Yüksekte çalışmak, sadece düşme riskiyle değil, aynı zamanda çevresel koşulların bedensel sistemler üzerindeki zorlu etkileriyle de dikkatle değerlendirilmesi gereken bir iş alanıdır. Güneşin kavurucu sıcaklığı, rüzgârın etkisi, yüksek nem ya da kuru hava gibi faktörler, çalışanların termal konforunu doğrudan etkilerken, termoregülasyon sistemi üzerindeki yükü artırarak ciddi sağlık sorunlarına zemin hazırlayabilir.

Terleme yoluyla sıvı kaybı, vücut ısısının kontrol edilememesi, sıcak çarpması, hipotermi ya da sıvı-elektrolit dengesizliği gibi durumlar; yüksekte çalışan personelin performansını düşürmekle kalmaz, aynı zamanda ani bayılmalar, refleks zayıflıkları ve karar verme bozuklukları ile düşme gibi kazalara doğrudan neden olabilir.

Bu nedenle, yüksekte çalışacak bireylerin işe giriş muayeneleri yalnızca kas-iskelet sistemi ya da görme gibi klasik tetkiklerle sınırlı tutulmamalı; ısıya yanıt kapasitesi, hidratasyon durumu, nörolojik adaptasyon yeteneği ve kalp-dolaşım sisteminin dayanıklılığı gibi termoregülasyona özel başlıklar da dikkate alınarak değerlendirilmelidir.

Aynı hassasiyet, düzenli yapılan periyodik muayenelerde de sürdürülmeli; özellikle yaz ve kış aylarına girerken termal stres kaynaklı değişimler erken tespit edilmelidir.

Yüksekte çalışmanın oluşturduğu termal konfor bozuklukları ve termoregülasyon risklerinin işe giriş ve periyodik muayene süreçlerine nasıl entegre edilmesi gerektiği konusunda genel olarak görüşlerimi okuyacaksınız.

Pek tabi ki sahadaki çalışma şartları başta olmak üzere birçok faktörü değerlendirecek olan ilgili işyeri hekiminin görüşleri ve uygulamaları farklı olabilir. Hepimizin bildiği ve saygı duyduğu gibi yasal sorumluluğu üstlenen, kanun ve yönetmeliklerin verdiği yetki ile son kararı verecek olan sorumlu işyeri hekimidir.

