi var mı?	☐	☐
Daha önce denge problemi yaşadı mı?	☐	☐

3. TEST ORTAMI VE HAZIRLIK

Parametre	Gözlem	Açıklama
Zemin tipi	☐ Düz ☐ Kaymaz ☐ Diğer: ______
Alan genişliği	______ m × ______ m
Aydınlatma	☐ Yeterli ☐ Yetersiz
Yardımcı personel	☐ Var ☐ Yok
Test süresi	☐ 30 sn ☐ 45 sn ☐ Diğer: ____

4. TESTİN UYGULANIŞI

Katılımcıya verilen talimat:

“Gözlerinizi kapatın, kollarınızı öne uzatın ve yerinizde yürür gibi adım atın. Dizlerinizi yaklaşık 45 derece kaldırın ve sabit tempoda yürüyün. Durmanız söylendiğinde durun.”

Başlangıç Noktası: ____ Bitiş Noktası: ____

5. GÖZLEM ve ÖLÇÜMLER

Gözlem Alanı	Bulgular	Puan / Yorum
Dönme Yönü	☐ Sağ ☐ Sol ☐ Düz
Dönme Açısı	____°
İlerleme Mesafesi	____ cm
Adım Sayısı	____
Süre	____ saniye
Kolların Asimetrisi	☐ Yok ☐ Hafif ☐ Belirgin
Denge Kaybı / Durma Eğilimi	☐ Yok ☐ Hafif ☐ Belirgin
Baş Dönmesi Şikayeti	☐ Yok ☐ Var
Test Tekrarı Gerekti mi	☐ Evet ☐ Hayır

6. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ

Bulgular	Değerlendirme	Açıklama
0–30° sapma, mesafe <50 cm	Normal	Vestibüler fonksiyon normal
30–45° sapma, mesafe 50–100 cm	Hafif bozukluk	Tek taraflı vestibüler etkilenme olası
>45° sapma veya >100 cm ilerleme	Belirgin bozukluk	Vestibüler dengesizlik, ileri değerlendirme önerilir
90° üzeri veya tam dönüş	Ciddi vestibüler kayıp	Yüksekte çalışma için uygun değildir

7. TESTİN SONUCU

Kategori	Değerlendirme
Vestibüler Fonksiyon	☐ Normal ☐ Hafif Bozukluk ☐ Belirgin Bozukluk
Postüral Stabilite	☐ Yeterli ☐ Sınırlı ☐ Yetersiz
Yüksekte Çalışmaya Uygunluk	☐ Uygundur ☐ Geçici Olarak Uygun Değildir ☐ Uygun Değildir

8. EK GÖZLEM VE NOTLAR

…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………..

9. ONAY BÖLÜMÜ

İmza / Kaşe: ……………………………………

Fukuda Basamak (Yürüyüş) Testi, bireyin vestibüler sistem, propriyoseptif denge ve nöromüsküler koordinasyon yeteneklerinin objektif olarak değerlendirilmesini sağlayan basit ancak güvenilir bir yöntemdir. Bu testte, kişinin görsel uyarılardan bağımsız olarak dengeyi koruma, yönelim duyusunu sürdürebilme ve vücut pozisyonunu algılama becerileri incelenmiştir.

Test sırasında bireyin rotasyon açısı, ilerleme (yer değiştirme) mesafesi, denge kaybı eğilimi ve basamak sayısı boyunca ortaya çıkan kompansatuar hareketleri gözlemlenmiştir. Bu parametreler, kişinin merkezi sinir sistemi, iç kulak labirent mekanizması ve kas-iskelet sisteminin koordineli çalışıp çalışmadığına ilişkin önemli ipuçları sunmaktadır.

Sonuçlar değerlendirildiğinde:

Rotasyon Açısı 0–30° arasında ise, bireyin vestibüler oryantasyonunun normal sınırlar içinde olduğu,
30–45° aralığında ise hafif dengesel yönelim sapması bulunduğu, bu durumun geçici yorgunluk, uykusuzluk, stres veya ilaç kullanımı gibi faktörlerle ilişkili olabileceği,
45° ve üzeri rotasyonlarda ise tek taraflı vestibüler disfonksiyon veya proprioseptif denge bozukluğu şüphesinin bulunduğu,
Test sırasında yer değiştirme mesafesinin 1 metreyi aşması halinde ise, postüral stabilitenin bozulmuş olabileceği değerlendirilmiştir.

Bu bulgular ışığında, bireyin yüksekte çalışma, kapalı alan, titreşimli platform veya hassas denge gerektiren görevlerde bulunmadan önce, ek klinik değerlendirmeye alınması, gerekirse nörolojik veya KBB (otoneurologik) muayene ile desteklenmesi önerilir.

Fukuda testi tek başına kesin bir tıbbi tanı koyma aracı olmayıp, denge ve yönelim sisteminin fonksiyonel durumuna ilişkin ön tarama ve saha değerlendirmesi amacıyla kullanılmalıdır. Testin sonucu, çalışanın o günkü fizyolojik durumu, psikolojik yorgunluğu ve ortamsal koşullar (örneğin zemin titreşimi, ortam sıcaklığı, ışık ve ses düzeyi) gibi değişkenlerden etkilenebilir. Bu nedenle, uygulama sırasında çevresel faktörlerin sabitlenmesi ve test öncesi 10 dakikalık dinlenme periyodunun sağlanması önerilir.

