1 Temmuz 2025

İşyerinde Maskelenmiş Ağrıların Gölgesinde İş Güvenliği İçin Tehlike

Günümüzde iş kazalarının ve meslek hastalıklarının görünmeyen nedenleri arasında ilaçların etkileri giderek daha fazla öne çıkmaktadır. Çoğunlukla masum bir ağrı kesici ya da basit bir ateş düşürücü gibi görünen ilaçlar, aslında üretim hatlarından vinç kabinlerine, laboratuvarlardan sıcak döküm atölyelerine kadar birçok farklı sektörde çalışma güvenliğini tehdit eden sessiz faktörler arasında yer alır. Özellikle reçetesiz temin edilebilen ve “güvenli” olduğu varsayılan analjezik-antipiretik ilaçlar, bilinçsiz ya da denetimsiz kullanıldığında kaza riskini katlayan bir etkiye dönüşebilir.

İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları olarak bizler, sadece ağır makinelerin, elektrik panolarının, toksik kimyasalların ya da yüksek platformların oluşturduğu riskleri değil; bir çalışanın çantasındaki ağrı kesicinin dahi, üretim sürecinde zincirleme tehlikelere yol açabileceğini görmek zorundayız. Bu farkındalık, sadece bireysel sağlık takibini değil, işyerindeki genel risk değerlendirmelerinin de ilaç etkileriyle birlikte yeniden ele alınmasını zorunlu kılmaktadır.

Özellikle ağrı eşiğini yükselten, sersemliğe neden olan, mide kanaması veya kardiyak sorunları tetikleyebilen ilaçlar, üretkenlikten çok kazaya, devamsızlığa ve kronik sakatlıklara kapı aralamaktadır. Oysa çoğu zaman ağrıyı gidermek için alınan bu ilaçlar, sorunu çözmek yerine daha büyük bir riski görünmez hale getirmektedir.

Türkiye’de en yaygın kullanılan 7 analjezik/antipiretik ilacın, iş sağlığı ve güvenliği açısından taşıdığı riskleri ortaya koymaya çalıştım. Amacım, hem işyeri hekimlerine hem de iş güvenliği uzmanlarına, göz ardı edilen farmakolojik etkenlerin sahadaki pratik sonuçlarına dair bilimsel ve sistematik bir bakış açısı kazandırmaktır.

Unutulmamalıdır ki:
“Ağrıyı bastırmak, riski önlemek değildir.”
İlaçların iş kazalarındaki dolaylı payı, artık ihmal edilemeyecek kadar büyüktür.

Bu 7 analjezik/antipiretik ilaç için hazırladığım Tehlike Fişlerini ve sonrasında da karşılaştırmalı tabloyu sizlere sunuyorum..

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

🟧 Tehlike Fişi – Parasetamol (Paracetamol, Asetaminofen, Parol, Minoset, Tylol)

İlaç Türü: Analjezik – Antipiretik
Etken Madde: Parasetamol (Acetaminophen)
Kullanım Amaçları: Hafif-orta şiddette ağrılar, ateş düşürme
Risk Etkenleri:
- Yüksek dozda karaciğer hasarı (hepatotoksisite)
- Belirtiler gizlendiği için aşırı fiziksel zorlanmaya neden olabilir.
Belirtiler:
- İştahsızlık, bulantı, yorgunluk, sarılık (geç evre)
Acil Durum Yaklaşımı:
- 4 gram/gün üzerinde alımda acil sağlık değerlendirmesi
- Karaciğer fonksiyon testleri
Önerilen Önlemler:
- Günlük maksimum doz eğitimi (maksimum 4 g/gün aşılmamalı)
- Reçetesiz ve sürekli kullanımın izlenmesi
- İşe devam eden ağrılı çalışanlar işyeri hekimi tarafından izlenmeli
- Ergonomik düzenlemelerle ağrı nedenleri ortadan kaldırılmalı
İş Sağlığı ve Güvenliğine Etkileri
- Belirti vermeyen karaciğer yüklenmesi
- İş yükünü artırabilir (maskelenmiş ağrı)
- Kronik kullanımda iş gücü kaybı ve halsizlik
- Özellikle sıcak ortamlarda karaciğer yükü artabilir.

🟨 Tehlike Fişi – İbuprofen (Nurofen, Advil, Brufen)

İlaç Türü: NSAİİ (Steroid olmayan anti-inflamatuar)
Etken Madde: İbuprofen
Kullanım Amaçları: Kas-iskelet ağrıları, baş ağrısı, adet sancısı, romatizmal ağrılar
Risk Etkenleri:
- Mide kanaması,
- Mide ve bağırsak ülseri
- Böbrek fonksiyonlarında bozulma
- Böbrek yetersizliği,
- Tansiyon artışı
- Baş dönmesi, halsizlik
İSG’ye Etkileri:
- Dolaşım problemleri → verim düşüklüğü
- Mide rahatsızlığı → işe devamsızlık
- Uzun süreli ayakta çalışanlarda mide kanaması riski
- Dikkat gerektiren işlerde denge ve refleks sorunları
- Susuz kalınan ortamlarda böbrek stresi artar
Belirtiler:
- Mide ağrısı,
- Siyah dışkı,
- Baş dönmesi
Acil Durum Yaklaşımı:
- Mide kanaması şüphesi varsa derhal sağlık müdahalesi
Önerilen Önlemler:
- Yemekle alınmalı, Aç karnına alınmaması konusunda uyarı
- Böbrek rahatsızlığı olanlarda önerilmemeli
- Sıcak çalışma alanlarında kullanımı hekim kontrolünde olmalı
- Uzun süreli kullanımda işyeri doktoru kontrolü

🟥 Tehlike Fişi – Tramadol (Contramal, Tramosel, Dolorex)

İlaç Türü: Zayıf opioid analjezik
Etken Madde: Tramadol hidroklorür
Kullanım Amaçları:
- Şiddetli ağrılar,
- Ameliyat sonrası dönemler
Risk Etkenleri:
- Bağımlılık riski (uzun süreli kullanımlarda)
- Sersemlik, dikkat azalması, konsantrasyon bozukluğu
- Solunum depresyonu (çok nadir ama ciddi)
İSG’ye Etkileri:
- Refleks yavaşlaması → kazaya davetiye
- Uyuklama → düşme/yaralanma riski
- Vinç, forklift, yüksekte çalışma gibi işlerde ciddi risk
- Karar verme ve reaksiyon sürelerinde düşüş
- Psikomotor becerilerin bozulması nedeniyle kazaya açık hale gelir
Belirtiler:
- Sersemlik,
- Mide bulantısı,
- Konuşma bozukluğu
Acil Durum Yaklaşımı:
- Nefes darlığı,
- Bilinç kaybı durumunda 112
Önerilen Önlemler:
- Tramadol kullananlar ağır makine kullanan personele verilmemeli – aktif makine/vinç operatörü olmamalı
- Psikometrik değerlendirme yapılmalı
- Kullanım sırasında vardiya değişimi, dinlenme planlanmalı
- Psikolojik destek sistemi kurulmalı (bağımlılığa karşı)

🟧 Tehlike Fişi – Diklofenak (Voltaren, Dikloron, Cataflam, Diclomec)

İlaç Türü: NSAİİ
Etken Madde: Diklofenak sodyum/potasyum
Kullanım Amaçları: Romatizmal hastalıklar, bel ağrısı, eklem problemleri, kas zedelenmeleri
Risk Etkenleri:
- Kardiyovasküler riskler – Kalp-damar hastalığı riskini artırabilir (uzun vadeli kullanımda)
- Mide problemleri, Mide kanaması,
- Karaciğer enzimlerinde yükselme
- Cilt reaksiyonları (nadir)
İSG’ye Etkileri:
- Kalp rahatsızlığı olan çalışanlarda güvenlik riski artışı
- İşe devamlılık artsa da, temel rahatsızlık ilerler
- Zorlayıcı fiziksel aktivitelerde kalp krizi riski
- İş yerinde kalıcı sakatlık riski artar (maskelenmiş hasar)
Belirtiler:
- Göğüs ağrısı, nefes darlığı, mide ağrısı
Acil Durum Yaklaşımı:
- Göğüs ağrısı varsa acil sağlık desteği alınmalı
Önerilen Önlemler:
- Uzun süreli kullanımlarda EKG ve tansiyon kontrolü
- 5 günden uzun süreli kullanımda işyeri hekimi izni alınmalı
- Gıda ile birlikte alınmalı
- Alternatif tedavi yolları düşünülmeli (fizyoterapi, rotasyon)

🟨 Tehlike Fişi – Naproksen (Apranax, Naprosyn)

İlaç Türü: NSAİİ
Etken Madde: Naproksen sodyum
Kullanım Amaçları: Kas-iskelet ağrıları, iltihaplı ağrılar, migren
Risk Etkenleri:
- Kardiyovasküler yan etkiler
- Mide rahatsızlığı – Mide ağrısı, ülser
- Baş ağrısı, vertigo (baş dönmesi)
İSG’ye Etkileri:
- Baş dönmesi nedeniyle iş kazası riski
- İstirahat edilmesi gereken durumlarda çalışmaya devam edilir
- Özellikle sıcak çalışma alanlarında dehidrasyonla birlikte risk artar
- Vardiya düzenlerinde performans kaybı yaşanabilir
Belirtiler:
- Mide bulantısı, baş ağrısı, baş dönmesi
Acil Durum Yaklaşımı:
- Mide yanması ve baş dönmesi devam ediyorsa tıbbi müdahale
Önerilen Önlemler:
- Dinlenmeden iş başına dönülmemesi gerektiği eğitimi
- Günlük doz takibi yapılmalı
- Kişisel tıbbi geçmişe göre kullanım kararı verilmeli
- Alternatif non-farmakolojik ağrı yönetimi önerilmeli

🟥 Tehlike Fişi – Kodein (Opioid Kombinasyonu – Parol Plus, Dolorex Plus, Codergocris)

İlaç Türü: Zayıf opioid (genellikle kombinasyon ilaçlarda)
Etken Madde: Kodein fosfat
Kullanım Amaçları: Orta-şiddetli ağrılar, öksürük kesici
Risk Etkenleri:
- Dikkat eksikliği
- Bağımlılık riski
- Uyuşukluk, dikkat kaybı
- Solunum yavaşlaması (yüksek dozda)
İSG’ye Etkileri:
- İş makinesi operatörleri için yüksek kaza riski
- Refleks kaybı nedeniyle el aletleriyle çalışma riski
- Kazalara sebep olabilecek yorgunluk hali
- Dönemsel uyuşukluk → üretkenlik düşüşü
Belirtiler:
- Uyuklama, hafıza bozukluğu, bilinç bulanıklığı
Acil Durum Yaklaşımı:
- Solunum yavaşlaması → hemen sağlık birimine haber verilmeli
Önerilen Önlemler:
- Kodein kullanıcıları fiziksel tehlikeli işlerde görevlendirilmemeli
- Kısa süreli ve hekim önerisiyle kullanılmalı
- Araç ve ağır makine kullanımı sırasında yasaklanmalı
- Kullanım öyküsü olan personel takip altına alınmalı

🟩 Tehlike Fişi – Aspirin (Asetilsalisilik Asit)

İlaç Türü: Salisilat
Etken Madde: Asetilsalisilik Asit
Kullanım Amaçları: Hafif ağrılar, kan sulandırma
Risk Etkenleri: Kanama, mide rahatsızlığı
İSG’ye Etkileri:
- Travmatik işlerde kanama riskini artırabilir
Belirtiler:
- Burun kanaması, mide yanması
Acil Durum Yaklaşımı:
- Kanama şüphesinde derhal durumu yetkiliye bildirmek
Önerilen Önlemler:
- Yüksek kesici-delici aletle çalışanlarda aspirin kullanımı izlenmeli

