5 Temmuz 2025

Lashing İşleminin ve Eğitiminin İş Güvenliği Boyutuyla Değerlendirilmesi

Lashing Nedir ve Neden Önemlidir?

“Lashing” (yük sabitleme) terimi, genel anlamda yükte sabitleme ve düzgün dağılımı sağlamak amacıyla yüklerin halat, zincir, kilit, turnbuckle, kelepçe, gerdirme sistemleriyle ve benzeri bağlama ekipmanlar ile güvenli bir şekilde sabitlenmesini ifade eder. Taşıma sektörünün kara, hava ve deniz alanlarında yüklerin devrilmesini, kaymasını veya hareket etmesini önlemek adına kritik bir operasyonel faaliyet olarak kabul edilir.

İş güvenliği uzmanları için lashing (yük sabitleme), yalnızca bir operasyonel gereklilik değil, aynı zamanda ciddi bir risk yönetimi alanıdır. Uygun yapılmamış bir sabitleme, sadece ekonomik zararlar doğurmakla kalmaz, aynı zamanda ölümlü veya yaralanmalı kazaların da başlıca nedenidir.

Lashing Uygulamasının Tarihsel Kökeni ve Evrimi

Lashing (yük sabitleme) uygulamalarının tarihi, insanlığın ilk deniz taşımacılığını yaptığı zamanlara kadar uzanır. Antik Mısır, Yunan ve Roma medeniyetlerinde, yüklerin sallar, tekneler veya arabalar üzerinde sabitlenmesi ihtiyacıyla ip, deri ve basit mekanizmalar kullanılmıştır. Zamanla sanayi devrimi, çelik halatların, zincirlerin ve kilitleme sistemlerinin gelişimini beraberinde getirmiştir.

Yirminci yüzyılda uluslararası ticaretin artması ve konteynerleşmenin yaygınlaşması, lashing (yük sabitleme) tekniklerinin de standartlaşmasını ve daha sistematik eğitim ihtiyacını doğurmuştur. Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO), ISO ve Avrupa Birliği normları, güvenli sabitleme konusunda birçok teknik rehber ve yönerge yayınlamıştır.

Lashing Nerelerde Karşımıza Çıkar?

Lashing (yük sabitleme) işlemleri çoğunlukla:

Liman ve tersane operasyonlarında,
Ro-ro ve konteyner gemilerinde,
Demiryolu taşımalarında,
Yükleme-boşaltma hatlarında gerçekleştirilir.

Lashing İşleminde Başlıca Tehlike Kaynakları ve Riskler

Lashing (yük sabitleme) işlemi sırasında karşılaşabilecek riskleri şu ana başlıklarda değerlendirmeliyiz:

1. Mekanik Tehlikeler

Gerdirme sırasında fırlayan zincir veya halatlar,
Kopan kancaların ani savrulması (kamçı etkisi),
Vincin altında çalışmak,
Sıkışma ve ezilme riski (yük-kasa arası, kasa-yük arası).

2. Kimyasal Riskler

Paslı, yağlı zincirlerden cilt temasıyla bulaşan kontaminasyonlar,
Solvent bazlı gerdirme sıvıları (temizlik/yağlayıcı ürünler),
Metal tozlarıyla uzun süreli temas (tetanoz riski dahil).

3. Fiziksel Riskler

Gürültü (yükleme sahası > 85 dB),
Titreşimli aletler (hidrolik sıkıştırıcılar),
Zorlayıcı hava koşullarında (rüzgâr, yağmur) kayma ve düşmeler,
Düşük aydınlatmada yapılan gece operasyonları.

4. Ergonomik Riskler

Yüksek kuvvet gerektiren manuel gerdirme işlemleri,
Uygun olmayan duruşlarla yapılan sabitleme çalışmaları (bel ve omuz zorlanması),
Tekrarlayan hareketler (RSI sendromu).

Lashing Eğitiminin İçeriği ve Teknik Boyutu

Bir lashing (yük sabitleme) eğitiminin etkin olabilmesi için, içeriğinin sadece pratik uygulamalarla sınırlı kalmayıp, teorik bilgilerle desteklenmesi gerekir. Eğitim modülleri aşağıdaki temel bölümlerden oluşmalıdır:

Yasal Mevzuat ve Uluslararası Standartlar

IMO Code of Safe Practice for Cargo Stowage and Securing (CSS Code)
TS EN 12195-1:2010 standardı
Uygulamada TMGD (Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı) yükünlülükleri

Fiziksel Kuvvetler ve Etkileşimler

Yer çekimi, merkezkaç kuvveti, ivme etkileri
Sürtünme katsayıları, denge analizleri
Dinamik yük etkileşimleri

Bağlama Ekipmanları ve Malzeme Bilgisi

Halatlar, zincirler, çektirme kolları (ratchet), kanca ve kilitleme sistemleri
Malzeme mukavemetleri, yıkılma yükleri

Uygulamalı Teknikler ve Kontroller

Diagonal, çapraz, direkt ve loop bağlama teknikleri
İzleme, gerilim ayarlama ve sökme prosedürleri
Emniyet kontrol listeleri (checklist)

Araç ve Konteyner Tipine Göre Uyum

Flat-rack, open-top, reefer gibi konteyner türleri
Karayolu vs denizyolu yükleme farkları

Lashing Eğitiminin İş Güvenliği Boyutu

Risk Analizi ve Tehlike Tanımlaması
Lashing (yük sabitleme) hatalarından kaynaklı kazalar, genellikle ağaçlama sırasında yük düşmesi, halat kopması, zincir savrulması, operatör dengesizliği gibi önlenebilir olaylardır.