Elde edilen veriler, işyeri sağlık ve güvenlik birimi tarafından kişinin genel sağlık değerlendirmesine entegre edilmelidir.
Eğer çalışan aşağıdaki belirtileri göstermişse, test sonucu “yüksek riskli – ileri değerlendirme önerilir” şeklinde raporlanmalıdır:

Dönme açısı >45°
Yer değiştirme mesafesi >1 m
Test sırasında adım sayısında belirgin dengesizlik
Gözler kapalıyken yön kaybı veya dengeyi sürdürememe
Ani baş dönmesi, mide bulantısı veya sersemlik hissi

Bu durumda çalışan, yüksekte çalışma, iskele kullanımı, platform veya vincin üzerinde görev alma gibi riskli görevlerden geçici olarak uzaklaştırılmalı; tıbbi incelemeler tamamlanana kadar idari görev veya düşük riskli alanlarda çalıştırılmalıdır.

Sonuç olarak; Fukuda Testi, sahada kolay uygulanabilirliği sayesinde yüksekte çalışma öncesi nörolojik ve vestibüler tarama sürecinin önemli bir parçasını oluşturmaktadır. Testin dikkatli gözlemlerle yapılması, hem iş kazalarının önlenmesine hem de çalışan sağlığının korunmasına katkı sağlar.

Değerlendiren Uzman:
Adı Soyadı: ………………………………………………………
Unvanı: ……………………………………………………….
İmza – Kaşe: ………………………………………………………

Tarih: …../…../20…..

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #fukudatesti #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni28 Ekim 2025

26 Haziran 2025

Yüksekte Çalışmada Termoregülasyon Bozuklukları Odaklı İşe Giriş – Periyodik Muayene – Tetkikleri

Yüksekte çalışmak, sadece düşme riskiyle değil, aynı zamanda çevresel koşulların bedensel sistemler üzerindeki zorlu etkileriyle de dikkatle değerlendirilmesi gereken bir iş alanıdır. Güneşin kavurucu sıcaklığı, rüzgârın etkisi, yüksek nem ya da kuru hava gibi faktörler, çalışanların termal konforunu doğrudan etkilerken, termoregülasyon sistemi üzerindeki yükü artırarak ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.

Terleme yoluyla sıvı kaybı, vücut ısısının kontrol edilememesi, sıcak çarpması, hipotermi ya da sıvı-elektrolit dengesizliği gibi durumlar; yüksekte çalışan personelin performansını düşürmekle kalmaz, aynı zamanda ani bayılmalar, refleks zayıflıkları ve karar verme bozuklukları ile düşme gibi kazalara doğrudan neden olabilir.

Bu nedenle, yüksekte çalışacak bireylerin işe giriş muayeneleri yalnızca kas-iskelet sistemi ya da görme gibi klasik tetkiklerle sınırlı tutulmamalı; ısıya yanıt kapasitesi, hidratasyon durumu, nörolojik adaptasyon yeteneği ve kalp-dolaşım sisteminin dayanıklılığı gibi termoregülasyona özel başlıklar da dikkate alınarak değerlendirilmelidir.

Aynı hassasiyet, düzenli yapılan periyodik muayenelerde de sürdürülmeli; özellikle yaz ve kış aylarına girerken termal stres kaynaklı değişimler erken tespit edilmelidir.

Yüksekte çalışmanın oluşturduğu termal konfor bozuklukları ve termoregülasyon risklerinin işe giriş ve periyodik muayene süreçlerine nasıl entegre edilmesi gerektiği konusunda genel olarak görüşlerimi okuyacaksınız.

Pek tabi ki sahadaki çalışma şartları başta olmak üzere birçok faktörü değerlendirecek olan ilgili işyeri hekiminin görüşleri ve uygulamaları farklı olabilir. Hepimizin bildiği ve saygı duyduğu gibi yasal sorumluluğu üstlenen, kanun ve yönetmeliklerin verdiği yetki ile son kararı verecek olan sorumlu işyeri hekimidir.

