2 Ağustos 2025

İlk Ziyaret Öncesi Hazırlıklar – Bilgi, Donanım, Farkındalık

İş güvenliği uzmanı olarak ilk kez çok tehlikeli sınıf bir işletmeye gidecek bir uzmanın, kendi sağlığı ve can güvenliği açısından yapması gereken hazırlıklar hem mesleki sorumluluk hem de kişisel korunma bakımından kritik önemdedir.

Ziyaret öncesi süreci adım adım detaylandırıp, teknik öncelikleri değerlendirelim.

1. 📚 İşletmeye Dair Ön Bilgi Toplama

İşletmenin faaliyet konusu, tehlikeli maddeler, kullanılan makine ve ekipmanlar öğrenilmelidir.
Yangın, patlama, toksik yayılım gibi büyük kaza risklerine dair geçmiş olaylara (varsa) bakılmalı.
Daha önce yapılmış risk değerlendirmesi, acil durum planı, saha krokisi gibi dokümanlar incelenmelidir.

2. 📄 Kendi Kişisel Risk Değerlendirmesini Yapmak

İş güvenliği uzmanı olarak ziyaret ettiğiniz alanlara göre kendi maruziyet risklerinizi (kimyasal, biyolojik, fiziksel) ayrı ayrı değerlendirin.
Sahaya girmeden önce mutlaka “ziyaret planı” çıkarın: Nereler gezilecek, ne kadar süre kalınacak, kim eşlik edecek?

3. 🧰 Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Seçimi

İlk giriş için standart ama gelişmiş bir KKD seti ile donanmak gerekir:

Risk Türü	KKD
Mekanik – düşme/çarpma	Çelik burunlu iş ayakkabısı, baret
Kimyasal	Kartuşlu maske (A-B-E-K tipi), kimyasal gözlük, nitril eldiven
Gürültü	Kulak tıkacı veya kulaklık
Toz/partikül	FFP3 maske (varsa ventilli)
Saha genel	Fosforlu reflektörlü iş kıyafeti, sahada uzun kollu tercih edilmeli
Elektriksel risk	Dielektrik eldiven/ayakkabı, izoleli zemin önlemi (gerekiyorsa)

🚷 Sahaya Giriş Sırasında – İlk Temas Anında Dikkat Edilecekler

1. 📋 Ziyaretçi Prosedürüne Uygun Hareket Edin

Ziyaretçi kartı, kayıt formu, KKD teslim belgesi gibi prosedürleri eksiksiz uygulayın.
Girişte tesisin kendi iş güvenliği personelinden saha bilgilendirmesi talep edin (acil durum çıkışları, toplanma alanları, yasaklı bölgeler vs.).

2. 👣 Rehbersiz Saha Gezinmeyin

İlk ziyarette yalnız dolaşmak asla önerilmez. Ekip şefi, saha sorumlusu veya başka bir yetkili eşliğinde sahada bulunulmalıdır.
Yüksek, kapalı, dar veya patlayıcı alanlara izinsiz ya da bilgilendirme yapılmadan girilmemelidir.

3. 📶 Acil Durum Bilgilerini Öğrenin

Girişte şu bilgileri öğrenmek hayati önem taşır:
- En yakın ilk yardım noktası
- Yangın tüplerinin konumu
- En kısa acil çıkış rotası
- Acil durumda kimlerle irtibata geçileceği

Saha Gözleminde Dikkatli ve Etik Olun

İlk ziyarette gözlem yaparken, çalışanlarla konuşmadan önce yetkili amirden izin alın.
Fotoğraf, video veya belge toplarken mutlaka bilgilendirme ve onay alın.
Tehlikeyi gösteren ama utandırıcı olmayan notlar alın; ilk izlenim önemlidir ama çalışanların psikolojik güvenliği de ihmal edilmemelidir.

Zihinsel ve Psikolojik Hazırlık

Çok tehlikeli sınıfta bir işyerine girerken, zihinsel farkındalık yüksek olmalıdır. Aşırı güven veya “ben uzmanım” rehaveti, sahada tehlikeye davetiye çıkarabilir.
Aşağıdaki refleksleri içselleştirin:
- Tehlikeyi görmeden müdahale etme
- Bilmediğiniz makinaya yaklaşmama
- İşveren ve çalışana güven ama kontrol ederek güven

Kendi Güvenliğini Sağlayamayan, Başkasına Rehberlik Edemez

Bir iş güvenliği uzmanı olarak ilk ziyaret, sadece saha keşfi değil, aynı zamanda güvenlik kültürü testidir. İş güvenliği uzmanının ilk davranışları, işletme yöneticisinin gözünde onun ciddiyetini ve güvenilirliğini belirler.

👉 Kendi sağlığınızı riske atarak örnek olamazsınız.
👉 Önce kendi KKD’nizi takın, sonra sahadakine takmasını öğütleyin.
👉 Kendi davranışınız, eğitimden daha etkili bir mesaj taşır.

Bu ilke ile hazırlıklı, sistematik ve profesyonel bir giriş yaptığınızda; hem kendi güvenliğinizi korur, hem de kuruma daha ilk andan itibaren güven verirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği2 Ağustos 2025

29 Temmuz 2025

Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği (KOPSOR)

Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği (KOPSOR) Nedir?

KOPSOR (COPSOQ – Copenhagen Psychosocial Questionnaire), iş yerindeki psikososyal riskleri sistematik ve bilimsel bir şekilde değerlendirmek için geliştirilmiş uluslararası bir ölçektir.

Danimarka’da 1990’lı yıllarda geliştirilmiş ve daha sonra birçok ülke tarafından kültürel ve dilsel uyarlamalarla kullanıma alınmıştır. Türkiye için de uyarlanmış Türkçe sürümü bulunmaktadır.

🎯 🎯 🎯

Amacı Nedir?

Çalışma yaşamındaki stres kaynaklarını, psikolojik yükleri, iş tatmini düzeylerini ve iş-yaşam dengesi sorunlarını ölçmek.
İşyeri psikososyal ortamı hakkında veri toplayarak, müdahale planları geliştirmek.
İşverenin sorumluluğunu yerine getirmesi için bilimsel dayanak sunmak.

🧩 🧩 🧩

KOPSOR’un Yapısı

KOPSOR’un farklı versiyonları mevcuttur:

Kısa Versiyon (KOPSOR-K)
Orta Versiyon (KOPSOR-O)
Geniş Versiyon (KOPSOR-G)

Türkiye’de genellikle orta uzunluktaki versiyon tercih edilmektedir. Ölçek genelde 20–40 dakika arasında uygulanır.

🧠 🧠 🧠

KOPSOR, telif korumalı bir psikososyal ölçektir. Yasal ve etik sınırlar içinde, içerik paylaşımı aynı şekilde korunur. Bu sebeplerle ölçeğin tamamı yerine anlaşılmasını sağlamak için örneklem sorular iki farklı açıdan aşağıda verilmiştir.

🧠 🧠 🧠

Ana Boyutlar – Örnek Alt Başlıklarla

Boyut	Açıklama	Örnek Soru
İş Talepleri	Zihinsel, duygusal, fiziksel yükler	“İş yükünüz zihinsel olarak sizi zorluyor mu?”
Çalışan Kontrolü (Özerklik)	Kendi kararlarını verebilme düzeyi	“İşinizi nasıl yapacağınızı siz mi belirlersiniz?”
Sosyal Destek	Yöneticilerden ve çalışma arkadaşlarından alınan destek	“Zor zamanlarda yöneticiniz size destek olur mu?”
İş-Yaşam Dengesi	İşin özel hayat üzerindeki etkisi	“İşiniz, özel yaşamınızı olumsuz etkiliyor mu?”
Rol Açıklığı ve Çatışması	Görev tanımlarının netliği, çelişkili beklentiler	“Yaptığınız işin sizden tam olarak ne beklendiğini biliyor musunuz?”
İş Güvenliği ve Gelecek	İş güvencesi algısı ve kariyer devamlılığı	“İşinizi kaybetme korkusu taşıyor musunuz?”
İşyerinde Adalet	Yönetsel kararların adil olup olmadığı	“Yöneticiniz herkese adil davranıyor mu?”
Duygusal Talepler	Duygusal emek yükü, müşteri ilişkilerinin yoruculuğu	“İşinizde duygusal olarak yıpranıyor musunuz?”
Mobbing ve Taciz	İşyerinde olumsuz davranışlara maruz kalma durumu	“İş arkadaşlarınız tarafından dışlandığınızı hissediyor musunuz?”
İş Tatmini	İşten genel memnuniyet	“İşinizden genel olarak memnun musunuz?”

🧠 🧠 🧠

KOPSOR‑O’nun Yapısı

KOPSOR‑O, 17 temel boyuttan ve bu boyutlara ait 45–60 arası maddeden oluşur. Türkiye’de uygulanan uyarlanmış sürümde yaklaşık 52 madde vardır.

KOPSOR‑O: Ölçek Boyutları ve Örnek Sorular

Aşağıda, KOPSOR‑O’nun ana boyutları ve her birinden seçilmiş örnek sorular yer almaktadır. Bu yapı, anketin neyi ölçtüğünü ve nasıl kurgulandığını anlamanızı sağlar.

Boyut	Örnek Madde
Zihinsel Talepler	“İşiniz zihinsel olarak sizi ne kadar yoruyor?”
Duygusal Talepler	“Gün boyunca duygusal anlamda kendinizi yıpranmış hissediyor musunuz?”
Fiziksel Talepler	“Çalışma pozisyonunuz vücudunuzda ağrıya neden oluyor mu?”
Çalışma Hızı ve Yoğunluğu	“İşlerinizi zamanında yetiştirmekte zorlanıyor musunuz?”
Karar Özgürlüğü (Kontrol)	“İşinizi kendi yöntemlerinizle yapma imkânınız var mı?”
Gelişim İmkanları	“İşiniz mesleki gelişime uygun fırsatlar sunuyor mu?”
İşin Anlamlılığı	“Yaptığınız işin topluma fayda sağladığını düşünüyor musunuz?”
Rol Netliği	“Görev ve sorumluluklarınız açıkça tanımlanmış mı?”
Rol Çatışması	“İş yerinde çelişkili istekler alıyor musunuz?”
Sosyal Destek – Yönetici	“Yöneticiniz zor durumda olduğunuzda yanınızda mı?”
Sosyal Destek – Meslektaş	“İş arkadaşlarınız zor zamanınızda destek oluyor mu?”
İş Güvencesi	“İşinizi kaybetme korkusu hissediyor musunuz?”
İş Tatmini	“İşinizden genel olarak memnun musunuz?”
Ödül ve Tanıma	“Yaptığınız başarılı işler takdir ediliyor mu?”
Adalet Algısı	“Dairenizde herkes adil şekilde muamele görüyor mu?”
Mobbing / Taciz	“Meslektaşlarınız tarafından psikolojik tacize uğradığınızı hissediyor musunuz?”
İş-Yaşam Dengesi	“İşiniz özel hayatınızı düzenlemenizi zorlaştırıyor mu?”

📊 📊 📊

Uygulama Biçimi

Likert Tipi Ölçek: Genellikle 5’li veya 7’li skalada (örneğin: hiç – bazen – sık sık – her zaman) puanlama yapılır.
Anonim ve Gönüllü: Katılımcılar dürüst yanıt verebilsin diye anonimlik esastır.
Toplu veya Bireysel Uygulama: Kâğıt-kalem yöntemiyle ya da çevrim içi anket olarak uygulanabilir.

🔍 🔍 🔍

Neden KOPSOR Kullanılmalı?

Avantajı	Açıklama
Bilimsel Geçerlik ve Güvenirlik	Uluslararası araştırmalarla test edilmiştir, geçerliliği kanıtlanmıştır.
Kültürel Uyarlanabilirlik	Türkiye dâhil birçok ülkede dil ve kültüre uygun hale getirilmiştir.
Çok Boyutluluk	Tek bir testle iş yerindeki birçok psikososyal faktörü değerlendirme imkânı sunar.
Kıyaslama İmkânı	Kurum içi birimler arasında ya da sektörler arası karşılaştırma yapılabilir.
Erken Uyarı Mekanizması	Müdahale gerektiren psikososyal riskleri önceden tespit etmeye yardımcı olur.

🎯 🎯 🎯

Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği (KOPSOR) Nasıl Uygulanır?

Uygulama Yöntemi:

Kağıt-kalem anket veya çevrim içi form (Google Forms, SurveyMonkey, vb.)
Bireysel veya grup ortamında
Anonimlik garanti edilir
25–35 dakika sürer
Ortalama 52 soru sorulur

Ölçek Biçimi:

5’li Likert Tipi
1 = Hiç katılmıyorum
2 = Katılmıyorum
3 = Ne katılıyorum ne katılmıyorum
4 = Katılıyorum
5 = Tamamen katılıyorum

Bazı maddelerde ters puanlama yapılabilir (örneğin: “Yaptığım iş anlamsız geliyor.” → yüksek puan = olumsuz)

Puanlama ve Değerlendirme

Puanlama

Her alt boyut için soruların puanları toplanır ve ortalaması alınır.
Boyutlar 1 ile 5 arasında puanlanır.
Yüksek puan = Olumlu algı (bazı boyutlar hariç: mobbing, rol çatışması gibi).
Bazı maddeler ters puanlanır → (5 – madde puanı)

📈 📈 📈

Değerlendirme Aralıkları (örnek olarak)

Alt Boyut	1.00–2.00	2.01–3.00	3.01–4.00	4.01–5.00
Sosyal Destek	Düşük	Orta Düşük	Orta Yüksek	Yüksek
Rol Çatışması	Yüksek Risk	Orta Risk	Düşük Risk	Yok
Mobbing	Yüksek Risk	Orta Risk	Düşük Risk	Yok
İş Tatmini	Çok Düşük	Düşük	İyi	Çok İyi

Bu sınıflandırma, her kurumun yapısına göre özelleştirilebilir.