💊 💊 💊

Ağrı Kesici ve Antienflamatuar İlaçlara Ait Tehlike Fişleri – Karşılaştırmalı Tablo

🟦 İlaç Adı	💠 Etken Madde	🧪 İlaç Türü	🎯 Kullanım Amaçları	⚠️ Risk Etkenleri	🚨 Belirtiler	🛟 Acil Durum Yaklaşımı	🛡️ Önerilen Önlemler	🦺 İSG’ye Etkileri
Parasetamol (Parol, Minoset)	Parasetamol	Analjezik – Antipiretik	Hafif-orta şiddette ağrılar, ateş	Karaciğer hasarı, fiziksel zorlanma maskesi	İştahsızlık, sarılık, yorgunluk	4 g/gün üzeri alımda acil değerlendirme	Maksimum doz eğitimi, reçetesiz kullanım izleme	Maskelenmiş ağrı → yük artışı, sıcak ortamda karaciğer yükü artar
İbuprofen (Nurofen, Advil)	İbuprofen	NSAİİ	Kas-iskelet, baş ağrısı, adet sancısı	Mide kanaması, böbrek fonk. bozulması	Mide ağrısı, siyah dışkı, baş dönmesi	Mide kanaması şüphesi → acil sağlık müdahalesi	Aç karnına alınmamalı, sıcak ortamda dikkat	Böbrek stresine bağlı performans düşüşü, refleks azalması
Tramadol (Contramal, Dolorex)	Tramadol HCl	Zayıf opioid analjezik	Şiddetli ağrılar, cerrahi sonrası	Bağımlılık, refleks kaybı, solunum depresyonu	Sersemlik, mide bulantısı, konuşma bozukluğu	Nefes darlığı/bilinç kaybı → 112	Makine/vinç kullanımı yasak, psikometrik takip	Reaksiyon süresi düşer, kazaya açık hale getirir
Diklofenak (Voltaren, Diclomec)	Diklofenak	NSAİİ	Bel, romatizma, kas ağrıları	Kalp-damar riski, mide problemleri	Göğüs ağrısı, mide ağrısı	Göğüs ağrısı → acil yardım	5 günden fazla kullanımda doktor izni, EKG	Fiziksel zorlanmada kalp krizi riski, hastalık maskelenmesi
Naproksen (Apranax)	Naproksen sodyum	NSAİİ	Migren, kas-iskelet, iltihap	Mide ülseri, vertigo, kardiyo risk	Mide bulantısı, baş ağrısı	Mide yanması + baş dönmesi devamında müdahale	Dinlenmeden işe dönülmemesi, doz kontrolü	Baş dönmesi → iş kazası riski, sıcak ortamda risk artışı
Kodein (kombinasyonlu) (Parol Plus, Dolorex Plus)	Kodein fosfat	Zayıf opioid (kombinasyon)	Orta-ağır ağrı, öksürük	Uyuşukluk, dikkat kaybı, bağımlılık	Uyuklama, hafıza kaybı	Solunum yavaşlaması → tıbbi müdahale	Fiziksel işlerde görevlendirilmemeli	Operatörler için yüksek kaza riski, verim düşüşü
Aspirin	Asetilsalisilik asit	Analjezik, Antipiretik, Antiagregan	Hafif ağrılar, kan sulandırma	Kanama riski, mide tahrişi	Mide yanması, burun kanaması	Kanama şüphesi → bildirim	Kesici-delici işlemlerde kullanımı izlenmeli	Travmatik işlerde kanama riski artışı

📌 Notlar:

🟥 Yüksek Riskli: Tramadol, Kodein – Bilinç ve refleks etkileri ciddi iş kazası riski doğurur.
🟨 Orta Riskli: NSAİİ’ler – Özellikle mide ve kardiyovasküler sistem üzerine etkilidir.
🟧 Düşük-Orta Risk: Parasetamol – Karaciğer yükü nedeniyle dikkatli doz takibi gerektirir.
🟩 Destekleyici Not: Aspirin – Kan sulandırıcı etkisi, belirli iş gruplarında dikkat gerektirir.

“Ağrı Geçer, Kaza Kalır: Farmakolojik Farkındalık Hayat Kurtarır”

İşyeri kazalarının sebepleri genellikle makro düzeyde değerlendirilir: ekipman arızası, kişisel koruyucu donanım eksikliği, dikkatsizlik, eğitim yetersizliği… Ancak bu nedenlerin çoğu zaman altında yatan sessiz bir aktör vardır: ilaçların fiziksel ve zihinsel performansa olan etkileri. Tramadol’ün sersemliği, ibuprofen’in mikro kanamalar riski, parasetamol’ün sinsi karaciğer yükü ya da kodein’in refleks zayıflatıcı etkisi; hepsi kazaya giden yolda “görünmeyen basamaklar” gibidir.

Bu nedenle her işyeri hekiminin reçete verirken, her iş güvenliği uzmanının risk analizi yaparken, çalışanların düzenli kullandığı ilaçları sorgulaması ve risk hesaplamasına dahil etmesi, artık bir tercih değil; etik ve yasal bir zorunluluktur. Çünkü işyeri sadece makinelerden oluşmaz. İnsan, bedenini ve zihnini ilaçla yönetiyorsa, bu etkileşimin çalışma sahasına yansımaması imkânsızdır.

Bu tabloyu okuyan her uzman, artık şunu sormalıdır:

“Çalışan ağrısız mı, yoksa ağrısını bastırmış mı?”

Eğer cevabı ikincisiyse, tehlike hala oradadır.

Unutmayalım:
Her analjezik bir ilaçtır, ama her ilaç masum değildir.
İlaç takibi, sadece reçete kontrolü değil; bir iş güvenliği tedbiridir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İbuprofen Toksisitesi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK526078/

⭐️⭐️ Ateş düşürücü https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/antipyretic

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni1 Temmuz 2025

29 Haziran 2025

İş Güvenliği Uzmanları İçin SEVESO III’ün Şifreleri

Sanayi tesislerinin büyümesi, üretim kapasitelerinin artması ve tehlikeli kimyasalların daha yaygın kullanımı, beraberinde büyük endüstriyel kazaların potansiyelini de artırmıştır. Bu tür kazalar sadece işyerindeki çalışanları değil, çevreyi, halk sağlığını ve ekonomik yapıyı da tehdit eder hale gelmiştir. Avrupa Birliği, bu riskleri önleyebilmek için 1982 yılında “SEVESO Direktifi”ni çıkarmıştır.

Seveso I (82/501/EEC): 1982 yılında kabul edilmiştir. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesine yönelik temel çerçeveyi oluşturmuştur.

Seveso II (96/82/EC): 1996’da yürürlüğe girmiştir. Risk değerlendirmesi, acil durum planları ve halkın bilgilendirilmesi gibi ek yükümlülükler getirmiştir.

Seveso III (2012/18/EU): 2015’te yürürlüğe girmiştir. Kimyasalların sınıflandırılması için CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) yönetmeliğine uyum sağlanmış ve halkın bilgilendirilmesi güçlendirilmiştir.

Direktifin son güncellenmiş hali SEVESO III Direktifi olarak anılmaktadır.

Türkiye, Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde SEVESO III Direktifi’ni iç hukuk sistemine dâhil etmiş ve buna uygun mevzuat düzenlemeleri yapmıştır.

Bu yazıda, SEVESO III Direktifi‘nin temel kavramlarını, kapsamını, yükümlülüklerini ve Türkiye’deki uygulamasını siz iş güvenliği uzmanlarına sunuyorum.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

SEVESO III Direktifi Nedir?

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin bulunduğu veya işleme tabi tutulduğu tesislerde meydana gelebilecek büyük kazaların önlenmesini ve bu tür kazaların etkilerinin sınırlandırılmasını hedefleyen Avrupa Birliği direktifidir.

Adını 1976 yılında İtalya’nın Seveso kentinde bir kimyasal fabrikanın patlaması sonucu ortaya çıkan ve ciddi çevresel ve sağlık sorunlarına neden olan kazadan alır. Bu olay, Avrupa’da sanayi güvenliği konusundaki yaklaşımın kökten değişmesine neden olmuştur.

Direktifin Kapsamı

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin belirli eşik miktarların üzerinde bulundurulduğu tesisleri kapsamaktadır.

Bu maddeler genellikle:

Yanıcı sıvılar ve gazlar (örneğin: pentan, propan),
Toksik ve çok toksik maddeler (örneğin: siyanür bileşikleri),
Oksitleyici, patlayıcı veya çevre için tehlikeli kimyasallardır.

Yönetmelik kapsamında tesisler, ellerindeki tehlikeli madde miktarlarına göre ikiye ayrılır:

Alt Seviye Kuruluşlar
Üst Seviye Kuruluşlar

Alt ve üst seviyeler, yönetmelikte tanımlanan eşik değerlerle belirlenir. Üst seviyedeki kuruluşlar için yükümlülükler daha fazladır çünkü riskler daha büyüktür.

Temel Amaç ve Hedefler

SEVESO III Direktifi‘nin üç temel hedefi vardır:

Büyük endüstriyel kazaların önlenmesi
Kazaların etkilerinin azaltılması
Kazaya müdahale ve acil durum planlaması

Bunlar, hem teknik önlemler hem de organizasyonel süreçlerle sağlanır.

Türkiye’de Uygulama – Mevzuat Altyapısı

SEVESO III Direktifi, Türkiye’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde yürürlüğe alınmış ve şu mevzuatlar ile iç hukuk sistemine entegre edilmiştir:

“Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” (BEKAY) – 2 Mart 2019 tarihli ve 30702 sayılı Resmî Gazete.
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 sayılı)

Bu kapsamda, iş güvenliği uzmanları özellikle BEKAY Yönetmeliği’ni detaylı şekilde bilmeli ve tesislerde uygulanmasını sağlamalıdır.

İş Güvenliği Uzmanlarının Rolü

SEVESO III kapsamında iş güvenliği uzmanlarının aktif ve sürekli görevleri bulunur. Bunlar şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Tehlikeli Maddelerin Envanteri

Her bir tesisin, sahasında bulunan kimyasalları tehlike sınıflarına ve miktarlarına göre sınıflandırması gerekir. İş güvenliği uzmanları, bu envanterin güncel tutulmasını ve yönetmelikteki eşiğin aşılıp aşılmadığını denetlemelidir.

2. Risk Analizi ve Değerlendirme

Büyük kaza senaryoları, domino etkisi, yangın-patlama riskleri gibi olası tehditler bilimsel yöntemlerle analiz edilmelidir. Türkiye’de bu değerlendirmeler genellikle “Büyük Kaza Senaryo Dokümanı (BKSD)” ve “Güvenlik Raporu” adı altında hazırlanır. Bu belgelerin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanları işletmenin mühendisleri ile birlikte çalışmalıdır.

3. Acil Durum Planları

İç Acil Durum Planları (İADP), alt seviye ve üst seviye kuruluşlar için zorunludur. Bu planlar; yangın, sızıntı, patlama gibi senaryolara göre tahliye, müdahale, bilgilendirme ve kontrol süreçlerini kapsar. İş güvenliği uzmanı bu planların uygulanabilirliğini ve eğitimlerle desteklenmesini sağlar.

4. Çalışanların Bilgilendirilmesi

Çalışanlara tehlikeli maddelerle ilgili riskler, alınacak önlemler ve acil durumda yapılması gerekenler hakkında sürekli eğitim verilmelidir. Bu yükümlülük, doğrudan SEVESO’nun eğitim ve bilgilendirme şartlarıyla ilişkilidir.