Tetkik / Tahlil	İstenen Neden / Açıklama
Tam Kan Sayımı (Hemogram)	Anemi, polistemi, enfeksiyon ve dehidratasyon gibi termoregülasyonu bozabilecek sistemik durumları ortaya koymak için.
Elektrolit Paneli (Na⁺, K⁺, Cl⁻, Ca²⁺, Mg²⁺)	Isı stresi altında terlemeyle kaybedilen elektrolitlerin düzeyini değerlendirmek, ısı krampları ve kalp ritim bozuklukları riskini önceden tespit etmek için.
Böbrek Fonksiyon Testleri (Üre, Kreatinin)	Dehidratasyon ve ısıya bağlı renal perfüzyon azalması riskini değerlendirmek. Isı bitkinliği ve çarpmasında böbrekler erken etkilenir.
Karaciğer Fonksiyon Testleri (AST, ALT, GGT)	Termal stres altında karaciğer fonksiyon bozukluklarını ve oksidatif stres yanıtlarını değerlendirmek için.
Tiroid Fonksiyon Testleri (TSH, FT3, FT4)	Tiroid hormonları, bazal metabolizma hızını ve dolaylı olarak ısı üretimini etkiler. Hipertiroidi: ısı intoleransı. Hipotiroidi: soğuğa hassasiyet.
HbA1c / Açlık Kan Şekeri	Diyabetik bireylerde periferik sinir iletimi ve terleme refleksi bozulabilir. Termoregülasyon ciddi şekilde etkilenir.
EKG (Elektrokardiyografi)	Isı stresi ve elektrolit kaybı kardiyak iletim sistemini etkileyebilir. Ritim bozukluğu riski açısından önemlidir.
Ekokardiyografi (Gerekiyorsa)	Kardiyovasküler rezervi ve kalp pompa gücünü değerlendirmek: sıcak stresine fizyolojik uyum kapasitesi için.
Akciğer Grafisi / Solunum Fonksiyon Testleri (SFT)	Soğuk hava ve yüksek irtifa solunum sistemini etkileyebilir. KOAH, astım gibi hastalıklar termal yükle kötüleşebilir.
Terleme Testleri (Quantitative Sudomotor Axon Reflex Test / QSART – gerekiyorsa)	Otonom sinir sisteminin terleme refleksini değerlendirmek; ısı regülasyon bozukluklarını saptamak için (özellikle diyabetik nöropatide).
Vitamin D düzeyi	Termoregülasyona katkı sağlayan kas fonksiyonu, genel immün sistem durumu ve kardiyovasküler dayanıklılık için.
Doppler Ultrason (Periferik dolaşım için, gerekiyorsa)	Soğuk hava koşullarında Raynaud fenomeni veya periferik dolaşım bozukluğu şüphesinde.
Vücut Kitle İndeksi (VKİ) ve Biyoempedans (BIA)	Obezite ya da aşırı zayıflık, ısı tutma veya dağıtma kapasitesini etkiler. Kas-yağ oranı termal yanıtı belirler.
Psikiyatrik değerlendirme (Gerekiyorsa)	Aşırı sıcak veya soğuk ortamlar anksiyete, panik bozukluk ve bilişsel çökme riskini artırır. Mental dayanıklılık önemlidir.

🔎 🔎 🔎

Neden Bu Tetkikler?

Bu tetkikler, termoregülasyonun merkezi (hipotalamus), otonomik (sempatik-parasempatik sistem) ve periferik (ter bezleri, damar tonusu) bileşenlerini doğrudan veya dolaylı yoldan etkileyen sistemlerin fonksiyonel bütünlüğünü değerlendirir. Ayrıca, yüksekte çalışmanın getirdiği hipobariye ve fiziksel eforlara karşı organizmanın adaptasyon kapasitesini ortaya koyar.

Yüksekte Çalışma İçin Termal Konfor Ve Termoregülasyon Odaklı Tıbbi Değerlendirme Protokolü

🔹 1. Protokolün Amacı

Bu protokol, yüksekte çalışacak bireylerde ısıya veya soğuğa bağlı termal konfor bozuklukları ve termoregülasyon sorunlarına karşı tıbbi riskleri önceden saptamak, gerekli yönlendirmeleri yapmak ve iş sağlığı güvenliği açısından uygunluk kararlarını vermek amacıyla düzenlenmiştir.

🔹 2. Protokolde Hedeflenen Risk Alanları

Isı çarpması ve bitkinliği
Soğuk stresi / hipotermi / donma
Elektrolit dengesizlikleri
Kardiyak ritim bozuklukları
Nörolojik bilişsel bozukluklar (ısıya bağlı konfüzyon, yavaşlama)
Terleme yetersizliği (anhidroz)
Termal maruziyete bağlı vasküler sorunlar (Raynaud sendromu, hipotansiyon)

🔹 3. Tıbbi Değerlendirme Adımları

A. Klinik Öykü & Fizik Muayene

İşyeri Hekimi Sorgulama Formu ile:

Kronik hastalıklar (HT, DM, kalp, solunum, tiroid vb.)
Aşırı terleme veya terleyememe öyküsü
Ailede ısıya bağlı rahatsızlık öyküsü
İlaç kullanımı (diüretikler, beta bloker, antikolinerjikler vb.)
Aşırı zayıflık veya obezite
Uyku düzeni, sıvı tüketim alışkanlıkları
Soğuğa veya sıcağa tahammülsüzlük
Raynaud benzeri parmak beyazlaması, soğukta morarma

📌 Muayenede değerlendirilecekler:

Vücut sıcaklığı (termometre ile)
Cilt turgoru, terleme paterni
Nabız, tansiyon, periferik dolaşım (kapiller dolum)
Vücut Kitle İndeksi (VKİ) ve boy-kilo ölçümü
Beden ısısı dağılımı (soğuk ekstremite, nemli cilt vs.)

B. Yüksekte Çalışacaklarda Laboratuvar Tetkikleri

Her yüksekte çalışacak birey için:

Tetkik	Değerlendirme Amacı	Uyarı Sınırları
Tam Kan Sayımı (Hemogram)	Anemi, enfeksiyon, sıvı kaybı	Hb <12 g/dL (kadın), <13.5 g/dL (erkek): dikkat!
Elektrolit Paneli (Na, K, Cl, Ca, Mg)	Terle kayıp, kramp, aritmi riski	K <3.5 mEq/L veya >5.0 mEq/L: riskli
Üre, Kreatinin	Dehidratasyon, böbrek yükü	Üre >50 mg/dL → sıvı dengesi sorgulanmalı
TSH, FT3, FT4	Tiroid regülasyonu	Hipertiroidi: sıcak intoleransı; Hipotiroidi: soğuk hassasiyeti
Açlık Kan Şekeri, HbA1c	Diyabetik terleme bozukluğu	HbA1c >6.5% → ileri değerlendirme gerekebilir
EKG	Aritmi, kardiyovasküler stres riski	Her yeni çalışan için baz çizgi alınmalı