Raporlama ve Kullanım

Raporlama İçeriği

Genel memnuniyet ve stres düzeyleri
Hangi birimlerde hangi boyutlarda risk yüksek
Çalışanlar hangi destekleri eksik hissediyor
Müdahale gerektiren alanlar

🔧 🔧 🔧

Müdahale Önerileri

Risk Alanı	Olası Müdahale
Yüksek iş yükü	İş planlamasının yeniden düzenlenmesi, iş bölümü
Düşük sosyal destek	Liderlik eğitimi, ekip çalışması programları
Rol belirsizliği	Görev tanımlarının yeniden yazılması
İş-yaşam dengesi zayıf	Esnek çalışma saatleri, evden çalışma olanakları
Yüksek mobbing riski	Kurumsal davranış politikaları, psikolojik danışmanlık hattı kurulması

🎯 🎯 🎯

Etik ve Hukuki Dikkatler

Anonim ve gönüllülük esasına göre uygulanmalıdır.
Çalışanlar sonuçlara göre etik dışı muameleye uğramamalıdır.
Kişisel veri korunmalı, analizler toplu yapılmalıdır.

🎓 🎓 🎓

KOPSOR’un Sonuçlarının Kullanımı

Raporlama: İstatistiksel analizlerle birim bazlı risk düzeyleri çıkarılır.
Müdahale Planı: Yüksek riskli boyutlar için özel çözümler geliştirilir (ör. rol tanımlarının netleştirilmesi, stres yönetimi eğitimi).
Eğitim ve Farkındalık: Riskin görüldüğü alanlarda eğitim çalışmaları başlatılır.
İzleme: 6 ay ya da 1 yıl sonra tekrar ölçüm yapılarak iyileşme seviyesi kontrol edilir.

Vermiş olduğum bilgileri esas alarak kurumsal iç anketler hazırlayabilirsiniz.

Örneğin:

“İşim beni zihinsel olarak çok yoruyor mu?”
“Yaptığım işler için yeterince takdir görüyor muyum?”
“Ev ve iş yaşamımı dengede tutabiliyor muyum?”

Bu şekilde, kendi “mini KOPSOR” versiyonunuzu oluşturabilir ve erken aşamada psikososyal riskleri tespit edebilirsiniz.

📌 📌 📌

Sonuç

KOPSOR, iş yaşamında giderek önem kazanan psikososyal risk yönetimi için güçlü, bilimsel ve uygulaması kolay bir araçtır. İşverenler için hem çalışan sağlığını desteklemek, hem de verimliliği artırmak açısından etkili sonuçlar üretir. Türkiye’de Türkçeye çevrilmiş ve uyarlanmış versiyonu sayesinde artık yerel koşullara göre uygulanabilir durumdadır.

Firmanızın Psikososyal Risk Takip ve Müdahale Programı Var mı?

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Sağlık ve Davranış: Biyolojik, Davranışsal ve Toplumsal Etkilerin Etkileşimi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK43750/

⭐️⭐️ Psikososyal riskler ve çalışan sağlığı https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/psychosocial-risks-and-workers-health

⭐️⭐️ Çalışma Yaşamında Esenlik ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamiklerle Başa Çıkma Stratejileri İşyerinde Refah ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamikleri Yönetme Stratejileri https://www.researchgate.net/publication/377014012_Calisma_Yasaminda_Esenlik_ve_Psikososyal_Riskler_Degisen_Dinamiklerle_Basa_Cikma_Stratejileri_Well-being_and_Psychosocial_Risks_in_the_Workplace_Strategies_for_Navigating_Changing_Dynamics

⭐️⭐️ İş Stresi Kardiyovasküler Hastalıklar İçin Bir Risk Faktörüdür https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26238744/

⭐️⭐️ İşyerinde psikososyal riskler ve ruh sağlığı https://osha.europa.eu/en/themes/psychosocial-risks-and-mental-health

⭐️⭐️ Çalışma Yaşamında Esenlik ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamiklerle Başa Çıkma Stratejileri https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohsacademy/issue/85769/1393212

⭐️⭐️ Fazla Saatlerle Çalışmanın Iş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Etkileri https://www.proquest.com/openview/29e975929e3587a0d68322e2e822c18e/1?cbl=2026366&diss=y&pq-origsite=gscholar

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni29 Temmuz 2025

22 Temmuz 2025

NHUMAN PSR‑Q Psikososyal Risk Ölçeği

Günümüz çalışma yaşamı, yalnızca fiziksel değil; zihinsel ve duygusal dayanıklılığı da zorlayan pek çok unsuru içinde barındırmaktadır. İş yükü, belirsizlik, iletişim sorunları, destek eksikliği ya da çatışmalar… Tüm bu etkenler, çalışanların psikolojik sağlığını tehdit eden psikososyal riskler olarak tanımlanır ve zamanla verimlilik kaybı, tükenmişlik, hatta iş kazalarıyla sonuçlanabilir.

İşte bu karmaşık tabloyu anlamak ve yönetilebilir hale getirmek için bilimsel araçlara ihtiyaç duyulmaktadır. NHUMAN PSR-Q (Psikososyal Risk Ölçeği), bu ihtiyaca cevap veren yerli ve kapsamlı bir ölçüm sistemidir.

Türkiye çalışma kültürüne uygun olarak geliştirilen bu ölçek, çalışanların maruz kaldığı psikososyal tehlikeleri 17 alt boyut ve 84 madde aracılığıyla detaylı bir şekilde ortaya koyar.

Sizlere, NHUMAN PSR-Q’nun yapısını, değerlendirme mantığını ve alt boyutlarını açıklamayı; İşyeri hekimi ve İş güvenliği uzmanlarına, yöneticilere ve insan kaynakları uzmanlarına güvenilir bir değerlendirme altyapısı sunmayı hedefliyorum Aynı zamanda yalnızca riskleri tanımayı değil, aynı zamanda psikolojik iyilik halini sürdürülebilir şekilde güçlendirmeyi inşaa etmmeyi de göreceğiz.

NHUMAN PSR-Q (Psikososyal Risk Ölçeği), Türkiye’ye özgü psikososyal risk faktörlerini ölçmek üzere geliştirilmiş kapsamlı bir değerlendirme aracıdır. (NHUMAN Danışmanlık tarafından geliştirilmiştir)

Bir işletmede bu ölçeği doğru ve güvenilir biçimde uygulayabilmek için aşağıdaki veriler ve hazırlık süreçleri gereklidir:

Katılımcı Profili ile İlgili Veriler

Uygulamanın güvenilir ve geçerli sonuçlar vermesi için, her katılımcıya dair şu temel bilgiler toplanmalıdır:

Gerekli Bilgi	Açıklama
Çalışanın cinsiyeti	Erkek / Kadın / Belirtmek istemiyor
Yaş	18–65+ (kesin yaş veya aralık olarak alınabilir)
Eğitim durumu	İlkokul, Lise, Önlisans, Lisans, Yüksek Lisans, Doktora
Çalıştığı birim / departman	İdari, Üretim, Destek Hizmetleri vb.
Görev / Pozisyon	Mühendis, Operatör, Müdür, Güvenlik görevlisi vb.
İşe giriş tarihi	Kıdeme göre risk değerlendirmesi yapılabilir
Vardiya durumu	Vardiyalı / Sabit saatli çalışma
İş sözleşme türü	Kadrolu / Taşeron / Geçici / Stajyer
Daha önce benzer ölçümlere katılım	Ölçüm tekrarı varsa analizde kontrol edilir

🧩 🧩 🧩

Uygulama Ortamı Verileri

Uygulamanın yapılacağı ortamla ilgili aşağıdaki bilgiler planlama açısından önemlidir:

Gerekli Bilgi	Açıklama
Anket uygulama şekli	Online (Google Forms, SurveyMonkey) / Kağıt üzerinden
Katılımcı sayısı	Analizlerin istatistiksel anlamlılığı için önerilen minimum: 30 kişi
Uygulama zamanı	Hangi gün/saat aralıklarında yapılacağı (iş yükünü aksatmayacak şekilde)
Anketin açıklanacağı kişi	İnsan kaynakları / İş sağlığı birimi / Harici uzman

🧠 🧠 🧠

Anketin İçeriğini Analiz Edebilmek İçin Gereken Veriler

NHUMAN PSR-Q; 17 alt boyutta, toplam 84 madde içerir. Alt boyutlar şunlardır:

Ana Boyutlar (örnekler ve verilerle)

Alt Boyut	Açıklama	Örnek Soru	Beklenen Veri Tipi
İş Yükü ve Zaman Baskısı	Aşırı çalışma, mola eksikliği	“Yetiştirilmesi gereken işler beni sürekli baskı altında bırakır.”	5’li Likert (Hiçbir zaman – Her zaman)
Rol Belirsizliği	Görev tanımlarının net olmaması	“Benden ne beklendiğini tam olarak bilmiyorum.”	5’li Likert
Yönetici Desteği	Amirlerin yaklaşımı	“Yöneticim ihtiyaç duyduğumda beni dinler.”	5’li Likert
Çalışanlar Arası İlişkiler	Takım içi etkileşim	“İş arkadaşlarımla açık iletişim kurabiliyorum.”	5’li Likert
İşyeri Adaleti	Dağıtım ve süreç adaleti	“Terfilerde liyakate önem veriliyor.”	5’li Likert
İş-Yaşam Dengesi	İşin özel hayata etkisi	“İşim aileme yeterince vakit ayırmamı engelliyor.”	5’li Likert
Tehlikeli Görevler	Fiziksel/duygusal riskler	“Çalıştığım işin hayati tehlikeleri var.”	5’li Likert

Bu veriler, her bir katılımcının alt boyutlardaki ortalama puanlarına göre analiz edilir.

📈 📈 📈

Veri Analizi İçin Gerekli Araçlar

Ölçeğin uygulanması sonrası aşağıdaki verilerin analizi gerekir:

Gerekli Veri / Araç	Açıklama
Ham cevaplar	Katılımcı bazında tüm 84 sorunun cevapları
Alt boyutlara göre puan ortalamaları	Her boyut için 4–6 sorunun ortalaması alınır
Toplam risk profili	Kurumun genel psikososyal risk haritası
Grup karşılaştırmaları	Birim, pozisyon, cinsiyet, kıdem vb. faktörlere göre karşılaştırmalı analiz
İstatistiksel araçlar	SPSS, Excel veya Python/R gibi analiz yazılımları

✅ ✅ ✅

Etik ve Onay Süreci

Çalışanlardan veri toplarken şu noktalara dikkat edilmelidir:

Gizlilik garantisi verilmeli (KVKK Hükümlerine uygun veriler işlenmeli)
Katılım gönüllülük esasına dayanmalı
Kullanım amacı net olarak açıklanmalı
Veri analizi yalnızca yetkili kişilerce yapılmalı

📌 📌 📌

Uygulama Öncesi Hazırlık Listesi

❒ İnsan kaynakları/İSG onayı alınmalı
❒ Katılımcılar bilgilendirilmeli (amaç, gizlilik, süre)
❒ Anket sistemi kurulmalı (basılı ya da dijital)
❒ Uygulama günü duyurulmalı
❒ Uygulama sonrası veri kontrolü yapılmalı
❒ Analiz süreci ve raporlama planlanmalı

Psikososyal Risk Ölçümünde Puanlama ve Değerlendirme Sistemi

Psikososyal riskleri ölçmek için kullanılan anketlerde, çalışanlara çeşitli ifadeler (maddeler) sunulur ve bu ifadelere ne derece katıldıkları sorulur.

Bu anket maddeleri genellikle 5’li Likert tipi bir ölçekte düzenlenir.

Yani kişilere şu şekilde bir puanlama seçenekleri sunulur:

0 – Kesinlikle Katılmıyorum
1 – Katılmıyorum
2 – Kararsızım
3 – Katılıyorum
4 – Kesinlikle Katılıyorum

Bu sistemde her cevap bir sayıya karşılık gelir ve bu sayılar üzerinden toplam puan veya ortalama puan hesaplanır.

📌 📌 📌

Neden Bu Ölçüm Yapılıyor?

Her bir madde, iş yerindeki belirli bir psikososyal risk boyutunu (örneğin iş yükü, yönetici desteği, rol belirsizliği gibi) temsil eder. Çalışanın bu maddelere verdiği yanıtlar, o riskin ne kadar var olduğunu veya ne kadar yoğun yaşandığını gösterir.

🔍 🔍 🔍

Puanlama Nasıl İşliyor?

Toplanan verilerin anlamlı hale gelmesi için istatistiksel işlemler yapılır. Bu işlemler sırasında kullanılan bir matematiksel formül vardır:

y = a + b·x

Bu formülde:

x, çalışanın verdiği orijinal puanı (örneğin 3 – “katılıyorum”) temsil eder.
y, dönüştürülmüş puanı, yani analiz için kullanılacak değeri temsil eder.
a ve b, verileri standart hale getirmek için kullanılan sabit sayılardır (ancak analizde bunlar etkisizdir, çünkü her iki tarafta da eşit olarak yer alır ve birbirini götürür).

🎯 🎯 🎯

Ölçeğin Uzantısı Ne Anlama Geliyor?

Likert tipi bu puanlama sisteminde en düşük ve en yüksek değerler arasında bir “uzantı” vardır.

Örneğin:

En düşük puan: 0 (Kesinlikle Katılmıyorum)
En yüksek puan: 4 (Kesinlikle Katılıyorum)
Bu durumda ölçeğin uzantısı: 4 – 0 = 4’tür

Bu uzantı, verilerin nasıl analiz edileceğini ve yorumlanacağını etkiler. Çünkü ölçekte kullanılan değerlerin mesafesi (örneğin 1 ile 2 arasındaki fark), ne ölçüde bir görüş farkını temsil ettiğini gösterir.