Tetkik / Tahlil	İstenen Neden / Açıklama
Tam Kan Sayımı (Hemogram)	Anemi, polistemi, enfeksiyon ve dehidratasyon gibi termoregülasyonu bozabilecek sistemik durumları ortaya koymak için.
Elektrolit Paneli (Na⁺, K⁺, Cl⁻, Ca²⁺, Mg²⁺)	Isı stresi altında terlemeyle kaybedilen elektrolitlerin düzeyini değerlendirmek, ısı krampları ve kalp ritim bozuklukları riskini önceden tespit etmek için.
Böbrek Fonksiyon Testleri (Üre, Kreatinin)	Dehidratasyon ve ısıya bağlı renal perfüzyon azalması riskini değerlendirmek. Isı bitkinliği ve çarpmasında böbrekler erken etkilenir.
Karaciğer Fonksiyon Testleri (AST, ALT, GGT)	Termal stres altında karaciğer fonksiyon bozukluklarını ve oksidatif stres yanıtlarını değerlendirmek için.
Tiroid Fonksiyon Testleri (TSH, FT3, FT4)	Tiroid hormonları, bazal metabolizma hızını ve dolaylı olarak ısı üretimini etkiler. Hipertiroidi: ısı intoleransı. Hipotiroidi: soğuğa hassasiyet.
HbA1c / Açlık Kan Şekeri	Diyabetik bireylerde periferik sinir iletimi ve terleme refleksi bozulabilir. Termoregülasyon ciddi şekilde etkilenir.
EKG (Elektrokardiyografi)	Isı stresi ve elektrolit kaybı kardiyak iletim sistemini etkileyebilir. Ritim bozukluğu riski açısından önemlidir.
Ekokardiyografi (Gerekiyorsa)	Kardiyovasküler rezervi ve kalp pompa gücünü değerlendirmek: sıcak stresine fizyolojik uyum kapasitesi için.
Akciğer Grafisi / Solunum Fonksiyon Testleri (SFT)	Soğuk hava ve yüksek irtifa solunum sistemini etkileyebilir. KOAH, astım gibi hastalıklar termal yükle kötüleşebilir.
Terleme Testleri (Quantitative Sudomotor Axon Reflex Test / QSART – gerekiyorsa)	Otonom sinir sisteminin terleme refleksini değerlendirmek; ısı regülasyon bozukluklarını saptamak için (özellikle diyabetik nöropatide).
Vitamin D düzeyi	Termoregülasyona katkı sağlayan kas fonksiyonu, genel immün sistem durumu ve kardiyovasküler dayanıklılık için.
Doppler Ultrason (Periferik dolaşım için, gerekiyorsa)	Soğuk hava koşullarında Raynaud fenomeni veya periferik dolaşım bozukluğu şüphesinde.
Vücut Kitle İndeksi (VKİ) ve Biyoempedans (BIA)	Obezite ya da aşırı zayıflık, ısı tutma veya dağıtma kapasitesini etkiler. Kas-yağ oranı termal yanıtı belirler.
Psikiyatrik değerlendirme (Gerekiyorsa)	Aşırı sıcak veya soğuk ortamlar anksiyete, panik bozukluk ve bilişsel çökme riskini artırır. Mental dayanıklılık önemlidir.

🔎 🔎 🔎

Neden Bu Tetkikler?

Bu tetkikler, termoregülasyonun merkezi (hipotalamus), otonomik (sempatik-parasempatik sistem) ve periferik (ter bezleri, damar tonusu) bileşenlerini doğrudan veya dolaylı yoldan etkileyen sistemlerin fonksiyonel bütünlüğünü değerlendirir. Ayrıca, yüksekte çalışmanın getirdiği hipobariye ve fiziksel eforlara karşı organizmanın adaptasyon kapasitesini ortaya koyar.

Yüksekte Çalışma İçin Termal Konfor Ve Termoregülasyon Odaklı Tıbbi Değerlendirme Protokolü

🔹 3. Tıbbi Değerlendirme Adımları

A. Klinik Öykü & Fizik Muayene

---

B. Yüksekte Çalışacaklarda Laboratuvar Tetkikleri

Her yüksekte çalışacak birey için:

Tetkik	Değerlendirme Amacı	Uyarı Sınırları
Tam Kan Sayımı (Hemogram)	Anemi, enfeksiyon, sıvı kaybı	Hb <12 g/dL (kadın), <13.5 g/dL (erkek): dikkat!
Elektrolit Paneli (Na, K, Cl, Ca, Mg)	Terle kayıp, kramp, aritmi riski	K <3.5 mEq/L veya >5.0 mEq/L: riskli
Üre, Kreatinin	Dehidratasyon, böbrek yükü	Üre >50 mg/dL → sıvı dengesi sorgulanmalı
TSH, FT3, FT4	Tiroid regülasyonu	Hipertiroidi: sıcak intoleransı; Hipotiroidi: soğuk hassasiyeti
Açlık Kan Şekeri, HbA1c	Diyabetik terleme bozukluğu	HbA1c >6.5% → ileri değerlendirme gerekebilir
EKG	Aritmi, kardiyovasküler stres riski	Her yeni çalışan için baz çizgi alınmalı

Durum	Önerilen Tetkik
Dolaşım bozukluğu şüphesi (parmak uçlarında renk değişimi)	Periferik Doppler USG
KOAH/astım öyküsü	Solunum Fonksiyon Testi, Akciğer Grafisi
Kardiyovasküler hastalık öyküsü	Ekokardiyografi
Sıcak maruziyet sonrası bilinç değişikliği öyküsü	Nörolojik değerlendirme, terleme testi
Aşırı terleme veya anhidroz	QSART veya Minor testi (terleme testi)

📌 “Koşullu Uygun” Notu: Gerekli eğitim, sıvı takibi, gölgeleme/soğutma önlemleri ile termal ortam iyileştirmesi yapılması koşuluyla çalışabilir.