Risk analizi yapılırken aşağıdaki faktörler dikkate alınmalıdır:

Çalışma alanının zemin durumu
Operatörün fiziksel yeterliliği ve bilgi seviyesi
Lashing işlemi türünü (manuel – mekanik) ve kullanılan ekipmanlar
Yük tipine uygun ekipman kullanılması
Mevsimsel riskler (ıslak zemin, karanlıkta görüş zorluğu)
Sabitlenmesi gereken yükün türü (tehlikeli madde, dengesiz yük)

KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Kullanımı

Lashing (yük sabitleme) işleminde kullanılması gereken KKD’ler:

Kask ve gözlük
Reflektif yelek
Çelik burunlu iş ayakkabıları
Güvenlik halatları (yüksek bağlama alanlarında)
El ve kol koruyucular (kesilmeye dayanıklı eldiven)

Davranışsal Emniyet ve Gözlem Teknikleri

Eğitimsiz çalışanlar, refleksif olarak hatalı bağlama teknikleri kullanabilir. Bu da risk doğuran alışkanlıkların kronik hale gelmesine neden olur. Gözlem formları, video analizleri ve davranış temelli emniyet gözlem formları, bu hataların tespit edilmesinde etkilidir.

Lashing Eğitimsizliğinin Sonuçları – Örnek Olaylar ve Analizler

Gerçek Bir Vaka – Liman Kaza Raporu

2021 yılında Batı Avrupa’daki bir konteyner limanında yaşanan olayda, eğitimsiz bir liman işçisi, 16 tonluk bir endüstriyel jeneratörü sadece 2 çelik halatla sabitlemeye çalıştı.

Taşıma sırasında lashing (yük sabitleme) yetersizliği nedeniyle jeneratör konteynerden kayarak, yakındaki vinç operatör kabinine çarptı. Sonuç: 1 ölü, 2 ağır yaralı.

Sigorta Verileri İçgörüsü

Uluslararası sigorta firmalarının 2022 verilerine göre, konteyner kaynaklı zararlı olayların %28’i yetersiz lashing (yük sabitleme) nedeniyle oluşmuştur. Bu zararların yıllık ortalama ekonomik bedeli: 300 milyon dolar.

Karayolu Taşımasında Yetersiz Bağlama

Türkiye’de bir OSB bölgesinde, ekskavatör taşıyan bir TIR’ın yetersiz lashing (yük sabitleme) nedeniyle dorsesinden kayan yük, yan şeritte seyreden bir aracın üzerine düştü. Neyse ki ölüm olmadı ama olay ulusal medyada geniş yankı buldu.

Lashing Eğitiminin Kurumsal Yaygınlaşması ve Sürdürülebilirlik

Kurum İçi Eğitim Politikası

Kurumsal şirketlerde, lashing (yük sabitleme) eğitimi belirli periyotlarla tekrarlanmalıdır. (6 ay – 1 yıl) Yeni başlayan personel için oryantasyon eğitimleri mutlaka bu konuyu içermelidir.

Eğitici Eğitimi ve Sertifikasyon

Eğitimlerin etkililiği, eğitici personelin bilgi ve deneyimiyle doğrudan ilişkilidir. Lashing (yük sabitleme) eğitimi verecek kişilerin, MEB onaylı eğitici sertifikası ve sektörel tecrübesi olmalıdır.

Dijital Araçlar ve Simülasyonlar

Özellikle liman ve tersane ortamlarında sanal gerçeklik (VR) destekli lashing (yük sabitleme) simülasyonları, eğitimin hatırlanabilirliğini artırmakta ve operatör davranışının gözlenmesine imkan tanımaktadır.

Mevzuat ve Standartlar Ne Diyor?

Lashing (yük sabitleme) işlerinin güvenli yürütülmesi için iş güvenliği uzmanlarının aşağıdaki yasal dayanaklara ve standartlara aşina olması gerekir:

🇹🇷 Türkiye Mevzuatı:

🌍 Uluslararası Standartlar:

IMO/ILO/UNECE Code of Practice for Packing of Cargo Transport Units (CTU Code)
ISO 3874 ve ISO 1161 – Konteyner sabitleme kuralları
TS EN 12195-1 ve EN 12195-2 – Yük bağlama hesapları ve malzeme gereklilikleri

Mesleki Yeterlilik Belgelerinde Lashing Uygulamaları

Lashing (yük sabitleme), doğrudan bir “Lashing (yük sabitleme) Elemanı” meslek standardı olarak tanımlanmamış olsa da, aşağıdaki mesleki yeterlilik belgeleri ve ulusal yeterliliklerin içinde alt modül, kazanım veya görev alanı olarak geçmektedir:

✅ Lojistik Elemanı (Seviye 3 ve 4)

Kod: 15UY0243-3 ve 15UY0243-4
İlgili Faaliyetler:
- Taşıma öncesi hazırlıklar,
- Yüklerin araçlara/taşıyıcılara yüklenmesi,
- Yüklerin uygun bağlama ve sabitleme teknikleriyle güvenli şekilde taşınması.
Lashing (yük sabitleme) bu yeterlilikte, “yük emniyeti”, “yük sabitleme ekipmanlarının seçimi” ve “yük bağlama” başlıkları altında işlenir.