🧩 🧩 🧩

ILO İlkeleri ile NHUMAN PSR-Q Uyumluluk Tablosu

ILO Psikososyal Risk Yönetimi İlkesi	Açıklama	NHUMAN PSR-Q Uyum Durumu	Açıklama
1. Önleme Temelli Yaklaşım	Risk ortaya çıkmadan önce müdahale	✅ Uyumlu	Riskleri erken tespit etmeyi amaçlayan önleyici ölçüm sağlar
2. Katılımcı Süreç	Çalışanlar risk değerlendirme sürecine dahil edilir	✅ Uyumlu	Anket doğrudan çalışanlara uygulanır; bireysel görüşleri içerir
3. Kapsamlı Risk Alanları	Psikososyal risklerin tüm yönlerini kapsar	✅ Uyumlu	17 alt boyut, iş yükünden mobbinge, sosyal desteğe kadar geniş alanı kapsar
4. Sistematik Yönetim Döngüsü	Belirleme → Öncelik → Müdahale → İzleme	✅ Uyumlu	Ölçüm → Raporlama → Müdahale planı → Yeniden değerlendirme döngüsüne uygundur
5. Kültürel Uyum ve Dil Uyarlaması	Yerel bağlama uygunluk	✅ Uyumlu	Türkiye iş gücü profiline özel geliştirilmiştir, Türkçe dilinde sunulur
6. İnsan Merkezli Müdahaleler	Kurumsal ve bireysel düzeyde destek önerilir	⚠️ Kısmen Uyumlu	Müdahale kısmı uygulayıcıya kalır, ancak alt boyut verileri bireysel destek planı için kullanılabilir
7. Bilimsel Geçerlik ve Güvenirlik	Geçerli, güvenilir ve bilimsel temelli araçlar önerilir	✅ Uyumlu	Akademik geçerlik ve güvenirlik çalışmaları yapılmıştır
8. Veriye Dayalı Karar Verme	Nicel verilerle önceliklendirme ve planlama	✅ Uyumlu	5’li Likert ile puanlanan sürekli ölçek; analiz ve raporlama uygundur
9. Müdahale ve Geri Bildirim	Riskler belirlendikten sonra çözüm planı hazırlanır	⚠️ Kısmen Uyumlu	Anket çözüm önerisi sunmaz ama veri temeli sağlar; yöneticilerin geri bildirim vermesi gerekir
10. İzleme ve Süreklilik	Riskler düzenli aralıklarla tekrar ölçülmelidir	✅ Uyumlu	Aynı ölçekle dönemsel uygulama yapılabilir, karşılaştırmalı analiz yapılmasına uygundur

📌 📌 📌

NHUMAN PSR-Q ve ILO Uyumlu mu?

Evet.

NHUMAN PSR-Q, yukarıdaki ILO ilkelerine büyük oranda uyum sağlar:

Kapsamlı ve sistematik ölçüm sunar
Kültürel uyarlama içerir (Türk iş gücü gerçeklerine göre geliştirilmiştir)
Katılımcı değerlendirmeye uygundur
Müdahale ve iyileştirme için veri sağlar

📌 📌 📌

Notlar:

✅ Uyumlu: ILO ilkesine doğrudan ve açık şekilde karşılık gelir.
⚠️ Kısmen Uyumlu: Aracın kendisi veriyi sağlar ancak müdahale ve takip işverenin yönetim sistemine bağlıdır.
❌ Uyumlu Değil: Gözlemlenmedi (bu tablo özelinde böyle bir durum yoktur).

📌 📌 📌

Özetle

Psikososyal risk anketleri, insanların iş yerindeki stres, iş yükü, destek eksikliği gibi sorunları ne kadar yaşadıklarını ölçmek için yapılır.
Çalışanların cevapları sayısal hale getirilerek değerlendirilir.
Ölçekteki puanlar 0’dan 4’e kadar gider ve ortalamalar alınarak hangi konularda sorun olduğu anlaşılır.
Kullanılan matematiksel yöntemler, verilerin doğru analiz edilmesini ve güvenilir sonuçlar elde edilmesini sağlar.

Bu sistem sayesinde iş yerleri, çalışanların ruhsal ve sosyal durumlarını daha sağlıklı analiz edebilir, gerekli iyileştirme adımlarını planlayabilir.

Yazının kaynağı:

PSİKOSOSYAL RİSK DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ: NHUMAN PSR-Q ÖLÇEK GELİŞTİRME, GÜVENİRLİK VE GEÇERLİK ÇALIŞMASI http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3229188?utm_source=chatgpt.com

Firmanızın Psikososyal Risk Takip ve Müdahale Programı Var mı?

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Sağlık ve Davranış: Biyolojik, Davranışsal ve Toplumsal Etkilerin Etkileşimi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK43750/

⭐️⭐️ Psikososyal riskler ve çalışan sağlığı https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/psychosocial-risks-and-workers-health

⭐️⭐️ İş Stresi Kardiyovasküler Hastalıklar İçin Bir Risk Faktörüdür https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26238744/

⭐️⭐️ İşyerinde psikososyal riskler ve ruh sağlığı https://osha.europa.eu/en/themes/psychosocial-risks-and-mental-health

⭐️⭐️ Çalışma Yaşamında Esenlik ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamiklerle Başa Çıkma Stratejileri https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohsacademy/issue/85769/1393212

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni22 Temmuz 2025

21 Temmuz 2025

Rüzgar Enerji Santrali Komuta Kontrol Merkezi Çalışanlarında İş Güvenliği Riskleri

Yenilenebilir enerji kaynakları içinde çevreye en duyarlı olanlardan biri rüzgar enerjisidir. Rüzgar enerji santralleri (RES), dünya genelinde hızla artan enerji ihtiyacına karşılık düşük karbon salımıyla enerji üretme kapasitesi sunar. Ancak bu santrallerde, özellikle kontrol ünitelerinde çalışan personelin karşılaştığı iş güvenliği riskleri çoğu zaman göz ardı edilebilmektedir.

Kontrol üniteleri, rüzgar türbinlerinin çalışmasının izlenmesi, arızaların tespiti ve enerji üretiminin optimize edilmesi gibi çok önemli görevleri üstlenir. Bu birimlerde çalışan teknikerler, mühendisler ve operatörler ise hem fiziksel hem de psikososyal risklere maruz kalabilmektedir.

Kontrol ünitelerinde görev yapan personelin maruz kaldığı başlıca iş güvenliği risklerini ve bu risklere karşı alınabilecek önlemleri birlikte inceleyelim.

1. Fiziksel Riskler

1.1. Elektriksel Tehlikeler

Rüzgar türbinleri, yüksek gerilimle çalışan sistemlerdir. Kontrol odaları, türbin jeneratörlerinden gelen elektrik sinyallerini analiz eder. Bu nedenle çalışanlar, yüksek voltajlı ekipmanlar ve kontrol panelleri ile iç içe çalışmaktadır.

Riskler:
- Elektrik çarpması – Yüksek gerilimli kablolar, panolar ve iletim hatlarına yapılacak bilinçsiz veya korumasız müdahaleler, ciddi elektrik çarpmalarına neden olabilir. Bu durum kalp ritim bozukluklarından ölüme kadar giden çok ciddi sonuçlar doğurabilir.
- Kısa devreler (Ark Patlamaları) – Elektrik panolarındaki izolasyon sorunları veya kısa devre durumlarında meydana gelen ark patlamaları, çalışanlar için yanık ve travma riski taşır.
- Elektrik Yangınları – Aşırı yüklenme, kablo yıpranması veya sistem arızaları sonucu kontrol odasında yangın çıkabilir. Bu durum, hem mal hem de can kaybına yol açabilecek önemli bir fiziksel risktir.
Önlemler:
- İzoleli kıyafetler ve eldivenler
- Topraklama sistemlerinin düzenli kontrolü
- Eğitimli personel tarafından yapılan müdahaleler

1.2. Ergonomik Riskler

Kontrol ünitelerinde uzun süre masa başı çalışma gereklidir. Ergonomik olmayan sandalye, masa ve ekran yerleşimi; bel, boyun ve göz sağlığını tehdit eder.

Riskler:
- Kas-iskelet sistemi hastalıkları – Tekrarlayan Hareket Yaralanmaları Bilgisayar kullanımında sürekli fare ve klavye hareketleri, el, bilek ve dirseklerde karpal tünel sendromu gibi problemler yaratabilir.
- Göz Yorgunluğu – Yoğun ekran kullanımı, göz kuruluğu, yanma, baş ağrısı ve görme bozukluklarına neden olabilir.
- Duruş bozuklukları – Uygun olmayan masa, sandalye ve ekran yerleşimi, boyun, sırt ve bel ağrılarına, kamburluk ve disk kayması gibi kas-iskelet sistemi hastalıklarına neden olabilir.
Önlemler:
- Ergonomik mobilyalar
- Her saat başı kısa molalar
- Göz egzersizleri ve esneme hareketleri

1.3. Termal Riskler

Kontrol odalarında bulunan elektrikli cihazlar, sıcaklık artışına neden olabilir. Ayrıca dış ortam şartlarına bağlı olarak soğuk ve sıcak stresleri ortaya çıkabilir.

Riskler:
- Aşırı Sıcaklık Klimaların bozulması veya yetersiz havalandırma koşulları, çalışanlarda sıcak çarpması, bayılma ve konsantrasyon bozukluğuna yol açabilir.
- Soğuk Ortamda Çalışma Kontrol binalarının izole edilmemiş olması veya kış aylarındaki yetersiz ısıtma, soğuk stresi ve üşümeye bağlı kas problemlerine neden olabilir.

Önlemler:
- Havalandırma kontrolü
- Bina izolasyonunun yeterli olması – Eksik izolasyonun tamamlanması

1.3. Gürültü ve Titreşim

Bazı kontrol odaları, türbinlerin veya jeneratörlerin yakınına inşa edilmiştir. Bu da sürekli düşük frekanslı ses veya titreşim maruziyeti yaratabilir.

Riskler:
- Gürültü Kaynaklı Rahatsızlıklar
  - İşitme kaybı – (Uzun vadeli gürültü maruziyetle)
  - Stres
  - Baş ağrısı
  - yorgunluk
- Titreşim Etkileri – (Elektriksel ekipmanlardan gelen mikro titreşimler)
  - Kas yorgunluğu
  - Konsantrasyon dağınıklığı
  - İş verimliliğinde azalma
Önlemler:
- Gürültü izolasyonlu ortamlar
- Kulak koruyucular

1.4. Mekanik Riskler

Kontrol odalarında da bazen mekanik sistemler bulunabilir. Özellikle jeneratörler, soğutma sistemleri veya otomatik kapılar gibi ekipmanlar, mekanik risk oluşturabilir.

Riskler:
- Sıkışma ve Ezilme Tehlikesi – Ağır kapaklar, motorlu sistemler veya sıkı alanlarda çalışma, el ve ayak sıkışması gibi yaralanmalara neden olabilir.
- Kesici ve Delici Alet Kullanımı – Bakım ve onarım işleri sırasında kullanılan tornavida, pense gibi aletler yanlış kullanılırsa kesi ve delinme gibi yaralanmalara neden olabilir.
Önlemler:
- Kapakların hidrolik – mekanik vb gibi sistemlerle kontrolünün sağlanması. Emniyet butonu ve fotosel uygulamaları ile güvenliklerinin arttırılması.
- Bakım onarım ekiplerinin mesleki eğitimleri ve alet kullanma becerilerinin olmasının sağlanması.

2. Kimyasal Riskler

2.1. Yangın ve Patlama Riskleri

Elektrik sistemlerinin doğası gereği yangın riski taşıması, kontrol odalarının en önemli fiziksel risklerinden biridir. Otomatik yangın söndürme sistemlerinde genellikle gazlı söndürücüler kullanılır.

Riskler:
- Yanıcı Malzeme Kullanımı – Plastik kaplamalar, kablo yüzeyleri ve izolasyon malzemeleri yanıcılık taşır. Kıvılcım veya aşırı ısı, yangını tetikleyebilir.
- Otomatik Yangın Söndürme Sistemlerinin Tehlikeleri – Halojen bazlı gaz söndürme sistemleri (örneğin halon, FM-200 gibi) elektrikli ekipmanların yangınlarını söndürmekte etkilidir. Ancak bu sistemlerin kontrolsüz salınımı, çalışanların zarar verebilir.
  - Nefes darlığı
  - Baş dönmesi
  - Mide bulantısı
  - Deri ve gözlerde alerjik reaksiyonlar gibi semptomlara neden olabilir.
  - Ayrıca bazı gazlar, yüksek konsantrasyonda ölümcül olabilir. Ayrıca ani gaz boşalımı, ortamda ani basınç değişimine ve şok etkisine yol açabilir.
  - Tahliye planı olmayan alanlarda panik ve kaos ortamı oluşabilir.
Önlemler:
- Kabloların yanmaya dayanıklı (N2xh kablo vb gibi) seçilmesi, yanmaz malzemelerin tercih edilmesi.
- Otomatik Yangın Söndürme Sistemlerinde önlemler;
  - Söndürme sistemleri, otomatik devreye girmeden önce sesli ve görsel uyarılarla çalışanları uyarmalıdır.
  - Kontrollü tahliye senaryoları ve acil durum tatbikatları düzenli olarak uygulanmalıdır.
  - Söndürme sisteminin bulunduğu alanlarda sensör ve havalandırma sistemleri etkin biçimde çalışmalı, gaz kaçağı anında otomatik havalandırma devreye girmelidir.
  - Solunum koruyucu ekipmanlar ve gaz maskeleri kolay erişilebilir şekilde bulundurulmalıdır.
- Eğitimli personel
- Kimyasal sızıntı dedektörleri
- Etkili havalandırma

2.2. Temizlik ve Bakım Maddeleri

Elektrik panellerinin temizliği sırasında solvent ve dezenfektanlar kullanılır.

Riskler:
- Kimyasal yanıklar
- Solunum yolu hastalıkları
Önlemler:
- Koruyucu gözlük ve eldiven kullanımı
- Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (MSDS) eğitimi

3. Psikososyal Riskler

3.1. Stres

Sistemdeki en küçük bir hata, enerji üretiminde kayba ve arıza zincirine neden olabilir. Bu baskı, çalışanlarda ciddi stres yaratabilir.

