15 Temmuz 2025

İş Yerinde Psikososyal Riskleri Ölçme ve Değerlendirme

Görünmeyen Tehditlerle Yüzleşmek

Modern çalışma yaşamı, fiziksel tehlikeler kadar görünmeyen risklerle de doludur. Günümüz iş yerlerinde çalışanları yalnızca makine gürültüsü, ağır yükler ya da kimyasal maddeler değil; sürekli baskı, rol belirsizlikleri, sosyal çatışmalar ve duygusal tükenmişlik gibi unsurlar da tehdit eder. Bu görünmeyen tehditlere verilen isim ise psikososyal risklerdir.

Bir çalışanın üretkenliği, güvenliği ve genel sağlığı; yalnızca iş tanımına değil, kendini ne kadar değerli hissettiğine, adaletli muamele görüp görmediğine ve iş ortamının sosyal yapısına da doğrudan bağlıdır. Ancak bu tür riskler çoğu zaman sessizdir; fark edilmediklerinde hızla kronikleşir, iş kazalarına, verim kaybına, hatta toplu iş yeri huzursuzluklarına yol açabilir.

Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği alanında artık “ne kadar çalıştığın” değil, “nasıl hissettiğin” de büyük önem taşımaktadır.

Psikososyal riskleri belirlemek için kullanılan araçlar, yalnızca sorunları ölçmekle kalmaz, aynı zamanda bir kurumun “çalışanına verdiği değerin göstergesi” hâline gelir.

Bu yazıda iş yerlerinde psikososyal risklerin tespiti ve yönetimi için kullanılan en etkili yöntemleri başlıkları ve tanımları ile okuyacaksınız. Bu yöntemlerin ayrıntılandırıldığı yazılarımızı da okuyabilirsiniz

İş yerinde psikososyal riskleri ölçmek ve değerlendirmek için en etkili araçlar ve yöntemler şunlardır:

  • Psikososyal Risk Değerlendirme Anketleri ve Ölçekleri
    İş yerindeki psikososyal risk faktörlerini nicel olarak ölçmek için geliştirilmiş standart anketler kullanılır. Örneğin:
    • NHUMAN PSR-Q (Psikososyal Risk Ölçeği): Türkiye normlarına uygun, 17 alt boyut ve 84 maddeden oluşan kapsamlı bir ölçektir. İşin içeriği, organizasyonu, sosyal faktörler, çalışma ortamı ve tehlikeli görevler gibi alanları değerlendirir. Güvenirlik ve geçerlik çalışmaları yapılmıştır.
    • Kopenhag Psikososyal Risk Değerlendirme Ölçeği (KOPSOR): İş yükü, kontrol, destek, ilişkiler, rol belirsizliği gibi psikososyal riskleri ölçer ve Türkçe uyarlaması mevcuttur7.
    • HSE Indicator Tool (İş Sağlığı ve Güvenlik Göstergesi Aracı): İşe bağlı stresin potansiyel belirleyicilerini ölçer (talepler, kontrol, destek, ilişkiler, rol, değişim).
  • Görüşmeler ve Odak Grup Çalışmaları
    Çalışanlarla yapılan birebir görüşmeler veya grup tartışmaları, psikososyal risklerin daha derinlemesine anlaşılmasını sağlar. Bu yöntem, anketlerde ortaya çıkmayan sorunların tespiti için önemlidir.
  • Gözlemler
    İş yerindeki çalışma koşulları, sosyal etkileşimler ve davranışların doğrudan gözlemlenmesi, psikososyal risklerin değerlendirilmesinde destekleyici bir yöntemdir.
  • Risk Değerlendirme Formları ve Ön Değerlendirme Araçları
    Organizasyonel yapı, iş yükü, rol belirsizliği gibi risk faktörlerinin hızlıca tespiti için kullanılan ön değerlendirme formları.
  • Psikososyal Risk Yönetim Sistemleri
    İş yerinde psikolojik sağlık ve güvenlik kültürünü geliştirmek için bütüncül yaklaşımlar ve sistematik yönetim modelleri uygulanır. Bu sistemler, ölçme, değerlendirme, müdahale ve izleme süreçlerini kapsar.
  • Uluslararası Standartlar ve Rehberler
    ISO 45003 gibi standartlar, psikososyal risklerin değerlendirilmesi ve yönetimi için çerçeve sağlar. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ve Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) rehberleri de yol göstericidir.

Özetle, psikososyal risklerin etkin ölçümü için standardize edilmiş anket ve ölçekler (NHUMAN PSR-Q, KOPSOR vb.), çalışan görüşmeleri, gözlemler ve ön değerlendirme formları bir arada kullanılır.

Bu araçlar, iş yerindeki psikososyal tehlikelerin kapsamlı ve sistematik olarak belirlenmesini, risklerin önceliklendirilmesini ve uygun müdahalelerin planlanmasını sağlar.

Türkiye’de özellikle NHUMAN PSR-Q ölçeği, ulusal normlara uygunluğu ve kapsamlı yapısıyla öne çıkmaktadır.

Güvende Olmak, Yalnızca Fiziksel Değildir

İş kazalarının büyük kısmı, yalnızca teknik eksikliklerden değil, aynı zamanda çalışanların stres altında karar verme becerisinin bozulmasından, tükenmişlikten ve iletişim kopukluklarından kaynaklanır. Bu nedenle iş yerinde güvenliği sağlamak, artık sadece baret ya da çelik burunlu ayakkabı giymekle sınırlı değildir. Gerçek güvenlik, çalışanların kendilerini duygusal olarak güvende, anlaşılmış ve desteklenmiş hissetmesiyle başlar.

NHUMAN PSR-Q, KOPSOR ve HSE Indicator Tool gibi bilimsel geçerliliği olan ölçekler; iş yerinde görünmeyen baskıları, iletişim kopukluklarını, adaletsizlik duygularını ve duygusal yıpranmayı açığa çıkarmak için güçlü araçlardır. Ancak bu araçlar tek başına yeterli değildir. Çalışan görüşmeleri, sahada yapılan gözlemler ve işyeri psikososyal ikliminin bütüncül analizi, bu ölçümleri tamamlamalıdır.

Unutulmamalıdır ki, iyi yönetişim, çalışanların sadece işini değil, duygusunu da yönetebilen kurumlardan çıkar. Bu sebeple, psikososyal risklerin ciddiyetle ele alınması, yalnızca iş sağlığı açısından değil, aynı zamanda kurumsal sürdürülebilirlik açısından da bir zorunluluktur.

İyi analiz edilen bir psikososyal yapı, hem çalışanların yaşam kalitesini artırır hem de iş yerlerini daha verimli, daha sağlıklı ve daha huzurlu alanlara dönüştürür.

Firmanızın Psikososyal Risk Takip ve Müdahale Programı Var mı?

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Sağlık ve Davranış: Biyolojik, Davranışsal ve Toplumsal Etkilerin Etkileşimi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK43750/

⭐️⭐️ Psikososyal riskler ve çalışan sağlığı https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/psychosocial-risks-and-workers-health

⭐️⭐️ Çalışma Yaşamında Esenlik ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamiklerle Başa Çıkma Stratejileri İşyerinde Refah ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamikleri Yönetme Stratejileri https://www.researchgate.net/publication/377014012_Calisma_Yasaminda_Esenlik_ve_Psikososyal_Riskler_Degisen_Dinamiklerle_Basa_Cikma_Stratejileri_Well-being_and_Psychosocial_Risks_in_the_Workplace_Strategies_for_Navigating_Changing_Dynamics

⭐️⭐️ İş Stresi Kardiyovasküler Hastalıklar İçin Bir Risk Faktörüdür https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26238744/

⭐️⭐️ İşyerinde psikososyal riskler ve ruh sağlığı https://osha.europa.eu/en/themes/psychosocial-risks-and-mental-health

⭐️⭐️ Çalışma Yaşamında Esenlik ve Psikososyal Riskler: Değişen Dinamiklerle Başa Çıkma Stratejileri https://dergipark.org.tr/tr/pub/ohsacademy/issue/85769/1393212

⭐️⭐️ Fazla Saatlerle Çalışmanın Iş Sağlığı ve Güvenliği Üzerine Etkileri https://www.proquest.com/openview/29e975929e3587a0d68322e2e822c18e/1?cbl=2026366&diss=y&pq-origsite=gscholar

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni15 Temmuz 2025
13 Temmuz 2025

Sıfır Hata Mümkün mü? İşyerlerinde Psikolojik Sınır Gerçeği

“Sıfır Hata” Bir Tehdit mi, Hedef mi?

Günümüz iş dünyasında “Sıfır İnsan Hatası” hedefi, neredeyse kutsal bir mantra hâline gelmiş durumda. Panolarda yazıyor, yöneticilerin ağzından düşmüyor, denetimlerde sıkça dile getiriliyor. Ancak asıl soru şu:
Bu hedefi gerçekten anladık mı? Yoksa yanlış anlayarak çalışanı mı zorluyoruz, sistemi mi kandırıyoruz?

Ne yazık ki pek çok işyerinde, “sıfır hata” hedefi; sıfır tolerans, maksimum baskı ve tam gözetim anlamına geliyor. Bu durum da çalışanlar için bir gelişim rotası değil, bir cezalandırma yoluna dönüşüyor.
“İnsan makine değildir.” cümlesi ise yöneticilerin eğitimlerde kullandığı ama pratiğe asla yansımayan boş bir slogan olarak kalıyor.

Şirket panolarında “Hatasız Gün: 43” yazarken, çalışanların zihinlerinde “Tükeniş Günü: 42” yazıyor olabilir.

İşte bu noktada gözden kaçan en büyük gerçek devreye giriyor:
👉 Her insanın bir psikolojik sınırı vardır.
Yorgunlukla, stresle, kaygıyla, belirsizlikle, iletişim eksikliğiyle bu sınır aşılırsa; hata artık bir “ihmal” değil, “kaçınılmaz bir sonuç” hâline gelir.

Ancak sorun burada bitmiyor.
İşverenler, bazen hatayı sistemsel eksiklerde değil, kişisel zayıflıkta arar.
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri, sahadaki gerçekleri gözlemlemeden sadece prosedürler üzerinden kararlar alabilir.
Ve çalışanlar, kendi sınırlarını inkâr ederek daha fazlasını yapmaya çalıştıkça, bir gün o sınırın bedensel ya da zihinsel çöküşle sonuçlandığını fark ederler — ama çoğu zaman çok geç olur.


Sıfır hata hedefinin gerçekten ne olduğu, ne olabileceği ve ne olmaması gerektiği, insanın zihinsel kapasitesi ve duygusal dayanıklılığı üzerinden tartışılıyor.
Birilerini suçlamak için değil, sistemi hep birlikte iyileştirmek için…

Çünkü hatasız iş, hatasız insanlarla değil, insanı anlayan sistemlerle mümkün olabilir.

Gelin yanılgılarımıza ayna tutalım…

İşyerlerinde “Sıfır İnsan Hatası” hedefi için bilinmesi gereken ”Psikolojik Sınır” ile başlayalım.

🔍 🔍 🔍

Psikolojik Sınır Nedir?

Psikolojik sınır, bir çalışanın zihinsel ve duygusal kapasitesinin, dikkatinin, yorgunluk toleransının, stres yönetiminin ve motivasyonunun toplamını ifade eder.

Bu sınır:

  • Algılama,
  • Odaklanma,
  • Karar verme yetisi,
  • Risk farkındalığı gibi birçok faktörü kapsar.

Bu sınır aşıldığında, insan hatası yapma ihtimali istatistiksel olarak hızla artar.

🎯 🎯 🎯

Sıfır İnsan Hatası Hedefinde Psikolojik Sınırın Oluşumu

Psikolojik Sınırı Belirleyen Başlıca Etkenler

EtkenlerAçıklama
Zihinsel yükAynı anda çok görev yapma, karmaşık süreçlerle uğraşma
Fiziksel yorgunlukUzun çalışma saatleri, ağır işler, vardiya sistemi
Duygusal durumKorku, kaygı, öfke, tatminsizlik gibi duygular
İletişim kalitesiAnlaşılır talimat eksikliği, bilgi kirliliği
İşyerinin kültürüHata yapmaya tolerans gösterilip gösterilmemesi
Geri bildirimPozitif/negatif geribildirim sıklığı ve biçimi

📈 📈 📈

Psikolojik Sınırın Yükselmesi (Dayanıklılığın Artması)

Katkı SahibiPozitif Katkılar
Çalışanlar– Kendi sınırlarını tanıma
– Dinlenme ve dikkat tekniklerini uygulama
– Takım içi destek oluşturma
İşveren– Dinlenme ve mola politikaları
– Açık iletişim ve geri bildirim sistemleri kurma
– İş yükünü adil dağıtma
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri– Ergonomik düzenlemeler
– Psikososyal risk değerlendirmeleri yapma
– Çalışanları stres yönetimi konusunda eğitme

🌱 Sonuç: Psikolojik sınır genişledikçe, birey daha yüksek tempoda, daha kompleks işlerde bile hata yapmadan çalışabilir hale gelir.

📉 📉 📉

Psikolojik Sınırın Düşmesi (Hata Riskinin Artması)

Katkı SahibiNegatif Katkılar
Çalışanlar– Aşırı özveri (molaları atlama, fazla mesaiyi kabullenme)
– Yardım istememe
– Sorunları bastırma
İşveren– Performansa aşırı odaklanma
– Sürekli denetim ve baskı ortamı
– Yetersiz kadro ve aşırı iş yükü
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri– Sahaya inmeden masa başı analizlerle riskleri değerlendirme
– İnsan psikolojisini göz ardı eden teknik yaklaşımlar

💥 Sonuç: Psikolojik sınırın aşılmasıyla dikkat dağılır, karar mekanizmaları zayıflar ve hata kaçınılmaz olur.