✅ Konteyner Operasyon Elemanı (Seviye 3)

Kod: 14UY0206-3
İlgili Faaliyetler:
- Konteyner taşıma ve istifleme operasyonları,
- Konteynerlerin gemiye veya sahaya emniyetli şekilde sabitlenmesi.
Lashing (yük sabitleme) burada doğrudan konteyner bağlama sistemleri ve sabitleme teknikleriyle ilgilidir.

✅ Limancılık Operasyon Elemanı (Seviye 3 ve 4)

Kodlar: 14UY0205-3 ve 14UY0205-4
İlgili Faaliyetler:
- Gemi operasyonlarının yükleme-boşaltma adımlarında sabitleme uygulamaları,
- Lashing (yük sabitleme) planı hazırlama ve uygulama becerileri.

✅ Ağır ve Tehlikeli Yük Taşımacılığı Personeli (ADR/DGR eğitimi almış sürücüler veya operatörler)

Bu tür sürücüler ve vinç operatörleri için MYK onaylı yeterlilik belgesi gerekmez; ancak SRC-5, Tehlikeli Madde Güvenlik Danışmanı (TMGD) gibi unvanlarda lashing (yük sabitleme) bilgisi zorunlu değildir ama önleyici güvenlik adımı olarak uygulanır.

✅ 5. Vinç Operatörü (Seviye 3 ve 4)

Kod: 11UY0016-3 / 11UY0016-4
Operatörün kaldırdığı yüklerin sabitlenmesinde doğrudan sorumluluğu olmasa da, yük hareketlerinde risk analizi açısından lashing (yük sabitleme) bilgi ve uygulamasına hakim olması gereklidir.

Mesleki Yeterlilik Özet Tablosu

Meslek / Sertifikasyon	Lashing Konusu Var mı?	Notlar
Lojistik Elemanı (Seviye 3-4)	✅ Var	MYK belgelidir
Konteyner Operasyon Elemanı	✅ Var	MYK belgelidir
Limancılık Operasyon Elemanı	✅ Var	MYK belgelidir
Vinç Operatörü	⚠️ Dolaylı	Risk ve denge analizi açısından önemlidir
SRC / ADR Sürücüsü	❌ Yok	Lashing özel eğitimi önerilir
Tersane/Liman içi eğitim sertifikası	✅ Var (resmî değil)	Çalışma izni ve saha eğitimi için geçerli

🧠 🧠 🧠

Eğitim Materyali Desteği İçin

Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi – Ulaştırma Hizmetleri Alanı – Taşıma Modelleri Dersi Kitabı

🎯 🎯 🎯

Sonuç ve Öneriler

Lashing (yük sabitleme) eğitimi, yalnızca bir teknik bilgi aktarımı değil; aynı zamanda İSG bilinci, risk yönetimi ve kurumsal süreklilik açısından stratejik bir yatırımdır. Eğitimsizliğin sonucu maddi kayıplarla sınırlı kalmaz; insan hayatını da doğrudan tehdit eder.

Öneriler:

Lashing (yük sabitleme) operasyonları için işbaşı gözlemleri rutinleştirilmelidir.
Risk analizleri sürekli güncellenmelidir.
KKD denetimleri arttırılmalıdır.
Tüm lashing (yük sabitleme) ekipmanlarının periyodik kontrolleri yapılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki; bir yük doğru sabitlenmediği sürece, tekerlekler dönse bile emniyet ilerlemez.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni5 Temmuz 2025

2 Temmuz 2025

NFPA 01’den 8506’ya Yangın Güvenliği

NFPA – National Fire Protection Association

Endüstriyel güvenliğin küresel ölçekte yönetilebilmesi için standartların varlığı hayati önemdedir. Bu noktada National Fire Protection Association (NFPA) tarafından yayımlanan standartlar, yalnızca ABD’de değil, dünya genelinde birçok ülkede güvenlik planlamasının temel taşlarından biri hâline gelmiştir. Türkiye’de özellikle yüksek yangın riski barındıran sektörlerde (petrokimya, enerji, tehlikeli madde depolama vb.) NFPA standartlarını referans alınarak daha entegre ve bilimsel temelli önlemler geliştirme fırsatı mevcuttur.

NFPA Nedir? Temel Yapısı ve Amaçları

NFPA,1896 yılında ABD’de kurulmuş, kar amacı gütmeyen ve yangın, patlama, elektriksel tehlikeler ile ilgili riskleri önlemeye odaklanmış uluslararası bir kuruluştur. Misyonu, “insanların ve mülklerin yangın ve ilgili risklerden korunmasını teşvik etmek”tir.

NFPA; uzman komiteler aracılığıyla hazırladığı ve düzenli olarak güncellediği standartlar ve kılavuzlar yayımlar. Bu belgeler; yangın söndürme sistemlerinden bina tasarımına, tehlikeli madde depolamadan acil durum müdahale prosedürlerine kadar geniş bir yelpazeyi kapsar.