Kaynaklar:
- Yüksek sorumluluk düzeyi
- Anlık arıza müdahalesi zorunluluğu
Sonuçlar:
- Konsantrasyon kaybı
- Uyku bozuklukları, tükenmişlik
Çözüm:
- İş yükü dengesi
- Psikolojik destek mekanizmaları

3.2. Vardiyalı Çalışma

24 saat esasına dayalı sistemlerde vardiyalı çalışma kaçınılmazdır.

Sonuçlar:
- Biyolojik ritim bozuklukları
- Sosyal izolasyon
- Dikkat dağınıklığı
Çözüm:
- Dönüşümlü vardiya sistemi
- Gece vardiyasında aydınlatma ve dinlenme imkanları

4. Organizasyonel Riskler

4.1. Eğitim Eksikliği

Yetersiz eğitim, ekipman hatalı kullanımına ve acil durumlara hazırlıksız yakalanmaya neden olur.

Riskler:
- İş kazaları
- Arıza süresinin uzaması
Çözüm:
- Sürekli mesleki gelişim
- Simülasyonlu yangın ve kurtarma tatbikatları

4.2. İletişim Aksaklıkları

Kontrol odası çalışanları, sahadaki teknisyenlerle sürekli iletişim halindedir. Aksayan iletişim kazalara davetiye çıkarır.

Riskler:
- Yanlış yönlendirme
- Gecikmeli müdahale
Önlemler:
- Standart haberleşme protokolleri
- Dijital iş takibi sistemleri

5. Mekanik ve Teknik Riskler

5.1. Otomasyon Sistemleri Arızaları

Yapay zekâ destekli otomasyon sistemlerinde yaşanacak teknik sorunlar, insan müdahalesini gerektirebilir.

Riskler:
- Elektrik panosu hataları
- Kontrol kaybı
Çözüm:
- Manuel kontrol protokolleri
- Kritik hatalara karşı çift yedekleme sistemi

5.2. Ekran ve Sensör Arızaları

Veri toplama sistemlerinin arızası, hatalı karar vermeye neden olabilir.

Riskler:
- Yanlış güç yönetimi
- Aşırı yüklenmeler
Çözüm:
- Kalibrasyon kontrolleri
- Sensör test ve yedekleme sistemleri

6. Doğal ve Çevresel Riskler

6.1. Yıldırım ve Fırtına Tehlikesi

Rüzgar santralleri, genellikle yüksek rakımlarda veya kıyı bölgelerinde kurulur. Bu da yıldırım düşme riskini artırır.

Etkileri:
- Elektrik sistemlerinde hasar
- Yangın
Önlemler:
- Paratoner sistemleri
- Otomatik kapanma algoritmaları

6.2. Sıcaklık ve Nem Değişiklikleri

Aşırı sıcak, nem veya ani ısı farkları, ekipman arızalarına ve çalışma koşullarında zorluklara neden olabilir.

Çözüm:
- İklimlendirme sistemleri
- Nem kontrol cihazları

7. Acil Durumlar ve Tahliye Riskleri

Kontrol odasında yangın, elektrik kaçağı ya da yapısal hasar oluşması durumunda acil tahliye planları hayati önem taşır.

Zorluklar:
- Kapalı alanlar
- Panik ve yön karmaşası
Çözüm:
- Acil çıkış işaretleri
- Yangın tatbikatları
- İSG eğitimleri

8. Yasal Düzenlemeler ve Standartlar

8.1. Ulusal Mevzuatlar

Türkiye’de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Enerji Piyasası Denetim Kurumu (EPDK) yönergeleri bu alandaki başlıca düzenlemeleri oluşturur.

8.2. Uluslararası Standartlar

ISO 45001 (İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi)
IEC 61400 (Rüzgar türbinleri için uluslararası standart)

9. İş Güvenliği Kültürünün Geliştirilmesi

Güvenli davranış eğitimi
Ödül sistemleri ile teşvik
Açık iletişim kültürü
İş güvenliği temsilcileriyle sürekli diyalog

Kontrol üniteleri, rüzgar enerji santrallerinin kalbi gibidir. Bu alanlarda çalışanlar, teknolojik sistemlerin başında olmakla birlikte çok sayıda fiziksel, kimyasal, psikososyal ve teknik riskin göbeğinde görev yapmaktadır. İş güvenliğini sadece ekipmanla sınırlı görmek yerine, bütüncül bir yaklaşımla hem insan faktörünü hem de organizasyonel yapıyı içine alan bir sistem kurulmalıdır.

Gelecekteki güvenlik uygulamaları için;

Risk değerlendirme raporlarının güncellenmesi
İ.G. uzmanları tarafından denetimlerin sıklaştırılması
Dijitalleşme ile olay izleme ve önleme sistemlerinin kurulması
Çalışan katılımının sağlandığı güvenlik komiteleri oluşturulması

yol gösterici olabilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Rüzgar Türbinleri ve İnsan Sağlığı https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4063257/

⭐️⭐️ Rüzgar sektöründe mesleki sağlık tehlikeleri ve riskleri https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352484721004303

⭐️⭐️ RÜZGAR ENERJİ SANTRALLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/319412

⭐️⭐️ Yeşil İş Tehlikeleri https://www.osha.gov/green-jobs/wind-energy

⭐️⭐️ RÜZGAR ENERJİ SANTRALİRİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRMESİ https://9lib.net/document/nq7r85oy-ruezgar-enerji-santrali-ri-sk-anali-zi-ve-degerlendi-rmesi.html#google_vignette

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Temmuz 2025

19 Temmuz 2025

Yangın Kapılarında Ülkelere Göre Standart Farklılıkları ve İSG Açısından Teknik Değerlendirme

Yangın güvenliği, yalnızca yapı güvenliğiyle sınırlı olmayan; aynı zamanda yaşam güvenliği, iş sağlığı ve iş sürekliliği açısından kritik bir bileşen olarak değerlendirilmelidir. Bu bağlamda, yangın kapıları gibi pasif yangın önlemleri, can ve mal güvenliğini doğrudan etkileyen, teknik şartnamelerle uyumlu olarak tasarlanması ve uygulanması gereken temel yapılardır.

Türkiye’de 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve buna bağlı olarak yayımlanan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemlerine İlişkin Yönetmelik gibi düzenlemeler, işyerlerinde yangın riskine karşı koruyucu önlemlerin alınmasını zorunlu kılmaktadır. Ayrıca, TS EN 1634-1, TS EN 13501-2 ve TS 12655 standartları, Türkiye’de yangın kapısı üretimi, test edilmesi ve kullanımına ilişkin teknik kriterleri tanımlayan temel referans normlardır.

Bu kısa makalede farklı ülkelerdeki yangın kapısı standartlarını karşılaştırmalı olarak ele alarak; Ulusal. mevzuatımızın uluslararası uygulamalarla hangi yönlerden örtüştüğü veya ayrıştığını teknik açıdan değerlendirmeye çalıştım. Aynı zamanda yangın kapılarının seçimi, kurulumu ve denetiminin iş sağlığı ve güvenliği çerçevesinde nasıl ele alınması gerektiğine dair ilgililere – firma yetkililerine bir bakış açısı da sunmaya çalıştım.

🔥 🔥 🔥

Yangın Kapısı Nedir ve Neden Kritik Bir Unsurdur?

Yangın kapısı, yangın durumunda dumanın ve alevin yayılmasını belirli bir süre engellemek için özel olarak tasarlanmış, duman sızdırmazlığı ve ısı dayanımı testlerinden geçmiş, kaçış yollarını güvence altına alan kritik bir güvenlik ekipmanıdır.
İş yerlerinde, özellikle de çok katlı binalarda, fabrikalarda ve kalabalık ofislerde yangın kapıları, çalışanların güvenli tahliyesi için hayati bir bileşendir.

Ancak ülkelere göre yangın kapısı standartları, malzeme kalitesinden montaj tekniğine, test yöntemlerinden sertifikasyon sürecine kadar önemli farklılıklar gösterebilmektedir.

Bu farklar, iş sağlığı ve güvenliği politikalarını doğrudan etkilemektedir.

🌍 🌍 🌍

Ülkelere Göre Yangın Kapısı Standartları – Teknik Kıyaslama

Ülke / Bölge	Standart Kodu	Dayanım Süresi	Test Yöntemi	Sertifikasyon Kurumu	Öne Çıkan Unsurlar
Avrupa (EU)	EN 1634-1 / EN 13501-2	30, 60, 90, 120 dk	Tam duman, alev, sıcaklık testleri	CE Sertifikası / Notified Body	Duman sızdırmazlığına özel vurgu yapılır.
ABD	NFPA 80 / UL 10C	20, 45, 60, 90, 180 dk	Pozitif basınç altında test edilir	Underwriters Laboratories (UL), Intertek	Alev dayanımından çok kaçış süresi ön plandadır.
İngiltere	BS 476-22	30, 60, 90 dk	İngiliz Yangın Tüneli Testi	BSI, BRE Global	Hızlı montaj ve tahliye verimliliği önceliklidir.
Türkiye	TS EN 1634-1 / TS 12655	30, 60, 90 dk	Avrupa ile uyumlu testler	TSE / Akredite Kurumlar	CE Uyumlu sistemler kullanılmaktadır.
Avustralya	AS 1905.1 / AS 1530.4	30–240 dk	Yüksek sıcaklıkta kademeli testler	SAI Global / CSIRO	Yangına maruz kalan tarafın çökme anı analiz edilir.
Kanada	CAN/ULC-S104	20–180 dk	UL benzeri testler	ULC Standards	Yalıtım özellikleri ön plandadır.

🧯 🧯 🧯

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Standartların Etkileri

✅ Avrupa Standartları (EN 1634-1, EN 13501-2)

Avantaj: Duman sızdırmazlık sınıfları (Sa, S200) ile çalışanların dumandan boğulma riskine karşı korunması ön plandadır. Bu, özellikle ofis yapılarında panik anında yön kaybını azaltır.

İSG Açısından: Dumanın geçişini engelleyen yapı sayesinde, tahliye süresinin uzaması durumunda dahi personel güvenliği sağlanabilir. Yangın tatbikatlarında kaçış rotaları daha etkili olur.

🧯 🧯 🧯

✅ ABD Standartları (NFPA 80 / UL 10C)

Avantaj: Pozitif basınç testi, yangın anında kapının ne kadar iyi sızdırmazlık sağladığını ölçer. Kapıların açılış yönleri, menteşe sistemleri dahil değerlendirilir.

İSG Açısından: Kaçış yollarının sürekliliği ve yönlendirme sistemi ile entegrasyonu yüksek seviyededir. Kritik tesislerde (örneğin petrol rafinerileri) yüksek performanslı tahliye sistemleri desteklenir.

🧯 🧯 🧯

✅ Türkiye’deki Uygulama (TS EN 1634-1 / TSE Uyumlu Sistemler)

Türkiye, Avrupa standardizasyonu ile paralel bir sistem uygulamakla birlikte, uygulayıcı firmaların kalifikasyonu kritik bir farklılık noktasıdır.

İSG Açısından: Teoride CE belgeli ürün kullanılsa da, montaj hataları ve denetim eksiklikleri nedeniyle kapılar işlevsizleşebilir. Bu da çalışanlar için sahte güvenlik hissi yaratabilir.

🧯 🧯 🧯

❗ İleri Seviye Uygulamalar (Avustralya, Kanada)

Bu ülkelerde kapıların çökme süresi, kapı ile duvar birleşim yerlerinin tepkimesi gibi mikro detaylar analiz edilir.

İSG Açısından: Özellikle endüstriyel tesislerde, kimyasal dumanlara karşı yalıtım performansı ön plandadır. Bu, toksik gaz maruziyeti riskini minimize eder.

Yangın Kapısı Bir Yapı Öğesi Değil, Bir Yaşam Hattıdır.

🔍 🔍 🔍

Kritik Farklılıkların Neden Olduğu Riskler ve Örnekler

🧯 🧯 🧯

🔸 Duman Sızdırmazlığı Olmayan Kapılar (ABD’de 20 dk sınıfında yaygın)

Sorun:
Yangın başlamadan önce yayılan duman, tahliye sürecinin baş aktörüdür. Duman sızdırmazlığı olmayan iç kapılar, yangın çıkmadan önce bile dumanın yaşam alanlarına geçmesine sebep olur. Bu durum tahliye gecikmelerine, yön kaybına ve boğulma riskine neden olur.

Mevzuat Notu (NFPA & EN):

NFPA 105 ve EN 1634-3, kapılarda duman sızdırmazlığını test eden ve belgeleyen standartlardır.
“20 dakikalık yangına dayanımlı” kapılar ABD’de yaygındır ancak yalnızca yangına dayanıklılık, dumanı önleme konusunda yeterli değildir. Duman contası ve uygun kilitlenme mekanizmaları gereklidir.

İSG Açısından Risk:

Duman tahliyesi eğitimi olmayan çalışanlar, birkaç dakikada panikle yönünü kaybeder.
İlk 5 dakika, duman kaynaklı yaralanmaların ve ölümlerin çoğunun yaşandığı kritik süredir.
Hatalı mimari planlamalarda, dumanla dolu koridorlar çıkışı tamamen engeller.

Yorum:
Duman sızdırmazlığı, çoğu zaman yangın kapısı kadar kritik önemdedir. Özellikle ofis katları gibi çoklu geçiş alanlarında, ilk kaçış rotasını güvence altına almazsanız, yangına değil dumana yenilirsiniz. Türkiye’de bu farkındalık oldukça düşüktür.

🔸 Montaj Kalitesi Eksik Kapılar (Türkiye’de sık görülen bir durum)

Sorun:
CE belgeli yangın kapıları, montaj hataları nedeniyle koruma fonksiyonunu kaybedebilir. Genellikle şu hatalar yapılır:

Kapı çerçevesi uygun sabitlenmemiştir.
Yangın contaları eksiktir ya da yanlış konumlandırılmıştır.
Kapının menteşe-pivot montajında deformasyon vardır.

Mevzuat Notu:

EN 16034, yangına dayanıklı dış kapılar için performans ve montaj koşullarını düzenler.
Kapı, belgeliyse bile montajı sertifikalı kişi veya ekip tarafından yapılmalıdır.
Türkiye’de montaj sonrası kontrol ve belgelendirme kültürü çok zayıftır.