5. Denetim Süreçleri

Bakanlık tarafından yapılan denetimlerde, iş güvenliği uzmanının hazırladığı evraklar, yapılan risk analizleri, güvenlik kültürü uygulamaları gözden geçirilir. Eksiklikler doğrudan öncelikle işveren ve vekilinin olup iş güvenliği uzmanın sorumlulukları hem kanun – yönetmelikler hem de işletme içi belgeler ile sınırlıdır.

SEVESO III ile Gelen Yenilikler

SEVESO III Direktifi, önceki versiyonlara göre bazı önemli değişiklikler ve iyileştirmeler içermektedir:

Kimyasalların CLP Tüzüğü’ne göre sınıflandırılması: Maddenin tehlike durumu artık CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) sistemine göre yapılır.

Kamu Bilgilendirme Zorunluluğu: Artık halkın da büyük kaza riski olan tesisler hakkında bilgilendirilmesi zorunludur.

Arazilerin planlanması: Tesislerin konumu, çevresindeki yerleşim yerlerine olan mesafe dikkate alınmalıdır.

Şeffaflık ve raporlama: Tüm veriler çevre otoritesine raporlanmalı, güncellenmeli ve istenildiğinde kamuoyuna sunulmalıdır.

Uyum Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Türkiye’de özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde SEVESO yükümlülüklerinin tam olarak anlaşılmaması veya uygulanmasında eksiklikler yaşanmaktadır. İş güvenliği uzmanlarının bu noktada danışmanlık becerilerini geliştirmeleri, mevzuat takibini sıklaştırmaları gerekmektedir.

Bazı temel sorunlar şunlardır:

Kimyasal envanterinin eksik veya yanlış tutulması
Acil durum planlarının sadece “kâğıt üzerinde” kalması
Eğitimlerin yetersiz veya teorik olması
Güvenlik raporlarının uzman olmayan kişilerce hazırlanması

Sonuç ve Öneriler

SEVESO III Direktifi, yalnızca büyük kazaları önlemeye yönelik bir belge değil, aynı zamanda sürdürülebilir sanayi güvenliğini sağlayacak bir yaşam kültürüdür. Türkiye’de bu kültürün yerleşebilmesi için iş güvenliği uzmanlarının aktif rol üstlenmesi hayati önem taşır. (Yetkili makamların işletme yetki izni -denetimi – takibi mekanizmalarını tam ve yetkin işlettiğini varsayarak…)

Bu bağlamda şu öneriler öne çıkar:

Mevzuatın sürekli takibi yapılmalı, yönetmelikteki değişiklikler hızla adapte edilmelidir.
Eğitimler sadece çalışanlara değil, yönetime de verilmelidir. Karar vericiler riskleri anlamadıkça kalıcı çözümler geliştirilemez.
Multidisipliner çalışma teşvik edilmelidir. Kimya mühendisleri, çevre mühendisleri, iş güvenliği uzmanları birlikte hareket etmelidir.
Saha denetimleri göz ardı edilmemelidir. Kağıt üzerinde yapılan işler değil, sahadaki gerçek durum önemlidir.
Halkın bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. Özellikle yerleşim yerlerine yakın tesislerde yaşayan halkın bilgi sahibi olması acil durumlarda kaosu önleyecektir.

Sonuç olarak, SEVESO III Direktifi Türkiye için sadece bir uyum yükümlülüğü değil, aynı zamanda çağdaş sanayi yönetiminin temel taşıdır. Bu taşı yerli yerine oturtmak için iş güvenliği uzmanlarına düşen görev büyüktür.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Mevzuat Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Bekra (Seveso) https://ced.csb.gov.tr/bekra-i-82669

⭐️⭐️ Seveso Direktifinin Ortaya Çıkışı https://bekrapedia.cevre.gov.tr/seveso-ortaya-cikis

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ VE ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31298&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK GÜVENLİK RAPORU TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31436&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31437&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANI TEBLİĞİ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200630-10.htm

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARDA UYGULANACAK DÂHİLİ ACİL DURUM PLANLARI HAKKINDA TEBLİĞ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=34773&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Seveso Direktifi: AB’nin Yeşil Hidrojen Geçişinde Endüstriyel Güvenliğin Güçlendirilmesi ve Risklerin Önlenmesi https://med-gem.eu/PitstopMeeting2-LSamarelli

⭐️⭐️ AB Konseyi Seveso Direktiflerinin Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’da uygulanmasına ilişkin eleştirel bir bakış açısı https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582020317821

⭐️⭐️ Seveso kazası: 40 yıllık sağlık araştırmalarına ve ötesine bir bakış https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6221983/

⭐️⭐️ 24 Haziran 1982 tarihli 82/501/EEC sayılı Konsey Direktifi, belirli endüstriyel faaliyetlerin büyük kaza tehlikeleri hakkında SEVESO I https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1982/501/oj/eng

⭐️⭐️ Tehlikeli maddeleri içeren büyük kaza tehlikelerinin kontrolüne ilişkin 9 Aralık 1996 tarihli 96/82/EC sayılı Konsey Direktifi SEVESO II https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=CELEX%3A31996L0082

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği29 Haziran 2025

12 Haziran 2025

Pentan Tankı Depolama Süreci Risk Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin otuzuncusu Pentan Tankı Depolama Süreci Risk Analizini inceleyebilirsiniz.

Petrokimya, köpük sanayi ve solvent üretim süreçlerinde kritik öneme sahip olan pentan (C₅H₁₂), yüksek uçuculuk, düşük parlama noktası ve geniş patlama aralığı gibi özellikleriyle, özellikle depolama ve transfer aşamalarında ciddi güvenlik riskleri barındırmaktadır.

Bu bağlamda, pentan tanklarının işletilmesinde hem proses güvenliği hem de çevresel ve personel güvenliği açısından proaktif risk yönetimi kaçınılmazdır.

Bu teknik çalışma, pentan tankı depolama sürecine ilişkin tehlikelerin belirlenmesi ve olası risklerin sistematik olarak sınıflandırılmasını sağlamak amacıyla, 5X5 Matris Tabanlı Risk Değerlendirme Metodolojisi kullanılarak hazırlanmıştır. Bu yöntem, hem sayısal hem de niteliksel verilerle çalışmaya olanak tanıyan pratik ve etkili bir risk derecelendirme aracıdır.

5X5 Risk Matrisi Yaklaşımının Temel Bileşenleri

Olasılık (1-5): Tehlikenin gerçekleşme ihtimalini temsil eder (1: çok düşük, 5: çok yüksek).
Şiddet (1-5): Gerçekleşmesi durumunda oluşabilecek zararın büyüklüğünü tanımlar (1: ihmal edilebilir, 5: felaket).
Risk Skoru = Olasılık x Şiddet: Skor aralığı 1-25 olup, risk seviyeleri şu şekilde sınıflandırılır:
- 1–4: Kabul edilebilir
- 5–9: İzlenebilir – düşük risk
- 10–14: Orta – önlem alınmalı
- 15–19: Yüksek – kontrol önlemleri zorunlu
- 20–25: Kabul edilemez – derhal müdahale gerek

Bu Risk Değerlendirmesi Kapsamında Ele Alınan Temel Süreçler:

Tank dolumu ve boşaltımı
Havalandırma ve inert gaz sistemleri
Statik elektrik birikimi
Sızdırma ve sızdırmazlık kontrolleri
Bakım onarım çalışmaları
Yangın ve patlama potansiyelleri
Operasyonel hata ve prosedür dışı hareketler

Pentan Tankı Depolama Süreci Risk Analizi yalnızca teknik kontrollerin yeterliliğini değerlendirmekle kalmaz, aynı zamanda organizasyonel ve davranışsal risk faktörlerini de dikkate alarak çok katmanlı bir güvenlik anlayışı benimser.

Pentan gibi kimyasal açıdan hassas bir maddenin depolanmasında yapılacak en küçük ihmal, büyük çaplı iş kazalarına, çevresel felaketlere ve can kayıplarına yol açabileceğinden bu analiz stratejik önem taşımaktadır.

Hazırladığım bu çalışma ile üretim mühendislerinden saha uygulayıcılarına, iş güvenliği uzmanlarından yönetsel kararlara kadar geniş bir paydaş kitlesine teknik bir rehberlik sağlamayı hedefledim. Pek tabi ki başlangıcını yapmış olduğu ve sizlerle paylaştığım bu analiz sizlerden gelecek geri bildirimler ve katkılarla çok daha iyi hale geleceğine eminim.