⚖️ ⚖️ ⚖️

Psikolojik Sınır ve “Sıfır Hata” Arasındaki Denge

  • “Sıfır hata” hedefi ancak insan doğasını ve psikolojik sınırları gözeten bir sistem içinde sürdürülebilir.
  • Bu hedef, cezalandırıcı bir yaklaşım yerine, öğrenen bir organizasyon kültürü ile desteklenmelidir.

“Hata”yı Yok Etmek Değil, “Anlamak” Gerekir

İşyerlerinde “Sıfır İnsan Hatası” hedefi, doğru şekilde kurgulandığında bir ütopya değil, bir rehber ilke olabilir. Ama bu hedefe ulaşmanın yolu, insanı zorlamaktan değil, sistemi insanın sınırlarına göre akıllıca ve duyarlı bir biçimde tasarlamaktan geçer.

🌐 🌐 🌐

Gerçekçi İdealler Neler Olmalı?

  1. Hatanın değil, nedeninin sorgulandığı bir kültür:
    • Japonya’da bir otomobil fabrikasında çalışan bir işçi, her hatada üretim hattını durdurabilme yetkisine sahiptir. Çünkü sistem bilir ki hata, bireyin değil, süreçlerin eksiğidir. Bu yüzden hata durdurulmaz, düzeltilir ve öğretilir.
  2. İnsanı bir “kaynak” değil, bir “özne” olarak kabul eden yönetim tarzı:
    • İsveç’teki bir nükleer santralde, çalışanlara her üç ayda bir psikososyal değerlendirme yapılır. Gerekirse rotasyon uygulanır. Çünkü o santralde bilinir ki, mental yorgunluk nükleer kazadan önce gelir.
  3. Ceza değil, destekle iyileşen güvenlik anlayışı:
    • Hollanda’da bir inşaat firmasında, çalışan bir çekiç düşürdüğünde tutanak tutulmaz; bunun yerine ekip olarak “neden düştü, tekrar olur mu?” sorusu tartışılır. Sonuç? 3 yılda %87 oranında ekipman kazası düşüşü sağlanmıştır.
      Çünkü insanı korkutarak değil, güçlendirerek güvenliğe ulaşılır.
🔄 🔄 🔄

İdeal Uygulamalarda Sistem Nasıl Davranmalı?

Uygulama PrensibiAçıklama
Öğrenen sistem kurmakHer hata bir veri olarak ele alınmalı, sistem kendini bu verilerle yeniden tasarlamalı.
Dinamik risk değerlendirmesiÇalışanın ruhsal ve zihinsel durumunun da günlük değerlendirmelere yansıması sağlanmalı.
Psikolojik ilk yardım protokolüTıpkı iş kazasındaki fiziksel müdahale gibi, psikolojik zorlanma durumlarında da müdahale yöntemi olmalı.
İnsan merkezli vardiya planlamasıDikkat düşüşü, bioritim, yaş, görev geçmişi gibi parametrelerle uyumlu sistemler kurulmalı.

🧠 🧠 🧠

Psikolojik Sınırı Yönetmek İçin Kurumlara Öneriler

  1. Psikolojik güvenlik ortamı oluşturun: Hata yapanın cezalandırılmadığı, sorunların açıkça konuşulabildiği bir atmosfer yaratın.
  2. Çevik iş yükü yönetimi uygulayın: Yorgunluk verilerini analiz ederek görev dağılımını optimize edin.
  3. Mola alanlarını ergonomik hale getirin: Gerçek dinlenme sağlayan fiziksel alanlar sunun.
  4. Dönemsel ruhsal taramalar yapın: Anksiyete, tükenmişlik gibi sınır aşımı göstergelerini erken saptayın.
  5. İş Sağlığı ve Güvenliği kültürünü sadece kurallar değil, empati ile inşa edin.
🧠 🧠 🧠

Ve Son Bir Gerçek: İnsan Asla Hatasız Değildir… Lakin

…insan, doğru sistem içinde daha az hata yapan, hatasından öğrenebilen ve gelişebilen bir varlıktır.
Onu baskıyla değil, anlayış ve veriyle yönettiğimizde; insan en büyük risk olmaktan çıkar, en değerli güvenlik faktörüne dönüşür.

📌 📌 📌

Unutmayın:

  • Bir çalışanın hata yapma hakkı yoksa, onun öğrenme hakkı da yoktur.
  • Hataları örtmeye zorlanan sistemler, kazaları kaçınılmaz hale getirir.
  • Psikolojik sınırlar tanınmadığında, fiziksel sınırlar ihlal olur.
📌 📌 📌

İnsana uygun işler, insana uygun sistemler ve insana uygun beklentiler.
Ve bu, yalnızca bir politika değil; ahlaki bir sorumluluktur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İnsan hatası https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/human-error

⭐️⭐️ İnsan hatası https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/human-error

⭐️⭐️ Sağlık hizmetlerinde insan hataları ve önlenmesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8562433/

⭐️⭐️ İnsan Hatası ve Hasta Güvenliği https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585626/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni13 Temmuz 2025
7 Temmuz 2025

NFPA – Elmas Sistemi Güvenliğe Açılan Kapı

Kimyasal Tehlikeyi Bir Bakışta Görmek – NFPA Elmas Sistemiyle Güvenliğe Açılan Kapı

Kimyasal maddelerle çalışılan her ortamda, tehlikeyi hızlıca tanımak hayati önem taşır. Özellikle yangın riski yüksek, reaktif veya sağlığa zararlı maddelerin bulunduğu ortamlarda bu bilgilerin anlaşılır, görsel ve evrensel olması gerekir. İşte tam da bu noktada devreye giren bir sistem var: NFPA 704 Elmas Sistemi, diğer adıyla Yangın Elması.

Bu işaret ve sembollerin etkili olması için anlamlarının standartlaştırılması gerekir. NFPA 704,  Acil Durum Müdahalesi için Malzemelerin Tehlikelerinin Belirlenmesine Yönelik Standart Sistem ve NFPA 170,  Yangın Güvenliği ve Acil Durum Sembolleri Standardı, bu işaret ve sembollerin standartlaştırılmasına yardımcı olur. 

Bu Elmas Neyi Anlatıyor?

NFPA (National Fire Protection Association – Ulusal Yangından Korunma Birliği) tarafından geliştirilen bu sistem, kimyasal maddelerin sağlık, yanıcılık, reaktivite ve özel tehlikeleri hakkında tek bakışta bilgi veren görsel bir dil sunar.

Elmas şeklindeki sembol, dört küçük bölmeden oluşur ve her biri belirli bir riski temsil eder:

🔹 🔹 🔹

Mavi Bölme – Sağlık Tehlikesi

Kimyasalın canlı organizmalar üzerindeki potansiyel zararı burada gösterilir.

RakamAnlamı
0Normal koşullarda zararsız
1Az zararlı (hafif tahriş)
2Orta düzeyde zararlı (geçici etki)
3Ciddi zarar verebilir
4Ölümcül – çok kısa sürede öldürücü
🔴 🔴 🔴

Kırmızı Bölme – Yanıcılık Riski

Maddenin kolay alev alma derecesi bu bölümde anlatılır.

RakamAnlamı
0Yanmaz
193°C’nin üzerinde alev alır
238–93°C arasında alev alır
323–38°C arasında alev alır (oda sıcaklığına yakın)
423°C’nin altında kolayca alev alır
🟨 🟨 🟨

Sarı Bölme – Reaktivite (Kararsızlık)

Kimyasalın ısı, su veya diğer maddelerle tepkimeye girme olasılığı burada belirtilir.

RakamAnlamı
0Kararlı – tepkimeye girmez
1Normal koşullarda kararlı, aşırı ısıya duyarlı
2Su ile ya da hafif ısıyla tepki verir
3Şok, ısı veya sürtünmeyle patlayabilir
4Ani ve şiddetli patlama potansiyeli vardır
⚪ ⚪ ⚪

Beyaz Bölme – Özel Tehlikeler

Bu bölme, standart risklerin dışında kalan özel durumları simgeler. Yazı ya da sembol içerir.

Bazı yaygın semboller:

  • W (üstü çizili): Su ile temas edince tepkime verir.
  • OX: Oksitleyici – diğer maddelerin yanmasına yardımcı olur.
  • SA: Sıkıştırılmış gaz (örneğin argon, helyum).
🧠 🧠 🧠

Neden Bu Sistem Bu Kadar Önemli?

Düşünün ki bir yangın çıktı. İtfaiyeci olay yerine ulaştığında içeride hangi kimyasallar olduğunu bilemeyebilir. Elmas sistemine baktığında “Bu madde kolay alev alıyor, sağlığa ciddi zarar veriyor ve patlama riski yüksek” diyebilir. Bu bilgi onun hayatta kalmasını ve başkalarının da zarar görmesini önleyebilir.

Aynı şekilde, bir iş güvenliği uzmanı olarak sahada yürürken bir tankın ya da bidonun üzerindeki NFPA elmasına bakarak saniyeler içinde:

  • Solunum koruyucu takması gerekip gerekmediğini,
  • Ateşli kaynak çalışması yapılıp yapılamayacağını,
  • Yangın sırasında hangi söndürücüleri kullanacağını anlayabilir.
🧯 🧯 🧯

Uygulamada NFPA Elması Nerelerde Kullanılır?

  • Kimyasal depo tankları
  • Laboratuvar dolapları
  • Sanayi tesislerindeki boru sistemleri
  • Kimyasal etiketlemeleri
  • Acil durum müdahale planları
  • Yangın ekipmanlarına bilgi desteği
📌 📌 📌

Elmasın Dilini Öğrenmek Hayat Kurtarır

Bu sistem sadece teknik personel için değil, aynı zamanda işyerindeki tüm çalışanlar için de anlaşılır olmalıdır. Çünkü bir elmas, kelimelerden daha hızlı konuşur. Uyarı tabelalarında bu sistemin yer alması, eğitimlerle desteklenmesi ve iş yerinin her köşesinde görünür olması gerekir.

Belirli işgaller, depolama ve tehlikeli maddeler için NFPA 704 etiketleri gerektiren daha yaygın olarak referans alınan ve kullanılan NFPA kodlarından bazıları şunlardır:

🎯 🎯 🎯

Türkiye’de Uygulama – NFPA ve Kimyasal Yönetmeliği Arasındaki Köprü

Türkiye’de GHS (Globally Harmonized System) – Küresel Uyumlaştırılmış Sistem çerçevesinde kimyasallar sınıflandırılırken, NFPA elması gönüllü olarak uygulanmaktadır. Ancak özellikle uluslararası şirketlerde ve büyük sanayi kuruluşlarında bu sistem, iş güvenliği prosedürlerine entegre edilmiştir.

İş güvenliği uzmanları, NFPA elması ile etiketleme yapılan tesislerde hem risk analizlerini daha sağlıklı yapabilir, hem de yangın ve acil durum senaryolarını daha doğru yönetebilir.

✅ ✅ ✅

Elmasın Gücü Sadelikte

NFPA 704 Elmas Sistemi, teknik bilgi yığını arasında boğulmadan tehlikeyi bir bakışta gösterir. Renk, sayı ve sembollerin bu kadar etkili kullanılabildiği nadir güvenlik sistemlerinden biridir.

Her işyerinde bir yangın riski vardır; ama önceden görülebilen risk, kontrol altına alınabilir risktir.
Unutmayın: Bir elmas, sadece değerli değil; bazen hayat kurtarıcıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yangın ve Yaşam Güvenliğinde İşaret ve Sembollerin Önemi https://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2025/03/14/signs-and-symbols-in-nfpa-704-and-nfpa-170

⭐️⭐️ Acil Durum Müdahalesi İçin Malzemelerin Tehlikelerinin Belirlenmesine Yönelik Standart Sistem https://www.nfpa.org/codes-and-standards/nfpa-704-standard-development/704

⭐️⭐️ Yangın Güvenliği ve Acil Durum Sembolleri Standardı https://www.nfpa.org/codes-and-standards/nfpa-170-standard-development/170

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️.

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği7 Temmuz 2025
5 Temmuz 2025

Lashing İşleminin ve Eğitiminin İş Güvenliği Boyutuyla Değerlendirilmesi

Lashing Nedir ve Neden Önemlidir?

“Lashing” (yük sabitleme) terimi, genel anlamda yükte sabitleme ve düzgün dağılımı sağlamak amacıyla yüklerin halat, zincir, kilit, turnbuckle, kelepçe, gerdirme sistemleriyle ve benzeri bağlama ekipmanlar ile güvenli bir şekilde sabitlenmesini ifade eder. Taşıma sektörünün kara, hava ve deniz alanlarında yüklerin devrilmesini, kaymasını veya hareket etmesini önlemek adına kritik bir operasyonel faaliyet olarak kabul edilir.

İş güvenliği uzmanları için lashing (yük sabitleme), yalnızca bir operasyonel gereklilik değil, aynı zamanda ciddi bir risk yönetimi alanıdır. Uygun yapılmamış bir sabitleme, sadece ekonomik zararlar doğurmakla kalmaz, aynı zamanda ölümlü veya yaralanmalı kazaların da başlıca nedenidir.

Lashing Uygulamasının Tarihsel Kökeni ve Evrimi

Lashing (yük sabitleme) uygulamalarının tarihi, insanlığın ilk deniz taşımacılığını yaptığı zamanlara kadar uzanır. Antik Mısır, Yunan ve Roma medeniyetlerinde, yüklerin sallar, tekneler veya arabalar üzerinde sabitlenmesi ihtiyacıyla ip, deri ve basit mekanizmalar kullanılmıştır. Zamanla sanayi devrimi, çelik halatların, zincirlerin ve kilitleme sistemlerinin gelişimini beraberinde getirmiştir.