İSG Açısından Risk:

Duman dedektörü çalışsa da kapı, alevin yayılmasını engelleyemez.
Kapıların yıllık kontrol ve bakım kayıtları genellikle tutulmaz (İSG dosyalarında bu eksik görülür).
Yangın sırasında çalışanlar, “yangın kapısı olduğu için güvenli” zannettikleri kapının açılmaması ya da işlevsiz kalması nedeniyle büyük tehlikeye girer.

Yorum:
Yangın kapısı, yalnızca “görünüşte” bir kapı değil; doğru monte edilmezse hiçbir anlamı olmayan bir yangın güvenlik sistemidir. CE belgesi varsa da montaj hataları bu belgeyi geçersiz kılar. Özellikle taşeron sisteminin yaygın olduğu küçük ve orta ölçekli sanayi tesislerinde bu durum çok sık yaşanır.

🔸 Küçük Endüstriyel İşletmelerde Yangın Kapısı Yerine Basit Demir Kapı Kullanımı

Sorun:
Endüstriyel atölye, marangozhane, tamirhane gibi küçük işletmelerde yangın çıkış noktalarında EN 1634 onaylı yangın kapısı yerine sıradan demir veya sac kapılar tercih edilir.

Bunlar:

Isı karşısında genleşip kilitlenir.
Duman ve alevi sızdırır.
“Panik bar” (kaçış anında açmayı kolaylaştıran kol sistemi) içermez.

Mevzuat Notu:

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, (Türkiye), toplu kullanım alanları ve sanayi yapılarında yangın çıkış kapılarının EN 1634-1 uyumlu olması gerektiğini belirtir.
Panik bar, dışa açılma, dumandan korunma bu yönetmelikte açıkça zorunlu tutulmuştur.

İSG Açısından Risk:

Yangın anında çalışan kapıyı açamaz, içeride sıkışır.
Psikolojik panik ortamında kaçış rotasının “yanlış kapı” olması ölümlere neden olur.
Bu tür kapılar genellikle kilitli veya istif malzemeleriyle kapanmış durumdadır (çoğu denetimde tespit edilir).

Yorum:
Küçük işletmelerde “çıkış kapısı var” algısı, “yangın çıkış kapısı var” algısıyla karıştırılır. Sıradan demir kapılar, yangın kapısı değildir. Özellikle psikolojik panik ve karbondioksit birikimi etkisiyle birlikte bu kapılar birer tuzağa dönüşebilir.

📌 📌 📌

Değerlendirme

🔎 Bu üç durum arasındaki ortak riskler:

Yanıltıcı güven hissi: Kapı varsa güvendeyiz algısı.
Gizli ihmaller: Bakım, kontrol ve uygunluk belgelerinin eksikliği.
İletişim eksikliği: Çalışanlara gerçek yangın davranışı eğitiminin verilmemesi.
Yön kaybı ve panik: Yangın planı okunmamış, kapılar tanınmıyor, kaçış bilinmiyor.

🛠️ 🛠️ 🛠️

İş Güvenliği Değerlendirmesi İçin Teknik Tavsiyeler

Yangın Kapısı Seçiminde
- EN veya UL belgeli olmasına veya ikisini birden karşılayan hibrit ürünleri tercih edin.
- Sadece kapı değil, kasa, menteşe ve kilit sisteminin de sertifikalı olduğuna dikkat edin.
Montaj ve Uygulamada
- Sertifikalı montaj firmalarıyla çalışın.
- Yıllık test ve bakım takvimi oluşturun.
- Kapıların üzerine yangın dayanım süresi ve sertifika kodu etiketlenmiş olmalı.
Çalışan Farkındalığı Açısından
- Yangın kapılarının önüne masa, koltuk gibi engeller konulmaması için sürekli uyarı yapın.
- Kapıların açık tutulmaması için manyetik kilit sistemleri kurun.

Standartlar Hayat Kurtarır, Uygulama Sorumluluktur

Yangın, etkisi itibariyle yalnızca dakikalar içinde büyük can ve mal kayıplarına neden olabilen, çok yönlü ve yıkıcı bir tehlikedir. Bu tehdide karşı pasif güvenlik sistemlerinin —özellikle yangın kapılarının— doğru seçimi, montajı ve sürdürülebilir şekilde denetlenmesi, mevzuatla sınırlı kalmamalı; teknik yeterlilik ve uygulama disipliniyle desteklenmelidir.

Bir Yangın Kapısı, Ya Yaşatır Ya da Geciktirir.

Bu nedenle ülkesel farklılıklar ne olursa olsun, en yüksek standardı uygulamak, İSG’nin omurgasıdır.

Ülkemizde yürürlükte olan Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, yangın kapılarına ilişkin temel hükümleri barındırsa da uygulamada görülen hatalar, mevzuata uygun ürünlerin yetkisiz kişilerce monte edilmesi, periyodik kontrollerin yapılmaması ve teknik şartnamelerin sahada karşılık bulmaması gibi sorunlar, iş sağlığı ve güvenliği açısından önemli zafiyetler doğurmaktadır.

Uluslararası standartlarla kıyaslandığında; Ülkemizin teknik altyapısı yeterli olmakla birlikte, uygulamada denetim, belgelendirme ve çalışan farkındalığı açısından gelişime ihtiyaç duyulan alanlar olduğu aşikardır. Bu nedenle, yangın kapılarını yalnızca bir yapı bileşeni değil, bir yaşam koruma mekanizması olarak gören bir anlayışın kurumsallaşması elzemdir.

İş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri, teknik personel ve işverenler bu konuda sorumluluk almalı; yasal yükümlülüklerin ötesinde, teknik doğruluk ve insan hayatını önceleyen bir refleksle hareket etmelidir. Unutulmamalıdır ki bir yangın kapısı doğru tasarlandığında hayat kurtarır; ihmal edildiğinde ise tehlikeyi katlar.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

İlgili Mevzuat Arayanlar Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=200712937&MevzuatTur=21&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ National Fire Protection Association (NFPA) https://www.nfpa.org/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği19 Temmuz 2025

17 Temmuz 2025

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolü

Çalışanların kalp ve damar sağlığını korumak ve erken riskleri tespit ederek müdahale etmek amacıyla geliştirilen kapsamlı bir “Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolü” yer almaktadır. Bu protokol, işyeri hekimleri, İSG profesyonelleri ve yöneticiler için uygulanabilir, ölçülebilir ve sürdürülebilir bir yol haritası sunar.

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Amacı

Çalışanların kalp-damar sağlığını korumak, risk gruplarını erkenden belirleyerek yaşam kalitesini ve iş gücü verimliliğini artırmak, ani kalp krizlerini ve kardiyovasküler olayları önlemeye yönelik bilimsel ve sistematik bir tarama programı geliştirmektir.

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Kapsamı

Bu protokol, aşağıdaki çalışan gruplarını kapsamaktadır:

40 yaş ve üzeri tüm çalışanlar
Ailesinde kalp hastalığı öyküsü bulunanlar
Sigara içenler
Diyabet, hipertansiyon veya obezite hastaları
Yoğun stres altında çalışanlar (ör: vardiyalı işçiler)
Grip sonrası göğüs ağrısı, nefes darlığı gibi şikâyetleri olanlar

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Uygulama Basamakları

Ön Değerlendirme ve Anamnez

Ailede kalp hastalığı öyküsü
Kişisel sağlık geçmişi (diyabet, hipertansiyon vb.)
Sigara, alkol ve madde kullanımı
Fiziksel aktivite ve beslenme alışkanlıkları
Şikayet değerlendirmesi: Göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı, bayılma

Başta olmak üzere ayrıntılı bir anamnez (soy – şahsi geçmişi ve anlık durumunun soru cevap ile değerlendirilmesi) çalışanın sağlık durumunun değerlendirilmesi için çok önemlidir.

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Fiziksel Muayene ve Vücut Ölçümleri

Değerlendirme	Sıklık	Notlar
Vücut Kitle İndeksi	Yılda 1	>30: Obezite riski
Bel çevresi	Yılda 1	Erkek >102 cm, Kadın >88 cm riskli
Kan Basıncı (Tansiyon)	Her muayene	>140/90 mmHg: Hipertansiyon şüphesi
Nabız	Her muayene	60-100 normal, aritmi varsa ileri tetkik

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Laboratuvar Testleri ve Sıklığı

Test Adı	Frekans	Risk Göstergesi
Total Kolesterol	Yılda 1	>200 mg/dL risklidir
LDL	Yılda 1	>130 mg/dL riskli
HDL	Yılda 1	<40 mg/dL riskli
Trigliserid	Yılda 1	>150 mg/dL riskli
Açlık Kan Glukozu	Yılda 1	>100 mg/dL pre-diyabet
HbA1c	Yılda 1	>5.7 pre-diyabet, >6.5 diyabet
hs-CRP	2 yılda 1	>2 mg/L: yüksek kardiyovasküler risk
Homosistein	3 yılda 1	>15 µmol/L: ateroskleroz riski
Kreatinin, GFR	Yılda 1	Böbrek fonksiyonları (tansiyon ilaçlarıyla ilişkili)
TSH, B12, D Vitamini	2 yılda 1	Kalp ritmi ve genel sağlık için destekleyici

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Görüntüleme ve İleri Tetkikleri

Tetkik	Endikasyon
EKG	40 yaş üstü herkese yılda 1
Efor Testi (Treadmill) Kardiyolog Gerek Görürse	Şikâyeti olanlar veya anormal EKG sonrası
Ekokardiyografi Kardiyolog Gerek Görürse	Üfürüm, nefes darlığı, hipertansiyon durumunda
Holter (EKG/Tansiyon) Kardiyolog Gerek Görürse	Ritim bozukluğu şüphesi
Koroner BT Anjiyografi Kardiyolog Gerek Görürse	10 yıl içinde kardiyak risk ≥ %20 çıkanlar
Kalp MR / Sintigrafi Kardiyolog Gerek Görürse	Efor testine kontrendikasyon varsa
Kalsiyum Skoru Kardiyolog Gerek Görürse	Düşük riskli fakat aile öyküsü olan bireylerde

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Risk Sınıflandırması

Risk puanlamaları SCORE ya da Framingham Risk Skoru kullanılarak yapılır.

Risk Skoru	Anlamı	Öneri
<10%	Düşük risk	2 yılda 1 kontrol
10–20%	Orta risk	Yılda 1 kontrol ve yaşam tarzı değişikliği
>20%	Yüksek risk	İleri tetkik, uzman yönlendirmesi, tedavi

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün İşyeri Uygulama Stratejisi

Yıllık Tarama Programı: Mobil sağlık taramaları veya sağlık birimi aracılığıyla
Eğitim Modülü: Kalp sağlığı eğitimi (sigara bırakma, tuz azaltma, fiziksel aktivite)
Beslenme Danışmanlığı: Diyetisyen desteğiyle metabolik sendrom önleme
Psikososyal Destek: Stres yönetimi ve iş-yaşam dengesi atölyeleri

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Veri Takibi ve Raporlama

Her çalışanın bireysel sağlık kartı oluşturulur
Veriler dijital ortamda gizlilikle kaydedilir
Yılda 1 defa toplu analiz raporu hazırlanır
Yüksek riskli çalışanlar için bireysel geri bildirim verilir

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Acil Durum Eylem Planı (İşyeri Kalp Krizi Senaryosu)

İlk Yardımcı Personel Listesi güncel tutulur
Tüm çalışanlara Temel Yaşam Desteği (TYD) eğitimi
AED (Otomatik defibrilatör) cihazı temini ve eğitimi
Acil durumda 112’ye ulaşım protokolü belirlenir

Kurumsal Kardiyovasküler Risk Takip Protokolünün Performans Göstergeleri (İzleme ve Başarı Kriterleri)

Gösterge	Hedef Değer
Yıllık tarama katılım oranı	>%85
Sigara bırakma programına katılım	>%50
Kalp-damar hastalığı nedeniyle işe devamsızlık	%10’dan az
Acil kardiyak olay sayısı	Yıllık <5 vaka
Riskli bireylerde yaşam tarzı değişikliği başarısı	>%60

Çalışanların kalp-damar sağlık durumlarını değerlendirmek, riskleri teşhis etmek ve olası kardiyovasküler hastalıkları erken saptamak için yapılması gereken tetkik ve tahliller aşağıda kapsamlı bir şekilde listelenmiştir.