📌 “Geçici Uygunsuz” Notu: Akut enfeksiyon, sıvı kaybı, kontrolsüz diyabet gibi geçici durumlarda işe başlaması ertelenmelidir.

📌 “Uygun Değil” Notu: Şiddetli kardiyak yetersizlik, anhidroz, hiponatremi gibi hayati risk içeren durumlar.

Yüksekte çalışacaklar için termal konfor ve termoregülasyon açısından risk teşkil eden durumları tespit edebilmek için yardımcı olacak laboratuvar tetkikleri, referans değeri ve değerlendirme tablosunu aşağıda sunuyorum. (Kan tetkiklerinin referans aralıkları kullanılan cihazlarda değişebilir)

Tablo, her tetkikin referans aralığını, uyarı eşiğini ve yüksekte çalışmaya engel olup olmayacağını belirtmektedir.

📊 📊 📊

Yüksekte Çalışma Öncesi Tetkik Değerlendirme Tablosu

(Termal Konfor ve Termoregülasyon Riskleri Açısından)

Tetkik	Referans Aralığı	Uyarı Eşiği	Yüksekte Çalışmaya Engel Durum	Açıklama
Hemoglobin (Hb)	Erkek: 13.5–17.5 g/dL Kadın: 12.0–15.5 g/dL	Hb <12 g/dL	Hb <10 g/dL → Engel	Düşük Hb → Oksijen taşıma azalır, hipoksi riski artar
Sodyum (Na⁺)	135–145 mEq/L	<130 veya >150 mEq/L	<130 veya >150 → Engel	Hiponatremi: konfüzyon, bilinç bulanıklığı; Hipernatremi: dehidratasyon riski
Potasyum (K⁺)	3.5–5.0 mEq/L	<3.2 veya >5.5 mEq/L	<3.0 veya >6.0 → Engel	Aritmi riski taşır, ani kardiyak olaylar gelişebilir
Kalsiyum (Ca²⁺)	8.5–10.5 mg/dL	<8.0 veya >11.0 mg/dL	<7.5 veya >12.0 → Engel	Kas krampları, nöromüsküler ileti bozuklukları
Magnezyum (Mg²⁺)	1.6–2.6 mg/dL	<1.5 veya >2.8 mg/dL	<1.3 veya >3.0 → Engel	Nöromusküler eksitabilite, kardiyak risk
Üre	10–50 mg/dL	>50 mg/dL	>70 mg/dL → Engel	Yüksek üre = sıvı kaybı/dehidratasyon göstergesi olabilir
Kreatinin	Erkek: 0.7–1.3 mg/dL Kadın: 0.6–1.1 mg/dL	>1.5 mg/dL	>2.0 mg/dL → Engel	Renal rezerv düşüklüğü, sıvı-elektrolit yönetimi zorlaşır
TSH	0.4–4.0 µIU/mL	<0.1 veya >10.0 µIU/mL	<0.1 veya >10.0 → Engel	Tiroid regülasyon bozuklukları → ısı toleransı etkilenir
FT3, FT4	fT3: 2.3–4.2 pg/mL fT4: 0.8–1.8 ng/dL	Klinik hipertiroidi veya hipotiroidi düzeyleri	Evet → Engel	Isı tahammülsüzlüğü, çarpıntı, bilinç değişikliği olabilir
Açlık Kan Şekeri	70–99 mg/dL	>126 mg/dL	>180 mg/dL (kontrolsüz DM) → Engel	Hızlı sıvı kaybı, hipoglisemi riski, terleme bozuklukları
HbA1c	<5.7% (normal) 5.7–6.4% (prediyabet) ≥6.5% (diyabet)	>7.5%	>8.0% ve kontrolsüz → Engel	Diyabetik terleme bozuklukları, ısı regülasyonu bozulur
EKG	Normal sinüs ritmi	Aritmi saptanması	Ciddi aritmi, AV blok → Engel	Yükseklik, sıcak/soğuk stresi aritmiyi tetikleyebilir