Yirminci yüzyılda uluslararası ticaretin artması ve konteynerleşmenin yaygınlaşması, lashing (yük sabitleme) tekniklerinin de standartlaşmasını ve daha sistematik eğitim ihtiyacını doğurmuştur. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), ISO ve Avrupa Birliği normları, güvenli sabitleme konusunda birçok teknik rehber ve yönerge yayınlamıştır.

Lashing Nerelerde Karşımıza Çıkar?

Lashing (yük sabitleme) işlemleri çoğunlukla:

  • Liman ve tersane operasyonlarında,
  • Ro-ro ve konteyner gemilerinde,
  • Demiryolu taşımalarında,
  • Yükleme-boşaltma hatlarında gerçekleştirilir.

Lashing İşleminde Başlıca Tehlike Kaynakları ve Riskler

Lashing (yük sabitleme) işlemi sırasında karşılaşabilecek riskleri şu ana başlıklarda değerlendirmeliyiz:

1. Mekanik Tehlikeler

  • Gerdirme sırasında fırlayan zincir veya halatlar,
  • Kopan kancaların ani savrulması (kamçı etkisi),
  • Vincin altında çalışmak,
  • Sıkışma ve ezilme riski (yük-kasa arası, kasa-yük arası).

2. Kimyasal Riskler

  • Paslı, yağlı zincirlerden cilt temasıyla bulaşan kontaminasyonlar,
  • Solvent bazlı gerdirme sıvıları (temizlik/yağlayıcı ürünler),
  • Metal tozlarıyla uzun süreli temas (tetanoz riski dahil).

3. Fiziksel Riskler

  • Gürültü (yükleme sahası > 85 dB),
  • Titreşimli aletler (hidrolik sıkıştırıcılar),
  • Zorlayıcı hava koşullarında (rüzgâr, yağmur) kayma ve düşmeler,
  • Düşük aydınlatmada yapılan gece operasyonları.

4. Ergonomik Riskler

  • Yüksek kuvvet gerektiren manuel gerdirme işlemleri,
  • Uygun olmayan duruşlarla yapılan sabitleme çalışmaları (bel ve omuz zorlanması),
  • Tekrarlayan hareketler (RSI sendromu).

Lashing Eğitiminin İçeriği ve Teknik Boyutu

Bir lashing (yük sabitleme) eğitiminin etkin olabilmesi için, içeriğinin sadece pratik uygulamalarla sınırlı kalmayıp, teorik bilgilerle desteklenmesi gerekir. Eğitim modülleri aşağıdaki temel bölümlerden oluşmalıdır:

Yasal Mevzuat ve Uluslararası Standartlar

  • IMO Code of Safe Practice for Cargo Stowage and Securing (CSS Code)
  • TS EN 12195-1:2010 standardı
  • Uygulamada TMGD (Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı) yükünlülükleri

Fiziksel Kuvvetler ve Etkileşimler

  • Yer çekimi, merkezkaç kuvveti, ivme etkileri
  • Sürtünme katsayıları, denge analizleri
  • Dinamik yük etkileşimleri

Bağlama Ekipmanları ve Malzeme Bilgisi

  • Halatlar, zincirler, çektirme kolları (ratchet), kanca ve kilitleme sistemleri
  • Malzeme mukavemetleri, yıkılma yükleri

Uygulamalı Teknikler ve Kontroller

  • Diagonal, çapraz, direkt ve loop bağlama teknikleri
  • İzleme, gerilim ayarlama ve sökme prosedürleri
  • Emniyet kontrol listeleri (checklist)

Araç ve Konteyner Tipine Göre Uyum

  • Flat-rack, open-top, reefer gibi konteyner türleri
  • Karayolu vs denizyolu yükleme farkları

Lashing Eğitiminin İş Güvenliği Boyutu

Risk Analizi ve Tehlike Tanımlaması
Lashing (yük sabitleme) hatalarından kaynaklı kazalar, genellikle ağaçlama sırasında yük düşmesi, halat kopması, zincir savrulması, operatör dengesizliği gibi önlenebilir olaylardır.

Risk analizi yapılırken aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:

  • Çalışma alanının zemin durumu
  • Operatörün fiziksel yeterliliği ve bilgi seviyesi
  • Lashing işlemi türünü (manuel – mekanik) ve kullanılan ekipmanlar
  • Yük tipine uygun ekipman kullanılması
  • Mevsimsel riskler (ıslak zemin, karanlıkta görüş zorluğu)
  • Sabitlenmesi gereken yükün türü (tehlikeli madde, dengesiz yük)

KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Kullanımı

Lashing (yük sabitleme) işleminde kullanılması gereken KKD’ler:

  • Kask ve gözlük
  • Reflektif yelek
  • Çelik burunlu iş ayakkabıları
  • Güvenlik halatları (yüksek bağlama alanlarında)
  • El ve kol koruyucular (kesilmeye dayanıklı eldiven)

Davranışsal Emniyet ve Gözlem Teknikleri

Eğitimsiz çalışanlar, refleksif olarak hatalı bağlama teknikleri kullanabilir. Bu da risk doğuran alışkanlıkların kronik hale gelmesine neden olur. Gözlem formları, video analizleri ve davranış temelli emniyet gözlem formları, bu hataların tespit edilmesinde etkilidir.

Lashing Eğitimsizliğinin Sonuçları – Örnek Olaylar ve Analizler

Gerçek Bir Vaka – Liman Kaza Raporu

2021 yılında Batı Avrupa’daki bir konteyner limanında yaşanan olayda, eğitimsiz bir liman işçisi, 16 tonluk bir endüstriyel jeneratörü sadece 2 çelik halatla sabitlemeye çalıştı.

Taşıma sırasında lashing (yük sabitleme) yetersizliği nedeniyle jeneratör konteynerden kayarak, yakındaki vinç operatör kabinine çarptı. Sonuç: 1 ölü, 2 ağır yaralı.

Sigorta Verileri İçgörüsü

Uluslararası sigorta firmalarının 2022 verilerine göre, konteyner kaynaklı zararlı olayların %28’i yetersiz lashing (yük sabitleme) nedeniyle oluşmuştur. Bu zararların yıllık ortalama ekonomik bedeli: 300 milyon dolar.

Karayolu Taşımasında Yetersiz Bağlama

Türkiye’de bir OSB bölgesinde, ekskavatör taşıyan bir TIR’ın yetersiz lashing (yük sabitleme) nedeniyle dorsesinden kayan yük, yan şeritte seyreden bir aracın üzerine düştü. Neyse ki ölüm olmadı ama olay ulusal medyada geniş yankı buldu.

Lashing Eğitiminin Kurumsal Yaygınlaşması ve Sürdürülebilirlik

Kurum İçi Eğitim Politikası

Kurumsal şirketlerde, lashing (yük sabitleme) eğitimi belirli periyotlarla tekrarlanmalıdır. (6 ay – 1 yıl) Yeni başlayan personel için oryantasyon eğitimleri mutlaka bu konuyu içermelidir.

Eğitici Eğitimi ve Sertifikasyon

Eğitimlerin etkililiği, eğitici personelin bilgi ve deneyimiyle doğrudan ilişkilidir. Lashing (yük sabitleme) eğitimi verecek kişilerin, MEB onaylı eğitici sertifikası ve sektörel tecrübesi olmalıdır.

Dijital Araçlar ve Simülasyonlar

Özellikle liman ve tersane ortamlarında sanal gerçeklik (VR) destekli lashing (yük sabitleme) simülasyonları, eğitimin hatırlanabilirliğini artırmakta ve operatör davranışının gözlenmesine imkan tanımaktadır.

Mevzuat ve Standartlar Ne Diyor?

Lashing (yük sabitleme) işlerinin güvenli yürütülmesi için iş güvenliği uzmanlarının aşağıdaki yasal dayanaklara ve standartlara aşina olması gerekir:

🇹🇷 Türkiye Mevzuatı:

🌍 Uluslararası Standartlar:

Mesleki Yeterlilik Belgelerinde Lashing Uygulamaları

Lashing (yük sabitleme), doğrudan bir “Lashing (yük sabitleme) Elemanı” meslek standardı olarak tanımlanmamış olsa da, aşağıdaki mesleki yeterlilik belgeleri ve ulusal yeterliliklerin içinde alt modül, kazanım veya görev alanı olarak geçmektedir:

✅ Lojistik Elemanı (Seviye 3 ve 4)

  • Kod: 15UY0243-3 ve 15UY0243-4
  • İlgili Faaliyetler:
    • Taşıma öncesi hazırlıklar,
    • Yüklerin araçlara/taşıyıcılara yüklenmesi,
    • Yüklerin uygun bağlama ve sabitleme teknikleriyle güvenli şekilde taşınması.
  • Lashing (yük sabitleme) bu yeterlilikte, “yük emniyeti”, “yük sabitleme ekipmanlarının seçimi” ve “yük bağlama” başlıkları altında işlenir.

✅ Konteyner Operasyon Elemanı (Seviye 3)

  • Kod: 14UY0206-3
  • İlgili Faaliyetler:
    • Konteyner taşıma ve istifleme operasyonları,
    • Konteynerlerin gemiye veya sahaya emniyetli şekilde sabitlenmesi.
  • Lashing (yük sabitleme) burada doğrudan konteyner bağlama sistemleri ve sabitleme teknikleriyle ilgilidir.

✅ Limancılık Operasyon Elemanı (Seviye 3 ve 4)

  • Kodlar: 14UY0205-3 ve 14UY0205-4
  • İlgili Faaliyetler:
    • Gemi operasyonlarının yükleme-boşaltma adımlarında sabitleme uygulamaları,
    • Lashing (yük sabitleme) planı hazırlama ve uygulama becerileri.

✅ Ağır ve Tehlikeli Yük Taşımacılığı Personeli (ADR/DGR eğitimi almış sürücüler veya operatörler)

  • Bu tür sürücüler ve vinç operatörleri için MYK onaylı yeterlilik belgesi gerekmez; ancak SRC-5, Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) gibi unvanlarda lashing (yük sabitleme) bilgisi zorunlu değildir ama önleyici güvenlik adımı olarak uygulanır.

✅ 5. Vinç Operatörü (Seviye 3 ve 4)

  • Kod: 11UY0016-3 / 11UY0016-4
  • Operatörün kaldırdığı yüklerin sabitlenmesinde doğrudan sorumluluğu olmasa da, yük hareketlerinde risk analizi açısından lashing (yük sabitleme) bilgi ve uygulamasına hakim olması gereklidir.

Mesleki Yeterlilik Özet Tablosu

Meslek / SertifikasyonLashing Konusu Var mı?Notlar
Lojistik Elemanı (Seviye 3-4)✅ VarMYK belgelidir
Konteyner Operasyon Elemanı✅ VarMYK belgelidir
Limancılık Operasyon Elemanı✅ VarMYK belgelidir
Vinç Operatörü⚠️ DolaylıRisk ve denge analizi açısından önemlidir
SRC / ADR Sürücüsü❌ YokLashing özel eğitimi önerilir
Tersane/Liman içi eğitim sertifikası✅ Var (resmî değil)Çalışma izni ve saha eğitimi için geçerli
🧠 🧠 🧠

Eğitim Materyali Desteği İçin

Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi – Ulaştırma Hizmetleri Alanı – Taşıma Modelleri Dersi Kitabı

🎯 🎯 🎯

Sonuç ve Öneriler

Lashing (yük sabitleme) eğitimi, yalnızca bir teknik bilgi aktarımı değil; aynı zamanda İSG bilinci, risk yönetimi ve kurumsal süreklilik açısından stratejik bir yatırımdır. Eğitimsizliğin sonucu maddi kayıplarla sınırlı kalmaz; insan hayatını da doğrudan tehdit eder.

Öneriler:

  • Lashing (yük sabitleme) operasyonları için işbaşı gözlemleri rutinleştirilmelidir.
  • Risk analizleri sürekli güncellenmelidir.
  • KKD denetimleri arttırılmalıdır.
  • Tüm lashing (yük sabitleme) ekipmanlarının periyodik kontrolleri yapılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki; bir yük doğru sabitlenmediği sürece, tekerlekler dönse bile emniyet ilerlemez.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Sağlık Bülteni5 Temmuz 2025
2 Temmuz 2025

NFPA 01’den 8506’ya Yangın Güvenliği

NFPA – National Fire Protection Association

Endüstriyel güvenliğin küresel ölçekte yönetilebilmesi için standartların varlığı hayati önemdedir. Bu noktada National Fire Protection Association (NFPA) tarafından yayımlanan standartlar, yalnızca ABD’de değil, dünya genelinde birçok ülkede güvenlik planlamasının temel taşlarından biri hâline gelmiştir. Türkiye’de özellikle yüksek yangın riski barındıran sektörlerde (petrokimya, enerji, tehlikeli madde depolama vb.) NFPA standartlarını referans alınarak daha entegre ve bilimsel temelli önlemler geliştirme fırsatı mevcuttur.

NFPA Nedir? Temel Yapısı ve Amaçları

NFPA,1896 yılında ABD’de kurulmuş, kar amacı gütmeyen ve yangın, patlama, elektriksel tehlikeler ile ilgili riskleri önlemeye odaklanmış uluslararası bir kuruluştur. Misyonu, “insanların ve mülklerin yangın ve ilgili risklerden korunmasını teşvik etmek”tir.