Bu liste, tarama (risk belirleme), tanı (mevcut hastalık saptama) ve izlem (mevcut durumun takibi) açısından kategorize edilmiştir:

🧪 1. Temel Kan Testleri (Biyokimyasal Tetkikler)

Test Adı	Amacı / Değerlendirme
Total Kolesterol	Genel kolesterol düzeyi
LDL (Kötü Kolesterol)	Ateroskleroz (damar tıkanıklığı) riskini belirler
HDL (İyi Kolesterol)	Kalp koruyucu rol oynar
Trigliserid	Yağ metabolizması ve pankreas hastalıklarıyla ilişkili
Açlık Kan Şekeri	Diyabet riski (kalp hastalığıyla yakından ilişkilidir)
HbA1c	Son 3 ayın ortalama kan şekeri düzeyini gösterir
Homosistein	Yüksek düzeyi damar içi hasarı ve pıhtı riskini artırır
CRP (C-Reaktif Protein) – Yüksek Duyarlıklı (hs-CRP)	Damar iltihabı göstergesi, kalp krizi risk tahmini
Lipoprotein (a)	Genetik yatkınlıkla ilişkili, bağımsız kalp hastalık riski
Troponin I / T	Kalp kası hasarını gösterir (akut durumlar için)
CK-MB	Kalp kasına özgü enzim; miyokard infarktüsü tanısı
BNP / NT-proBNP	Kalp yetmezliği tanısı ve izleminde kullanılır
D-Dimer	Pıhtılaşma bozuklukları ve emboli riskini değerlendirir

🩺 2. Fiziksel Muayene ve Klinik Değerlendirme

Muayene / İşlem	Amacı
Kan Basıncı Ölçümü (Tansiyon)	Hipertansiyon taraması
Nabız Ölçümü	Aritmi veya dolaşım bozuklukları
Vücut Kitle İndeksi (BMI)	Obezite değerlendirmesi
Bel Çevresi Ölçümü	Kardiyovasküler riskin göstergesi

🫀 3. Kardiyolojik Görüntüleme ve Fonksiyon Testleri

Test / Görüntüleme	Amacı / Ne Zaman Kullanılır
Elektrokardiyografi (EKG)	Kalp ritmi, iskemik değişiklikler, hipertrofi taraması
Efor Testi (Treadmill Testi)	Eforla gelen iskemik değişikliklerin saptanması
Ekokardiyografi (EKO)	Kalp kapakları, duvar hareketleri ve pompalama gücü
Ritim Holter (24-48 Saat EKG)	Günlük yaşamda aritmi saptanması
Tansiyon Holter	Günlük tansiyon değişikliklerinin incelenmesi
Koroner BT Anjiyografi	Damar tıkanıklıklarının non-invaziv görüntülenmesi
Kalp Sintigrafisi (MIBI Testi)	Kan akımı bozukluklarının belirlenmesi (gama kamera)
Manyetik Rezonans Kardiyak MR	Kalp kası ve yapılarının ayrıntılı değerlendirilmesi
Kalsiyum Skoru (Koroner Kalsifikasyon)	Kalp krizi riskini öngörmede önemli

🧬 4. Genetik ve İleri Risk Testleri

Test	Amacı
Ailevi Hiperkolesterolemi Gen Testi	Genetik kolesterol yüksekliğini teşhis eder
Kardiyovasküler Risk Paneli (Genetik)	Genetik yatkınlık ve pıhtılaşma riski analizleri
Fibrinojen Düzeyi	Pıhtılaşma riski değerlendirmesi

🧫 5. İlgili Yardımcı Testler (Destekleyici Risk Analizi)

Test	Amacı
Karaciğer Fonksiyon Testleri (ALT, AST, GGT)	Statin kullanımına bağlı karaciğer hasarı izlemi
Böbrek Fonksiyon Testleri (Üre, Kreatinin, GFR)	Tansiyon ilaçları ve kalp ilaçlarının güvenli kullanımı
Tiroid Fonksiyon Testleri (TSH, fT3, fT4)	Hipotiroidi, hipertiroidi kalp hızını ve tansiyonu etkiler
Vitamin B12 / D Seviyesi	Damar sağlığı, ritim bozukluğu ve nörolojik destek

📋 Risk Değerlendirme Araçları (Klinik Skorlama Sistemleri)

Adı	Amaç
Framingham Risk Skoru	10 yıllık kalp hastalığı riski hesaplaması
SCORE (Systematic Coronary Risk Evaluation)	Kardiyovasküler ölüm riskinin tahmini
QRISK3	Modern klinik algoritma, geniş popülasyon verisiyle

🧑‍⚕️ Kimlere Bu Testler Uygulanmalı?

40 yaş üstü tüm çalışanlara (özellikle erkekler)
Sigara içenler
Hipertansiyon hastaları
Ailede erken yaşta kalp krizi öyküsü olanlar
Obez bireyler
Diyabet hastaları
Sedanter yaşam tarzına sahip olanlar
Geçirilmiş COVID-19 sonrası kalp şikayetleri olanlar

Daha Fazla

Genel, Haberler&Duyurular, Sağlık Bülteni17 Temmuz 2025

15 Temmuz 2025

İş Yerinde Psikososyal Riskleri Ölçme ve Değerlendirme

Görünmeyen Tehditlerle Yüzleşmek

Modern çalışma yaşamı, fiziksel tehlikeler kadar görünmeyen risklerle de doludur. Günümüz iş yerlerinde çalışanları yalnızca makine gürültüsü, ağır yükler ya da kimyasal maddeler değil; sürekli baskı, rol belirsizlikleri, sosyal çatışmalar ve duygusal tükenmişlik gibi unsurlar da tehdit eder. Bu görünmeyen tehditlere verilen isim ise psikososyal risklerdir.

Bir çalışanın üretkenliği, güvenliği ve genel sağlığı; yalnızca iş tanımına değil, kendini ne kadar değerli hissettiğine, adaletli muamele görüp görmediğine ve iş ortamının sosyal yapısına da doğrudan bağlıdır. Ancak bu tür riskler çoğu zaman sessizdir; fark edilmediklerinde hızla kronikleşir, iş kazalarına, verim kaybına, hatta toplu iş yeri huzursuzluklarına yol açabilir.

Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği alanında artık “ne kadar çalıştığın” değil, “nasıl hissettiğin” de büyük önem taşımaktadır.

Psikososyal riskleri belirlemek için kullanılan araçlar, yalnızca sorunları ölçmekle kalmaz, aynı zamanda bir kurumun “çalışanına verdiği değerin göstergesi” hâline gelir.

Bu yazıda iş yerlerinde psikososyal risklerin tespiti ve yönetimi için kullanılan en etkili yöntemleri başlıkları ve tanımları ile okuyacaksınız. Bu yöntemlerin ayrıntılandırıldığı yazılarımızı da okuyabilirsiniz

İş yerinde psikososyal riskleri ölçmek ve değerlendirmek için en etkili araçlar ve yöntemler şunlardır:

Psikososyal Risk Değerlendirme Anketleri ve Ölçekleri
İş yerindeki psikososyal risk faktörlerini nicel olarak ölçmek için geliştirilmiş standart anketler kullanılır. Örneğin:
- NHUMAN PSR-Q (Psikososyal Risk Ölçeği): Türkiye normlarına uygun, 17 alt boyut ve 84 maddeden oluşan kapsamlı bir ölçektir. İşin içeriği, organizasyonu, sosyal faktörler, çalışma ortamı ve tehlikeli görevler gibi alanları değerlendirir. Güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır.
- Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği (KOPSOR): İş yükü, kontrol, destek, ilişkiler, rol belirsizliği gibi psikososyal riskleri ölçer ve Türkçe uyarlaması mevcuttur7.
- HSE Indicator Tool (İş Sağlığı ve Güvenlik Göstergesi Aracı): İşe bağlı stresin potansiyel belirleyicilerini ölçer (talepler, kontrol, destek, ilişkiler, rol, değişim).
Görüşmeler ve Odak Grup Çalışmaları
Çalışanlarla yapılan birebir görüşmeler veya grup tartışmaları, psikososyal risklerin daha derinlemesine anlaşılmasını sağlar. Bu yöntem, anketlerde ortaya çıkmayan sorunların tespiti için önemlidir.
Gözlemler
İş yerindeki çalışma koşulları, sosyal etkileşimler ve davranışların doğrudan gözlemlenmesi, psikososyal risklerin değerlendirilmesinde destekleyici bir yöntemdir.
Risk Değerlendirme Formları ve Ön Değerlendirme Araçları
Organizasyonel yapı, iş yükü, rol belirsizliği gibi risk faktörlerinin hızlıca tespiti için kullanılan ön değerlendirme formları.
Psikososyal Risk Yönetim Sistemleri
İş yerinde psikolojik sağlık ve güvenlik kültürünü geliştirmek için bütüncül yaklaşımlar ve sistematik yönetim modelleri uygulanır. Bu sistemler, ölçme, değerlendirme, müdahale ve izleme süreçlerini kapsar.
Uluslararası Standartlar ve Rehberler
ISO 45003 gibi standartlar, psikososyal risklerin değerlendirilmesi ve yönetimi için çerçeve sağlar. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) rehberleri de yol göstericidir.

Özetle, psikososyal risklerin etkin ölçümü için standardize edilmiş anket ve ölçekler (NHUMAN PSR-Q, KOPSOR vb.), çalışan görüşmeleri, gözlemler ve ön değerlendirme formları bir arada kullanılır.

Bu araçlar, iş yerindeki psikososyal tehlikelerin kapsamlı ve sistematik olarak belirlenmesini, risklerin önceliklendirilmesini ve uygun müdahalelerin planlanmasını sağlar.

Türkiye’de özellikle NHUMAN PSR-Q ölçeği, ulusal normlara uygunluğu ve kapsamlı yapısıyla öne çıkmaktadır.

Güvende Olmak, Yalnızca Fiziksel Değildir

İş kazalarının büyük kısmı, yalnızca teknik eksikliklerden değil, aynı zamanda çalışanların stres altında karar verme becerisinin bozulmasından, tükenmişlikten ve iletişim kopukluklarından kaynaklanır. Bu nedenle iş yerinde güvenliği sağlamak, artık sadece baret ya da çelik burunlu ayakkabı giymekle sınırlı değildir. Gerçek güvenlik, çalışanların kendilerini duygusal olarak güvende, anlaşılmış ve desteklenmiş hissetmesiyle başlar.

NHUMAN PSR-Q, KOPSOR ve HSE Indicator Tool gibi bilimsel geçerliliği olan ölçekler; iş yerinde görünmeyen baskıları, iletişim kopukluklarını, adaletsizlik duygularını ve duygusal yıpranmayı açığa çıkarmak için güçlü araçlardır. Ancak bu araçlar tek başına yeterli değildir. Çalışan görüşmeleri, sahada yapılan gözlemler ve işyeri psikososyal ikliminin bütüncül analizi, bu ölçümleri tamamlamalıdır.

Unutulmamalıdır ki, iyi yönetişim, çalışanların sadece işini değil, duygusunu da yönetebilen kurumlardan çıkar. Bu sebeple, psikososyal risklerin ciddiyetle ele alınması, yalnızca iş sağlığı açısından değil, aynı zamanda kurumsal sürdürülebilirlik açısından da bir zorunluluktur.

İyi analiz edilen bir psikososyal yapı, hem çalışanların yaşam kalitesini artırır hem de iş yerlerini daha verimli, daha sağlıklı ve daha huzurlu alanlara dönüştürür.

Firmanızın Psikososyal Risk Takip ve Müdahale Programı Var mı?

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Sağlık ve Davranış: Biyolojik, Davranışsal ve Toplumsal Etkilerin Etkileşimi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK43750/

⭐️⭐️ Psikososyal riskler ve çalışan sağlığı https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/psychosocial-risks-and-workers-health

⭐️⭐️ İş Stresi Kardiyovasküler Hastalıklar İçin Bir Risk Faktörüdür https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26238744/

⭐️⭐️ İşyerinde psikososyal riskler ve ruh sağlığı https://osha.europa.eu/en/themes/psychosocial-risks-and-mental-health

⭐️⭐️ Çalışma Yaşamında Esenlik ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamiklerle Başa Çıkma Stratejileri https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohsacademy/issue/85769/1393212

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni15 Temmuz 2025

13 Temmuz 2025

Sıfır Hata Mümkün mü? İşyerlerinde Psikolojik Sınır Gerçeği

“Sıfır Hata” Bir Tehdit mi, Hedef mi?

Günümüz iş dünyasında “Sıfır İnsan Hatası” hedefi, neredeyse kutsal bir mantra hâline gelmiş durumda. Panolarda yazıyor, yöneticilerin ağzından düşmüyor, denetimlerde sıkça dile getiriliyor. Ancak asıl soru şu:
Bu hedefi gerçekten anladık mı? Yoksa yanlış anlayarak çalışanı mı zorluyoruz, sistemi mi kandırıyoruz?

Ne yazık ki pek çok işyerinde, “sıfır hata” hedefi; sıfır tolerans, maksimum baskı ve tam gözetim anlamına geliyor. Bu durum da çalışanlar için bir gelişim rotası değil, bir cezalandırma yoluna dönüşüyor.
“İnsan makine değildir.” cümlesi ise yöneticilerin eğitimlerde kullandığı ama pratiğe asla yansımayan boş bir slogan olarak kalıyor.

Şirket panolarında “Hatasız Gün: 43” yazarken, çalışanların zihinlerinde “Tükeniş Günü: 42” yazıyor olabilir.

İşte bu noktada gözden kaçan en büyük gerçek devreye giriyor:
👉 Her insanın bir psikolojik sınırı vardır.
Yorgunlukla, stresle, kaygıyla, belirsizlikle, iletişim eksikliğiyle bu sınır aşılırsa; hata artık bir “ihmal” değil, “kaçınılmaz bir sonuç” hâline gelir.

Ancak sorun burada bitmiyor.
İşverenler, bazen hatayı sistemsel eksiklerde değil, kişisel zayıflıkta arar.
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri, sahadaki gerçekleri gözlemlemeden sadece prosedürler üzerinden kararlar alabilir.
Ve çalışanlar, kendi sınırlarını inkâr ederek daha fazlasını yapmaya çalıştıkça, bir gün o sınırın bedensel ya da zihinsel çöküşle sonuçlandığını fark ederler — ama çoğu zaman çok geç olur.

Sıfır hata hedefinin gerçekten ne olduğu, ne olabileceği ve ne olmaması gerektiği, insanın zihinsel kapasitesi ve duygusal dayanıklılığı üzerinden tartışılıyor.
Birilerini suçlamak için değil, sistemi hep birlikte iyileştirmek için…

Çünkü hatasız iş, hatasız insanlarla değil, insanı anlayan sistemlerle mümkün olabilir.

Gelin yanılgılarımıza ayna tutalım…

İşyerlerinde “Sıfır İnsan Hatası” hedefi için bilinmesi gereken ”Psikolojik Sınır” ile başlayalım.

🔍 🔍 🔍

Psikolojik Sınır Nedir?

Psikolojik sınır, bir çalışanın zihinsel ve duygusal kapasitesinin, dikkatinin, yorgunluk toleransının, stres yönetiminin ve motivasyonunun toplamını ifade eder.

Bu sınır:

Algılama,
Odaklanma,
Karar verme yetisi,
Risk farkındalığı gibi birçok faktörü kapsar.

Bu sınır aşıldığında, insan hatası yapma ihtimali istatistiksel olarak hızla artar.