NFPA’nin en bilinen standartlarından bazıları şunlardır:

NFPA 01: Yangın Kodu
NFPA 10: Taşınabilir yangın söndürücüler
NFPA 30: Yanıcı ve parlayıcı sıvıların depolanması
NFPA 70 (NEC): Elektrik kodu
NFPA 72: Yangın alarm sistemleri
NFPA 101: Yaşam güvenliği kodu
NFPA 704: Tehlikeli kimyasalların etiketlenmesi
NFPA 8506: Isı Geri Kazanımlı Buhar Jeneratörü Sistemlerinde Standart

NFPA Standartlarının Türkiye’deki Yasal Statüsü

NFPA standartları, Türkiye’de doğrudan bir yasal zorunluluk taşımasa da, birçok sektörde “iyi uygulama örneği” ve uluslararası kabul görmüş kılavuz olarak kabul edilir. Özellikle Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, AFAD, İSGGM ve Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik kapsamında hazırlanmış birçok düzenlemede NFPA referanslarına yer verilmektedir.

Ayrıca uluslararası sermayeli firmalar, sigorta kuruluşları, rafineri ve tank terminali işletmeleri gibi yüksek riskli alanlarda faaliyet gösteren şirketler, NFPA uyumluluğunu bir gereklilik olarak talep etmektedir.

İş güvenliği uzmanları için bu noktada önemli olan, NFPA standartlarının ülkemiz mevzuatı ile nasıl entegre edileceği konusunda yetkinliğini arttırmak olmalıdır.

Uygulamada En Sık Kullanılan NFPA Standartları ve Örnekler

NFPA 10 – Taşınabilir Yangın Söndürücüler

Bu standart, işyerlerinde bulundurulması gereken yangın söndürücülerin tipleri, konumlandırılması, bakım aralıkları ve test yöntemlerini düzenler.

Uygulama Örneği

Bir tersanede solvent kullanılan atölyeler için A sınıfı (katı madde), B sınıfı (sıvı) ve C sınıfı (elektriksel) riskler göz önüne alınarak çok maksatlı kuru kimyevi tozlu (ABC tipi) söndürücülerin kullanımı gereklidir.

NFPA 30 – Yanıcı ve Parlayıcı Sıvıların Depolanması

Bu standart, özellikle kimya ve akaryakıt sektörlerinde tehlikeli sıvıların tank, varil ya da kapalı ortamlarda nasıl depolanacağını detaylandırır.

Kritik Hususlar

Tanklar arası minimum mesafe
Havalandırma zorunlulukları
Topraklama ve kaçak izleme sistemleri

NFPA 70 – Ulusal Elektrik Kodu (NEC)

Bu standart, patlayıcı ortamlar dahil olmak üzere tüm elektrik tesisatlarının güvenli biçimde tasarlanması ve uygulanması için kural setidir.

Uygulama Notu

Türkiye’deki TS EN IEC 60079-0 gibi ATEX uyumlu sistemlerle birebir örtüşen bölümleri vardır.
EX-proof tesisat uygulamaları bu standarda dayanılarak denetlenebilir.

NFPA 704 – Tehlikeli Madde Etiketleme Sistemi

Kimyasal maddelerin fiziksel, sağlık ve reaktivite risklerini basit ve çarpıcı sembollerle gösteren elmas sistemidir.

Örnek

Amonyak: Sağlık (3), Yanıcılık (1), Reaktivite (0), Özel Risk: OX (oksitleyici)

İş güvenliği uzmanları için özellikle kimyasal depolama alanlarının görsel risk analizi bakımından kritik öneme sahiptir.

NFPA Standartlarının Risk Değerlendirme Sürecine Katkısı

İSG profesyonelleri için risk değerlendirmesi süreci, sadece tehlikeyi tanımlamak değil, ulusal ve uluslararası en iyi uygulamaları entegre etmek anlamına gelir.

NFPA, bu noktada;

Risk puanlaması (örneğin 704 sistemi ile)
Kaçış yollarının planlanması (NFPA 101 ile)
Yangın yükü analizi
Aktif ve pasif yangın önlemlerinin entegrasyonu

gibi çok sayıda başlıkta kullanılabilir.

NFPA Standartları ile Eğitim ve Denetim Süreci

İşyerlerinde periyodik eğitimlerde NFPA standartları kullanılarak:

Yangın sınıflarının ayırt edilmesi
Uygun söndürücü kullanımı
Acil durum prosedürlerinin uygulanması

gibi beceriler kazandırılabilir.

Denetimlerde ise

NFPA 25 (yangın sistemlerinin bakımı) kontrol listeleri
NFPA 101 ile çıkış yolları kontrolü
Elektrik panolarında NFPA 70’e uygunluk

gibi teknik kontrol başlıkları kullanılabilir.

İş Güvenliği Uzmanları İçin Yol Haritası

İş Güvenliği uzmanlarının, NFPA ile uyumlu ve etkin bir güvenlik yönetim sistemi kurabilmesi için önerilen adımlar:

1. Eğitim ve Belgelendirme
NFPA ve ilgili sistemler üzerine uluslararası sertifikalı eğitimlerin alınması.

2. Sektöre Özgü Standart Belirleme:
Her sektöre özel kritik NFPA standartlarının belirlenmesi (örneğin rafinerilerde NFPA 30, tekstilde NFPA 701 vb.)

3. Mevzuat Uyum Analizi:
Türk mevzuatı ile NFPA arasında örtüşen ve ayrışan alanların tespiti.

4. Risk Tabanlı Uygulama:
Yangın, patlama veya kimyasal maruziyet risklerinin NFPA verilerine göre yeniden değerlendirilmesi.

5. Dokümantasyon ve İzleme:
Periyodik testler, bakım faaliyetleri ve tatbikatlar NFPA’ye uygun şekilde planlanmalı ve belgelenmelidir.