NFPA; uzman komiteler aracılığıyla hazırladığı ve düzenli olarak güncellediği standartlar ve kılavuzlar yayımlar. Bu belgeler; yangın söndürme sistemlerinden bina tasarımına, tehlikeli madde depolamadan acil durum müdahale prosedürlerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

NFPA’nin en bilinen standartlarından bazıları şunlardır:

  • NFPA 01: Yangın Kodu
  • NFPA 10: Taşınabilir yangın söndürücüler
  • NFPA 30: Yanıcı ve parlayıcı sıvıların depolanması
  • NFPA 70 (NEC): Elektrik kodu
  • NFPA 72: Yangın alarm sistemleri
  • NFPA 101: Yaşam güvenliği kodu
  • NFPA 704: Tehlikeli kimyasalların etiketlenmesi
  • NFPA 8506: Isı Geri Kazanımlı Buhar Jeneratörü Sistemlerinde Standart

NFPA Standartlarının Türkiye’deki Yasal Statüsü

NFPA standartları, Türkiye’de doğrudan bir yasal zorunluluk taşımasa da, birçok sektörde “iyi uygulama örneği” ve uluslararası kabul görmüş kılavuz olarak kabul edilir. Özellikle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, AFAD, İSGGM ve Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik kapsamında hazırlanmış birçok düzenlemede NFPA referanslarına yer verilmektedir.

Ayrıca uluslararası sermayeli firmalar, sigorta kuruluşları, rafineri ve tank terminali işletmeleri gibi yüksek riskli alanlarda faaliyet gösteren şirketler, NFPA uyumluluğunu bir gereklilik olarak talep etmektedir.

İş güvenliği uzmanları için bu noktada önemli olan, NFPA standartlarının ülkemiz mevzuatı ile nasıl entegre edileceği konusunda yetkinliğini arttırmak olmalıdır.

Uygulamada En Sık Kullanılan NFPA Standartları ve Örnekler

NFPA 10 – Taşınabilir Yangın Söndürücüler

Bu standart, işyerlerinde bulundurulması gereken yangın söndürücülerin tipleri, konumlandırılması, bakım aralıkları ve test yöntemlerini düzenler.

Uygulama Örneği

  • Bir tersanede solvent kullanılan atölyeler için A sınıfı (katı madde), B sınıfı (sıvı) ve C sınıfı (elektriksel) riskler göz önüne alınarak çok maksatlı kuru kimyevi tozlu (ABC tipi) söndürücülerin kullanımı gereklidir.

NFPA 30 – Yanıcı ve Parlayıcı Sıvıların Depolanması

Bu standart, özellikle kimya ve akaryakıt sektörlerinde tehlikeli sıvıların tank, varil ya da kapalı ortamlarda nasıl depolanacağını detaylandırır.

Kritik Hususlar

  • Tanklar arası minimum mesafe
  • Havalandırma zorunlulukları
  • Topraklama ve kaçak izleme sistemleri

NFPA 70 – Ulusal Elektrik Kodu (NEC)

Bu standart, patlayıcı ortamlar dahil olmak üzere tüm elektrik tesisatlarının güvenli biçimde tasarlanması ve uygulanması için kural setidir.

Uygulama Notu

  • Türkiye’deki TS EN IEC 60079-0 gibi ATEX uyumlu sistemlerle birebir örtüşen bölümleri vardır.
  • EX-proof tesisat uygulamaları bu standarda dayanılarak denetlenebilir.

NFPA 704 – Tehlikeli Madde Etiketleme Sistemi

Kimyasal maddelerin fiziksel, sağlık ve reaktivite risklerini basit ve çarpıcı sembollerle gösteren elmas sistemidir.

Örnek

  • Amonyak: Sağlık (3), Yanıcılık (1), Reaktivite (0), Özel Risk: OX (oksitleyici)

İş güvenliği uzmanları için özellikle kimyasal depolama alanlarının görsel risk analizi bakımından kritik öneme sahiptir.

NFPA Standartlarının Risk Değerlendirme Sürecine Katkısı

İSG profesyonelleri için risk değerlendirmesi süreci, sadece tehlikeyi tanımlamak değil, ulusal ve uluslararası en iyi uygulamaları entegre etmek anlamına gelir.

NFPA, bu noktada;

  • Risk puanlaması (örneğin 704 sistemi ile)
  • Kaçış yollarının planlanması (NFPA 101 ile)
  • Yangın yükü analizi
  • Aktif ve pasif yangın önlemlerinin entegrasyonu

gibi çok sayıda başlıkta kullanılabilir.

NFPA Standartları ile Eğitim ve Denetim Süreci

İşyerlerinde periyodik eğitimlerde NFPA standartları kullanılarak:

  • Yangın sınıflarının ayırt edilmesi
  • Uygun söndürücü kullanımı
  • Acil durum prosedürlerinin uygulanması

gibi beceriler kazandırılabilir.

Denetimlerde ise

  • NFPA 25 (yangın sistemlerinin bakımı) kontrol listeleri
  • NFPA 101 ile çıkış yolları kontrolü
  • Elektrik panolarında NFPA 70’e uygunluk

gibi teknik kontrol başlıkları kullanılabilir.

İş Güvenliği Uzmanları İçin Yol Haritası

İş Güvenliği uzmanlarının, NFPA ile uyumlu ve etkin bir güvenlik yönetim sistemi kurabilmesi için önerilen adımlar:

1. Eğitim ve Belgelendirme
NFPA ve ilgili sistemler üzerine uluslararası sertifikalı eğitimlerin alınması.

2. Sektöre Özgü Standart Belirleme:
Her sektöre özel kritik NFPA standartlarının belirlenmesi (örneğin rafinerilerde NFPA 30, tekstilde NFPA 701 vb.)

3. Mevzuat Uyum Analizi:
Türk mevzuatı ile NFPA arasında örtüşen ve ayrışan alanların tespiti.

4. Risk Tabanlı Uygulama:
Yangın, patlama veya kimyasal maruziyet risklerinin NFPA verilerine göre yeniden değerlendirilmesi.

5. Dokümantasyon ve İzleme:
Periyodik testler, bakım faaliyetleri ve tatbikatlar NFPA’ye uygun şekilde planlanmalı ve belgelenmelidir.

Küresel Standartlarla Güvenli Geleceğe

NFPA standartları, sadece teknik bir referans seti değil, aynı zamanda güvenlik kültürünün evrensel bir dilidir. Türkiye’de iş güvenliği uzmanları, bu dili öğrenerek ve doğru biçimde uygulayarak, yalnızca mevzuat uyumunu değil, aynı zamanda kalıcı güvenlik alışkanlıklarını da işyerlerinde yerleştirebilirler.

Yangın, patlama ve elektriksel tehlikeler gibi yüksek riskli alanlarda, NFPA standartları sayesinde proaktif önlemler almak mümkündür. Her iş güvenliği uzmanı, sadece bugünün değil, geleceğin güvenliğini de şekillendirme sorumluluğuna sahiptir. Bu yolda NFPA, güçlü, bilimsel ve öncü bir rol üstlenmektedir.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

İlgili Mevzuat Arayanlar Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=200712937&MevzuatTur=21&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ National Fire Protection Association (NFPA) https://www.nfpa.org/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği2 Temmuz 2025
30 Haziran 2025

İnşaat Sektöründe Örnek 50 Kritik Risk Matrisi

İnşaat sektörü, doğası gereği çok disiplinli, dinamik ve yüksek riskli bir iş alanıdır. Gerek insan faktörünün yoğunluğu, gerekse ağır ekipman ve çalışma ortamının değişkenliği, iş kazalarının meydana gelme ihtimalini artırmaktadır. Özellikle yüksekten düşmeler, makine ile temas, elektrik çarpması ve yapısal çökme gibi ölümcül potansiyele sahip riskler, sahadaki en kritik tehditler arasında yer almaktadır.

Bu bağlamda, proaktif bir yaklaşımla geliştirilen “Kritik Risk Yönetimi Programı”, sadece mevzuata uyum sağlamakla kalmaz; aynı zamanda çalışanların hayatını korumak ve operasyonel devamlılığı sürdürülebilir kılmak açısından da yaşamsal bir rol oynar.

Elinizdeki bu örneklem çalışma; sahada sık karşılaşılan ancak gerçekleştiğinde ölümcül veya kalıcı hasar yaratabilecek olaylara odaklanarak, inşaat sektörüne özel, gerçek saha verileri ve uluslararası en iyi uygulamalar göz önünde bulundurularak hazırlanmış 50 adet kritik risk maddesini, her biri için olası ölümcül sonuçları, kontrol önlemleri, sorumlu kişiler, doğrulama yöntemleri ve uygulama sıklıkları ile birlikte sunmaktadır.