Pentan Tankı Depolama Süreci Risk Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Tanklarda iç basınç artışı	Gaz birikimi	Tank içi	Patlama, yapısal hasar	Basınç tahliye sistemlerinin kurulması	3	5	15
Tank havalandırma sisteminin arızalanması	Donanım yorgunluğu	Havalandırma valfleri	Gaz birikimi	Periyodik havalandırma bakımları	2	5	10
Tank seviyesinin aşılması	Prosedür eksikliği	Depolama tankı	Ürün taşması, çevre kirliliği	Seviye sensörleri ve alarm sistemleri kurulması	2	5	10
Depolama sahasında topraklama eksikliği	İhmal	Tank sahası	Statik elektrik kaynaklı yangın	Topraklama kontrollerinin yapılması	2	5	10
Tank cidarında çatlak oluşumu	Malzeme yorulması	Tank gövdesi	Sızıntı, çevre kirliliği	NDT (non-destructive testing) yöntemleriyle periyodik kontrol	3	5	15
Tank çatı sızdırmazlık problemleri	Yapısal yetersizlik	Tank üst bölgesi	Gaz kaçağı, yangın	Çatı bakım onarım protokolleri	3	5	15
Depolama alanı aydınlatmasının yetersiz olması	Yetersiz altyapı	Depo sahası	Görüş eksikliği, hata riski	Endüstriyel sahaya uygun aydınlatma kurulumu	2	4	8
Tank ısıtma sisteminin arızalanması	Donanım arızası	Isı sistemleri	Ürün özelliklerinin bozulması	Isıtıcıların periyodik bakımı	2	4	8
Tank etrafında sızdırmaz bariyer eksikliği	Yapı eksikliği	Tank çevresi	Sızıntı durumunda geniş çevresel etkiler	Sızdırmaz ikincil kontenman sistemleri kurulması	2	5	10
Tank dip vanasında kaçak oluşumu	Malzeme eskimesi	Dip vanaları	Ürün kaybı, yangın riski	Vanaların bakım periyotlarının sıklaştırılması	3	5	15
Tankların yer değişimi sırasında hasar	Uygunsuz taşıma teknikleri	Tank gövdesi	Yapısal zayıflık	Tank taşıma prosedürlerinin hazırlanması	2	5	10
Depolama alanında yabancı madde bulunması	Alan kontrolsüzlüğü	Depo sahası	Patlama, yangın tetiklenmesi	Depolama alanı temizlik protokolleri	3	4	12
Tank etrafında kimyasal buhar birikimi	Havalandırma eksikliği	Tank çevresi	Patlama riski	Gaz ölçüm sistemlerinin kurulması	3	5	15
Depolama sahasında su birikimi	Drenaj eksikliği	Zemin	Korozyon, yapısal hasar	Drenaj kanalları tasarımı	3	3	9
Tank sıcaklık kontrolünün yetersiz olması	Sensör arızası	Tank içi	Ürün bozulması	Sıcaklık kontrol ve alarm sistemleri kurulması	2	4	8
Depolama alanında açık alev kullanımı	İhlal	Sahadaki tüm alanlar	Yangın ve patlama riski	Açık alev yasaklarının denetimi	2	5	10
Tank numaralandırmalarının eksik olması	Operasyonel ihmal	Tanklar	Yanlış operasyon, dolum hatası	Tank tanımlama sistemlerinin standardizasyonu	2	4	8
Tank zemin izolasyonunun hasar görmesi	Fiziksel aşınma	Zemin izolasyonu	Toprak ve su kirliliği	Zemin izolasyon sistemlerinin düzenli bakımı	3	5	15
Depolama tanklarında aşırı sıcaklık artışı	Yangın başlangıcı	Tank yapısı	Patlama, ürün bozunumu	Isı algılama ve otomatik yangın sistemleri kurulması	2	5	10
Tank çevresinde yabani ot büyümesi	Alan kontrolsüzlüğü	Tank çevresi	Yangın riski artışı	Düzenli saha temizliği yapılması	3	4	12
Depolama alanı güvenlik kameralarının çalışmaması	Sistem arızası	Güvenlik izleme	İzinsiz giriş, sabotaj	Kamera sistemlerinin test edilmesi	2	4	8
Tank etrafında pest kontrol eksikliği	Haşere istilası	Depolama alanı	Yapısal zararlar	Pest kontrol protokollerinin uygulanması	2	3	6
Tank üst kapak contasının yıpranması	Malzeme eskimesi	Tank üstü	Gaz kaçağı riski	Conta değişim programlarının oluşturulması	3	5	15
Tank seviye ölçüm cihazlarının arızalanması	Sensör arızası	Seviye izleme	Dolum/boşaltım hataları	Seviye cihazlarının kalibrasyon takibi	2	5	10
Depolama sahasında izinsiz kaynak çalışması	Prosedür ihlali	Depolama sahası	Yangın, patlama riski	Çalışma izin sistemlerinin uygulanması	2	5	10
Tank civarında metal parçacık birikimi	Temizlik eksikliği	Zemin alanı	Kıvılcım riski	Metal temizliği ve yönetimi planı	2	4	8
Tank etrafında kimyasal taşma bariyeri olmaması	Yapı eksikliği	Tank çevresi	Sızıntı yayılması	Bariyer inşaatı ve bakımı	2	5	10
Tankın aşırı dolması sonucu kapak patlaması	Operasyonel hata	Tank yapısı	Patlama ve yangın	Dolum kontrollerinin otomasyonu	3	5	15
Depolama sahasında yeterli yangın musluğu bulunmaması	Güvenlik eksikliği	Depo çevresi	Yangına müdahalede gecikme	Yangın musluğu dağılım optimizasyonu	2	5	10
Tank çevresindeki kablolarda izolasyon eksikliği	Bakım eksikliği	Elektrik sistemleri	Kıvılcım, yangın	Kablo kontrolleri ve izolasyon onarımı	2	5	10
Tank gövdesinde boya kaplaması aşınması	Kimyasal aşınma	Tank dışı	Korozyon, zayıflama	Boya kaplama yenileme programı	2	4	8
Tank erişim platformlarında korkuluk eksikliği	Yapısal eksiklik	Platformlar	Düşme kazaları	Korkuluk montajı	2	4	8
Tankların yanlış numaralandırılması	Etiketleme hatası	Tank tanımlama	Operasyon hataları	Etiketlerin standartlara göre güncellenmesi	2	4	8
Tank dip noktalarında tortu birikimi	Uzun süreli kullanım	Tank içi	Ürün kalitesinde düşüş	Tank dip temizlik planlarının oluşturulması	2	3	6
Depolama alanında kaçak gaz alarm sisteminin bulunmaması	Güvenlik eksikliği	Depo sahası	Geç tespit, patlama	Gaz alarm sistemlerinin kurulması	3	5	15
Tankın iç yüzeyinde paslanma	Nem, korozyon	Tank içi	Yapısal hasar	Tank iç kaplama işlemlerinin yapılması	3	5	15
Tank etrafındaki yürüyüş yollarında deformasyon	Zemin aşınması	Yürüyüş yolları	Kayma, düşme riski	Zemin yenileme çalışmaları	3	3	9
Tank çevresinde geçici depolama yapılması	Alan ihlali	Tank çevresi	Kaos, yangın risk artışı	Geçici depolama yasakları	2	4	8
Tanklarda ürün karışımı riski	Operasyonel hata	Depolama tankları	Ürün özelliklerinin bozulması	Ürün izleme sistemleri	2	4	8
Tank etrafında kaçak ürün kokusu	Sızıntı	Tank çevresi	Erken yangın göstergesi	Kaçak dedektör sistemlerinin kurulması	3	4	12
Depolama sahasında sızıntıların geç tespiti	İzleme eksikliği	Depo alanı	Çevresel zarar artışı	Sızıntı izleme protokollerinin uygulanması	2	5	10

Saha deneyimlerim, dünya genelinde yaşanmış kaza raporları incelemelerim ve uluslararası standartlar (API 620, API 650, OSHA, NFPA, ATEX direktifleri vb.) referans alarak hazırlanmıştır.

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Genel Değerlendirmede Kritik Noktalar

En yüksek risk seviyesi – Yangın ve Patlama kategorilerinde (birçok 20+ skorlu madde var).
En yaygın risk kaynağı – Pentan gazı sızıntısı ve buharlaşması.
İnsan kaynaklı risklerin çoğu eğitim eksikliği ve prosedür dışı hareketlerden kaynaklanıyor.
Depolama ve bakım süreçlerinde, kapalı alan çalışmaları özel dikkat gerektiriyor.

Pentan Tankı Risk Yönetiminde Dinamik İzleme ve Entegre Güvenlik Protokollerinin Önemi

Pentan gibi yüksek uçuculuğa sahip hidrokarbonların depolanması ve elleçlenmesi, sadece başlangıç risk analizleriyle değil, sürekli güncellenen ve sahadan beslenen dinamik güvenlik yönetim sistemleriyle güvenli hale getirilebilir. Bu risk annalizindee 5X5 matris yöntemiyle risk haritaları, tank prosesleri sırasında oluşabilecek farklı senaryoları hem şiddet hem de olasılık temelinde önceliklendirme imkânı sunmuş oldum.

Ancak unutmamak gerekir ki bu analiz, yaşayan bir doküman olarak düşünülmelidir. Yani:

Tank içi gaz ölçüm protokolleri,
Alevlenme noktası kontrol döngüleri,
Basınç tahliye valflerinin periyodik performans testleri,
İnertleme gazı sistemlerinin kalibrasyon kontrolleri,
Tank zeminine yakın statik elektriği boşaltıcı topraklama sistemlerinin sürekliliği,
gibi konuların periyodik olarak izlenmesi ve sisteme geri bildirim olarak aktarılması gerekir.

Bununla birlikte, HSE (Health, Safety, Environment) yönetim sistemleriyle entegre bir yapı kurmak, sadece mühendislik önlemlerine değil aynı zamanda davranışsal güvenlik kültürüne yatırım yapmayı da zorunlu kılar.

İnsan hatasını azaltmaya yönelik:

İş başı eğitimleri,
Rol bazlı izin sistemleri (LoTo, Hot Work Permit vb.),
Dijital izleme sistemleri (IoT tabanlı sensörler),
gibi uygulamalar risk kontrolünde kritik rol oynar.

Ayrıca, ATEX direktiflerine uygunluk, özellikle elektrikli ekipmanlar ve aydınlatma sistemleri için öncelikli olmalıdır.

Patlayıcı ortam zonlaması kapsamında:

Zon 0: Tankın içi (her zaman patlayıcı ortam),
Zon 1: Dolum ağzı ve havalandırma çıkış çevresi (sık sık patlayıcı atmosfer oluşur),
Zon 2: Tank çevresi ve pompa alanı (nadiren patlayıcı atmosfer),
şeklinde sınıflandırılarak IECEx/ATEX onaylı ekipmanlarla donatılmalıdır.

Sonuç olarak, Pentan tankı gibi yüksek riskli ekipmanların 5X5 analizleri yalnızca bir başlangıçtır. Gerçek güvenlik, bu analizlerin sürekli izleme, disiplinler arası entegrasyon ve güçlü iş sağlığı ve güvenliği kültürüyle desteklenmesiyle sağlanabilir.

Bu yaklaşım sadece kazaları önlemekle kalmaz; aynı zamanda verimliliği, ekipman ömrünü ve yasal uyumu da maksimize eder.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği12 Haziran 2025

17 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-02 – Tank Delinmesi / Korozyon tehlikesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin dördüncüsünde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tank Delinmesi / Korozyon tehlikesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tankları, endüstriyel tesislerde sıvı yakıtların güvenli bir şekilde depolanmasında kritik bir rol oynamaktadır. Lakin, zaman içinde tankların mekanik yapıları çeşitli çevresel etmenler ve operasyonel stresler nedeniyle korozyon ve delinme gibi risklerle karşılaşabilir.

Özellikle korozyon, tankın metal yüzeylerinde zamanla zayıflamaya yol açarak yapısal bütünlüğünü tehlikeye sokar ve delinme riski oluşturur. Bu tür olaylar, tankın içindeki yanıcı maddelerin çevreye yayılmasına ve dolayısıyla büyük bir yangın veya patlama riskine yol açabilir.

Tank Delinmesi / Korozyon tehlikesi Olay Ağacı Analizi, tank delinmesi ve korozyon tehlikesine dair potansiyel riskleri inceleyerek, çeşitli sebeplerle meydana gelen bu tür hasarların nasıl gelişebileceğini, hangi senaryolarda risklerin arttığını ve nasıl önlenebileceğine dair detaylı bir değerlendirme sunmayı amaçlamıştır.

Kimyasal etkileşimler, dış etmenler (örneğin, hava koşulları) ve bakım yetersizlikleri gibi faktörlerin korozyon üzerindeki etkisi, bu tehlikenin önlenmesi adına kritik bir öneme sahiptir.

Analiz, tankın dayanıklılığını artırmak ve meydana gelebilecek delinme risklerini önceden tespit edebilmek için gerekli olan koruyucu önlemleri ve denetim süreçlerini vurgulamayı amaçlamaktadır

🔺 HZ-02 – Tank Delinmesi / Korozyon tehlikesi Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Tank Delinmesi / Korozyon

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Tankın delinmesi veya korozyona uğraması nedeniyle pentan sızıntısı başlar.

🔸 1. Kontrol Noktası: Tankın Delinmesi/Korozyonunun Erken Tespiti Yapıldı mı?

Evet:
- Delinme/korozyon hızlı bir şekilde tespit edilmiştir.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılama Sistemi Çalışıyor mu?
  - Evet:
    - Sistem sızıntıyı algılar, alarm verir.
    - Operatör bilgilendirilir, acil müdahale başlatılır.
    - Sızıntı durdurulmadan önce ciddi bir etki oluşmaz.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum, risk düşük.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, sistemler çalışır durumda.
    - Olası Sonuçlar:
      - Sızıntı kontrollü bir şekilde durdurulur ve yangın veya patlama riski engellenir.
      - Çalışanların güvenliği sağlanır.
      - Çevresel kirlenme riski sınırlıdır.
  - Hayır:
    - Sızıntı algılaması yapılmaz, fark edilmez.
    - 3. Kontrol Noktası: Havalandırma Yeterli mi?
      - Evet:
        
        Havalandırma sağlanır, ortamda biriken buharın dışarı atılmasını sağlar.
        
        Buhar birikiminin patlayıcı ortam oluşturma riski düşük.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağıyla birlikte buhar tutuşur ve yangın oluşur.
        ❌ Sonuç: Yangın ve potansiyel patlama riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, patlama ve yangın riski büyük.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        
        Buhar birikimi olsa da patlama oluşmaz.
        ⚠️ Sonuç: Buhar birikimi devam eder, çevresel kirlilik ve zehirli gaz riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak patlama riski yoktur.
      - Hayır:
        
        Havalandırma yetersizdir.
        