🔎 🔎 🔎

Ekstra Önemli Klinik Bulgular (Muayene ile desteklenmeli)

Klinik Bulgular	Risk	Engel Durumu
Anhidroz (terleyememe)	Ciddi termoregülasyon sorunu	Engel
Aşırı terleme (hiperhidroz)	Elektrolit kaybı riski	Koşullu uygun (takip ve destekle)
Raynaud fenomeni	Soğukta parmaklarda renk değişimi	Koşullu uygun
Hipotansiyon (TA <90/60 mmHg)	Bayılma riski yüksekte çalışmada tehlike	Engel
VKİ > 35 veya <18.5	Isı toleransı ve denge zayıflığı	Koşullu uygun / Engel

📌 📌 📌

Yüksekte çalışma, sadece teknik beceri değil, aynı zamanda yüksek düzeyde fizyolojik dayanıklılık ve çevresel faktörlere uyum gerektirir. Bu yazıda vurguladığımız gibi, termal konfor bozuklukları ve termoregülasyon sistemi üzerindeki yük, ihmal edildiğinde sadece iş verimliliğini değil, insan hayatını doğrudan tehlikeye sokabilecek sonuçlar doğurabilir.

İşe giriş muayeneleri ve periyodik sağlık kontrolleri; yasal bir zorunluluk olmanın ötesinde, çalışanı tanımak, olası riskleri öngörmek ve koruyucu önlemleri zamanında hayata geçirmek için eşsiz fırsatlardır. Ancak bu muayeneler ne kadar kapsamlı ve özgül olursa, sonuçları da o denli koruyucu ve yaşamsal olur.

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında “önce insan” yaklaşımını benimsiyorsak, yüksekte çalışan her bireyin sıcak ve soğuk stresine karşı dayanıklılığını doğru ölçmek, sağlık durumunu sürekli izlemek ve riskleri önceden kontrol altına almak bir tercihten öte ahlaki ve mesleki bir zorunluluktur.

Unutmayalım:
Yüksekte alınmayan küçük bir önlem, çok büyük bir düşüşe neden olabilir.
Önleyici sağlık hizmetleri ise iş kazalarının en güçlü fren sistemidir.

Dr. Mustafa KEBAT

İşe Giriş Muayeneleri – Tetkik ve Tahlilleri için firmamız Tetkik OSGB yi arayabilirsiniz.

📞 İsterseniz randevu alabilirsiniz:
📍 Telefon: +90 232 265 20 65 Laboratuvar Telefonumuz: +90 541 125 15 82

📍 Ya da randevusuz da gelebilirsiniz:
🕗 Hafta içi her gün: 08.30 – 17.30 saatleri arasında başvurabilirsiniz.

Cennetoglu Mh., Foliage Cd., Modeko Selgeçen Is Merkezi, No: 230 Kat:4 Daire:424-425, Cennetoğlu, 35110 Karabağlar/İzmir, Türkiye

Ana Sayfa

Hizmetlerimiz Laboratuvar ve muayene ile de sınırlı değil.

İlk yardımcı olmak isteyenler eğitimlerimize katılabilirler.

Hijyen Mesleki Eğitim Belgesi almak isteyenlere de çözümümüz mevcut.

Mesleki Eğitim Belgesi için yine sizlere destek veriyoruz.

İş Sağlığı ve Güvenliği ile ilgili tüm konularda her daim sizlerin hizmetindeyiz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️