Faydalı olmasını temenni ediyorum…

İnşaat Sektöründen Örneklenmiş 50 Kritik Risk Matrisi Tablosu

Kritik RiskOlası Ölümcül SonuçKritik Kontrol ÖnlemleriSorumlu Kişi(ler)Doğrulama YöntemiUygulama Sıklığı
1. Yüksekten DüşmeÖlüm, omurilik yaralanması, felç– Çift kancalı düşüş durdurucu kullanımı
– Uygun ankraj noktası
– Kenar koruması (korkuluk + file)
– İskele uygunluğu kontrolü (TSE / TS EN 12811)
– Yüksekte çalışma izni ve eğitimi		Saha formeni
İSG uzmanı
Saha çalışanı		Gözle kontrol
İskele kontrol formu
Fotoğraf kayıt
İmza ile izin belgesi		Her gün, iş öncesi
2. Kapalı Alanda ÇalışmaZehirlenme, oksijen yetersizliği, boğulma– Gaz ölçüm cihazı ile ön test (O₂, CO, H₂S vb.)
– Havalandırma sistemi
– Gözlemci (standby person)
– Acil kurtarma planı ve tripod sistemi
– Eğitim ve yazılı izin		İSG uzmanı
Çalışma izin sorumlusu
Kapalı alan ekibi		Ölçüm kayıtları
İzin belgeleri
Video kaydı
Check-list		Her girişte
3. Vinçle Yük KaldırmaEzilme, kopma, ölüm– Sertifikalı operatör ve sapancı
– Çalışma alanı yaya girişine kapalı
– Yük limiti uygunluğu
– Halat/çelik kanca muayenesi
– Rüzgar hızı kontrolü		Vinç operatörü
Sapan işçisi
Saha şefi		Vinç kontrol listesi
Operatör sertifikası
Rüzgar ölçer verisi		Her kaldırmada
4. Elektriksel TemasElektrik çarpması, yanık, ölüm– Enerji izolasyonu (LOTO)
– İzolasyon etiketi, kilitli pano
– Uygun el aleti (VDE standartlı)
– Yetkisiz kişilerin erişimi engellenmiş pano		Elektrik teknikeri
İSG uzmanı
Şantiye şefi		Enerji kesim tutanağı
LOTO formu
Fotoğraf kanıt		Her müdahalede
5. Hareketli Makine TemasıEzilme, kopma, iç kanama– Geri görüş kamerası
– 360° uyarı sensörü
– Saha yaya yollarının işaretlenmesi
– Refakatçi ile hareket etme		Operatör
Yaya çalışan
Makine bakımcı		Gözlem
Video kaydı
Yol haritası		Günlük ve her çalıştırmada
6. Kazı ÇökmesiToprak altında kalma, boğulma, ölüm– 1.5 m üstü kazılarda şev, tahkimat, kuyu
– Kapanan alan tabelası
– Kazı derinliği ve tipi uygunluğu kontrolü		Kazı şefi
İSG uzmanı
Jeoteknik müh.		Kazı kontrol formu
Harita/kesit
Fotoğraf		Kazı öncesi ve her gün
7. Patlayıcı/Parlayıcı OrtamYangın, patlama, ağır yanık– Kıvılcım kaynağı engelleme
– Gaz ölçümü
– Statik topraklama sistemi
– Uygun KKD (alev geciktirici kıyafet)
– Kaynak izni sistemi		Kaynakçı
İSG uzmanı
Saha formeni		Kaynak izin belgesi
Gaz ölçüm cihazı kaydı
Gözlem		Her kaynak işinde
8. Asılı Yük Altında ÇalışmaKafa travması, ölüm– Asılı yük altına kesinlikle girilmez uyarısı
– Yükün dengede olması ve kilitlenmesi
– İkaz şeridi ile alan sınırlandırması
– Vinçte overload sensörü		Operatör
Saha güvenliği
Sapan işçisi		Gözlem
Giriş yasak alan kontrol listesi		Her kaldırma anında
9. Toksik / Kimyasal Madde TemasıSolunum yetmezliği, yanık, zehirlenme– Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (SDS) bulunur
– Uygun KKD: Maske, gözlük, eldiven
– Kapalı sistem transferi yapılır
– Uygun havalandırma ve emici sistemler		Kimyasal sorumlusu
İSG uzmanı		SDS denetimi
Kullanım talimatı imzası
KKD kontrol		Kimyasal kullanımı öncesi
10. Gürültü MaruziyetiKalıcı işitme kaybı– Ortam dB ölçümü (85 dB üstü riskli)
– Kulak tıkacı ve kulaklık kontrolü
– Gürültülü alan tabelası
– Maruziyet süresi yönetimi		Çalışan
İSG uzmanı
İK birimi		Ses ölçüm cihazı raporu
KKD kullanımı gözlemi		Haftalık ölçüm + anlık kontrol
Kritik RiskOlası Ölümcül SonuçKritik Kontrol ÖnlemleriSorumlu Kişi(ler)Doğrulama YöntemiUygulama Sıklığı
11. İskele sökümü sırasında bağlantı kopmasıDüşme, ezilmeMühendis onaylı söküm planı, düşmeye karşı koruma sistemleriŞantiye Şefi, İskele Ekip LideriKontrol listesi, saha gözlemiHer söküm öncesi
12. Vinç altında izinsiz personel geçişiEzilme, ölümVinç operasyon bölgesi işaretlenmesi, spotter atamasıVinç Operatörü, Saha MühendisiKamera ve spotter gözlemiGünlük
13. Elektrik panosu açıkta çalıştırılmasıElektrik çarpması, yanmaKilitleme/etiketleme (LOTO), IP korumalı panoElektrik Teknikeri, EKB SorumlusuGerçek zamanlı denetimHaftalık
14. Şevli kazılarda dik açılı kazı yapılmasıGöçük, toprak altında kalmaŞev stabilite kontrolü, kazı planı, destek sistemiŞantiye Mühendisi, Kazı OperatörüAletli şev ölçümü, görsel kontrolHer vardiya
15. Yetersiz iskandil (denge ağırlığı) ile kule vinç kurulumuDevrilme, çoklu ölümMühendis onaylı kurulum, üretici talimatına uygun montajKule Vinç Yetkili Firması, Şantiye ŞefiBelge kontrolü, saha denetimiKurulum anında
16. Tavan ankrajı olmayan yüksekte çalışmaSerbest düşme, ölümYaşam hattı kurulumu, düşüş durdurucu sistemİş Güvenliği Uzmanı, Ekip LideriEkipman listesi ve bağlantı kontrolüGünlük
17. Gece çalışmasında yetersiz aydınlatmaDüşme, çarpma, kazaLüksmetre ile ölçüm, portatif kule aydınlatmalarGece Vardiya Amiri, ElektrikçiLüksmetre kayıtlarıHer gece vardiyası
18. El aletlerinde izolasyon hatasıElektrik çarpmasıPeriyodik test/etiketleme, çift izolasyon kontrolüElektrik TeknikeriTest cihazı ile ölçümAylık
19. Asansör boşluğu çevresinde bariyer eksikliğiSerbest düşme, çoklu yaralanmaSabit bariyer sistemi, uyarı işaretleriForman, İş Güvenliği UzmanıFiziksel kontrol ve fotoğraf kaydıGünlük
20. Prefabrik panel montajında geçici sabitleme yapılmamasıPanel düşmesi, ölümGeçici kilit sistemleri, montaj sırası denetimiPrefabrik Montaj Şefi, MühendisSaha uygulama kontrolüHer montajda
21. Kaynak işlemi yakınında yanıcı madde bırakılmasıPatlama, yangınAteşli çalışma izin formu, 10 metre çevresel temizlikKaynakçı, Güvenlik ŞefiGörsel kontrol ve belge denetimiHer işlem öncesi
22. Beton mikseri dönüş alanında personel varlığıEzilme, travmatik ölümSpotter eşliğinde yönlendirme, uyarı levhalarıBeton Pompa OperatörüGözlem ve kamera kaydıHer dökümde
23. Rüzgarlı havada panel kaldırılmasıPanel uçması, düşmeRüzgar hızı ölçümü, işin durdurulmasıSaha Amiri, Kaldırma OperatörüAnemometre kayıtlarıHer kaldırma öncesi
24. Gaz birikimi olan tünel girişinde izinsiz çalışmaBoğulma, patlamaGaz dedektörü kullanımı, havalandırma planıTünel Şefi, İSG UzmanıCihaz log kontrolüHer vardiya başı
25. Kesici aletlerin kontrolsüz taşınmasıKesilme, amputasyonKesici koruma aparatı, kapalı taşıma çantasıUstabaşı, Ekip LideriGörsel saha kontrolüGünlük
26. Asansör kabini olmadan kat kapısı açık bırakılmasıKat boşluğuna düşmeGeçici kapak + kilitlenebilir geçişElektrik ve Mekanik ŞefiFiziksel kontrolHer kat geçişinde
27. Malzeme istifinin aşırı yüksek yapılmasıDevrilme, ezilmeRaflı istif sistemi, yükseklik sınırıDepo Sorumlusu, Forklift OperatörüCetvelle ölçüm, görsel kontrolHaftalık
28. Aşırı sıcak havada sıvı kaybına bağlı bayılmaYüksekte bayılma, düşmeSıvı takviyesi, 45 dakikada bir gölge molasıEkip Şefi, Sağlık PersoneliMola çizelgesi ve saha gözlemiGünlük
29. Kaldırma araçlarında yük dengesizliğiVincin devrilmesiDenge hesap çizelgesi, forklift adaptör kontrolüLojistik Şefi, Vinç OperatörüYük kartı ve saha gözlemiHer kaldırma
30. Asbestli malzemenin kontrolsüz kesimiSolunumla maruziyetRisk analizi sonrası izole alan ve P3 maskeSaha Mühendisi, İSG UzmanıBelge kontrolü, hava örneklemesiHer uygulama öncesi
Kritik RiskOlası Ölümcül SonuçKritik Kontrol ÖnlemleriSorumlu Kişi(ler)Doğrulama YöntemiUygulama Sıklığı
31. Beton döküm sırasında vibratör kablosunun kopmasıElektrik çarpmasıİzole vibratör kullanımı, kablo bütünlüğü kontrolüElektrik TeknikeriGörsel ve cihazla kontrolHer döküm öncesi
32. Kalıp sisteminin yanlış kurulumuKalıp çökmesi, göçük altında kalmaStatik hesaplı ve mühendis onaylı kalıp sistemiKalıp Formeni, Saha MühendisiProje kontrolü ve saha gözlemiHer kurulumda
33. Römorklu araçların kontrolsüz manevrasıEzilmeGeri vites uyarı sistemi, manevra rehberi görevlendirmeAraç Sürücüsü, Lojistik AmiriKamera takibi, saha gözlemiHer giriş-çıkışta
34. Yağmurlu zeminde mobil vinç kullanımıKayma, devrilmeStabil zemin tespiti, vinç altı plakalarıVinç Operatörü, Şantiye ŞefiZemin sertliği ölçümü, vinç denge testiHer kurulumda
35. Yetersiz havalandırmalı kapalı alan çalışmasıBoğulma, gaz zehirlenmesiKapalı alan izin formu, gaz dedektörü, ventilatörKapalı Alan Sorumlusu, İSG UzmanıGaz ölçüm cihazı, evrak kontrolüHer giriş öncesi
36. Hatalı ankraj yerleştirmeDüşmeAnkraj noktası test cihazı kullanımı, mühendis onayıMontaj Ekibi, İş Güvenliği UzmanıCihazla test ve belge kontrolüHer kurulumda
37. Merdiven sabitlemeden kullanımDüşmeSabitleme kayışları, 4:1 açı kuralı eğitimiEkip LideriGörsel kontrolGünlük
38. Vinç kancasında kilitleme olmamasıYük düşmesi, ölümEmniyet tırnaklı kanca kullanımıVinç OperatörüDonanım kontrol listesiHer vardiya
39. Hızlı beton priz reaksiyonu ile oluşan sıcaklıkYanık, kimyasal etkiÖzel katkılı beton, koruyucu eldiven kullanımıBeton Tedarikçisi, UstabaşıMalzeme güvenlik bilgi formu kontrolüHer kullanımda
40. Polietilen torbaların iskelede uçuşmasıGörüş engeli, düşmeMalzeme sabitleme, rüzgar perdesiİskele Kurulum EkibiFiziksel saha denetimiGünlük
41. Yüksekte sabit olmayan malzeme bırakılmasıMalzeme düşmesi, yaralanmaMalzeme sepeti ve kutusu kullanımıEkip Şefi, Saha AmiriGözlem ve fotoğraf kaydıHer vardiya
42. Taşlama sırasında kıvılcım sıçramasıYangın, göz yaralanmasıKıvılcım perdesi, yüz siperliği kullanımıUstabaşı, İş Güvenliği UzmanıKKD ve ekipman kontrolüGünlük
43. Düşük izolasyonlu aydınlatma armatürüElektrik çarpmasıIP65 üzeri armatür kullanımıElektrik UstasıÖlçüm cihazı ile kontrolAylık
44. Vinçle insan taşınmasıDüşme, ölümPersonel taşıma kafesi, mühendis onayıVinç Operatörü, Kaldırma Ekipmanı YetkilisiKafes sertifikası, görsel kontrolHer kullanım öncesi
45. Asfaltlama sırasında sıcak bitümle temasYanıkIsıya dayanıklı KKD, döküm bariyerleriAsfalt Ekibi ŞefiKKD kontrolüGünlük
46. Soğuk havada iskele platformunda buzlanmaKayma, düşmeTuzlama, kaymaz zemin örtüsüİskele Sorumlusu, İş Güvenliği UzmanıSaha gözlemi, hava durumu kontrolüHer sabah vardiya
47. Vinç halatlarında çatlak/sarım hatasıHalat kopması, yük düşmesiGünlük halat kontrol listesi, üretici talimatıVinç OperatörüHalat inceleme formuHer vardiya başı
48. LPG tüpünün yanlış depolanmasıPatlama, yangınDikey, havalandırmalı tüp dolabı, uzaklık kriterleriDepo SorumlusuSaha kontrol listesiHaftalık
49. Kazı alanı kenarında emniyetsiz malzeme yığılmasıToprak kaymasıMalzeme emniyet sınırına göre yığılmaKazı Operatörü, MühendisMesafe ölçüm cihazı ile kontrolHer kazı gününde
50. Prefabrik döşeme boşluğunun açık bırakılmasıSerbest düşmeMetal geçici kapak, işaretli bariyerPrefabrik Montaj EkibiFiziksel saha kontrolüHer döşeme yerleştirmesi sonrası

📌 📌 📌

Açıklayıcı Notlar

  • Kritik Risk: Sektöre özgü en tehlikeli durumlardan 50 tanesi örneklem olarak seçilmiştir.
  • Kritik Kontroller: Mühendislik, idari ve bireysel kontrol önlemleri birlikte verilmiştir.
  • Sorumlu Kişiler: Önleme ve doğrulamada aktif rol alması gereken tüm unvanlar belirtilmiştir.
  • Doğrulama Yöntemi: Belgeli, izlenebilir ve gözlemlenebilir yöntemlere odaklanılmıştır.
  • Uygulama Sıklığı: Proaktif kültür için mümkün olan en sık denetim aralığı önerilmiştir.

İnşaat projelerinde güvenlik kültürünün sürdürülebilir şekilde gelişmesi, yalnızca prosedürlerin değil, saha uygulamalarının ve liderlik anlayışının da değişimiyle mümkündür. Kritik risklerin sistematik şekilde analiz edilmesi, ölümcül kazaların önlenmesinde istatistiksel değil, yaşamsal bir fark yaratır.

Bu çalışma, şantiyelerde sıkça karşılaşılan tehlikelerin ötesine geçerek, “ne olabilir?” sorusunu bilimsel, davranışsal ve operasyonel verilerle yanıtlamayı hedeflemiştir. 50 kritik riskin tanımlandığı bu tablo, yalnızca mevcut tehlikeleri listelemekle kalmayıp; her bir riskin kim tarafından, ne zaman, nasıl ve hangi sıklıkla kontrol edilmesi gerektiğini detaylıca ortaya koymaktadır.

Unutulmamalıdır ki, kritik riskleri belirlemek bilgi; yönetmek ise irade ister.
Bu irade, yalnızca mevzuata uyum değil, aynı zamanda her çalışanın sağ salim evine dönmesini ilke edinmiş bir yönetim anlayışı ile mümkündür.

Güvenli bir inşaat, sadece projeyi değil; insan hayatını da inşa eder.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği30 Haziran 2025
29 Haziran 2025

İş Güvenliği Uzmanları İçin SEVESO III’ün Şifreleri

Sanayi tesislerinin büyümesi, üretim kapasitelerinin artması ve tehlikeli kimyasalların daha yaygın kullanımı, beraberinde büyük endüstriyel kazaların potansiyelini de artırmıştır. Bu tür kazalar sadece işyerindeki çalışanları değil, çevreyi, halk sağlığını ve ekonomik yapıyı da tehdit eder hale gelmiştir. Avrupa Birliği, bu riskleri önleyebilmek için 1982 yılında “SEVESO Direktifi”ni çıkarmıştır.

Seveso I (82/501/EEC): 1982 yılında kabul edilmiştir. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesine yönelik temel çerçeveyi oluşturmuştur.

Seveso II (96/82/EC): 1996’da yürürlüğe girmiştir. Risk değerlendirmesi, acil durum planları ve halkın bilgilendirilmesi gibi ek yükümlülükler getirmiştir.

Seveso III (2012/18/EU): 2015’te yürürlüğe girmiştir. Kimyasalların sınıflandırılması için CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) yönetmeliğine uyum sağlanmış ve halkın bilgilendirilmesi güçlendirilmiştir.

Direktifin son güncellenmiş hali SEVESO III Direktifi olarak anılmaktadır.

Türkiye, Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde SEVESO III Direktifi’ni iç hukuk sistemine dâhil etmiş ve buna uygun mevzuat düzenlemeleri yapmıştır.

Bu yazıda, SEVESO III Direktifi‘nin temel kavramlarını, kapsamını, yükümlülüklerini ve Türkiye’deki uygulamasını siz iş güvenliği uzmanlarına sunuyorum.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

SEVESO III Direktifi Nedir?

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin bulunduğu veya işleme tabi tutulduğu tesislerde meydana gelebilecek büyük kazaların önlenmesini ve bu tür kazaların etkilerinin sınırlandırılmasını hedefleyen Avrupa Birliği direktifidir.