Küresel Standartlarla Güvenli Geleceğe

NFPA standartları, sadece teknik bir referans seti değil, aynı zamanda güvenlik kültürünün evrensel bir dilidir. Türkiye’de iş güvenliği uzmanları, bu dili öğrenerek ve doğru biçimde uygulayarak, yalnızca mevzuat uyumunu değil, aynı zamanda kalıcı güvenlik alışkanlıklarını da işyerlerinde yerleştirebilirler.

Yangın, patlama ve elektriksel tehlikeler gibi yüksek riskli alanlarda, NFPA standartları sayesinde proaktif önlemler almak mümkündür. Her iş güvenliği uzmanı, sadece bugünün değil, geleceğin güvenliğini de şekillendirme sorumluluğuna sahiptir. Bu yolda NFPA, güçlü, bilimsel ve öncü bir rol üstlenmektedir.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

İlgili Mevzuat Arayanlar Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=200712937&MevzuatTur=21&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ National Fire Protection Association (NFPA) https://www.nfpa.org/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği2 Temmuz 2025

30 Haziran 2025

İnşaat Sektöründe Örnek 50 Kritik Risk Matrisi

İnşaat sektörü, doğası gereği çok disiplinli, dinamik ve yüksek riskli bir iş alanıdır. Gerek insan faktörünün yoğunluğu, gerekse ağır ekipman ve çalışma ortamının değişkenliği, iş kazalarının meydana gelme ihtimalini artırmaktadır. Özellikle yüksekten düşmeler, makine ile temas, elektrik çarpması ve yapısal çökme gibi ölümcül potansiyele sahip riskler, sahadaki en kritik tehditler arasında yer almaktadır.

Bu bağlamda, proaktif bir yaklaşımla geliştirilen “Kritik Risk Yönetimi Programı”, sadece mevzuata uyum sağlamakla kalmaz; aynı zamanda çalışanların hayatını korumak ve operasyonel devamlılığı sürdürülebilir kılmak açısından da yaşamsal bir rol oynar.

Elinizdeki bu örneklem çalışma; sahada sık karşılaşılan ancak gerçekleştiğinde ölümcül veya kalıcı hasar yaratabilecek olaylara odaklanarak, inşaat sektörüne özel, gerçek saha verileri ve uluslararası en iyi uygulamalar göz önünde bulundurularak hazırlanmış 50 adet kritik risk maddesini, her biri için olası ölümcül sonuçları, kontrol önlemleri, sorumlu kişiler, doğrulama yöntemleri ve uygulama sıklıkları ile birlikte sunmaktadır.

Faydalı olmasını temenni ediyorum…

İnşaat Sektöründen Örneklenmiş 50 Kritik Risk Matrisi Tablosu

Kritik Risk	Olası Ölümcül Sonuç	Kritik Kontrol Önlemleri	Sorumlu Kişi(ler)	Doğrulama Yöntemi	Uygulama Sıklığı
1. Yüksekten Düşme	Ölüm, omurilik yaralanması, felç	– Çift kancalı düşüş durdurucu kullanımı – Uygun ankraj noktası – Kenar koruması (korkuluk + file) – İskele uygunluğu kontrolü (TSE / TS EN 12811) – Yüksekte çalışma izni ve eğitimi	Saha formeni İSG uzmanı Saha çalışanı	Gözle kontrol İskele kontrol formu Fotoğraf kayıt İmza ile izin belgesi	Her gün, iş öncesi
2. Kapalı Alanda Çalışma	Zehirlenme, oksijen yetersizliği, boğulma	– Gaz ölçüm cihazı ile ön test (O₂, CO, H₂S vb.) – Havalandırma sistemi – Gözlemci (standby person) – Acil kurtarma planı ve tripod sistemi – Eğitim ve yazılı izin	İSG uzmanı Çalışma izin sorumlusu Kapalı alan ekibi	Ölçüm kayıtları İzin belgeleri Video kaydı Check-list	Her girişte
3. Vinçle Yük Kaldırma	Ezilme, kopma, ölüm	– Sertifikalı operatör ve sapancı – Çalışma alanı yaya girişine kapalı – Yük limiti uygunluğu – Halat/çelik kanca muayenesi – Rüzgar hızı kontrolü	Vinç operatörü Sapan işçisi Saha şefi	Vinç kontrol listesi Operatör sertifikası Rüzgar ölçer verisi	Her kaldırmada
4. Elektriksel Temas	Elektrik çarpması, yanık, ölüm	– Enerji izolasyonu (LOTO) – İzolasyon etiketi, kilitli pano – Uygun el aleti (VDE standartlı) – Yetkisiz kişilerin erişimi engellenmiş pano	Elektrik teknikeri İSG uzmanı Şantiye şefi	Enerji kesim tutanağı LOTO formu Fotoğraf kanıt	Her müdahalede
5. Hareketli Makine Teması	Ezilme, kopma, iç kanama	– Geri görüş kamerası – 360° uyarı sensörü – Saha yaya yollarının işaretlenmesi – Refakatçi ile hareket etme	Operatör Yaya çalışan Makine bakımcı	Gözlem Video kaydı Yol haritası	Günlük ve her çalıştırmada
6. Kazı Çökmesi	Toprak altında kalma, boğulma, ölüm	– 1.5 m üstü kazılarda şev, tahkimat, kuyu – Kapanan alan tabelası – Kazı derinliği ve tipi uygunluğu kontrolü	Kazı şefi İSG uzmanı Jeoteknik müh.	Kazı kontrol formu Harita/kesit Fotoğraf	Kazı öncesi ve her gün
7. Patlayıcı/Parlayıcı Ortam	Yangın, patlama, ağır yanık	– Kıvılcım kaynağı engelleme – Gaz ölçümü – Statik topraklama sistemi – Uygun KKD (alev geciktirici kıyafet) – Kaynak izni sistemi	Kaynakçı İSG uzmanı Saha formeni	Kaynak izin belgesi Gaz ölçüm cihazı kaydı Gözlem	Her kaynak işinde
8. Asılı Yük Altında Çalışma	Kafa travması, ölüm	– Asılı yük altına kesinlikle girilmez uyarısı – Yükün dengede olması ve kilitlenmesi – İkaz şeridi ile alan sınırlandırması – Vinçte overload sensörü	Operatör Saha güvenliği Sapan işçisi	Gözlem Giriş yasak alan kontrol listesi	Her kaldırma anında
9. Toksik / Kimyasal Madde Teması	Solunum yetmezliği, yanık, zehirlenme	– Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (SDS) bulunur – Uygun KKD: Maske, gözlük, eldiven – Kapalı sistem transferi yapılır – Uygun havalandırma ve emici sistemler	Kimyasal sorumlusu İSG uzmanı	SDS denetimi Kullanım talimatı imzası KKD kontrol	Kimyasal kullanımı öncesi
10. Gürültü Maruziyeti	Kalıcı işitme kaybı	– Ortam dB ölçümü (85 dB üstü riskli) – Kulak tıkacı ve kulaklık kontrolü – Gürültülü alan tabelası – Maruziyet süresi yönetimi	Çalışan İSG uzmanı İK birimi	Ses ölçüm cihazı raporu KKD kullanımı gözlemi	Haftalık ölçüm + anlık kontrol