        Buhar birikimi başlar, patlayıcı ortam oluşur.
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağı ile birlikte patlama ve yangın meydana gelir.
        ❌ Sonuç: Yangın ve patlama oluşur, büyük zarar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, ciddi yangın ve patlama riski.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yoktur.
        
        Patlayıcı atmosfer oluşmasına rağmen, ateşleme kaynağı yoktur.
        ⚠️ Sonuç: Patlayıcı ortam mevcut, ancak ateşleme kaynağı yoksa patlama olmaz.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, zamanla risk artabilir.

Hayır (Delinme/Korozyon Erken Tespiti Yapılmadı):
- 2. Kontrol Noktası: Çalışanlar sızıntıyı fark etti mi?
  - Evet:
    - Çalışanlar sızıntıyı fark eder.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Çalışanlar nasıl müdahale eder?
      - Hızlı müdahale (Doğru prosedür izlenir):
        
        Sızıntı hemen kontrol altına alınır.
        
        Yangın riski oluşmaz, ancak zehirli gaz riski devam eder.
        ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, hızla müdahale ile yangın riski önlenir.
      - Geç müdahale (Prosedür hataları veya eğitimsizlik):
        
        Sızıntı büyür ve havalandırma yetersizse patlayıcı ortam oluşur.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağı ile yangın/patlama riski artar.
        ❌ Sonuç: Yangın/patlama oluşur.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yoksa, ortamda birikim devam eder.
        
        Risk: Patlayıcı atmosfer oluşur, ancak ateşleme kaynağı yok.
        ⚠️ Sonuç: Risk geçici olarak yüksek, ancak patlama meydana gelmez.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, ancak ateşleme kaynağı olmadığı için patlama olmaz.
  - Hayır:
    - Çalışanlar sızıntıyı fark etmez.
    - 3. Kontrol Noktası: Tank yapısal bütünlüğü sağlam mı?
      - Evet:
        
        Tankın yapısı sağlam kalır, ancak sızıntı devam eder.
        
        Buhar birikimi başlar, ancak çevresel kirlilik devam eder.
        ⚠️ Sonuç: Sızıntı kontrol altına alınamayabilir, ancak yangın riski yoktur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, çevre kirliliği riski devam eder.
      - Hayır:
        
        Tank yapısal olarak zayıflar, delinme daha da büyür.
        
        Sızıntı hızla artar.
        
        Havalandırma yetersizse: Patlayıcı ortam oluşur.
        
        Ateşleme kaynağı varsa: Yangın/patlama riski artar.
        ❌ Sonuç: Yangın ve patlama riski büyür.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, ciddi yangın ve patlama riski söz konusu.

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Delinme/korozyon tespit edildi, müdahale edildi	Düşük
2	Erken tespit yok, ancak havalandırma yeterli	Orta
3	Havalandırma yetersiz, ateşleme kaynağı yok	Orta
4	Havalandırma yetersiz, ateşleme kaynağı var	Yüksek
5	Çalışanlar fark etti, hızlı müdahale yapıldı	Düşük
6	Çalışanlar fark etti, geç müdahale yapıldı	Yüksek
7	Çalışanlar fark etmedi, tank delinmesi/korozyon büyüdü	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Tank delinmesi ve korozyon riski, genellikle önceden fark edilmeyen ve zaman içinde hızla büyüyebilen tehlikelerdir.

Korozyonun tespit edilmemesi, tankın yapısal bütünlüğünü zayıflatabilir ve bu da yanıcı maddelerin sızıntı yapmasına ya da tankın tamamen delinmesine yol açabilir. Bu durum, hem çevre hem de insan sağlığı açısından büyük bir tehlike oluşturur. Ayrıca, bu tür durumlar çoğu zaman meydana gelen patlama, yangın sebebi ile can kaybı, yaralanma ve/veya ekonomik kayıplara yol açabilir.

Bu yazımızda yer alan Tank Delinmesi / Korozyon tehlikesi Olay Ağacı Analizi, korozyon riskini minimize etmek için etkin denetim, düzenli bakım ve malzeme kalitesinin arttırılması gibi önlemler alınması gerektiğini açıkça ortaya koymakta olduğunu düşünüyorum. Tabi ki sizlerden gelecek geri bilgiler, yaşanacak hadiseler – kazalardan elde edeceğimiz deneyimler ile zaman içerisinde daha da kapsamlı hale getirmek heedefimiz.

Tankların iç yüzeyleri, dış etmenler ve kimyasal maddelerden korunmalı, izleme teknolojileri ve erken uyarı sistemleri devreye sokulmalıdır. Ayrıca, operasyonel disiplinin artırılması ve personel eğitimlerinin güçlendirilmesi, bu tür risklerin önlenmesi için önemli adımlar olacaktır.

Sonuç olarak, tank delinmesi ve korozyon riskinin yönetilmesi, yalnızca teknik ve mühendislik önlemleriyle değil, aynı zamanda proaktif bakım programları ve sürekli izleme mekanizmaları ile desteklenmelidir.

Bu analiz, bu tür tehlikeleri erken aşamada tespit etmek ve bu tehlikelere karşı etkili stratejiler geliştirmek için başlangıç rehberi niteliğinde olmasını ümit ediyorum.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Korozyon Reaksiyonu https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/corrosion-reaction

⭐️⭐️ Farklı Metal Yüzeyler ve Aşındırıcı Ortamlar İçin Yeşil Korozyon İnhibitörleri Olarak Bitki Özleri: Bir İnceleme https://www.mdpi.com/2227-9717/8/8/942

⭐️⭐️ Sızıntı Tespit Sistemi https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/leak-detection-system

⭐️⭐️ Mikrobiyal Korozyon https://www.sciencedirect.com/topics/immunology-and-microbiology/microbial-corrosion

⭐️⭐️ CCUS’ta karbondioksit korozyonunun mekanizması ve korozyon önleyici tedbirleri: Bir inceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10758979/

⭐️⭐️ Boru hattı sızıntı tespit yöntemlerinin incelenmesi ve analizi https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2667143322000464

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği17 Mayıs 2025

16 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-01: Sızıntı – Flanş / Conta Tehlikesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin üçüncüsünde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Sızıntı – Flanş / Conta Tehlikesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı tanklarda, güvenliğin sağlanması kritik öneme sahiptir.

Bu güvenliği tehdit edebilecek en önemli faktörlerden biri, tankın yapısal elemanları arasındaki bağlantılarda yaşanan sızıntı riskleridir.

Özellikle flanşlar ve contalar, tankların içindeki sıvıların sızmasını engelleyen ve dolayısıyla çevreye yayılmasını önleyen önemli bileşenlerdir. Lakin bu elemanlarda oluşabilecek hasar veya yetersiz montaj, ciddi sızıntılara ve bu da potansiyel olarak yangın veya patlama gibi tehlikeli durumlara yol açabilir.

Bu olay ağacı analizinde, flanş ve conta tehlikesi ile ilişkili olan potansiyel sızıntı risklerini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.

Montaj hataları, malzeme hataları, aşınma ve yıpranma gibi sebeplerle meydana gelebilecek sızıntıların nasıl gelişebileceğini ve bu tür tehlikelerin nasıl minimize edilebileceğini belirlerken, ilgili bileşenlerin bakım ve denetimini sağlayacak stratejiler geliştirerek, sızıntı risklerinin olumsuz etkilerini en aza indirmeyi hedeflemeliyiz.

🔺HZ-01: Sızıntı – Flanş / Conta Tehlikesi İçin Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Flanş veya contadan kaynaklı sızıntı

Başlangıç Olayı (Initiating Event)
→ Flanş bağlantısındaki conta arızası nedeniyle pentan sızıntısı başlar.

🔸 1. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılama Sistemi Çalışıyor mu?

Evet:
- Sızıntı algılandığında alarm sistemi devreye girer.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Alarm Sistemi Çalışıyor mu?
  - Evet:
    - Operatör hemen bilgilendirilir.
    - Acil müdahale prosedürleri başlatılır.
    - Sızıntı kapanana kadar aktif izleme ve soğutma işlemi yapılır.
      ✅ Sonuç: Başarıyla kontrol altına alınan durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, yangın riski yok, sızıntı sınırlı kalır.
    - Olası Sonuçlar:
      - Yangın riski oluşmaz.
      - Sızıntı hızla kontrol altına alınır ve çevreye zarar verilmez.
      - Üretim veya operasyon aksamaz.
      - Çalışan güvenliği sağlanır.
  - Hayır:
    - Alarm sistemi devre dışı veya başarısız.
    - Sızıntı fark edilmez veya geç fark edilir.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Buhar birikimi oluyor mu?
      - Evet:
        
        Buhar birikimi başlar ve ortamda patlayıcı atmosfer oluşur.
      - 🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağı (kıvılcım, sıcak yüzey, vb.)
        
        Patlama ve yangın riski büyük ölçüde artar.
        ❌ Sonuç: Yangın/patlama oluşur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, büyük bir yangın ve patlama riski vardır.
        
        Olası Sonuçlar:
        
        Yangın: Sızıntıdan kaynaklanan buharın tutuşması ile yangın başlar.
        
        Patlama (BLEVE): Tankın patlaması sonucu şiddetli hasar ve çevre kirliliği.
        
        Çalışan yaralanmaları veya ölümler.
        
        Çevresel kirlenme.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yoktur.
        
        Buhar birikimi ancak patlama olmaz.
        
        Risk: Bu durumda, patlayıcı atmosfer oluşmasına rağmen ateşleme kaynağı yoktur.
        
        Kontrol: Eğer havalandırma iyi değilse, ortamda toksik buhar birikimi devam eder.
        ⚠️ Sonuç: Tehlikeli ortam devam eder ama ateşleme kaynağı yoksa patlama olmaz.
        
        Olası Sonuçlar:
        
        Kritik risk: Zamanla buharın yoğunluğu artar.
        
        Çevre kirliliği: Sızıntı devam eder, ancak hemen patlama gerçekleşmez.
        
        Zehirli gaz riski: Çalışanların solunum tehlikesi oluşabilir.

Hayır (Sızıntı Algılama Sistemi Çalışmıyor):
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Çalışanlar manuel olarak fark eder mi?
  - Evet:
    - Çalışanlar sızıntıyı fark eder ve prosedürlere başlar.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Müdahale süresi ne kadar?
      - Kısa (Operatör hemen müdahale eder):
        
        Sızıntı hızla durdurulur ve yangın riski oluşmaz.
        ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum sağlanır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Düşük. Yangın ve patlama riski yok.
      - Uzun (Müdahale gecikir):
        
        Sızıntı devam eder, çevrede birikim artar.
        
        Havalandırma yetersizse: Buhar birikimi patlayıcı ortam oluşturur.
        
        Ateşleme kaynağı bulunursa: Yangın ve patlama riski artar.
        ⚠️ Sonuç: Yangın ve patlama riski artar, ortamda zehirli buhar birikir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek. Yangın ve patlama riski söz konusu olur.
        
        Olası Sonuçlar:
        
        Büyük patlama riski.
        
        Yangın, zehirli gaz yayılması.
        
        Çalışan yaralanmaları.
  - Hayır:
    - Çalışanlar sızıntıyı fark edemez veya fark ettikten sonra müdahale etmez.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Tankın yapısal bütünlüğü
      - Zayıf (Korozyon, Delinme, vb.):
        
        Tankın yapısı zayıflar, sızıntı genişler.
        
        Çevreye sızan pentan birikmeye devam eder.
        ⚠️ Sonuç: Buhar birikimi ve çevresel kirlilik devam eder.
      - Sağlam:
        
        Tankın yapısal bütünlüğü korunur, ancak sızıntı devam eder.
        
        Ateşleme kaynağı yoksa, risk düşük olur.
        ✅ Sonuç: Sızıntı kontrol altına alınabilir ancak zaman kaybı olur.
        