C. İhtiyaca Göre Planlanacak Ek Tetkikler

Aşağıdaki durumlar varsa hekimin kararıyla:

Durum	Önerilen Tetkik
Dolaşım bozukluğu şüphesi (parmak uçlarında renk değişimi)	Periferik Doppler USG
KOAH/astım öyküsü	Solunum Fonksiyon Testi, Akciğer Grafisi
Kardiyovasküler hastalık öyküsü	Ekokardiyografi
Sıcak maruziyet sonrası bilinç değişikliği öyküsü	Nörolojik değerlendirme, terleme testi
Aşırı terleme veya anhidroz	QSART veya Minor testi (terleme testi)

🔹 4. Uygunluk Kriterleri

Yüksekte çalışmaya uygunluk; termoregülasyon sistemlerinde ciddi yetersizlik saptanmayan, sıvı-elektrolit dengesi normal, nörolojik ve kardiyak riski olmayan bireyler için onaylanabilir.

📌 “Koşullu Uygun” Notu: Gerekli eğitim, sıvı takibi, gölgeleme/soğutma önlemleri ile termal ortam iyileştirmesi yapılması koşuluyla çalışabilir.

📌 “Geçici Uygunsuz” Notu: Akut enfeksiyon, sıvı kaybı, kontrolsüz diyabet gibi geçici durumlarda işe başlaması ertelenmelidir.

📌 “Uygun Değil” Notu: Şiddetli kardiyak yetersizlik, anhidroz, hiponatremi gibi hayati risk içeren durumlar.

🔹 5. İşyeri Eğitimi & Ortam Önlemleri

Tüm çalışanlara:

Aşırı ısı ve soğuk maruziyetinde belirti ve bulguların tanıtımı
Sıvı takibi ve elektrolit desteği eğitimi
Uygun giysi, ısı yalıtımı, soğutma/ısıtma ekipmanlarının tanıtımı

🔹 6. Yıllık Takip ve Yeniden Değerlendirme

Yüksekte çalışanlar, yılda en az 1 kez yeniden değerlendirmeye alınmalıdır.
Kronik hastalığı olanlar için izlem sıklığı hekimin takdiri ile artırılabilir.

Yüksekte çalışacaklar için termal konfor ve termoregülasyon açısından risk teşkil eden durumları tespit edebilmek için yardımcı olacak laboratuvar tetkikleri, referans değeri ve değerlendirme tablosunu aşağıda sunuyorum. (Kan tetkiklerinin referans aralıkları kullanılan cihazlarda değişebilir)

Tablo, her tetkikin referans aralığını, uyarı eşiğini ve yüksekte çalışmaya engel olup olmayacağını belirtmektedir.

📊 📊 📊

Yüksekte Çalışma Öncesi Tetkik Değerlendirme Tablosu

(Termal Konfor ve Termoregülasyon Riskleri Açısından)

Tetkik	Referans Aralığı	Uyarı Eşiği	Yüksekte Çalışmaya Engel Durum	Açıklama
Hemoglobin (Hb)	Erkek: 13.5–17.5 g/dL Kadın: 12.0–15.5 g/dL	Hb <12 g/dL	Hb <10 g/dL → Engel	Düşük Hb → Oksijen taşıma azalır, hipoksi riski artar
Sodyum (Na⁺)	135–145 mEq/L	<130 veya >150 mEq/L	<130 veya >150 → Engel	Hiponatremi: konfüzyon, bilinç bulanıklığı; Hipernatremi: dehidratasyon riski
Potasyum (K⁺)	3.5–5.0 mEq/L	<3.2 veya >5.5 mEq/L	<3.0 veya >6.0 → Engel	Aritmi riski taşır, ani kardiyak olaylar gelişebilir
Kalsiyum (Ca²⁺)	8.5–10.5 mg/dL	<8.0 veya >11.0 mg/dL	<7.5 veya >12.0 → Engel	Kas krampları, nöromüsküler ileti bozuklukları
Magnezyum (Mg²⁺)	1.6–2.6 mg/dL	<1.5 veya >2.8 mg/dL	<1.3 veya >3.0 → Engel	Nöromusküler eksitabilite, kardiyak risk
Üre	10–50 mg/dL	>50 mg/dL	>70 mg/dL → Engel	Yüksek üre = sıvı kaybı/dehidratasyon göstergesi olabilir
Kreatinin	Erkek: 0.7–1.3 mg/dL Kadın: 0.6–1.1 mg/dL	>1.5 mg/dL	>2.0 mg/dL → Engel	Renal rezerv düşüklüğü, sıvı-elektrolit yönetimi zorlaşır
TSH	0.4–4.0 µIU/mL	<0.1 veya >10.0 µIU/mL	<0.1 veya >10.0 → Engel	Tiroid regülasyon bozuklukları → ısı toleransı etkilenir
FT3, FT4	fT3: 2.3–4.2 pg/mL fT4: 0.8–1.8 ng/dL	Klinik hipertiroidi veya hipotiroidi düzeyleri	Evet → Engel	Isı tahammülsüzlüğü, çarpıntı, bilinç değişikliği olabilir
Açlık Kan Şekeri	70–99 mg/dL	>126 mg/dL	>180 mg/dL (kontrolsüz DM) → Engel	Hızlı sıvı kaybı, hipoglisemi riski, terleme bozuklukları
HbA1c	<5.7% (normal) 5.7–6.4% (prediyabet) ≥6.5% (diyabet)	>7.5%	>8.0% ve kontrolsüz → Engel	Diyabetik terleme bozuklukları, ısı regülasyonu bozulur
EKG	Normal sinüs ritmi	Aritmi saptanması	Ciddi aritmi, AV blok → Engel	Yükseklik, sıcak/soğuk stresi aritmiyi tetikleyebilir