Kritik Risk	Olası Ölümcül Sonuç	Kritik Kontrol Önlemleri	Sorumlu Kişi(ler)	Doğrulama Yöntemi	Uygulama Sıklığı
11. İskele sökümü sırasında bağlantı kopması	Düşme, ezilme	Mühendis onaylı söküm planı, düşmeye karşı koruma sistemleri	Şantiye Şefi, İskele Ekip Lideri	Kontrol listesi, saha gözlemi	Her söküm öncesi
12. Vinç altında izinsiz personel geçişi	Ezilme, ölüm	Vinç operasyon bölgesi işaretlenmesi, spotter ataması	Vinç Operatörü, Saha Mühendisi	Kamera ve spotter gözlemi	Günlük
13. Elektrik panosu açıkta çalıştırılması	Elektrik çarpması, yanma	Kilitleme/etiketleme (LOTO), IP korumalı pano	Elektrik Teknikeri, EKB Sorumlusu	Gerçek zamanlı denetim	Haftalık
14. Şevli kazılarda dik açılı kazı yapılması	Göçük, toprak altında kalma	Şev stabilite kontrolü, kazı planı, destek sistemi	Şantiye Mühendisi, Kazı Operatörü	Aletli şev ölçümü, görsel kontrol	Her vardiya
15. Yetersiz iskandil (denge ağırlığı) ile kule vinç kurulumu	Devrilme, çoklu ölüm	Mühendis onaylı kurulum, üretici talimatına uygun montaj	Kule Vinç Yetkili Firması, Şantiye Şefi	Belge kontrolü, saha denetimi	Kurulum anında
16. Tavan ankrajı olmayan yüksekte çalışma	Serbest düşme, ölüm	Yaşam hattı kurulumu, düşüş durdurucu sistem	İş Güvenliği Uzmanı, Ekip Lideri	Ekipman listesi ve bağlantı kontrolü	Günlük
17. Gece çalışmasında yetersiz aydınlatma	Düşme, çarpma, kaza	Lüksmetre ile ölçüm, portatif kule aydınlatmalar	Gece Vardiya Amiri, Elektrikçi	Lüksmetre kayıtları	Her gece vardiyası
18. El aletlerinde izolasyon hatası	Elektrik çarpması	Periyodik test/etiketleme, çift izolasyon kontrolü	Elektrik Teknikeri	Test cihazı ile ölçüm	Aylık
19. Asansör boşluğu çevresinde bariyer eksikliği	Serbest düşme, çoklu yaralanma	Sabit bariyer sistemi, uyarı işaretleri	Forman, İş Güvenliği Uzmanı	Fiziksel kontrol ve fotoğraf kaydı	Günlük
20. Prefabrik panel montajında geçici sabitleme yapılmaması	Panel düşmesi, ölüm	Geçici kilit sistemleri, montaj sırası denetimi	Prefabrik Montaj Şefi, Mühendis	Saha uygulama kontrolü	Her montajda
21. Kaynak işlemi yakınında yanıcı madde bırakılması	Patlama, yangın	Ateşli çalışma izin formu, 10 metre çevresel temizlik	Kaynakçı, Güvenlik Şefi	Görsel kontrol ve belge denetimi	Her işlem öncesi
22. Beton mikseri dönüş alanında personel varlığı	Ezilme, travmatik ölüm	Spotter eşliğinde yönlendirme, uyarı levhaları	Beton Pompa Operatörü	Gözlem ve kamera kaydı	Her dökümde
23. Rüzgarlı havada panel kaldırılması	Panel uçması, düşme	Rüzgar hızı ölçümü, işin durdurulması	Saha Amiri, Kaldırma Operatörü	Anemometre kayıtları	Her kaldırma öncesi
24. Gaz birikimi olan tünel girişinde izinsiz çalışma	Boğulma, patlama	Gaz dedektörü kullanımı, havalandırma planı	Tünel Şefi, İSG Uzmanı	Cihaz log kontrolü	Her vardiya başı
25. Kesici aletlerin kontrolsüz taşınması	Kesilme, amputasyon	Kesici koruma aparatı, kapalı taşıma çantası	Ustabaşı, Ekip Lideri	Görsel saha kontrolü	Günlük
26. Asansör kabini olmadan kat kapısı açık bırakılması	Kat boşluğuna düşme	Geçici kapak + kilitlenebilir geçiş	Elektrik ve Mekanik Şefi	Fiziksel kontrol	Her kat geçişinde
27. Malzeme istifinin aşırı yüksek yapılması	Devrilme, ezilme	Raflı istif sistemi, yükseklik sınırı	Depo Sorumlusu, Forklift Operatörü	Cetvelle ölçüm, görsel kontrol	Haftalık
28. Aşırı sıcak havada sıvı kaybına bağlı bayılma	Yüksekte bayılma, düşme	Sıvı takviyesi, 45 dakikada bir gölge molası	Ekip Şefi, Sağlık Personeli	Mola çizelgesi ve saha gözlemi	Günlük
29. Kaldırma araçlarında yük dengesizliği	Vincin devrilmesi	Denge hesap çizelgesi, forklift adaptör kontrolü	Lojistik Şefi, Vinç Operatörü	Yük kartı ve saha gözlemi	Her kaldırma
30. Asbestli malzemenin kontrolsüz kesimi	Solunumla maruziyet	Risk analizi sonrası izole alan ve P3 maske	Saha Mühendisi, İSG Uzmanı	Belge kontrolü, hava örneklemesi	Her uygulama öncesi