        Olası Sonuçlar:
        
        Çevresel kirlenme riski.
        
        Zamanla birikim artışı.

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sızıntı erken algılandı, müdahale edildi	Düşük
2	Alarm devre dışı, geç fark edildi	Orta
3	Algılama yok, ancak havalandırma yeterli	Orta
4	Buhar birikti, kıvılcım → patlama	Yüksek
5	Patlayıcı ortam oluştu ama kıvılcım yok	Yüksek
6	Çalışanlar fark etti, müdahale zamanı uzun	Yüksek
7	Yapısal zayıflama, sızıntı devam ediyor	Orta

Bu tür olay ağacı analizleri, sızıntı gibi tehlikelerin doğru bir şekilde değerlendirilmesi ve olası risklerin minimize edilmesi açısından oldukça faydalı olacağı kanısındayım.

Sızıntı riski, özellikle flanşlar ve contalar gibi kritik bağlantı noktalarında meydana geldiğinde, hem güvenlik hem de çevre açısından büyük bir tehdit oluşturabilir.

Pentan gibi uçucu maddelerin depolandığı tanklarda sızıntı, sıvıların çevreye yayılması, toksik gazların havaya salınması ve patlama riski gibi ciddi tehlikelere yol açabilir. Bu nedenle, flanş ve conta sistemlerinin düzenli bakımı ve izlenmesi büyük önem taşımaktadır.

Bu olay ağacı analizi, sızıntı riskinin yönetilmesinde önemli adımlar atılmasını sağlamaktadır.

Contaların ve flanşların doğru malzemelerle üretilmesi, montaj standartlarının yüksek olmasının yanı sıra, periyodik kontrollerin sıklaştırılması, olası sızıntıların önceden tespit edilmesini ve ciddi kazaların önlenmesini sağlayacaktır. Ayrıca, sızıntı tespiti ve müdahale için etkin sistemlerin kurulması, potansiyel tehlikeleri erken aşamalarda ortadan kaldırma şansı sunmaktadır.

Sonuç olarak, sızıntı riski yalnızca ekipman ve malzeme hatalarıyla değil, aynı zamanda operasyonel dikkat ve bakım süreçlerinin etkinliğiyle de ilişkilidir. Flanş ve conta sistemleri için yapılan düzenli denetimler ve iyileştirmeler, sızıntı riskini minimize etmek için kritik öneme sahiptir ve bu olay ağacı analizi, bu tür önlemleri almanın gerekliliğini vurgulamaktadır.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – (Hazard Identification) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği16 Mayıs 2025

15 Mayıs 2025

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin ikincisinde Pentan Tankı Risklerini inceleyeceğiz.

Yararlı olması dileklerimle.

Endüstriyel tesislerde kullanılan tehlikeli kimyasallar, üretim verimliliğini artırmakla birlikte, çalışan sağlığı, çevre güvenliği ve proses sürekliliği açısından çok boyutlu riskler içerir.

Pentan, alkan grubu hidrokarbonlar içerisinde yer alan ve yüksek uçuculuk ve yanıcılık özelliklerine sahip olup, özellikle yalıtım malzemesi üretimi başta olmak üzere farklı sektörlerde yoğun olarak kullanılan kimyasal bir ajandır.

Pentan’ın fiziksel ve kimyasal özellikleri, onu hem proses avantajı sunan hem de ciddi yangın ve patlama tehlikeleri taşıyan bir unsur haline getirmektedir.

Pentan tankı içeren endüstriyel işletmelerde karşılaşılabilecek tehlikeler hususunda katkı sağlamayı amaçlayan bu yazı;

Tehlikelerin sistematik biçimde tanımlanmasını,
Risk seviyelerinin nicel analiz yöntemleriyle değerlendirilmesini
Kontrol önlemlerinin önleyici iş sağlığı ve güvenliği stratejileriyle entegrasyonunu amaçlamaktadır.

Bu yazıda;

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, ilgili yönetmelikler ve ATEX (Atmosphères Explosibles) mevzuatı başta olmak üzere ulusal ve uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Yazımın, pentan kullanılan tesislerde tehlikelerin yönetimi, acil durum hazırlığı, önleyici bakım stratejileri ve sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması açısından uygulayıcılar, denetleyiciler ve araştırmacılar için yol gösterici bir kaynak teşkil etmesini amaçlıyorum.

Pentan Nedir?

Pentan, beş karbon ve on iki hidrojen atomundan oluşan bir alkan bileşiğidir. Üç izomeri bulunur: n-pentan, izopentan (2-metilbütan) ve neopentan (2,2-dimetilpropan). IUPAC sistemine göre “pentan” terimi genellikle n-pentanı ifade eder.

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Özellik	Değer/Not
Moleküler Formül	C₅H₁₂
Cas Numarası	109-66-0
Fiziksel Hâl	Oda sıcaklığında renksiz, uçucu bir sıvıdır. Oda sıcaklığında renksiz, düşük viskoziteli ve uçucu bir sıvıdır.
Kaynama Noktası	n-pentan için (yaklaşık) ~36 °C
Erime Noktası	n-pentan için yaklaşık -130 °C
Yoğunluk	Yaklaşık 0.626 g/mL (20 °C’de).
Parlama Noktası	-49 °C (son derece yanıcı)
LEL (Alt Patlama Sınırı)	%1,4 v/v – 42 mg/L
UEL (Üst Patlama Sınırı)	%7,8 v/v – 261 mg/L
Buhar Yoğunluğu	2.48 (hava = 1, buhar zemine çöker)
Buhar Basıncı	20 °C’de yaklaşık 57.9 kPa.
Suda çözünürlük	Suda çok düşük çözünürlüğe sahip, ancak organik çözücülerle karışabilir.
Koku	Benzin benzeri bir kokuya sahiptir.
Ana Risk Faktörü	Uçuculuk, yanıcılık, patlama riski
Sağlık Riski	Baş dönmesi, solunum depresyonu, bilinç kaybı

Kullanım Alanları

Çözücü: Laboratuvarlarda ve endüstride polar olmayan çözücü olarak kullanılır.
Köpük Üretimi: Polistiren (EPS) ve poliüretan köpüklerin üretiminde şişirici gaz olarak görev alır.
Soğutucu Sistemler: Bazı soğutucu sistemlerde katkı maddesi olarak kullanılır.
Yakıt Bileşeni: Bazı yakıt karışımlarında bileşen olarak yer alır.

Güvenlik ve Tehlikeler

Yanıcılık: Oldukça yanıcıdır; buharları hava ile patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
Patlama Sınırları: Havada %1.5 ile %7.8 arasında patlayıcı karışım oluşturabilir.
Flaş Noktası: Yaklaşık -49 °C.
Zararlılık: Yüksek konsantrasyonlarda solunması baş dönmesi, baş ağrısı ve merkezi sinir sistemi depresyonuna yol açabilir.

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizinin temel amacı, potansiyel tehlikeleri önceden tanımlayarak, oluşabilecek kazaların veya istenmeyen olayların önüne geçmek ve hem çalışanların hem de tesisin güvenliğini sağlamaktır.

Analiz, pentan tankı ile ilgili tüm yaşam döngüsü aşamalarını kapsamaktadır.

Dolum ve boşaltım işlemleri
Depolama süreci
Tank bakım ve onarımı
Tankın çevresel etkileri
Acil durum yönetimi ve müdahale senaryoları mekanik, kimyasal, elektriksel ve insan kaynaklı tehlikeler detaylı şekilde incelenmektedir.

Pentan tankları özelinde yapılan tehlike tanımlama çalışmalarında en sık karşılaşılan risk unsurlarının başında, pentanın aşırı yanıcı doğası nedeniyle oluşabilecek yangın ve patlama tehditleri gelir.

Dolum ve boşaltım işlemleri sırasında tankta statik elektrik birikimi, elektriksel ekipmanlardan kaynaklanabilecek kıvılcım riskleri veya sıcak yüzeyler, ateşleme kaynakları oluşturabilir. Ayrıca tankın flanş ve conta gibi bağlantı noktalarındaki olası sızıntılar, havada patlayıcı buhar bulutları oluşturma riski taşır. Tankın aşırı dolması veya sıcaklık artışına bağlı olarak iç basıncının yükselmesi durumunda yapısal bütünlük bozulabilir ve tehlikeli olaylar zinciri tetiklenebilir.

Bir diğer önemli tehlike grubu ise kapalı alanlarda çalışma koşulları ile ilgilidir. Tankın temizliği veya bakımı sırasında içeride biriken pentan buharlarının solunması sonucu, çalışanlarda solunum problemleri, bilinç kaybı veya ölümcül zehirlenmeler meydana gelebilir.

Bu tür durumlar, hem zehirli atmosfer riski hem de yangın-patlama tehlikesi açısından çift yönlü tehdit oluşturur. Ayrıca tank ve ekipman arızaları, tahliye sistemlerinin yetersizliği veya yangın söndürme ekipmanlarının çalışmaması gibi teknik aksaklıklar da risk potansiyelini artırır.

Tüm bunlara ek olarak, insan hatası kaynaklı olaylar da göz ardı edilmemelidir. Eğitim eksiklikleri, prosedür ihlalleri veya acil durumlara hazırlıksızlık, kazaların meydana gelmesinde ciddi pay sahibidir.

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizi yalnızca tehlikeleri tespit etmekle kalmaz, aynı zamanda bu risklerin etkilerini azaltmaya yönelik somut önlemler geliştirilmesini de sağlar.

Örneğin; tank sistemlerinde statik elektriğe karşı topraklama yapılması, aşırı dolumu önleyici seviye kontrol sistemlerinin kurulması, patlama diskleri veya inert gaz sistemleri gibi pasif güvenlik önlemlerinin entegre edilmesi gibi uygulamalar önerilir.

Ayrıca, yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin tesise entegre edilmesi, düzenli bakım programlarının oluşturulması, çalışanlara yönelik spesifik eğitimlerin verilmesi ve acil durum tatbikatlarının periyodik olarak yapılması, riskleri minimize etmek için hayati önem taşır.