🎯 🎯 🎯

Sıfır İnsan Hatası Hedefinde Psikolojik Sınırın Oluşumu

Psikolojik Sınırı Belirleyen Başlıca Etkenler

Etkenler	Açıklama
Zihinsel yük	Aynı anda çok görev yapma, karmaşık süreçlerle uğraşma
Fiziksel yorgunluk	Uzun çalışma saatleri, ağır işler, vardiya sistemi
Duygusal durum	Korku, kaygı, öfke, tatminsizlik gibi duygular
İletişim kalitesi	Anlaşılır talimat eksikliği, bilgi kirliliği
İşyerinin kültürü	Hata yapmaya tolerans gösterilip gösterilmemesi
Geri bildirim	Pozitif/negatif geribildirim sıklığı ve biçimi

📈 📈 📈

Psikolojik Sınırın Yükselmesi (Dayanıklılığın Artması)

Katkı Sahibi	Pozitif Katkılar
Çalışanlar	– Kendi sınırlarını tanıma – Dinlenme ve dikkat tekniklerini uygulama – Takım içi destek oluşturma
İşveren	– Dinlenme ve mola politikaları – Açık iletişim ve geri bildirim sistemleri kurma – İş yükünü adil dağıtma
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri	– Ergonomik düzenlemeler – Psikososyal risk değerlendirmeleri yapma – Çalışanları stres yönetimi konusunda eğitme

🌱 Sonuç: Psikolojik sınır genişledikçe, birey daha yüksek tempoda, daha kompleks işlerde bile hata yapmadan çalışabilir hale gelir.

📉 📉 📉

Psikolojik Sınırın Düşmesi (Hata Riskinin Artması)

Katkı Sahibi	Negatif Katkılar
Çalışanlar	– Aşırı özveri (molaları atlama, fazla mesaiyi kabullenme) – Yardım istememe – Sorunları bastırma
İşveren	– Performansa aşırı odaklanma – Sürekli denetim ve baskı ortamı – Yetersiz kadro ve aşırı iş yükü
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri	– Sahaya inmeden masa başı analizlerle riskleri değerlendirme – İnsan psikolojisini göz ardı eden teknik yaklaşımlar

💥 Sonuç: Psikolojik sınırın aşılmasıyla dikkat dağılır, karar mekanizmaları zayıflar ve hata kaçınılmaz olur.

⚖️ ⚖️ ⚖️

Psikolojik Sınır ve “Sıfır Hata” Arasındaki Denge

“Sıfır hata” hedefi ancak insan doğasını ve psikolojik sınırları gözeten bir sistem içinde sürdürülebilir.
Bu hedef, cezalandırıcı bir yaklaşım yerine, öğrenen bir organizasyon kültürü ile desteklenmelidir.

“Hata”yı Yok Etmek Değil, “Anlamak” Gerekir

İşyerlerinde “Sıfır İnsan Hatası” hedefi, doğru şekilde kurgulandığında bir ütopya değil, bir rehber ilke olabilir. Ama bu hedefe ulaşmanın yolu, insanı zorlamaktan değil, sistemi insanın sınırlarına göre akıllıca ve duyarlı bir biçimde tasarlamaktan geçer.

🌐 🌐 🌐

Gerçekçi İdealler Neler Olmalı?

Hatanın değil, nedeninin sorgulandığı bir kültür:
- Japonya’da bir otomobil fabrikasında çalışan bir işçi, her hatada üretim hattını durdurabilme yetkisine sahiptir. Çünkü sistem bilir ki hata, bireyin değil, süreçlerin eksiğidir. Bu yüzden hata durdurulmaz, düzeltilir ve öğretilir.
İnsanı bir “kaynak” değil, bir “özne” olarak kabul eden yönetim tarzı:
- İsveç’teki bir nükleer santralde, çalışanlara her üç ayda bir psikososyal değerlendirme yapılır. Gerekirse rotasyon uygulanır. Çünkü o santralde bilinir ki, mental yorgunluk nükleer kazadan önce gelir.
Ceza değil, destekle iyileşen güvenlik anlayışı:
- Hollanda’da bir inşaat firmasında, çalışan bir çekiç düşürdüğünde tutanak tutulmaz; bunun yerine ekip olarak “neden düştü, tekrar olur mu?” sorusu tartışılır. Sonuç? 3 yılda %87 oranında ekipman kazası düşüşü sağlanmıştır.
  Çünkü insanı korkutarak değil, güçlendirerek güvenliğe ulaşılır.

🔄 🔄 🔄

İdeal Uygulamalarda Sistem Nasıl Davranmalı?

Uygulama Prensibi	Açıklama
Öğrenen sistem kurmak	Her hata bir veri olarak ele alınmalı, sistem kendini bu verilerle yeniden tasarlamalı.
Dinamik risk değerlendirmesi	Çalışanın ruhsal ve zihinsel durumunun da günlük değerlendirmelere yansıması sağlanmalı.
Psikolojik ilk yardım protokolü	Tıpkı iş kazasındaki fiziksel müdahale gibi, psikolojik zorlanma durumlarında da müdahale yöntemi olmalı.
İnsan merkezli vardiya planlaması	Dikkat düşüşü, bioritim, yaş, görev geçmişi gibi parametrelerle uyumlu sistemler kurulmalı.

🧠 🧠 🧠

Psikolojik Sınırı Yönetmek İçin Kurumlara Öneriler

Psikolojik güvenlik ortamı oluşturun: Hata yapanın cezalandırılmadığı, sorunların açıkça konuşulabildiği bir atmosfer yaratın.
Çevik iş yükü yönetimi uygulayın: Yorgunluk verilerini analiz ederek görev dağılımını optimize edin.
Mola alanlarını ergonomik hale getirin: Gerçek dinlenme sağlayan fiziksel alanlar sunun.
Dönemsel ruhsal taramalar yapın: Anksiyete, tükenmişlik gibi sınır aşımı göstergelerini erken saptayın.
İş Sağlığı ve Güvenliği kültürünü sadece kurallar değil, empati ile inşa edin.

🧠 🧠 🧠

Ve Son Bir Gerçek: İnsan Asla Hatasız Değildir… Lakin

…insan, doğru sistem içinde daha az hata yapan, hatasından öğrenebilen ve gelişebilen bir varlıktır.
Onu baskıyla değil, anlayış ve veriyle yönettiğimizde; insan en büyük risk olmaktan çıkar, en değerli güvenlik faktörüne dönüşür.

📌 📌 📌

Unutmayın:

Bir çalışanın hata yapma hakkı yoksa, onun öğrenme hakkı da yoktur.
Hataları örtmeye zorlanan sistemler, kazaları kaçınılmaz hale getirir.
Psikolojik sınırlar tanınmadığında, fiziksel sınırlar ihlal olur.

📌 📌 📌

İnsana uygun işler, insana uygun sistemler ve insana uygun beklentiler.
Ve bu, yalnızca bir politika değil; ahlaki bir sorumluluktur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İnsan hatası https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/human-error

⭐️⭐️ İnsan hatası https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/human-error

⭐️⭐️ Sağlık hizmetlerinde insan hataları ve önlenmesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8562433/

⭐️⭐️ İnsan Hatası ve Hasta Güvenliği https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585626/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni13 Temmuz 2025

7 Temmuz 2025

NFPA – Elmas Sistemi Güvenliğe Açılan Kapı

Kimyasal Tehlikeyi Bir Bakışta Görmek – NFPA Elmas Sistemiyle Güvenliğe Açılan Kapı

Kimyasal maddelerle çalışılan her ortamda, tehlikeyi hızlıca tanımak hayati önem taşır. Özellikle yangın riski yüksek, reaktif veya sağlığa zararlı maddelerin bulunduğu ortamlarda bu bilgilerin anlaşılır, görsel ve evrensel olması gerekir. İşte tam da bu noktada devreye giren bir sistem var: NFPA 704 Elmas Sistemi, diğer adıyla Yangın Elması.

Bu işaret ve sembollerin etkili olması için anlamlarının standartlaştırılması gerekir. NFPA 704, Acil Durum Müdahalesi için Malzemelerin Tehlikelerinin Belirlenmesine Yönelik Standart Sistem ve NFPA 170, Yangın Güvenliği ve Acil Durum Sembolleri Standardı, bu işaret ve sembollerin standartlaştırılmasına yardımcı olur.

Bu Elmas Neyi Anlatıyor?

NFPA (National Fire Protection Association – Ulusal Yangından Korunma Birliği) tarafından geliştirilen bu sistem, kimyasal maddelerin sağlık, yanıcılık, reaktivite ve özel tehlikeleri hakkında tek bakışta bilgi veren görsel bir dil sunar.

Elmas şeklindeki sembol, dört küçük bölmeden oluşur ve her biri belirli bir riski temsil eder:

🔹 🔹 🔹

Mavi Bölme – Sağlık Tehlikesi

Kimyasalın canlı organizmalar üzerindeki potansiyel zararı burada gösterilir.

Rakam	Anlamı
0	Normal koşullarda zararsız
1	Az zararlı (hafif tahriş)
2	Orta düzeyde zararlı (geçici etki)
3	Ciddi zarar verebilir
4	Ölümcül – çok kısa sürede öldürücü

🔴 🔴 🔴

Kırmızı Bölme – Yanıcılık Riski

Maddenin kolay alev alma derecesi bu bölümde anlatılır.

Rakam	Anlamı
0	Yanmaz
1	93°C’nin üzerinde alev alır
2	38–93°C arasında alev alır
3	23–38°C arasında alev alır (oda sıcaklığına yakın)
4	23°C’nin altında kolayca alev alır

🟨 🟨 🟨

Sarı Bölme – Reaktivite (Kararsızlık)

Kimyasalın ısı, su veya diğer maddelerle tepkimeye girme olasılığı burada belirtilir.

Rakam	Anlamı
0	Kararlı – tepkimeye girmez
1	Normal koşullarda kararlı, aşırı ısıya duyarlı
2	Su ile ya da hafif ısıyla tepki verir
3	Şok, ısı veya sürtünmeyle patlayabilir
4	Ani ve şiddetli patlama potansiyeli vardır

⚪ ⚪ ⚪

Beyaz Bölme – Özel Tehlikeler

Bu bölme, standart risklerin dışında kalan özel durumları simgeler. Yazı ya da sembol içerir.

Bazı yaygın semboller:

W (üstü çizili): Su ile temas edince tepkime verir.
OX: Oksitleyici – diğer maddelerin yanmasına yardımcı olur.
SA: Sıkıştırılmış gaz (örneğin argon, helyum).

🧠 🧠 🧠

Neden Bu Sistem Bu Kadar Önemli?

Düşünün ki bir yangın çıktı. İtfaiyeci olay yerine ulaştığında içeride hangi kimyasallar olduğunu bilemeyebilir. Elmas sistemine baktığında “Bu madde kolay alev alıyor, sağlığa ciddi zarar veriyor ve patlama riski yüksek” diyebilir. Bu bilgi onun hayatta kalmasını ve başkalarının da zarar görmesini önleyebilir.

Aynı şekilde, bir iş güvenliği uzmanı olarak sahada yürürken bir tankın ya da bidonun üzerindeki NFPA elmasına bakarak saniyeler içinde:

Solunum koruyucu takması gerekip gerekmediğini,
Ateşli kaynak çalışması yapılıp yapılamayacağını,
Yangın sırasında hangi söndürücüleri kullanacağını anlayabilir.

🧯 🧯 🧯

Uygulamada NFPA Elması Nerelerde Kullanılır?

Kimyasal depo tankları
Laboratuvar dolapları
Sanayi tesislerindeki boru sistemleri
Kimyasal etiketlemeleri
Acil durum müdahale planları
Yangın ekipmanlarına bilgi desteği

📌 📌 📌

Elmasın Dilini Öğrenmek Hayat Kurtarır

Bu sistem sadece teknik personel için değil, aynı zamanda işyerindeki tüm çalışanlar için de anlaşılır olmalıdır. Çünkü bir elmas, kelimelerden daha hızlı konuşur. Uyarı tabelalarında bu sistemin yer alması, eğitimlerle desteklenmesi ve iş yerinin her köşesinde görünür olması gerekir.

Belirli işgaller, depolama ve tehlikeli maddeler için NFPA 704 etiketleri gerektiren daha yaygın olarak referans alınan ve kullanılan NFPA kodlarından bazıları şunlardır:

🎯 🎯 🎯

Türkiye’de Uygulama – NFPA ve Kimyasal Yönetmeliği Arasındaki Köprü

Türkiye’de GHS (Globally Harmonized System) – Küresel Uyumlaştırılmış Sistem çerçevesinde kimyasallar sınıflandırılırken, NFPA elması gönüllü olarak uygulanmaktadır. Ancak özellikle uluslararası şirketlerde ve büyük sanayi kuruluşlarında bu sistem, iş güvenliği prosedürlerine entegre edilmiştir.

İş güvenliği uzmanları, NFPA elması ile etiketleme yapılan tesislerde hem risk analizlerini daha sağlıklı yapabilir, hem de yangın ve acil durum senaryolarını daha doğru yönetebilir.

✅ ✅ ✅

Elmasın Gücü Sadelikte

NFPA 704 Elmas Sistemi, teknik bilgi yığını arasında boğulmadan tehlikeyi bir bakışta gösterir. Renk, sayı ve sembollerin bu kadar etkili kullanılabildiği nadir güvenlik sistemlerinden biridir.

Her işyerinde bir yangın riski vardır; ama önceden görülebilen risk, kontrol altına alınabilir risktir.
Unutmayın: Bir elmas, sadece değerli değil; bazen hayat kurtarıcıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yangın ve Yaşam Güvenliğinde İşaret ve Sembollerin Önemi https://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2025/03/14/signs-and-symbols-in-nfpa-704-and-nfpa-170

⭐️⭐️ Acil Durum Müdahalesi İçin Malzemelerin Tehlikelerinin Belirlenmesine Yönelik Standart Sistem https://www.nfpa.org/codes-and-standards/nfpa-704-standard-development/704

⭐️⭐️ Yangın Güvenliği ve Acil Durum Sembolleri Standardı https://www.nfpa.org/codes-and-standards/nfpa-170-standard-development/170

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği7 Temmuz 2025

5 Temmuz 2025

Lashing İşleminin ve Eğitiminin İş Güvenliği Boyutuyla Değerlendirilmesi

Lashing Nedir ve Neden Önemlidir?