Adını 1976 yılında İtalya’nın Seveso kentinde bir kimyasal fabrikanın patlaması sonucu ortaya çıkan ve ciddi çevresel ve sağlık sorunlarına neden olan kazadan alır. Bu olay, Avrupa’da sanayi güvenliği konusundaki yaklaşımın kökten değişmesine neden olmuştur.

Direktifin Kapsamı

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin belirli eşik miktarların üzerinde bulundurulduğu tesisleri kapsamaktadır.

Bu maddeler genellikle:

  • Yanıcı sıvılar ve gazlar (örneğin: pentan, propan),
  • Toksik ve çok toksik maddeler (örneğin: siyanür bileşikleri),
  • Oksitleyici, patlayıcı veya çevre için tehlikeli kimyasallardır.

Yönetmelik kapsamında tesisler, ellerindeki tehlikeli madde miktarlarına göre ikiye ayrılır:

  1. Alt Seviye Kuruluşlar
  2. Üst Seviye Kuruluşlar

Alt ve üst seviyeler, yönetmelikte tanımlanan eşik değerlerle belirlenir. Üst seviyedeki kuruluşlar için yükümlülükler daha fazladır çünkü riskler daha büyüktür.

Temel Amaç ve Hedefler

SEVESO III Direktifi‘nin üç temel hedefi vardır:

  1. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesi
  2. Kazaların etkilerinin azaltılması
  3. Kazaya müdahale ve acil durum planlaması

Bunlar, hem teknik önlemler hem de organizasyonel süreçlerle sağlanır.

Türkiye’de Uygulama – Mevzuat Altyapısı

SEVESO III Direktifi, Türkiye’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde yürürlüğe alınmış ve şu mevzuatlar ile iç hukuk sistemine entegre edilmiştir:

Bu kapsamda, iş güvenliği uzmanları özellikle BEKAY Yönetmeliği’ni detaylı şekilde bilmeli ve tesislerde uygulanmasını sağlamalıdır.

İş Güvenliği Uzmanlarının Rolü

SEVESO III kapsamında iş güvenliği uzmanlarının aktif ve sürekli görevleri bulunur. Bunlar şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Tehlikeli Maddelerin Envanteri

Her bir tesisin, sahasında bulunan kimyasalları tehlike sınıflarına ve miktarlarına göre sınıflandırması gerekir. İş güvenliği uzmanları, bu envanterin güncel tutulmasını ve yönetmelikteki eşiğin aşılıp aşılmadığını denetlemelidir.

2. Risk Analizi ve Değerlendirme

Büyük kaza senaryoları, domino etkisi, yangın-patlama riskleri gibi olası tehditler bilimsel yöntemlerle analiz edilmelidir. Türkiye’de bu değerlendirmeler genellikle “Büyük Kaza Senaryo Dokümanı (BKSD)” ve “Güvenlik Raporu” adı altında hazırlanır. Bu belgelerin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanları işletmenin mühendisleri ile birlikte çalışmalıdır.

3. Acil Durum Planları

İç Acil Durum Planları (İADP), alt seviye ve üst seviye kuruluşlar için zorunludur. Bu planlar; yangın, sızıntı, patlama gibi senaryolara göre tahliye, müdahale, bilgilendirme ve kontrol süreçlerini kapsar. İş güvenliği uzmanı bu planların uygulanabilirliğini ve eğitimlerle desteklenmesini sağlar.

4. Çalışanların Bilgilendirilmesi

Çalışanlara tehlikeli maddelerle ilgili riskler, alınacak önlemler ve acil durumda yapılması gerekenler hakkında sürekli eğitim verilmelidir. Bu yükümlülük, doğrudan SEVESO’nun eğitim ve bilgilendirme şartlarıyla ilişkilidir.

5. Denetim Süreçleri

Bakanlık tarafından yapılan denetimlerde, iş güvenliği uzmanının hazırladığı evraklar, yapılan risk analizleri, güvenlik kültürü uygulamaları gözden geçirilir. Eksiklikler doğrudan öncelikle işveren ve vekilinin olup iş güvenliği uzmanın sorumlulukları hem kanun – yönetmelikler hem de işletme içi belgeler ile sınırlıdır.

SEVESO III ile Gelen Yenilikler

SEVESO III Direktifi, önceki versiyonlara göre bazı önemli değişiklikler ve iyileştirmeler içermektedir:

Kimyasalların CLP Tüzüğü’ne göre sınıflandırılması: Maddenin tehlike durumu artık CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) sistemine göre yapılır.

Kamu Bilgilendirme Zorunluluğu: Artık halkın da büyük kaza riski olan tesisler hakkında bilgilendirilmesi zorunludur.

Arazilerin planlanması: Tesislerin konumu, çevresindeki yerleşim yerlerine olan mesafe dikkate alınmalıdır.

Şeffaflık ve raporlama: Tüm veriler çevre otoritesine raporlanmalı, güncellenmeli ve istenildiğinde kamuoyuna sunulmalıdır.

Uyum Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Türkiye’de özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde SEVESO yükümlülüklerinin tam olarak anlaşılmaması veya uygulanmasında eksiklikler yaşanmaktadır. İş güvenliği uzmanlarının bu noktada danışmanlık becerilerini geliştirmeleri, mevzuat takibini sıklaştırmaları gerekmektedir.

Bazı temel sorunlar şunlardır:

  • Kimyasal envanterinin eksik veya yanlış tutulması
  • Acil durum planlarının sadece “kâğıt üzerinde” kalması
  • Eğitimlerin yetersiz veya teorik olması
  • Güvenlik raporlarının uzman olmayan kişilerce hazırlanması

Sonuç ve Öneriler

SEVESO III Direktifi, yalnızca büyük kazaları önlemeye yönelik bir belge değil, aynı zamanda sürdürülebilir sanayi güvenliğini sağlayacak bir yaşam kültürüdür. Türkiye’de bu kültürün yerleşebilmesi için iş güvenliği uzmanlarının aktif rol üstlenmesi hayati önem taşır. (Yetkili makamların işletme yetki izni -denetimi – takibi mekanizmalarını tam ve yetkin işlettiğini varsayarak…)

Bu bağlamda şu öneriler öne çıkar:

  1. Mevzuatın sürekli takibi yapılmalı, yönetmelikteki değişiklikler hızla adapte edilmelidir.
  2. Eğitimler sadece çalışanlara değil, yönetime de verilmelidir. Karar vericiler riskleri anlamadıkça kalıcı çözümler geliştirilemez.
  3. Multidisipliner çalışma teşvik edilmelidir. Kimya mühendisleri, çevre mühendisleri, iş güvenliği uzmanları birlikte hareket etmelidir.
  4. Saha denetimleri göz ardı edilmemelidir. Kağıt üzerinde yapılan işler değil, sahadaki gerçek durum önemlidir.
  5. Halkın bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. Özellikle yerleşim yerlerine yakın tesislerde yaşayan halkın bilgi sahibi olması acil durumlarda kaosu önleyecektir.

Sonuç olarak, SEVESO III Direktifi Türkiye için sadece bir uyum yükümlülüğü değil, aynı zamanda çağdaş sanayi yönetiminin temel taşıdır. Bu taşı yerli yerine oturtmak için iş güvenliği uzmanlarına düşen görev büyüktür.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Mevzuat Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Bekra (Seveso) https://ced.csb.gov.tr/bekra-i-82669

⭐️⭐️ Seveso Direktifinin Ortaya Çıkışı https://bekrapedia.cevre.gov.tr/seveso-ortaya-cikis

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ VE ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31298&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK GÜVENLİK RAPORU TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31436&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31437&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANI TEBLİĞİ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200630-10.htm

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARDA UYGULANACAK DÂHİLİ ACİL DURUM PLANLARI HAKKINDA TEBLİĞ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=34773&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Seveso Direktifi: AB’nin Yeşil Hidrojen Geçişinde Endüstriyel Güvenliğin Güçlendirilmesi ve Risklerin Önlenmesi https://med-gem.eu/PitstopMeeting2-LSamarelli

⭐️⭐️ AB Konseyi Seveso Direktiflerinin Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’da uygulanmasına ilişkin eleştirel bir bakış açısı https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582020317821

⭐️⭐️ Seveso kazası: 40 yıllık sağlık araştırmalarına ve ötesine bir bakış https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6221983/

⭐️⭐️ 24 Haziran 1982 tarihli 82/501/EEC sayılı Konsey Direktifi, belirli endüstriyel faaliyetlerin büyük kaza tehlikeleri hakkında SEVESO I https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1982/501/oj/eng

⭐️⭐️ Tehlikeli maddeleri içeren büyük kaza tehlikelerinin kontrolüne ilişkin 9 Aralık 1996 tarihli 96/82/EC sayılı Konsey Direktifi SEVESO II https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=CELEX%3A31996L0082

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği29 Haziran 2025
28 Haziran 2025

İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü

1. Neden İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü olmalı?

Günümüzde işyerleri yalnızca üretim ve hizmet merkezleri değil, aynı zamanda çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal güvenliğinin sağlandığı mekânlar olmalıdır.

“Hedefli bireysel şiddet” ve “grup çatışması riski” gibi tehditler, yalnızca bireyleri değil tüm işyeri ortamını etkileyen, kimi zaman ciddi yaralanmalara ve hatta ölümlere varan sonuçlar doğurabilen gerçek ve göz ardı edilemez tehlikelerdir.

Risklerin kaynağında genellikle fark edilmeyen veya bildirilmeyen tehdit unsurları yer almaktadır. Bu nedenle, çalışanların maruz kalabileceği veya tanıklık edebileceği şiddet potansiyelinin sistematik biçimde raporlanması, değerlendirilmesi ve önlenmesi amacıyla her işyerinde uygulanabilir, şeffaf ve erişilebilir bir “Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü“nün oluşturulması, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında bir zorunluluk olduğu kadar, işverenin özen yükümlülüğünün de asli parçasıdır.

2. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürünün Hukuki Dayanakları

İşyerlerinde şiddet riskine karşı önlemler alınması yükümlülüğü, aşağıdaki mevzuat hükümlerine dayanmaktadır:

  • 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
    • Madde 4: İşverenin genel yükümlülüğü
    • Madde 10: Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma
    • Madde 11: Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım
  • 4857 sayılı İş Kanunu
    • Madde 77: İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülük
    • Madde 24 ve 25: Derhal fesih halleri (şiddet davranışları gerekçe olabilir)
  • Türk Ceza Kanunu
    • Madde 96: Eziyet
    • Madde 106: Tehdit
    • Madde 117: İş ve çalışma hürriyetinin ihlali
  • İşyerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Genelgesi (2011)

3. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedüründeki Tanımlar

İşyeri şiddeti: Çalışanlara yönelik olarak gerçekleşen, fiziksel saldırı, tehdit, hakaret, yıldırma (mobbing), sözlü taciz, psikolojik baskı, grup içi çatışma ve benzeri davranışların tümünü ifade eder.

Şiddet riski: Henüz gerçekleşmemiş, ancak ihmal edildiğinde potansiyel olarak çalışanlara zarar verebilecek şiddet eğilimli olayların ihtimali.

Şiddet riski bildirimi: Bir çalışanın, kendisine ya da diğer çalışanlara yönelik oluşabilecek bir şiddet tehdidini işverene veya yetkili birime yazılı ya da sözlü olarak iletmesi.

4. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü Temel Aşamaları

4.1. Riskin Fark Edilmesi

Çalışan ya da gözlemci kişi aşağıdaki örnek durumlarla karşılaştığında şiddet riski algısı oluşabilir:

  • Sürekli olarak tehdit, hakaret veya fiziksel sataşmaya maruz kalmak
  • Aile bireylerinden, eski eşlerden, grup üyelerinden tehdit almak
  • Kan davası, husumet gibi nedenlerle kişisel güvenliğin tehdit altında olması
  • Mesai arkadaşları arasında artan gerilim, sosyal dışlama, sözlü saldırılar
  • Müşteri ya da ziyaretçiden gelen tehdit içerikli mesajlar

4.2. İlk Bildirim

Bildirim şekilleri:

  • Yazılı bildirim (Dilekçe, elektronik form, mail)
  • Sözlü bildirim (İK’ya, amire, İG uzmanına)
  • Anonim kutular veya mobil uygulamalar üzerinden

İçerik:

  • Şiddet riski algısının kim tarafından, ne zaman, nasıl fark edildiği
  • İlgili kişilerin kimlik bilgileri
  • Şiddet tehdidinin içeriği (fiziksel, sözlü, psikolojik vb.)
  • Önceki benzer olaylar varsa bunların özeti

4.3. Değerlendirme Süreci

Bildirim üzerine görevlendirilen birim (İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu, İK birimi, Rehberlik servisi veya Şiddet Önleme Komisyonu) aşağıdaki adımları izler:

  1. Bildirimi kayda alır (KVKK kapsamında gizlilik sağlanarak)
  2. Şiddet riskinin seviyesini belirler:
    • Düşük: Anlık öfke, sözlü gerginlik
    • Orta: Sürekli tehdit, husumet geçmişi
    • Yüksek: Silahlı tehdit, fiili saldırı ihtimali
  3. Taraflar ayrı ayrı dinlenir
  4. Tanık ifadeleri toplanabilir
  5. Gerekirse kolluk kuvvetlerine ön bildirimde bulunulur

5. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Sonrası Müdahale ve Önlem Planı

Riskin seviyesi tespit edildikten sonra işveren aşağıdaki önlemleri almalıdır:

5.1. Fiziksel Önlemler

  • Kamera sistemlerinin etkinliği artırılır
  • Giriş-çıkışlar kontrol altına alınır
  • Tehlike altındaki çalışan geçici süreyle başka birime alınabilir
  • Gerekirse özel güvenlik desteği sağlanır

5.2. Organizasyonel Önlemler

  • Husumet tarafları fiziksel olarak ayrı birimlerde konumlandırılır
  • Vardiya planlaması yapılır (aynı anda bulunmamaları sağlanır)
  • Şiddet tehdidi olan kişi hakkında disiplin süreci başlatılır
  • Gerekirse iş akdi sona erdirilir (4857/25. madde gereği)

5.3. Psikososyal Destek

  • Taraflara işyeri rehberlik birimi ya da dış destekle psikolojik danışmanlık sağlanır
  • Mobbing veya tehdit sonrası travma etkileri için psikolog/psikiyatrist yönlendirmesi yapılabilir

6. İşyerinde Şiddet Riski Bildirim Gizliliği ve Koruma İlkeleri

Şiddet riski bildiriminde bulunan kişi:

  • Kesinlikle işten çıkarılamaz veya cezalandırılamaz
  • Diğer çalışanlarca dışlanamaz
  • Bildirimi değerlendiren tüm yetkililer gizlilik kuralına uymakla yükümlüdür

Aksi uygulamalar 4857 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında “eşit davranma ilkesine aykırılık” teşkil eder.

7. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü İzleme ve Raporlama

Şiddet vakalarıyla ilgili olarak:

  • Olay sonrası raporlar tutulur
  • Risk değerlendirmesi güncellenir
  • Yılda en az bir kez “şiddet olayları değerlendirme toplantısı” yapılır
  • Eğitim ve farkındalık çalışmaları planlanır

8. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Hakkında Eğitim ve Farkındalık

İşyerinde şiddetin önlenmesine dair yılda en az bir defa şu içerikte eğitimler düzenlenmelidir:

  • Şiddet türleri ve belirtileri
  • Bildirim süreci ve haklar
  • Kriz anında doğru tepki
  • Şiddet mağdurlarının korunması
  • Kurumsal destek mekanizmaları

9. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü Sonuç ve Sorumlulukları

Şiddet riski bildirimi prosedürü;

  • Çalışanların kendilerini güvende hissetmelerini sağlar
  • İşverenin hukuki sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olur
  • Şiddet olaylarını önceden tespit ederek, zararların önlenmesini mümkün kılar

10. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü Oluşumu Sonrası

İşyerlerinde hedefli bireysel şiddet ve grup çatışması gibi öngörülebilir şiddet riskleri karşısında sessiz kalmak veya bu tehditleri “olağan” kabul ederek görmezden gelmek, yalnızca çalışan güvenliğini değil, işverenin hukuki sorumluluğunu da doğrudan etkileyen ciddi bir ihmaldir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesi uyarınca işveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.

Bu kapsamda risk değerlendirmesine tüm olası tehditlerin –şiddet dahil– açıkça ve somut biçimde dâhil edilmesi, irdelenmesi ve sonuçlarının önlenmesine yönelik tedbirlerin alınması esastır.

Birçok Yargıtay kararında da görüldüğü üzere, işverenin çalışanının maruz kalacağı saldırı riskini önceden bildiği ya da bilebilecek durumda olduğu hâllerde, gerekli önlemleri almaması doğrudan sorumluluğuna neden olmaktadır.

Bu bağlamda, “Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü” yalnızca bir evrak düzeni değil; çalışanların maruz kalabileceği tehditlerin erken tanılanması, risklerin kontrol altına alınması ve toplu güvenliğin sağlanması adına hayati bir iş sağlığı ve güvenliği mekanizmasıdır.

Etkin bir bildirim kültürü oluşturmak, hem çalışan haklarına duyulan saygının hem de işverenin özen yükümlülüğünün en somut göstergelerindendir.

Her işyerinde bu prosedür; İSG Kurulu kararı ile yazılı hale getirilmeli, tüm çalışanlara duyurulmalı ve uygulanması titizlikle izlenmelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

İş Sağlığı ve Güvenliği konusundaki makalelerimiz ve teknik yazılarımızda eksiklerimiz olabilir. Bizlere her zaman ulaşılabilirsiniz.

Bizlerle nilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile web sitemizi ve içindeki yazıları iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği28 Haziran 2025
22 Haziran 2025

Pentan Tankı Patlama Riski Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırkıncı Pentan Tankı Patlama Riski Analizini inceleyebilirsiniz.

Kritik Bir Gerçeklik

Kimyasal maddelerin depolandığı endüstriyel tesisler, modern üretim süreçlerinin vazgeçilmez bileşenleridir. Ancak bu tesislerin merkezinde yer alan tanklar, içinde barındırdıkları uçucu ve yanıcı maddeler nedeniyle yüksek derecede risk potansiyeli taşırlar. Bu bağlamda, pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı olan hidrokarbonların depolandığı tanklar, ciddi endüstriyel kazaların tetikleyicisi olabilecek niteliktedir.

Pentan, özellikle petrol rafinasyon süreçlerinde ve köpük üretimi gibi birçok sanayi kolunda kullanılan hafif bir alifatik hidrokarbondur. Ancak çevresel koşullarla kolayca buharlaşabilmesi, havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilmesi ve düşük tutuşma sıcaklığı nedeniyle yüksek tehlike sınıfı içinde değerlendirilir. Bu nedenle, pentan tanklarına ilişkin yapılacak her risk değerlendirmesi yalnızca teorik değil, aynı zamanda can ve mal güvenliği açısından yaşamsal bir önem taşır.

Bir pentan tankında meydana gelebilecek patlama riskleri, insan hataları, ekipman arızaları, dış fiziksel etkiler, bakım yetersizlikleri ve kontrol sistemlerindeki zafiyetler gibi parametreler eşliğinde ele almaya çalıştım. Teknik verilerle desteklemeye çalıştığım bu çalışmayı; SEVESO III Direktifi, NFPA (National Fire Protection Association) standartları, ATEX yönergeleri ve Türkiye’deki ilgili mevzuatlar çerçevesinde hazırlamaya çalıştım.

Ayrıca, sadece tehlikenin boyutlarını değil, önleme ve azaltma stratejilerini de kapsayan bu analiz, iş güvenliği uzmanlarının, proses mühendislerinin, acil durum planlayıcılarının ve tesis yöneticilerinin karar süreçlerine katkı sağlamasını umut ediyorum.

Sadece yasal yükümlülüklerin değil; aynı zamanda etik sorumlulukların da bir gereği olarak, çalışanların ve çevrenin korunmasına odaklanılmalıdır. Çünkü iyi bir risk analizi yalnızca kâğıt üzerinde kalan bir süreç değil; aynı zamanda bir güvenlik kültürünün temeli ve süreklilik arz eden bir davranış biçimidir.

Pentan Tankı Patlama Riski Analizi

Tehlike BaşlığıOlası NedenlerEtkilenen Alanlar / SistemlerOlası SonuçlarMevcut / Önerilen KontrollerOlasılıkŞiddetRisk Skoru
Kapalı alanda gaz birikimiHavalandırma eksikliğiTank içi, dolum istasyonuPatlama, ölümSürekli gaz seviye ölçümü3515
Yüksek buhar basıncı oluşumuSıcaklık artışıTank yapısıTankın patlamasıTank basınç sensörleri ve alarm sistemi3515
Buhar kaçaklarının birikimiSızıntılarBoru hatlarıPatlamaSızıntı tespiti ve hızlı müdahale sistemi3515
Ex-proof olmayan ekipman kullanımıYanlış ekipman seçimiElektrikli aksamlarKıvılcım ve patlamaEx-proof ekipman zorunluluğu2510
Gaz dedektörlerinin çalışmamasıSensör arızasıTank çevresiGaz birikimi, patlamaDedektörlerin periyodik testi3515
Sıcak yüzeylerin yanıcı gazla temasıOperasyonel hataPompa motorları, vanalarPatlamaSıcak yüzey izolasyonu3515
Alev tutucu eksikliğiTesisat yetersizliğiHavalandırma hatlarıPatlama yayılmasıAlev tutucu montajı3515
Ani basınç değişimiİşletme hatasıTanklarTank deformasyonu, patlamaBasınç regülasyon sistemleri3515
Tank boşaltımında hızlı buharlaşmaHatalı prosedürDolum boşaltım sistemleriBuhar patlamasıKontrollü boşaltım prosedürü3515
Yanıcı buhar ile oksijenin karışımıSızıntı ve açık hava temasıTank çevresiPatlayıcı atmosfer oluşumuATEX direktifine uyum3515
Dolum sırasında aşırı dolulukOtomatik kesme sistemi arızasıDolum sistemleriTaşma ve patlama riskiSeviye ölçüm ve alarm sistemleri3515
Kapalı alan çalışmasında ateşleme kaynaklarıİSG prosedür eksikliğiTank içiPatlamaSıcak iş izin prosedürü3515
İhmal edilen küçük gaz kaçaklarıDikkatsizlikBoru hatlarıBirikim sonucu patlamaKaçak tarama programı3515
Dış sıcaklık dalgalanmalarıHava koşullarıTanklarBasınç artışı ve patlamaİklimlendirme çözümleri2510
Yetersiz inert gaz kullanımıProsedür eksikliğiTank içi atmosferYanıcı karışım oluşumuİnhibitör gaz dolumu prosedürü3515
Tank temizliği sırasında patlayıcı ortam oluşumuYanlış yöntemTank içiPatlama riskiGaz temizliği ve havalandırma prosedürü3515
Aşırı yaşlanmış tanklarMalzeme yorulmasıTank yapısıYapısal çökme ve patlamaTank yaşı ve ömrüne göre yenileme3515
Uygunsuz dolum hızıOperasyonel hataDolum sistemleriBasınç dalgalanmasıDolum hızı kontrol sistemi3515
Parlayıcı madde depolama standartlarına uyulmamasıBilgi eksikliğiDepolama alanıPatlama, yangınUluslararası depolama standartlarına uyum3515
Hatalı vana açma/kapama işlemiOperatör hatasıVana sistemleriGaz kaçışı ve patlamaOperatör eğitimi3515
Tank üstü aksesuarlarının arızalanmasıMekanik aşınmaBasınç tahliye sistemleriPatlamaDüzenli bakım ve test programı3515
Basınç tahliye vanasının çalışmamasıVanada blokajTank yapısıAşırı basınç ve patlamaPRV test prosedürü3515
Yanıcı gazların yanlış basınçla transfer edilmesiOperasyonel hataBoru sistemleriBoru patlamasıBasınç kontrol sistemleri3515
Boru hatlarında aşırı vibrasyonPompa hatalarıBoru sistemleriÇatlak ve sızıntı, patlamaVibrasyon izleme sistemi3515
Yanıcı madde transferi sırasında hortum kopmasıMekanik yıpranmaTransfer hatlarıSızıntı ve patlamaHortum periyodik değişimi3515
Tank içi temizlik sonrası kalıntı gazlarYetersiz havalandırmaTank içiGaz birikimi ve patlamaTemizlik sonrası gaz ölçümü3515
Tankın aşırı dolu çalıştırılmasıProsedür dışı uygulamaTanklarBasınç artışı, patlamaDoluluk alarmı ve kesme sistemi3515
Tank üzerindeki flanşlardan gaz kaçaklarıSızdırmazlık kaybıTank üstü ekipmanlarGaz birikimi ve patlamaSızdırmazlık testleri3515
Dış yangının tanka sirayet etmesiYangın yönetimi eksikliğiTank sahasıIsınma ve patlamaYangın perdeleri ve su soğutma sistemleri3515
Tankların yıldırım düşmesi sonucu etkilenmesiYetersiz yıldırım korumasıTank üstü yapılarIsınma ve patlamaYıldırım iletken sistem kurulumu2510
Elektriksel atlamalarStatik elektrikTank çevresiPatlamaStatik boşaltım sistemleri3515
İhmal edilen küçük mekanik darbelerOperasyon hatasıTank duvarlarıYapısal hasar ve patlamaKoruma prosedürleri3515
Tankta iç basınç artışı nedeniyle tahliye vanası patlamasıİhmalTankPatlayıcı parçalanmaPRV tasarım kontrolleri3515
Tahliye sisteminin tıkanmasıBakım eksikliğiHavalandırma borularıGaz birikimi ve patlamaTıkanıklık kontrol prosedürü3515
Tankın yakınında yapılan sıcak çalışmaKıvılcım kaynaklarıTank sahasıGaz alevlenmesi ve patlamaSıcak iş sahası kontrolü3515
Aşırı gaz sızıntısı sırasında müdahale eksikliğiAlarmın dikkate alınmamasıTüm tesisBüyük patlamaAcil durum müdahale eğitimi3515
Yanıcı sıvı buharlarının tahliye edilememesiHava sirkülasyonu eksikliğiTank çevresiPatlamaHavalandırma sisteminin güçlendirilmesi3515
Patlama sonrası yangınMüdahale eksikliğiTesis genelindeYayılma riskiEntegre yangın söndürme sistemleri3515
Patlama sonucu yapısal çökmeŞiddetli basınç dalgasıTesis binalarıYaralanmalar, ölümPatlamaya dayanıklı yapı tasarımı3515

Saha deneyimlerim, dünya genelinde yaşanmış kaza raporları incelemelerim ve uluslararası standartlar (API 620, API 650, OSHA, NFPA, ATEX direktifleri vb.) referans alarak hazırlanmıştır.