🔎 🔎 🔎

Ekstra Önemli Klinik Bulgular (Muayene ile desteklenmeli)

Klinik Bulgular	Risk	Engel Durumu
Anhidroz (terleyememe)	Ciddi termoregülasyon sorunu	Engel
Aşırı terleme (hiperhidroz)	Elektrolit kaybı riski	Koşullu uygun (takip ve destekle)
Raynaud fenomeni	Soğukta parmaklarda renk değişimi	Koşullu uygun
Hipotansiyon (TA <90/60 mmHg)	Bayılma riski yüksekte çalışmada tehlike	Engel
VKİ > 35 veya <18.5	Isı toleransı ve denge zayıflığı	Koşullu uygun / Engel

📌 📌 📌

Notlar:

Değerler hastaya göre yorumlanmalı; kronik hastalığı olan bireylerde kardiyoloji / endokrinoloji / nöroloji konsültasyonu önerilir.
“Koşullu Uygun” kişiler için: sıvı desteği, periyodik takip ve uygun KKD şartları sağlanmalıdır.
“Engel” durumlarında tekrar değerlendirme, tedavi sonrası uygunluk değerlendirmesi yapılabilir.

Yüksekte çalışma, sadece teknik beceri değil, aynı zamanda yüksek düzeyde fizyolojik dayanıklılık ve çevresel faktörlere uyum gerektirir. Bu yazıda vurguladığımız gibi, termal konfor bozuklukları ve termoregülasyon sistemi üzerindeki yük, ihmal edildiğinde sadece iş verimliliğini değil, insan hayatını doğrudan tehlikeye sokabilecek sonuçlar doğurabilir.

İşe giriş muayeneleri ve periyodik sağlık kontrolleri; yasal bir zorunluluk olmanın ötesinde, çalışanı tanımak, olası riskleri öngörmek ve koruyucu önlemleri zamanında hayata geçirmek için eşsiz fırsatlardır. Ancak bu muayeneler ne kadar kapsamlı ve özgül olursa, sonuçları da o denli koruyucu ve yaşamsal olur.

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında “önce insan” yaklaşımını benimsiyorsak, yüksekte çalışan her bireyin sıcak ve soğuk stresine karşı dayanıklılığını doğru ölçmek, sağlık durumunu sürekli izlemek ve riskleri önceden kontrol altına almak bir tercihten öte ahlaki ve mesleki bir zorunluluktur.

Unutmayalım:
Yüksekte alınmayan küçük bir önlem, çok büyük bir düşüşe neden olabilir.
Önleyici sağlık hizmetleri ise iş kazalarının en güçlü fren sistemidir.

Dr. Mustafa KEBAT

İşe Giriş Muayeneleri – Tetkik ve Tahlilleri için firmamız Tetkik OSGB yi arayabilirsiniz.

📞 İsterseniz randevu alabilirsiniz:
📍 Telefon: +90 232 265 20 65 Laboratuvar Telefonumuz: +90 541 125 15 82

📍 Ya da randevusuz da gelebilirsiniz:
🕗 Hafta içi her gün: 08.30 – 17.30 saatleri arasında başvurabilirsiniz.

Cennetoglu Mh., Foliage Cd., Modeko Selgeçen Is Merkezi, No: 230 Kat:4 Daire:424-425, Cennetoğlu, 35110 Karabağlar/İzmir, Türkiye

Ana Sayfa

Hizmetlerimiz Laboratuvar ve muayene ile de sınırlı değil.

İlk yardımcı olmak isteyenler eğitimlerimize katılabilirler.

Hijyen Mesleki Eğitim Belgesi almak isteyenlere de çözümümüz mevcut.

Mesleki Eğitim Belgesi için yine sizlere destek veriyoruz.

İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm konularda her daim sizlerin hizmetindeyiz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni26 Haziran 2025

22 Mayıs 2025

Yüksekte Çalışanlar İçin Propriyoseptif Egzersiz Planlaması ve Prensipleri

Yüksekte çalışanların iş ortamlarında karşılaştıkları riskleri azaltmak amacıyla uygulanan propriyoseptif egzersiz programları,

Çalışanın denge kontrolünü
Refleks yanıtlarını
Kas koordinasyonunu
Çevresel farkındalığını

geliştirmeyi hedefler.

Yüksekte çalışanlar için propriyoseptif egzersizlerin yararlı olabilmesi planlamanın yapılması gerekir.

Her yüksekte çalışmanın şartları ve şekilleri birbirinden farklıdır.

Bu. sebeple;

Egzersizlerin planlanması öncesi yüksekte çalışılan alanın ve çalışanların yaptıkları işlerin yerinde incelenmesi, mümkün olmadığı durumlarda da ilgili konuda her türlü soruya cevap verebilecek ve doğru ifade edebilecek bir çalışanla yada yetkili ile görüşülmesi gerekir. Çalışma alanının fotoğraf ve videoları incelenmeli çalışanların rutin hareketleri beelirlenmelidir.

Egzersiz Planlamasında Dikkat Edilecek Temel İlkeler

Güvenlik
Yüksekte çalışanlara eğitim sırasında yaptırılacak tüm egzersizler için güvenli bir ortam oluşturulmalıdır.