“Lashing” (yük sabitleme) terimi, genel anlamda yükte sabitleme ve düzgün dağılımı sağlamak amacıyla yüklerin halat, zincir, kilit, turnbuckle, kelepçe, gerdirme sistemleriyle ve benzeri bağlama ekipmanlar ile güvenli bir şekilde sabitlenmesini ifade eder. Taşıma sektörünün kara, hava ve deniz alanlarında yüklerin devrilmesini, kaymasını veya hareket etmesini önlemek adına kritik bir operasyonel faaliyet olarak kabul edilir.

İş güvenliği uzmanları için lashing (yük sabitleme), yalnızca bir operasyonel gereklilik değil, aynı zamanda ciddi bir risk yönetimi alanıdır. Uygun yapılmamış bir sabitleme, sadece ekonomik zararlar doğurmakla kalmaz, aynı zamanda ölümlü veya yaralanmalı kazaların da başlıca nedenidir.

Lashing Uygulamasının Tarihsel Kökeni ve Evrimi

Lashing (yük sabitleme) uygulamalarının tarihi, insanlığın ilk deniz taşımacılığını yaptığı zamanlara kadar uzanır. Antik Mısır, Yunan ve Roma medeniyetlerinde, yüklerin sallar, tekneler veya arabalar üzerinde sabitlenmesi ihtiyacıyla ip, deri ve basit mekanizmalar kullanılmıştır. Zamanla sanayi devrimi, çelik halatların, zincirlerin ve kilitleme sistemlerinin gelişimini beraberinde getirmiştir.

Yirminci yüzyılda uluslararası ticaretin artması ve konteynerleşmenin yaygınlaşması, lashing (yük sabitleme) tekniklerinin de standartlaşmasını ve daha sistematik eğitim ihtiyacını doğurmuştur. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), ISO ve Avrupa Birliği normları, güvenli sabitleme konusunda birçok teknik rehber ve yönerge yayınlamıştır.

Lashing Nerelerde Karşımıza Çıkar?

Lashing (yük sabitleme) işlemleri çoğunlukla:

Liman ve tersane operasyonlarında,
Ro-ro ve konteyner gemilerinde,
Demiryolu taşımalarında,
Yükleme-boşaltma hatlarında gerçekleştirilir.

Lashing İşleminde Başlıca Tehlike Kaynakları ve Riskler

Lashing (yük sabitleme) işlemi sırasında karşılaşabilecek riskleri şu ana başlıklarda değerlendirmeliyiz:

1. Mekanik Tehlikeler

Gerdirme sırasında fırlayan zincir veya halatlar,
Kopan kancaların ani savrulması (kamçı etkisi),
Vincin altında çalışmak,
Sıkışma ve ezilme riski (yük-kasa arası, kasa-yük arası).

2. Kimyasal Riskler

Paslı, yağlı zincirlerden cilt temasıyla bulaşan kontaminasyonlar,
Solvent bazlı gerdirme sıvıları (temizlik/yağlayıcı ürünler),
Metal tozlarıyla uzun süreli temas (tetanoz riski dahil).

3. Fiziksel Riskler

Gürültü (yükleme sahası > 85 dB),
Titreşimli aletler (hidrolik sıkıştırıcılar),
Zorlayıcı hava koşullarında (rüzgâr, yağmur) kayma ve düşmeler,
Düşük aydınlatmada yapılan gece operasyonları.

4. Ergonomik Riskler

Yüksek kuvvet gerektiren manuel gerdirme işlemleri,
Uygun olmayan duruşlarla yapılan sabitleme çalışmaları (bel ve omuz zorlanması),
Tekrarlayan hareketler (RSI sendromu).

Lashing Eğitiminin İçeriği ve Teknik Boyutu

Bir lashing (yük sabitleme) eğitiminin etkin olabilmesi için, içeriğinin sadece pratik uygulamalarla sınırlı kalmayıp, teorik bilgilerle desteklenmesi gerekir. Eğitim modülleri aşağıdaki temel bölümlerden oluşmalıdır:

Yasal Mevzuat ve Uluslararası Standartlar

IMO Code of Safe Practice for Cargo Stowage and Securing (CSS Code)
TS EN 12195-1:2010 standardı
Uygulamada TMGD (Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı) yükünlülükleri

Fiziksel Kuvvetler ve Etkileşimler

Yer çekimi, merkezkaç kuvveti, ivme etkileri
Sürtünme katsayıları, denge analizleri
Dinamik yük etkileşimleri

Bağlama Ekipmanları ve Malzeme Bilgisi

Halatlar, zincirler, çektirme kolları (ratchet), kanca ve kilitleme sistemleri
Malzeme mukavemetleri, yıkılma yükleri

Uygulamalı Teknikler ve Kontroller

Diagonal, çapraz, direkt ve loop bağlama teknikleri
İzleme, gerilim ayarlama ve sökme prosedürleri
Emniyet kontrol listeleri (checklist)

Araç ve Konteyner Tipine Göre Uyum

Flat-rack, open-top, reefer gibi konteyner türleri
Karayolu vs denizyolu yükleme farkları

Lashing Eğitiminin İş Güvenliği Boyutu

Risk Analizi ve Tehlike Tanımlaması
Lashing (yük sabitleme) hatalarından kaynaklı kazalar, genellikle ağaçlama sırasında yük düşmesi, halat kopması, zincir savrulması, operatör dengesizliği gibi önlenebilir olaylardır.

Risk analizi yapılırken aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:

Çalışma alanının zemin durumu
Operatörün fiziksel yeterliliği ve bilgi seviyesi
Lashing işlemi türünü (manuel – mekanik) ve kullanılan ekipmanlar
Yük tipine uygun ekipman kullanılması
Mevsimsel riskler (ıslak zemin, karanlıkta görüş zorluğu)
Sabitlenmesi gereken yükün türü (tehlikeli madde, dengesiz yük)

KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Kullanımı

Lashing (yük sabitleme) işleminde kullanılması gereken KKD’ler:

Kask ve gözlük
Reflektif yelek
Çelik burunlu iş ayakkabıları
Güvenlik halatları (yüksek bağlama alanlarında)
El ve kol koruyucular (kesilmeye dayanıklı eldiven)

Davranışsal Emniyet ve Gözlem Teknikleri

Eğitimsiz çalışanlar, refleksif olarak hatalı bağlama teknikleri kullanabilir. Bu da risk doğuran alışkanlıkların kronik hale gelmesine neden olur. Gözlem formları, video analizleri ve davranış temelli emniyet gözlem formları, bu hataların tespit edilmesinde etkilidir.

Lashing Eğitimsizliğinin Sonuçları – Örnek Olaylar ve Analizler

Gerçek Bir Vaka – Liman Kaza Raporu

2021 yılında Batı Avrupa’daki bir konteyner limanında yaşanan olayda, eğitimsiz bir liman işçisi, 16 tonluk bir endüstriyel jeneratörü sadece 2 çelik halatla sabitlemeye çalıştı.

Taşıma sırasında lashing (yük sabitleme) yetersizliği nedeniyle jeneratör konteynerden kayarak, yakındaki vinç operatör kabinine çarptı. Sonuç: 1 ölü, 2 ağır yaralı.

Sigorta Verileri İçgörüsü

Uluslararası sigorta firmalarının 2022 verilerine göre, konteyner kaynaklı zararlı olayların %28’i yetersiz lashing (yük sabitleme) nedeniyle oluşmuştur. Bu zararların yıllık ortalama ekonomik bedeli: 300 milyon dolar.

Karayolu Taşımasında Yetersiz Bağlama

Türkiye’de bir OSB bölgesinde, ekskavatör taşıyan bir TIR’ın yetersiz lashing (yük sabitleme) nedeniyle dorsesinden kayan yük, yan şeritte seyreden bir aracın üzerine düştü. Neyse ki ölüm olmadı ama olay ulusal medyada geniş yankı buldu.

Lashing Eğitiminin Kurumsal Yaygınlaşması ve Sürdürülebilirlik

Kurum İçi Eğitim Politikası

Kurumsal şirketlerde, lashing (yük sabitleme) eğitimi belirli periyotlarla tekrarlanmalıdır. (6 ay – 1 yıl) Yeni başlayan personel için oryantasyon eğitimleri mutlaka bu konuyu içermelidir.

Eğitici Eğitimi ve Sertifikasyon

Eğitimlerin etkililiği, eğitici personelin bilgi ve deneyimiyle doğrudan ilişkilidir. Lashing (yük sabitleme) eğitimi verecek kişilerin, MEB onaylı eğitici sertifikası ve sektörel tecrübesi olmalıdır.

Dijital Araçlar ve Simülasyonlar

Özellikle liman ve tersane ortamlarında sanal gerçeklik (VR) destekli lashing (yük sabitleme) simülasyonları, eğitimin hatırlanabilirliğini artırmakta ve operatör davranışının gözlenmesine imkan tanımaktadır.

Mevzuat ve Standartlar Ne Diyor?

Lashing (yük sabitleme) işlerinin güvenli yürütülmesi için iş güvenliği uzmanlarının aşağıdaki yasal dayanaklara ve standartlara aşina olması gerekir:

🇹🇷 Türkiye Mevzuatı:

🌍 Uluslararası Standartlar:

IMO/ILO/UNECE Code of Practice for Packing of Cargo Transport Units (CTU Code)
ISO 3874 ve ISO 1161 – Konteyner sabitleme kuralları
TS EN 12195-1 ve EN 12195-2 – Yük bağlama hesapları ve malzeme gereklilikleri

Mesleki Yeterlilik Belgelerinde Lashing Uygulamaları

Lashing (yük sabitleme), doğrudan bir “Lashing (yük sabitleme) Elemanı” meslek standardı olarak tanımlanmamış olsa da, aşağıdaki mesleki yeterlilik belgeleri ve ulusal yeterliliklerin içinde alt modül, kazanım veya görev alanı olarak geçmektedir:

✅ Lojistik Elemanı (Seviye 3 ve 4)

Kod: 15UY0243-3 ve 15UY0243-4
İlgili Faaliyetler:
- Taşıma öncesi hazırlıklar,
- Yüklerin araçlara/taşıyıcılara yüklenmesi,
- Yüklerin uygun bağlama ve sabitleme teknikleriyle güvenli şekilde taşınması.
Lashing (yük sabitleme) bu yeterlilikte, “yük emniyeti”, “yük sabitleme ekipmanlarının seçimi” ve “yük bağlama” başlıkları altında işlenir.

✅ Konteyner Operasyon Elemanı (Seviye 3)

Kod: 14UY0206-3
İlgili Faaliyetler:
- Konteyner taşıma ve istifleme operasyonları,
- Konteynerlerin gemiye veya sahaya emniyetli şekilde sabitlenmesi.
Lashing (yük sabitleme) burada doğrudan konteyner bağlama sistemleri ve sabitleme teknikleriyle ilgilidir.

✅ Limancılık Operasyon Elemanı (Seviye 3 ve 4)

Kodlar: 14UY0205-3 ve 14UY0205-4
İlgili Faaliyetler:
- Gemi operasyonlarının yükleme-boşaltma adımlarında sabitleme uygulamaları,
- Lashing (yük sabitleme) planı hazırlama ve uygulama becerileri.

✅ Ağır ve Tehlikeli Yük Taşımacılığı Personeli (ADR/DGR eğitimi almış sürücüler veya operatörler)

Bu tür sürücüler ve vinç operatörleri için MYK onaylı yeterlilik belgesi gerekmez; ancak SRC-5, Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) gibi unvanlarda lashing (yük sabitleme) bilgisi zorunlu değildir ama önleyici güvenlik adımı olarak uygulanır.

✅ 5. Vinç Operatörü (Seviye 3 ve 4)

Kod: 11UY0016-3 / 11UY0016-4
Operatörün kaldırdığı yüklerin sabitlenmesinde doğrudan sorumluluğu olmasa da, yük hareketlerinde risk analizi açısından lashing (yük sabitleme) bilgi ve uygulamasına hakim olması gereklidir.

Mesleki Yeterlilik Özet Tablosu

Meslek / Sertifikasyon	Lashing Konusu Var mı?	Notlar
Lojistik Elemanı (Seviye 3-4)	✅ Var	MYK belgelidir
Konteyner Operasyon Elemanı	✅ Var	MYK belgelidir
Limancılık Operasyon Elemanı	✅ Var	MYK belgelidir
Vinç Operatörü	⚠️ Dolaylı	Risk ve denge analizi açısından önemlidir
SRC / ADR Sürücüsü	❌ Yok	Lashing özel eğitimi önerilir
Tersane/Liman içi eğitim sertifikası	✅ Var (resmî değil)	Çalışma izni ve saha eğitimi için geçerli

🧠 🧠 🧠

Eğitim Materyali Desteği İçin

Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi – Ulaştırma Hizmetleri Alanı – Taşıma Modelleri Dersi Kitabı

🎯 🎯 🎯

Sonuç ve Öneriler

Lashing (yük sabitleme) eğitimi, yalnızca bir teknik bilgi aktarımı değil; aynı zamanda İSG bilinci, risk yönetimi ve kurumsal süreklilik açısından stratejik bir yatırımdır. Eğitimsizliğin sonucu maddi kayıplarla sınırlı kalmaz; insan hayatını da doğrudan tehdit eder.

Öneriler:

Lashing (yük sabitleme) operasyonları için işbaşı gözlemleri rutinleştirilmelidir.
Risk analizleri sürekli güncellenmelidir.
KKD denetimleri arttırılmalıdır.
Tüm lashing (yük sabitleme) ekipmanlarının periyodik kontrolleri yapılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki; bir yük doğru sabitlenmediği sürece, tekerlekler dönse bile emniyet ilerlemez.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni5 Temmuz 2025