Kritik Risk	Olası Ölümcül Sonuç	Kritik Kontrol Önlemleri	Sorumlu Kişi(ler)	Doğrulama Yöntemi	Uygulama Sıklığı
31. Beton döküm sırasında vibratör kablosunun kopması	Elektrik çarpması	İzole vibratör kullanımı, kablo bütünlüğü kontrolü	Elektrik Teknikeri	Görsel ve cihazla kontrol	Her döküm öncesi
32. Kalıp sisteminin yanlış kurulumu	Kalıp çökmesi, göçük altında kalma	Statik hesaplı ve mühendis onaylı kalıp sistemi	Kalıp Formeni, Saha Mühendisi	Proje kontrolü ve saha gözlemi	Her kurulumda
33. Römorklu araçların kontrolsüz manevrası	Ezilme	Geri vites uyarı sistemi, manevra rehberi görevlendirme	Araç Sürücüsü, Lojistik Amiri	Kamera takibi, saha gözlemi	Her giriş-çıkışta
34. Yağmurlu zeminde mobil vinç kullanımı	Kayma, devrilme	Stabil zemin tespiti, vinç altı plakaları	Vinç Operatörü, Şantiye Şefi	Zemin sertliği ölçümü, vinç denge testi	Her kurulumda
35. Yetersiz havalandırmalı kapalı alan çalışması	Boğulma, gaz zehirlenmesi	Kapalı alan izin formu, gaz dedektörü, ventilatör	Kapalı Alan Sorumlusu, İSG Uzmanı	Gaz ölçüm cihazı, evrak kontrolü	Her giriş öncesi
36. Hatalı ankraj yerleştirme	Düşme	Ankraj noktası test cihazı kullanımı, mühendis onayı	Montaj Ekibi, İş Güvenliği Uzmanı	Cihazla test ve belge kontrolü	Her kurulumda
37. Merdiven sabitlemeden kullanım	Düşme	Sabitleme kayışları, 4:1 açı kuralı eğitimi	Ekip Lideri	Görsel kontrol	Günlük
38. Vinç kancasında kilitleme olmaması	Yük düşmesi, ölüm	Emniyet tırnaklı kanca kullanımı	Vinç Operatörü	Donanım kontrol listesi	Her vardiya
39. Hızlı beton priz reaksiyonu ile oluşan sıcaklık	Yanık, kimyasal etki	Özel katkılı beton, koruyucu eldiven kullanımı	Beton Tedarikçisi, Ustabaşı	Malzeme güvenlik bilgi formu kontrolü	Her kullanımda
40. Polietilen torbaların iskelede uçuşması	Görüş engeli, düşme	Malzeme sabitleme, rüzgar perdesi	İskele Kurulum Ekibi	Fiziksel saha denetimi	Günlük
41. Yüksekte sabit olmayan malzeme bırakılması	Malzeme düşmesi, yaralanma	Malzeme sepeti ve kutusu kullanımı	Ekip Şefi, Saha Amiri	Gözlem ve fotoğraf kaydı	Her vardiya
42. Taşlama sırasında kıvılcım sıçraması	Yangın, göz yaralanması	Kıvılcım perdesi, yüz siperliği kullanımı	Ustabaşı, İş Güvenliği Uzmanı	KKD ve ekipman kontrolü	Günlük
43. Düşük izolasyonlu aydınlatma armatürü	Elektrik çarpması	IP65 üzeri armatür kullanımı	Elektrik Ustası	Ölçüm cihazı ile kontrol	Aylık
44. Vinçle insan taşınması	Düşme, ölüm	Personel taşıma kafesi, mühendis onayı	Vinç Operatörü, Kaldırma Ekipmanı Yetkilisi	Kafes sertifikası, görsel kontrol	Her kullanım öncesi
45. Asfaltlama sırasında sıcak bitümle temas	Yanık	Isıya dayanıklı KKD, döküm bariyerleri	Asfalt Ekibi Şefi	KKD kontrolü	Günlük
46. Soğuk havada iskele platformunda buzlanma	Kayma, düşme	Tuzlama, kaymaz zemin örtüsü	İskele Sorumlusu, İş Güvenliği Uzmanı	Saha gözlemi, hava durumu kontrolü	Her sabah vardiya
47. Vinç halatlarında çatlak/sarım hatası	Halat kopması, yük düşmesi	Günlük halat kontrol listesi, üretici talimatı	Vinç Operatörü	Halat inceleme formu	Her vardiya başı
48. LPG tüpünün yanlış depolanması	Patlama, yangın	Dikey, havalandırmalı tüp dolabı, uzaklık kriterleri	Depo Sorumlusu	Saha kontrol listesi	Haftalık
49. Kazı alanı kenarında emniyetsiz malzeme yığılması	Toprak kayması	Malzeme emniyet sınırına göre yığılma	Kazı Operatörü, Mühendis	Mesafe ölçüm cihazı ile kontrol	Her kazı gününde
50. Prefabrik döşeme boşluğunun açık bırakılması	Serbest düşme	Metal geçici kapak, işaretli bariyer	Prefabrik Montaj Ekibi	Fiziksel saha kontrolü	Her döşeme yerleştirmesi sonrası