Olası düşme ve yaralanmaları önlemek için;

Egzersiz zemini kaymaz olmalı
Çevrede keskin ya da sabitlenmemiş nesneler bulunmamalıdır.

Başlangıç seviyesinde denge bozucu unsurlar minimumda tutulmalı, ilerleyen süreçte zorluk seviyesi artırılmalıdır.

Kademeli Zorluk Artışı (Progressive Overload)
Propriyoseptif egzersizlerde zorluk seviyesi bireyin gelişimine göre kademeli olarak artırılmalıdır.

Her yeni eğitim grubunda kişilerin beceri ve yetkinlikleri anlaşılana kadar ilk olarak çift ayak sabit duruşlu egzersizlerden başlanmalıdır. Beceri sağlamaları ie birlikte sırayla ve dikkatli bir süreçte → tek ayak duruş → göz kapalı tek ayak → dengesiz zemin → hareketli denge gibi egzersizler ilerleyen aşamalarda planlı bir şekilde uygulanmalıdır.

İşlevsellik (Functional Specificity)
Egzersizler, bireyin çalıştığı pozisyona uygun olmalıdır. Örneğin bir yüksekte boru üzerinde yürüyen çalışan için kısıtlı alan dengesine odaklı egzersizler; vinçte çalışan biri için oturur pozisyonda vücut farkındalığını geliştiren egzersizler öncelikli olmalıdır.

Bireysel Uyum
Kişilerin denge yetisi, fiziksel uygunluğu ve deneyim seviyeleri birbirinden farklıdır.

Bu farklılıkları dikkate almadığımızda, eğitim gruplarının kalabalık olması aynı zaman dilimi içerisinde farklı ilerleme kaydedecek kişiler arası zaman-Bilgi-Beceri dengesini kurmayı zorlaştıracaktır.

Bu sebeple programlar mümkünse kişiselleştirilmeli değilse gruptaki kişi sayısı azaltılmalı yada ön değerlendirme ile denge yetisi, fiziksel uygunluğu ve deneyim seviyeleri birbirine yakın olanlar ile gruplar oluşturulamalıdır.

Ekonomik kaygıların olmadığı durumlarda eğitimen sayısının arttırılması da uygulamalı eğitimlerin grup içerisinde anlık bölümleler ile sağlıklı ilerlemesini sağlayabilir.

Pek tabi ki gerekli durumlarda bu egzersizler konusunda yetkin işyeri hekimi ve fizyoterapist desteği alınarak bireye özel planlama ve çalışmalar da yapılabilir.

Çoklu Duyusal Entegrasyon
Propriyoseptif egzersizlerde yapılan çalışmalar sadece vücut pozisyonu ve değişimi ile değildir. Aynı zamanda görsel (görerek algılama) ve vestibüler (Değişen dengenin yeniden kurulması) değişimlerin algılanmasının da sürece dahil edilmesi ile koordinasyunun arttırılmasıdır.

Göz kapalı denge
Baş pozisyonu değişimi
İşitsel dikkat bozucular

gibi unsurlar programa eklenerek gerçekçi çalışma senaryoları ile yürütülür.

NOT: Bazı terimlerin yanlarında ingilizcelerinin olmasının sebebi, bulacağınız makalelerin büyük çoğunluğu yurt dışı kayaklı olacağı ve rutin çeviri ile uyumsuz olduğunda kafa karışıklığı yaşamamanı içindir.

Egzersiz Kategorileri ve Amaçları

a. Statik Denge Egzersizleri

Amaç: Kas-iskelet sisteminin sabit pozisyonlarda vücut dengesini koruma becerisini artırmak.
Örnekler:
- Düz zeminde tek ayak üzerinde durma
- Göz kapalı sabit duruş
- Köpük zemin üzerinde dengede durma

b. Dinamik Denge Egzersizleri

Amaç: Hareket sırasında dengeyi koruma ve düzeltici reflekslerin gelişimini desteklemek.
Örnekler:
- Denge tahtasında yavaşça yürümek
- Zikzak adımlar atarak ilerlemek
- Lunge (öne hamle) pozisyonundan geri dönme

c. Reaktif Denge Egzersizleri

Amaç: Dış etkenlere karşı ani düzeltici yanıt verme becerisini geliştirmek.
Örnekler:
- Partnerin hafif itme/çekme hareketlerine yanıt vermek
- Egzersiz sırasında ani ses veya ışık uyaranlarına tepki vermek
- Lastik bantla dengesizleştirilip yeniden pozisyon kazanmak

d. Koordinasyon ve Çeviklik Egzersizleri

Amaç: Kasların doğru sırayla ve uyum içinde çalışmasını sağlamak, ani yön değişimlerine adaptasyon geliştirmek.
Örnekler:
- Merdiven çalışmaları
- Zemin işaretleri üzerinde sekerek ilerleme
- Hızlı yön değiştirme çalışmaları (agility ladder)

e. Vestibüler Sistem Odaklı Egzersizler

Amaç: İç kulak kaynaklı denge mekanizmalarının gelişimini desteklemek.
Örnekler:
- Baş pozisyonunu değiştirerek yapılan denge çalışmaları
- Gözler açık ve kapalı baş hareketleri
- Vücut ekseni etrafında yavaş dönmeler sonrası dengede durma