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

No	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık (L)	Şiddet (S)	Risk Skoru (LxS)
1	Tank Sızıntısı	Korozyon, mekanik darbe	Tank, çevre, personel	Yangın, çevre kirliliği	Kaçak algılama sistemleri, düzenli tank muayeneleri	3	5	15
2	Aşırı Dolum	Seviye sensör arızası, operatör hatası	Tank, dolum istasyonu	Taşma, yangın	Seviye sensörü, otomatik dolum kesici	3	4	12
3	Basınç Artışı	Sıcaklık artışı, gaz genişlemesi	Tank, vana sistemleri	Patlama	Basınç emniyet valfleri, basınç göstergeleri	2	5	10
4	Statik Elektrik	Yetersiz topraklama	Tank, transfer hatları	Kıvılcım kaynaklı yangın	Topraklama sistemi, ex-proof ekipman	4	5	20
5	Yangın Sistemi Arızası	Bakım eksikliği	Yangın söndürme altyapısı	Yaygın yangın büyümesi	Sistematik yangın testi ve yedek sistem	2	5	10
6	Buhar Kaçağı	Conta aşınması, valf arızası	Atmosfer, personel	Patlayıcı atmosfer, zehirlenme	Buhar detektörleri, vana bakımı	3	4	12
7	Deprem	Doğal afet	Tank, tesis	Devrilme, patlama	Sismik dizaynlı sabitleme	2	5	10
8	Sel / Su Baskını	Aşırı yağışlar	Tank kaidesi, sabitleme noktaları	Tank yüzmesi, devrilme	Yükseltilmiş platformlar, drenaj sistemleri	2	4	8
9	Hortum Kopması	Hortum eskimesi, yanlış bağlantı	Transfer hatları	Ani boşalma, yangın	Düzenli hortum değişimi ve kontrolü	3	4	12
10	Valf Arızası	Yıpranma, aşınma	Dolum ve boşaltım sistemleri	Kaçak, yangın riski	Periyodik valf bakımı	2	4	8
11	İnsan Hatası	Yetersiz eğitim	Tüm operasyonel alan	Dolum hatası, yanlış valf açma	Eğitim ve prosedür takibi	3	4	12
12	Yanlış Kimyasal Dolumu	Etiketleme hatası	Tank içeriği	Reaksiyon, patlama	Etiket kontrol prosedürleri	2	5	10
13	Sabotaj	Güvenlik zaafiyeti	Tank, tesis	Patlama, yangın	Güvenlik kamera sistemleri, giriş kontrolü	1	5	5
14	Elektrik Arızası	Kablo izolasyon hatası	Elektrik sistemleri	Kıvılcım, yangın	Ex-proof sistemler, bakım	2	5	10
15	Sıcak Çalışmalar	Yetkisiz kaynak/taşlama	Tank çevresi	Yangın, patlama	Hot Work izin sistemi	2	5	10
16	Yetersiz Havalandırma	Tıkanmış hava hatları	Tank içi atmosfer	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
17	Bakım İhmal Edilmesi	Zayıf bakım kültürü	Tüm sistemler	Yüksek arıza riski	Planlı bakım programı	3	4	12
18	Tank Yaşlanması	Malzeme yorgunluğu	Tank yapısı	Çatlak, kaçak, patlama	Tank yaş yönetimi, ömür belirleme	2	5	10
19	Patlayıcı Atmosfer	Uygun olmayan ortam koşulları	Tesis içi atmosfer	Patlama	EX alan sınıflandırması ve kontrolü	2	5	10
20	Alarm Sistem Arızası	Alarm cihazı arızası	İzleme sistemleri	Geç müdahale	Alarm bakım protokolü	3	4	12
21	Dış Darbe (Araç çarpması)	Trafik yönetim hatası	Tank, boru hatları	Fiziksel hasar, kaçak	Fiziksel bariyerler	2	4	8
22	Yanlış Basınç Ayarı	Operatör hatası	Basınç kontrol ekipmanları	Patlama riski	Basınç kalibrasyonu	2	5	10
23	Hatalı Temizlik Malzemesi	Yanlış kimyasal kullanımı	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, hasar	Onaylı temizlik prosedürleri	2	4	8
24	PPE Eksikliği	Kişisel ihmal	Operasyon personeli	Yaralanmalar	PPE zorunluluğu ve denetim	3	3	9
25	Eğitim Eksikliği	Eğitim programı eksikliği	Operasyonel güvenlik	Hatalı işlem	Eğitim ve sertifikasyon sistemi	3	4	12
26	Yanıcı Atık Birikimi	Alan temizliği ihmali	Tank çevresi	Hızlı yangın yayılması	Tank çevresi düzenli temizliği	3	4	12
27	Yangın Su Sisteminin Çalışmaması	Su pompası arızası	Yangın müdahale sistemi	Yangının büyümesi	Yedek sistemler ve testler	2	5	10
28	Hava Değişimleri (Aşırı sıcak/soğuk)	İklim değişiklikleri	Tank yapısı	Malzeme gerilmesi, kaçak	Tasarım iyileştirmeleri	2	4	8
29	Yetersiz İzolasyon	İzolasyon malzemesi hatası	Tank yüzeyleri	Buharlaşma artışı, kaçak	İzolasyon bakımı	2	4	8
30	Topraklama Eksikliği	Korozyon, gevşek bağlantılar	Tank, hatlar	Statik elektrik birikimi	Topraklama ölçümleri	4	5	20

31	Tank İç Basınç Sensörü Arızası	Sensör arızası, kablo kopması	Basınç izleme sistemi	Aşırı basınç, patlama riski	Sensör yedekleme, düzenli kalibrasyon	2	5	10
32	Tank Seviye Göstergesi Hatası	Gösterge arızası, yanlış okuma	Dolum kontrolü	Taşma, dökülme	İkincil seviye kontrolü	3	4	12
33	Yanlış Acil Durum Müdahalesi	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yangın büyümesi, can kaybı	Acil durum tatbikatları	3	5	15
34	Tankta Çatlak Gelişimi	Malzeme yorulması	Tank gövdesi	Yavaş kaçak, çevre kirliliği	Periyodik ultrasonik testler	2	4	8
35	Çevre Koşullarından Kaynaklı Korozyon	Yüksek nem, kimyasal atmosfer	Tank yüzeyi	Yapısal zayıflama	Korozyon koruma kaplamaları	2	4	8
36	Kötü Havalandırılan Alanlarda Gaz Birikimi	Havalandırma hatası	Pompa istasyonları	Zehirlenme, patlama	Havalandırma fanı ve gaz detektörü	3	5	15
37	Yanlış Tank Temizliği Prosedürü	Eğitim eksikliği	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, yangın riski	SOP (standart prosedür) uygulaması	3	4	12
38	Tanker Dolum Alanında Yakıt Dökülmesi	Hatalı hortum bağlantısı	Dolum sahası	Yangın, kayma tehlikesi	Otomatik dolum sistemleri, damla tutucu	3	4	12
39	Tank Etrafında Bitki Büyümesi	Yetersiz bakım	Tank çevresi	Yangın hızlanması	Çevre düzenli temizliği	3	4	12
40	Kontrol Odası İklimlendirme Arızası	Klima sistemi arızası	Elektronik izleme sistemleri	İzleme kaybı, cihaz arızası	Klima bakım programı	2	4	8
41	İşaretleme Eksikliği	Uyarı levhası eksikliği	Çalışma sahası	Yanlış işlem riski	Uyarı işaretlemeleri	3	3	9
42	Emniyet Vanası Bloke Olması	Kirlenme, donma	Basınç tahliye sistemi	Basınç artışı, patlama	Düzenli valf bakımı ve test	2	5	10
43	Tankta Sıcaklık Artışı	Çevresel sıcaklık	Tank iç basıncı	Buharlaşma artışı	Tank sıcaklık izleme sistemleri	3	4	12
44	Elektrik Kesintisi	Şebeke arızası	Kontrol sistemleri	İzleme kaybı, müdahale gecikmesi	UPS, jeneratör sistemleri	2	4	8
45	İtfaiye Ulaşım Gecikmesi	Erişim kısıtları	Yangın müdahalesi	Yangın büyümesi	Erişim yollarının açık tutulması	2	5	10
46	Yetersiz İlk Yardım Ekipmanı	İlk yardım malzeme eksikliği	Tesis genelinde	Müdahale gecikmesi	İlk yardım istasyonları	3	3	9
47	Eğitimli Personel Eksikliği	Personel sirkülasyonu	Operasyon ekipleri	Hatalı müdahale	Sürekli eğitim programı	3	4	12
48	Operasyon Esnasında Telefon Kullanımı	Dikkat dağınıklığı	Transfer işlemleri	Hatalı işlem	Telefon kullanım yasağı	3	4	12
49	Yakıt Buharı Yoğunluğu	Yetersiz havalandırma	Tank üst bölgesi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Tank üst havalandırması	3	5	15
50	Depolama Alanında Hatalı Malzeme Yığılımı	Uygunsuz malzeme istifleme	Tank çevresi	Yangın riski	İstifleme kuralları ve denetim	3	3	9
51	Su Girişi	Yağmur, conta arızası	Tank içeriği	Ürün kontaminasyonu	Su ayırıcı sistemler	3	4	12
52	Tank Temelinde Çökme	Zayıf zemin hazırlığı	Tank temel yapısı	Tank devrilmesi	Zemin etüdü ve iyileştirme	2	5	10
53	Kimyasal Reaksiyon Riski	Yanlış kimyasal karışımı	Tank içeriği	Patlama	Kimyasal uyumluluk kontrolü	2	5	10
54	Aşırı Gürültü Maruziyeti	Pompalar, vanalar	Çalışanlar	İşitme kaybı	Kulaklık kullanımı, gürültü bariyerleri	3	3	9
55	Emisyon Limitlerinin Aşılması	Sızıntı, buhar kaçakları	Atmosfer	Çevre cezaları, halk sağlığı riski	Emisyon ölçümleri	2	4	8
56	Tehlikeli Alanlara Yetkisiz Giriş	Güvenlik ihlali	Tank sahası	Yaralanma, sabotaj riski	Fiziksel bariyer ve kartlı geçiş sistemi	2	4	8
57	Vana Etiket Eksikliği	Yanlış işlem	Boru hatları	Yanlış açma/kapama	Etiketleme ve renk kodlama sistemi	3	4	12
58	Soğuk Hava Koşullarında Donma	Boru hattı ve vana donması	Transfer hatları	Boru çatlaması, kaçak	Isıtmalı sistemler	2	4	8
59	Personelin Yanlış KKD Kullanımı	Eğitim eksikliği, ihmal	Operasyon alanları	Kaza sonucu yaralanma	KKD eğitimi ve denetim	3	3	9
60	Transfer Operasyonu Sırasında Araç Kayması	Zemin kayganlığı	Dolum alanı	Bağlantı kopması, sızıntı	Kaymaz zemin uygulamaları	3	4	12