BaşlıkAçıklama
Tehlike BaşlığıGerçek saha tehlikesi başlığı
Olası NedenlerTehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / SistemlerRiskten etkilenecek bölümler
Olası SonuçlarGerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen KontrollerAlınması gereken önlemler
Olasılık 1-5 arası
Şiddet 1-5 arası
Risk Skoru (L x S)Olasılık × Şiddet
Kategoriİlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

  • Risk Skorları Renk kodları
    • 1–5: Düşük Risk
    • 6–10: Orta Risk
    • 11–15: Yüksek Risk
    • 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

KategoriToplam Madde SayısıKritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri408Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri406İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri409Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri405Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri4010Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri4011Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler407Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler4013MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler406Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler408Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski4015Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski4017EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri409PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Patlamadan Önceki Sessizlik – Risk Analizi Hayat Kurtarır

Bir pentan tankında oluşabilecek patlama, yalnızca tesisin değil, çevresindeki yerleşim birimlerinin, doğanın ve en önemlisi insanların yaşamlarını geri dönüşü olmayan şekilde etkileyebilir. Bu tür olaylar genellikle birkaç saniye içinde meydana gelir; ancak o birkaç saniyelik olay, yıllarca sürecek kayıplar ve pişmanlıklar doğurabilir.

Bu çalışmada, pentan tanklarının patlama riskine karşı sahip olduğu kırılganlıkların yanı sıra gerçek olaylardan, olasılıksal hesaplamalardan ve mühendislik ilkelerinden yola çıkarak önleyici stratejiler sunmaya çalıştım. Ancak unutulmamalıdır ki, hiçbir analiz tek başına riski ortadan kaldırmaz. Gerçek güvenlik, bu analizlerin uygulamaya geçirilmesi, denetlenmesi ve sürekli güncellenmesiyle sağlanır.

İş güvenliği bir prosedür değil; bir refleks, bir kültür, bir yaşam biçimidir. Ve bu kültür, ancak bilgiye dayalı kararlarla, farkındalığı yüksek ekiplerle ve kurumsal sorumluluk bilinciyle sürdürülebilir hale gelir.

Bu nedenle, sunduğum analiz bir son değil; sürekli iyileştirilecek bir başlangıç noktasıdır. Bu belgeyi kendi eklemeleriniz de yaptıktan sonra raflara kaldırmak değil, her toplantıda, her risk gözden geçirme oturumunda, her bakım planlamasında tekrar tekrar açmak gerekir. Çünkü patlamaların kader değil, ihmalle gelen sonuçlar olduğunu unutmamak gerekir.

Unutmayın – En iyi güvenlik sistemi, asla çalışmak zorunda kalmayandır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentan dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği22 Haziran 2025
21 Haziran 2025

Düşmanlık İş Yerine Sızarsa – Kan Davası ve Grup Husumetine Karşı İSG Önlemleri

İş yerleri, sadece üretimin ya da hizmetin sürdüğü alanlar değil, aynı zamanda insanların günlük yaşamlarının önemli bir parçasını geçirdikleri sosyal ortamlardır. Ancak, toplumsal ve bireysel sorunların iş yaşamına taşınması, bu güvenli ortamı tehdit edebilir. Özellikle kan davası, ailevi husumetler, yerel çatışmalar ve grup kavgaları gibi sosyal temelli şiddet riskleri, ülkemizde bazı bölgelerde hâlâ önemli bir tehdit unsuru olarak varlığını sürdürmektedir.

Bu tür risklerin işyerine yansıması durumunda sadece hedef alınan kişi değil, tüm çalışanlar; fiziksel ve psikolojik açıdan zarar görebilir. Dolayısıyla işverenler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında, çalışanlarını bu tür olağandışı ancak ciddi tehlikelere karşı da korumakla yükümlüdür.

Hatırlatmak – dikkat çekmek maksadı ile hazırladığım bu yazı ile firmalarınızda kan davası veya benzeri bireysel/ailesel husumet kaynaklı şiddet risklerine karşı nasıl hazırlıklı olması gerektiğini, alınabilecek İş Sağlığı ve Güvenliği tedbirlerini, personel yönetim stratejilerini ve acil durum planlamasını ayrıntılandırmaya çalışacağım.

İş Sağlığı ve Güvenliği alanında çalışan bizlerin amacı; kanunlara uygun, çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruyan, huzurlu bir çalışma ortamının sürekliliğini sağlamak için olasılıkları öngörmek, çözüm önerileri sunmak ve yakın takip – gözlem ile devamlılığın sağlanmasına destek olmaktır.

Hatırlatma – bilgi paylaşımı maksatlı yazımın çalışan İş Sağlığı ve Güvenliği profesyonellerine, işverenlere ve insan kaynakları yöneticilerine faydalı olması dileğiyle…

Dr. Mustafa KEBAT
⚠️ ⚠️ ⚠️

Temel Tehlikeler

  • Hedefli bireysel şiddet (kan davası mağduru veya faili kişinin işyerinde hedef alınması)
  • Toplu kavga riski (aile veya grup üyelerinin işyeri çevresinde karşılaşması)
  • Silahlı saldırı riski
  • Diğer çalışanların psikolojik olarak etkilenmesi, iş bırakma ve panik durumu
🛡️ 🛡️ 🛡️

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Alınması Gereken Tedbirler

1. Risk Değerlendirmesi Güncellemesi

  • İşyerinde görevli çalışanların kişisel risk faktörleri (kan davası, aile husumeti vb.) tespit edilmeli.
  • Bu bilgiler gizli ve etik kurallar çerçevesinde, İSG profesyonelleri ve işveren tarafından KVKK öncelikle gözetilerek değerlendirilmelidir.
  • Risk değerlendirme raporuna “hedefli bireysel şiddet – grup çatışması riski” başlığı eklenmeli. (Bu başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz)

2. Güvenlik Önlemleri

  • Güvenlik kameraları (360° kapsayan, kayıt yapan)
  • Giriş kontrol sistemleri (kimlikli geçiş, turnike vb.)
  • Silah dedektörü ve/veya el dedektörü kullanımı (özellikle giriş kapılarında)
  • Özel güvenlik personeli (varsa sayısı ve konumlandırması artırılmalı)
  • Ziyaretçi kontrolü (ziyaret saati ve kişi sınırlaması)

3. Personel Bilgilendirme ve Eğitim

  • Tüm çalışanlara şiddete karşı davranış ve iletişim eğitimi verilmeli.
  • Özellikle çalışma arkadaşlarının psikolojik destek alabileceği mekanizmalar tanıtılmalı.
  • “Gizli husumet varsa bildir” gibi bir uyarı ve önlem kültürü oluşturulmalı.

4. İşyerinde Tehdit Altındaki Personelin Yönetimi

  • Tehlike altında olduğu düşünülen personel, geçici olarak farklı lokasyonlarda görevlendirilmeli.
  • Gerekiyorsa, ücretli izin veya uzaktan çalışma planları devreye alınmalı.
  • Çalışana ait bilgiler (çalışma saati, görev yeri) sadece yetkili personel tarafından erişilebilir olmalı.

5. Polis – Jandarma ile Koordinasyon

  • İşveren, durumun ciddiyetine göre yerel kolluk kuvvetlerini bilgilendirmeli. (KVKK öncelikle gözetilerek)
  • Yakın tehdit algısı varsa, belirli saatlerde devriye desteği veya acil çağrı protokolü hazırlanmalı.

6. Acil Durum Planı Güncellemesi

  • Olası silahlı saldırı veya kavga anında uygulanacak acil durum tahliye planı hazırlanmalı.
  • Bu plana göre:
    • Güvenli alanlar belirlenmeli (gizlenme ve korunma imkanı olan bölümler)
    • Panik butonları konumlandırılmalı (güvenliğe veya kolluk kuvvetine haber verecek sistem)
    • Tüm personele acil durum tatbikatı yaptırılmalı (silahlı saldırı senaryolu)

7. Psikososyal Destek ve Rehberlik

  • Husumet yaşayan ya da hedef alınma ihtimali olan çalışana psikolojik destek sağlanmalı.
  • Diğer çalışanların da endişe ve korkularını gidermek için bilgilendirme toplantıları yapılmalı.

8. İş Hukuku ve Disiplin Süreci

  • İşyerinde tehdit oluşturan ya da kavgaya karışan kişilerle ilgili, 6331 sayılı Kanun ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında gerekli disiplin işlemleri başlatılmalı.
  • Diğer çalışanların güvenliği riske atılamaz.

🎯 🎯 🎯

İşyerlerinde meydana gelebilecek şiddet vakaları, yalnızca fiziksel zararlarla sınırlı kalmayıp; psikolojik travmalar, üretim kayıpları, iş barışının bozulması ve işletme itibarının zedelenmesi gibi zincirleme etkiler doğurabilmektedir. Özellikle kan davası, ailevi husumetler veya grup çatışmaları gibi sosyokültürel temelli şiddet riskleri, iş sağlığı ve güvenliği yönetimi açısından istisnai değil, sistematik olarak ele alınması gereken tehdit başlıklarındandır.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesi uyarınca işveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, risklerden korunmayı ve risklerin kaynağında yok edilmesini esas alır. Aynı kanunun 10. maddesi gereği, işverenin işyerine özgü riskleri tespit ederek risk değerlendirmesi yapması zorunludur.

Kan davası gibi olaylar, çoğu zaman işyeri dışında başlayıp işyerine sirayet edebileceğinden, bu tür risklerin göz ardı edilmesi, işverenin asli yükümlülüklerinden kaçınması anlamına gelir. Zira bu durum, iş kazası veya işyerinde şiddet olayları ile sonuçlandığında, hem hukuki hem cezai sorumluluk doğurabilir.

Uluslararası mevzuat açısından da değerlendirildiğinde, ILO’nun 190 Sayılı Şiddet ve Taciz Sözleşmesi, işyerinde her türlü şiddet biçiminin önlenmesi için işverenlere aktif yükümlülükler yüklemektedir. Bu çerçevede, çalışanı tehdit eden kişi işyeri dışından biri olsa dahi, şiddet riski çalışma ortamını etkiliyorsa, işverenin buna karşı tedbir alma zorunluluğu doğar.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 77. maddesi ise 6331 sayılı Kanun’a paralel olarak, işverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma yükümlülüğünü tekrar eder. Aynı Kanun’un 25. maddesi ise, işyerinde kavgaya sebebiyet veren veya güvenliği tehlikeye atan davranışların işveren açısından haklı fesih nedeni oluşturduğunu ortaya koyar. Bu bağlamda, çalışanların birbirleriyle ya da dış tehdit unsurlarıyla yaşadıkları çatışmaların yönetimi, sadece güvenlik değil, aynı zamanda personel yönetimi ve insan kaynakları disiplini açısından da büyük önem taşır.

Kan davası riski gibi sosyal kökenli tehditlerin iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerine entegrasyonu, yalnızca bireysel vaka bazlı değil; kurumsal düzeyde proaktif bir yaklaşımla gerçekleştirilmelidir. Bu doğrultuda:

  • Psikososyal risk değerlendirmesi yapılmalı,
  • Şiddet riski yönetim protokolleri oluşturulmalı,
  • Çalışanlara yönelik gizlilik esaslı bildirim mekanizmaları kurulmalı,
  • Acil durum planları söz konusu şiddet senaryolarını da kapsayacak şekilde revize edilmelidir.

Ayrıca ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı, çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek tüm iç ve dış konuların değerlendirilmesini önermektedir. Bu bağlamda, kan davası gibi yerel ve kültürel unsurlar içeren tehditler de işverenin “bağlam analizi” kapsamında değerlendirmesi gereken dışsal faktörlerdendir.

Bazı büyük ölçekli firmalar, çalışanlarının karşılaşabileceği bireysel şiddet tehditlerine karşı “Gizli Tehdit Bildirimi” ve “Personel Güvenlik Protokolü” başlığı altında prosedürler geliştirmiştir.

Örneğin, tehdit altındaki personelin geçici olarak vardiya dışına çıkarılması, kimlik bilgilerinin erişim sınırlandırmasıyla korunması ve çalışan destek programları yoluyla psikolojik destek sağlanması gibi uygulamalar, bu tür şiddet risklerinin yönetiminde başarılı örnekler olarak dikkat çekmektedir.

Ayrıca, yerel kolluk kuvvetleri ile işbirliği yapılması, gerektiğinde polis/jandarma desteğiyle güvenlik takviyesi alınması da hukuki ve idari açıdan doğru yaklaşımlar arasında yer alır.

Kan davası veya husumet temelli tehditler; sıradan güvenlik olayları değil, çok yönlü ele alınması gereken, sosyal ve hukuki boyutları olan karmaşık risklerdir. Bu nedenle, işverenlerin bu tür riskleri görmezden gelmesi, hem çalışanların yaşam hakkını tehlikeye atar hem de ciddi hukuki yaptırımlar doğurur.

Bu çerçevede, firmaların:

  • İG uzmanları, işyeri hekimi, insan kaynakları ve hukuk birimleriyle koordineli,
  • Proaktif, etik ve çalışanı merkeze alan bir yaklaşımla,
  • Ulusal ve uluslararası standartlara uygun çözümler üretmeleri büyük önem arz etmektedir.

Unutulmamalıdır ki; iş sağlığı ve güvenliği yalnızca kask, baret ve tabela ile değil; insan hayatını tehdit eden her unsurun farkında olmakla başlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

İş Sağlığı ve Güvenliği konusundaki makalelerimiz ve teknik yazılarımızda eksiklerimiz olabilir. Bizlere her zaman ulaşılabilirsiniz.

Bizlerle nilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile web sitemizi ve içindeki yazıları iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği21 Haziran 2025
İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın
Bilgi almak için Hizmet Talep Formumuzu doldurun, size ulaşalım.
Teklif Al