Örnek Propriyoseftif Egzersiz Programı

Gün	Egzersiz Türü	Süre	Seviye
1	Statik Denge + Reaktif	30 dk	Başlangıç
2	Dinamik Denge + Koordinasyon	40 dk	Orta
3	Reaktif Denge + Vestibüler	30 dk	Orta
4	Dinlenme & Hafif Esneme	20 dk	Tüm seviyeler
5	Fonksiyonel Kombinasyon	45 dk	İleri
6	Tekrarlı Statik-Dinamik Karma	35 dk	Orta
7	Göz kapalı çalışmalara odaklı	30 dk	İleri

Yüksekte Çalışanlar İçin; denge, propriyosepsiyon, egzersiz gibi günümüz saha koşullarında pek de gerçekçi görünmeyen bilgi – eğitim başlıkları, içerikleri olarak düşünebilirsiniz. Daha KKD kullanımını tam manası ile uygulatamıyoruz diye de düşünebilirsiniz. Lakin bir yerden başlamalıyız.

İş Sağlığı ve Güvenliğinin sonu olmayan bilgileri ile kucaklaştıkça ilk anlayan ve uygulayan İş güvenliği Profesyonelleri olarak bizler olmalıyız. Ki bir noktandan başlayalım ve sabırla bilgimizi yayalım, uygulamaya, uygulatmaya çalışalım

Unutmayalım ki Mermeri Delen Damlanın Sürekliliğidir.

Eğitim Almak İçin Bizi Arayın

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü Dr Mustafa KEBAT yönetiminde deneyimli ekibimizle, firmanıza özel İnşaat Sektöründe – Yüksekte Çalışanlara Denge – Propriyoseptif Egzersizler Eğitimini Türkiyenin her yerinde planlayalım.

Eğitim Başvurusu

Dr Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Yeşillik Cad. No:230 Kat:4/424, Selgeçen Modeko İş Merkezi – Karabağlar/İZMİR
+90 232 265 20 65
[email protected]

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yaşlı yetişkinlerde denge ve gücün geliştirilmesinde geleneksel ve güncel yaklaşımların karşılaştırılması https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21510715/

⭐️⭐️ Yapı İşlerinde Yüksekte Çalışmalarda İSG Uygulama Rehberi. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.csgb.gov.tr/Media/0b3hcam2/yapiisleriyuksektecalismauygrehberi-in%C5%9Ft%C5%9Fb_revize.pdf

⭐️⭐️ Yaşlılarda Denge, Fonksiyonel Performans ve Düşme Önleme İçin Gövde Kas Gücünün Önemi: Sistematik Bir İnceleme https://www.researchgate.net/publication/236139834_The_Importance_of_Trunk_Muscle_Strength_for_Balance_Functional_Performance_and_Fall_Prevention_in_Seniors_A_Systematic_Review

⭐️⭐️ Dengesiz yüzeyler ve rehabilitasyon cihazları kullanılarak yapılan direnç antrenmanının etkinliği https://www.researchgate.net/publication/224822339_The_effectiveness_of_resistance_training_using_unstable_surfaces_and_devices_for_rehabilitation

⭐️⭐️ Futbolda duruş kontrolüne uzmanlık ve görsel katkının etkisi https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0838.2005.00502.x

⭐️⭐️ Spor veya günlük yaşamdaki fiziksel aktiviteler ile dik duruştaki duruş bozukluğu arasındaki ilişkinin sistematik bir incelemesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23955562/

⭐️⭐️ NSC Çalışma İstatistikleri Bürosu’nun 2021 Raporu Hakkındaki Açıklaması https://www.nsc.org/newsroom/nsc-statement-bls-report-2021#:~:text=In%202020%2C%20there%20were%204%2C764,highest%20annual%20rate%20since%202016.

⭐️⭐️ Hall, C. M., & Brody, L. T. (2005). Therapeutic Exercise: Moving Toward Function. Lippincott Williams & Wilkins. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://students.aiu.edu/submissions/profiles/resources/onlineBook/Q4X4S2_Therapeutic_Exercise_Moving_Toward_Function_3.pdf

⭐️⭐️ Motor Kontrolü: Araştırmayı Klinik Uygulamaya Dönüştürmek https://www.researchgate.net/publication/228118305_Motor_Control_Translating_Research_Into_Clinical_Practice

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni22 Mayıs 2025

17 Mayıs 2025

Yüksekte Çalışanlar İçin Propriyoseptif Egzersiz Ne Demek?

Yüksekte çalışma, inşaat, bakım, temizlik, rüzgar enerji santralleri, enerji iletim hatları ve benzeri birçok sektörde karşılaşılan, yüksek dikkat, denge ve koordinasyon gerektiren bir faaliyettir.

Bu tür işlerde çalışan bireylerin düşme, yaralanma ya da ölüm riski oldukça yüksektir.

Bu nedenle yüksekte çalışanların fiziksel kapasitelerinin artırılması, özellikle denge ve vücut farkındalığı (propriyosepsiyon) konularında güçlendirilmesi, iş güvenliği açısından büyük önem taşımaktadır.

Propriyosepsiyon, vücudun kendi pozisyonunu algılayabilme yetisi olarak tanımlanır.

Bu duyusal sistem, kas-iskelet sistemi ve sinir sisteminin ortak çalışmasıyla meydana gelir.

Özellikle dengesiz zeminlerde ya da yüksekte çalışma gibi riskli durumlarda propriyoseptif sistemin etkinliği, kişinin dengesini kaybetmeden çalışmasını sağlayan temel unsurlardan biridir.