61	Tankta Metal Yorulması	Sürekli basınç değişimi	Tank yapısı	Sızıntı, çatlak	NDT testleri, periyodik kontrol	2	5	10
62	Tank Bağlantı Flanşlarından Sızıntı	Conta aşınması	Boru hatları	Yangın riski, çevre kirliliği	Conta yenileme planı	3	4	12
63	Aşırı Doldurma Sebebiyle Taşma	Operasyon hatası	Tank dolum sistemi	Yanıcı madde yayılımı	Otomatik dolum kesme sistemi	2	5	10
64	Sıcak Çalışma (Kaynak) Esnasında Ateşleme	Kıvılcım kontrolsüzlüğü	Tank çevresi	Yangın, patlama	İzinli sıcak çalışma prosedürü	3	5	15
65	Dış Yüzeyde Buzlanma	Soğuk hava etkisi	Tank yüzeyi	Kayma, düşme riski	Yüzey temizliği ve ısıtıcılar	3	3	9
66	Tank Sızıntısında Acil Müdahale Eksikliği	Ekipman eksikliği	Müdahale ekipleri	Sızıntının büyümesi	Acil müdahale planı ve kitleri	3	4	12
67	Yangın Algılama Sisteminin Arızası	Sensör arızası	Algılama ekipmanı	Yangına geç müdahale	Periyodik sensör testleri	2	5	10
68	Depremde Tank Stabilitesinin Bozulması	Sismik etki	Tank destekleri	Devrilme, ürün kaybı	Sismik tasarım ve sabitleme	2	5	10
69	Tankta İç Basınç Artışı (Güneş Etkisiyle)	Sıcak hava dalgası	Tank içi gaz fazı	Patlama	Havalandırma ve basınç tahliye	3	5	15
70	Yakıt Dolumu Sırasında Statik Elektrik Oluşumu	Yetersiz topraklama	Dolum ekipmanı	Kıvılcım, patlama riski	Topraklama sistemleri	3	5	15
71	Yanlış Tank Kimliklendirmesi	Etiket hatası	Depolama tankları	Yanlış ürün dolumu	Etiket ve kodlama sistemi	2	4	8
72	Havalandırma Bacasında Tıkanıklık	Kirlilik, donma	Tank üst havalandırma	Basınç artışı	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
73	Elektrik Panosunda Kısa Devre	Su sızıntısı, yetersiz izolasyon	Elektrik sistemleri	Yangın riski	Su yalıtımı ve IP korumalı panolar	3	5	15
74	Gece Operasyonlarında Görüş Eksikliği	Aydınlatma yetersizliği	Dolum alanı	Kaza, hatalı işlem	Yeterli saha aydınlatması	3	3	9
75	Tank Etrafında Drenaj Sorunu	Yetersiz zemin eğimi	Tank çevresi	Su birikimi, kayma	Zemin iyileştirme	3	3	9
76	Kontrol Sistemlerinde Siber Güvenlik Açığı	Firewall eksikliği	SCADA sistemleri	Uzaktan saldırı riski	Siber güvenlik önlemleri	2	5	10
77	Boru Hattı İçinde Tortu Birikimi	Ürün bozulması	Transfer hatları	Basınç kaybı, sızıntı	Boru temizleme prosedürü	3	3	9
78	Personel Şift Değişiminde Bilgi Eksikliği	Yetersiz devir teslim	Tesis operasyonu	Yanlış müdahaleler	Devir teslim protokolü	3	4	12
79	Alarmların Yanlış Kalibrasyonu	Yanlış tetikleme	İzleme sistemleri	Müdahale gecikmesi	Alarm test ve kalibrasyonu	2	4	8
80	Tanker Giriş Alanında Trafik Karışıklığı	Yetersiz trafik yönlendirme	Araç güzergahı	Çarpışma riski	Trafik planı ve yönlendirme levhaları	3	3	9
81	Personel Yorgunluğu	Uzun vardiyalar	Tüm sahalar	Hatalı kararlar	Vardiya yönetimi, dinlenme süreleri	3	4	12
82	Kritik Yedek Parça Eksikliği	Yetersiz stok	Tank ekipmanları	Uzun süreli duruşlar	Kritik stok yönetimi	3	4	12
83	Havalandırma Fanı Arızası	Motor arızası	Tank iç ortamı	Patlayıcı gaz birikimi	Fan bakım programı	2	5	10
84	Borularda Vibrasyon Artışı	Pompa arızası	Transfer boruları	Boru çatlağı	Vibrasyon izleme sistemi	3	3	9
85	Yangın Söndürme Sisteminde Su Basıncı Eksikliği	Pompa hatası	Yangınla mücadele	Yetersiz söndürme	Hidrant ve pompa bakımı	2	5	10
86	Kaçak Gazın Tetiklediği İkincil Patlama	İlk yangın sonrası gaz birikmesi	Tank sahası	Büyük çaplı hasar	Gaz izleme ve tahliye sistemi	2	5	10
87	Havuzlama Alanı Yetersizliği	Tasarım eksikliği	Sızıntı kontrolü	Yayılım artışı	Havuzlama kapasite artırımı	3	4	12
88	Acil Durum Toplantı Noktalarının Belirsizliği	İşaretleme eksikliği	Çalışanlar	Toplanamama riski	Acil durum planları ve levhalar	3	3	9
89	Tanker Şoförlerinin Yetersiz Eğitimi	Eğitimsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri	Hatalı dolum	Sürücü eğitim programı	3	4	12
90	Kötü Hava Koşullarında Transfer	Şiddetli yağmur, rüzgar	Dış saha operasyonları	Ekipman hasarı, sızıntı	Hava durumu takip ve operasyon iptali	3	4	12
91	Elektrik Topraklama Eksikliği	Korozyon, kopma	Elektrik sistemleri	Elektrik çarpması, yangın	Topraklama sistem testleri	2	5	10
92	Tank İç Basınç Artışı (Yanlış Dolum Hızı)	Çok hızlı dolum	Tank gövdesi	Aşırı basınç	Dolum hızı kontrolü	2	5	10
93	Operasyon Alanında Sigara İçme	Kural ihlali	Dolum sahası	Yangın çıkışı	Sıkı sigara yasağı uygulaması	2	5	10
94	Tankta İçerik Değişimi Sonrası Temizlik Eksikliği	Operasyon hatası	Tank içeriği	Kimyasal reaksiyon	Tank temizleme prosedürleri	3	5	15
95	Kritik Operasyonlarda İletişim Kopukluğu	Radyo/telefon arızası	Acil durumlar	Koordinasyon kaybı	Yedek haberleşme sistemleri	3	4	12
96	Tank Alanında Hayvan Girişi	Güvenlik açığı	Saha çevresi	Kaza, ekipman hasarı	Çevre çit kontrolü	3	3	9
97	Pentan Sızıntısının Yeraltı Sularına Karışması	Sızıntı önlemlerinin yetersizliği	Çevre ve halk sağlığı	Su kirliliği, çevresel ceza	Çift cidarlı tanklar, acil drenaj planı	2	5	10
98	Basınç Tahliye Vanalarının Tıkanması	Tortu birikimi	Basınç sistemleri	Patlama riski	Periyodik vana temizliği	2	5	10
99	Tank Transferinde Yanlış Hat Kullanımı	Hatalı vana yönetimi	Boru hatları	Ürün karışımı	Hat tanımlama ve izleme sistemleri	2	4	8
100	Saha Tabanında Çökme veya Kayma	Zemin doygunluğu	Yürüyüş yolları	Düşme, yaralanma	Zemin stabilizasyonu ve drenaj	3	4	12
101	Tank Üzerinde Çalışırken Düşme	Düşme koruması eksikliği	Tank üst platformu	Yaralanma veya ölüm	Düşme koruma sistemleri	2	5	10
102	İkincil Kimyasal Reaksiyonlar	Yanlış madde teması	Dolum/boşaltım alanı	Patlama riski	Kimyasal analiz ve izolasyon planı	2	5	10
103	İş Ekipmanlarının Uygunsuz Kullanımı	Operasyon hatası	Transfer pompaları	Mekanik arıza	Ekipman kullanım eğitimi	3	3	9
104	Tank Etrafında Görüş Alanı Engelleri	Depolama malzemeleri	Saha operasyonu	Çarpışmalar	Açık saha yönetimi	3	3	9
105	Hatalı Boru Bağlantı Yapılması	Montaj hatası	Transfer hatları	Sızıntı, ürün kaybı	Montaj sonrası testler	3	4	12
106	Tank Çevresinde Rüzgar Etkisiyle Gaz Yayılımı	Şiddetli rüzgar	Açık alanlar	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Gaz yayılım modellemeleri	3	5	15
107	Tankta Korozyona Bağlı Delik Oluşumu	Aşırı nem ve kimyasal etki	Tank yüzeyi	Ürün kaybı, çevre kirliliği	Korozyon izleme ve boya bakımı	2	5	10
108	Kış Aylarında Buz Erimesiyle Kayganlık	Tank sahası yürüyüş yolları	Personel	Kayma, düşme	Kış saha hazırlık planı	3	3	9
109	Alarm Seslerinin Duyulamaması	Yüksek çevre gürültüsü	Acil durumlar	Geç müdahale	Görsel ve sesli alarm sistemleri	3	4	12
110	Transfer Hattı İçinde Hava Kilidi	Dolum/boşaltım hatları	Transfer operasyonu	Akış kesilmesi, basınç artışı	Hava tahliye sistemleri	3	3	9
111	Elektriksel Statik Yük Birikimi (Boru Hattında)	Akışkan sürtünmesi	Transfer boruları	Kıvılcım ve patlama	Antistatik borular	3	5	15
112	Tank Katodik Koruma Sisteminin Arızası	Koruma sistemi hatası	Tank alt yüzeyi	Korozyon hızlanması	Katodik koruma izleme sistemi	2	4	8
113	Tahliye Borularında Geri Akış	Tıkanma, yanlış vana açılması	Drenaj hatları	Kontaminasyon	Geri akış önleyici sistemler	2	4	8
114	Operasyon Alanında Yetersiz İklimlendirme	Sıcak hava, duman birikimi	Çalışanlar	Isı stresi, bayılma	İklimlendirme ve havalandırma planı	3	3	9
115	Hatalı Basınç Ayarlaması Sonrası Tank Deformasyonu	Proses kontrol hatası	Tank iç basıncı	Yapısal hasar	Basınç ayar otomasyonu	2	5	10
116	Transfer Borularında Aşırı Esneme	Yanlış destekleme	Hat ekipmanları	Boru kırılması	Boru destek yapıları	3	4	12
117	Tankta Şiddetli İç Basınç Değişimi	Hızlı sıcaklık değişimi	Tank gövdesi	Yapısal çökme	Termal genleşme tasarımı	2	5	10
118	Boru Hattında Hatalı Yama Uygulaması	Geçici tamirat	Transfer boruları	Patlama riski	Standartlara uygun onarım	3	4	12
119	Tank Zemininde Yerel Çöküntü	Zemin oturması	Tank destek yapısı	Stabilite kaybı	Tank temel güçlendirme	2	5	10
120	Tankta Yangın Sonrası Yapısal Bozulma	Yangın hasarı	Tank gövdesi	Yıkılma, devrilme	Yapısal yangın sonrası muayene	2	5	10

✅ Yüksek risk puanlı alanlar (örnek: 20 ve üzeri skorlar) öncelikli aksiyon planı gerektirir.
✅ Orta riskli alanlar için sürekli izleme ve geliştirme yapılmalıdır.

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

HIRARC “Hazard Identification, Risk Assessment and Risk Control” (Tehlike Tanımlama, Risk Değerlendirmesi ve Risk Kontrolü)

Mühendislik Kontrolleri

EX-proof (patlamaya dayanıklı) ekipman kullanımı
Statik elektrik topraklama çubuğu
Seviye sensörü ve taşma alarmları (iki kademeli)
Otomatik dolum kesme sistemi (PLC entegreli)
Köpük nozullu yangın bastırma sistemi (FM sertifikalı)
Tank ikincil sızdırmazlık (containment bund – 110% kapasite)
Gaz dedektörleri (pentan duyarlı)
Tank basınç tahliye valfleri (PSV)

Yönetimsel Kontroller

MSDS panosu, kimyasal güvenlik talimatı
Yıllık yangın tatbikatı ve eğitimler
Dolum-boşaltım prosedürleri (check-list bazlı)
6 ayda bir periyodik bakım ve test
Kamera ve sensör ile dolum izleme
Kaza/olay kayıt sistemi

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**

Solvent tipi gaz maskesi (A tipi filtre)
Antistatik iş elbiseleri
Kimyasal eldivenler (nitril, neopren)
Alev almaz tulum, gözlük, kulaklık

Acil Durum Planı

Senaryo	Müdahale Planı
Yangın	Köpük sistemi devreye alınır, bölge tahliye edilir, acil durum planı başlatılır
Patlama	Saha tamamen tahliye edilir, enerji kesilir, itfaiye çağrılır
Sızıntı	Alan izole edilir, sızan madde inert absorban ile temizlenir
Soluma	Kişi temiz havaya çıkarılır, sağlık birimi bilgilendirilir

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Gaz dedektörü: Günlük kalibrasyon kontrolü
Topraklama hattı testi: Aylık
Yangın sistem testi: 3 ayda bir
Seviye sensörü doğrulama: 6 ayda bir
Risk değerlendirme güncellemesi: Yılda bir veya proses değişiminde

Sonuç olarak, pentan tanklarına yönelik gerçekleştirilen Hazard Identification – Tehlike Tanımlama Analizi, hem tesis güvenliğini hem de çalışan sağlığını koruma açısından vazgeçilmez bir süreçtir.

Bu analiz sayesinde, olası riskler sistematik bir şekilde önceden belirlenerek, proaktif önlemlerle kazaların önüne geçilir. Ayrıca yasal mevzuatlara uyum sağlanır, çevresel zararlar en aza indirgenir ve işletme sürekliliği garanti altına alınır.

Etkin bir tehlike tanımlama süreci, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda güvenli ve sürdürülebilir bir endüstriyel işletmeciliğin temel şartıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği15 Mayıs 2025