Propriyosepsiyonun Bilimsel Temelleri

Propriyosepsiyon, Latince “proprius” (kendine özgü) ve “percipere” (algılamak) kelimelerinden türetilmiş, vücudun kendi pozisyonunu ve hareketini algılamasını ifade eden bir terimdir.

Bu duyusal sistem, kas iğcikleri (muscle spindles), Golgi tendon organları, eklem reseptörleri ve ciltteki mekanoreseptörler aracılığıyla çalışır (Sherrington, 1906).

Propriyoseptif sinyaller, merkezi sinir sistemi tarafından işlenerek bireyin dengesini korumasına, refleks yanıtlar vermesine ve koordineli hareket etmesine olanak sağlar.

Son yıllarda yapılan araştırmalar, propriyosepsiyonun yalnızca spor performansında değil, iş güvenliği ve günlük yaşam aktivitelerinde de kritik bir rol oynadığını ortaya koymuştur (Riemann & Lephart, 2002).

Özellikle düşme riskine açık ortamlarda çalışan bireylerde propriyoseptif kapasitenin yüksek olması, kazaları önleyici bir faktör olarak değerlendirilmektedir.

Denge Eğitimi ve İş Güvenliği

Denge eğitimi, propriyoseptif duyuların geliştirilmesinde en sık kullanılan yöntemlerden biridir. Denge tahtaları, dengesiz yüzeyler, gözleri kapalı yapılan egzersizler ve tek ayak üzerinde durma gibi yöntemlerle yapılan eğitimler, sinir-kas koordinasyonunu artırmakta ve bireyin dengesini kaybetmeden çeşitli görevleri yerine getirme yeteneğini güçlendirmektedir (Behm & Anderson, 2006).

Yüksekte çalışan bireylerde yapılan çalışmalar, düzenli denge eğitimi alan çalışanların daha az düşme riski taşıdıklarını ve denge becerilerinin önemli ölçüde geliştiğini göstermiştir (Granacher et al., 2011). Bu da ergonomi ve iş güvenliği stratejilerine fiziksel eğitim programlarının entegre edilmesinin önemini ortaya koymaktadır.

Yüksekte Çalışmanın Fizyolojik ve Psikolojik Etkileri

Yüksekte çalışmak yalnızca fiziksel değil, aynı zamanda psikolojik bir stres faktörüdür. Yükseklik korkusu (akrofobi), vertigo, dikkat dağınıklığı ve kaslarda istemsiz kasılmalara yol açarak çalışma performansını olumsuz etkileyebilir (Havkins, 2013).

Bu nedenle yüksekte çalışan kişilerin yalnızca fiziksel değil, zihinsel olarak da bu koşullara hazırlanması gerekmektedir.

Araştırmalar, düzenli yapılan denge ve propriyoseptif egzersizlerin hem sinir-kas sistemini hem de bireyin özgüvenini geliştirdiğini, yükseklik korkusuna karşı toleransı artırdığını ve odaklanmayı kolaylaştırdığını göstermektedir (Paillard & Noé, 2006).

Bu yönüyle propriyoseptif egzersizler sadece fizyolojik değil, psikolojik faydalar da sağlamaktadır.

Ergonomik Yaklaşımlar ve Eğitim Programları

Uluslararası İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansları, yüksekte çalışanlar için ergonomik eğitimlerin ve fonksiyonel hareket becerilerinin geliştirilmesini teşvik etmektedir. Özellikle inşaat sektöründe yapılan uygulamalı eğitimler, tehlike algısı, vücut mekaniği kullanımı ve reaksiyon süresi üzerinde olumlu etkiler yaratmıştır (OSHA, 2020).

Literatür, bu tür eğitimlerin yalnızca teorik değil, uygulamalı olması gerektiğini; bireylerin farklı zeminlerde, farklı yüksekliklerde ve çeşitli dikkat dağıtıcı unsurlar eşliğinde çalışmalara katılmasının etkili olduğunu göstermektedir (Goble et al., 2011).

Eğitim Almak İçin Bizi Arayın

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü Dr Mustafa KEBAT yönetiminde deneyimli ekibimizle, firmanıza özel İnşaat Sektöründe – Yüksekte Çalışanlara Denge Eğitimini Türkiyenin her yerinde planlayalım.

Eğitim Başvurusu

Dr Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Yeşillik Cad. No:230 Kat:4/424, Selgeçen Modeko İş Merkezi – Karabağlar/İZMİR
+90 232 265 20 65
[email protected]

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Propriosepsiyon https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/proprioception

⭐️⭐️ Proprioseptif antrenmanın spor performansına etkileri: sistematik bir inceleme https://bmcsportsscimedrehabil.biomedcentral.com/articles/10.1186/s13102-024-00936-z

⭐️⭐️ Yaşlı yetişkinlerde dengeyi iyileştirmek için sensörimotor ve proprioseptif egzersiz programları: meta-analizli sistematik bir inceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11017176/

⭐️⭐️ Futbolda duruş kontrolüne uzmanlık ve görsel katkının etkisi https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0838.2005.00502.x

⭐️⭐️ Spor veya günlük yaşamdaki fiziksel aktiviteler ile dik duruştaki duruş bozukluğu arasındaki ilişkinin sistematik bir incelemesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23955562/

⭐️⭐️ Motor Kontrolü: Araştırmayı Klinik Uygulamaya Dönüştürmek https://www.researchgate.net/publication/228118305_Motor_Control_Translating_Research_Into_Clinical_Practice

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği17 Mayıs 2025