📌 📌 📌

Açıklayıcı Notlar

Kritik Risk: Sektöre özgü en tehlikeli durumlardan 50 tanesi örneklem olarak seçilmiştir.
Kritik Kontroller: Mühendislik, idari ve bireysel kontrol önlemleri birlikte verilmiştir.
Sorumlu Kişiler: Önleme ve doğrulamada aktif rol alması gereken tüm unvanlar belirtilmiştir.
Doğrulama Yöntemi: Belgeli, izlenebilir ve gözlemlenebilir yöntemlere odaklanılmıştır.
Uygulama Sıklığı: Proaktif kültür için mümkün olan en sık denetim aralığı önerilmiştir.

İnşaat projelerinde güvenlik kültürünün sürdürülebilir şekilde gelişmesi, yalnızca prosedürlerin değil, saha uygulamalarının ve liderlik anlayışının da değişimiyle mümkündür. Kritik risklerin sistematik şekilde analiz edilmesi, ölümcül kazaların önlenmesinde istatistiksel değil, yaşamsal bir fark yaratır.

Bu çalışma, şantiyelerde sıkça karşılaşılan tehlikelerin ötesine geçerek, “ne olabilir?” sorusunu bilimsel, davranışsal ve operasyonel verilerle yanıtlamayı hedeflemiştir. 50 kritik riskin tanımlandığı bu tablo, yalnızca mevcut tehlikeleri listelemekle kalmayıp; her bir riskin kim tarafından, ne zaman, nasıl ve hangi sıklıkla kontrol edilmesi gerektiğini detaylıca ortaya koymaktadır.

Unutulmamalıdır ki, kritik riskleri belirlemek bilgi; yönetmek ise irade ister.
Bu irade, yalnızca mevzuata uyum değil, aynı zamanda her çalışanın sağ salim evine dönmesini ilke edinmiş bir yönetim anlayışı ile mümkündür.

Güvenli bir inşaat, sadece projeyi değil; insan hayatını da inşa eder.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği30 Haziran 2025

29 Haziran 2025

İş Güvenliği Uzmanları İçin SEVESO III’ün Şifreleri

Sanayi tesislerinin büyümesi, üretim kapasitelerinin artması ve tehlikeli kimyasalların daha yaygın kullanımı, beraberinde büyük endüstriyel kazaların potansiyelini de artırmıştır. Bu tür kazalar sadece işyerindeki çalışanları değil, çevreyi, halk sağlığını ve ekonomik yapıyı da tehdit eder hale gelmiştir. Avrupa Birliği, bu riskleri önleyebilmek için 1982 yılında “SEVESO Direktifi”ni çıkarmıştır.

Seveso I (82/501/EEC): 1982 yılında kabul edilmiştir. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesine yönelik temel çerçeveyi oluşturmuştur.

Seveso II (96/82/EC): 1996’da yürürlüğe girmiştir. Risk değerlendirmesi, acil durum planları ve halkın bilgilendirilmesi gibi ek yükümlülükler getirmiştir.

Seveso III (2012/18/EU): 2015’te yürürlüğe girmiştir. Kimyasalların sınıflandırılması için CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) yönetmeliğine uyum sağlanmış ve halkın bilgilendirilmesi güçlendirilmiştir.

Direktifin son güncellenmiş hali SEVESO III Direktifi olarak anılmaktadır.

Türkiye, Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde SEVESO III Direktifi’ni iç hukuk sistemine dâhil etmiş ve buna uygun mevzuat düzenlemeleri yapmıştır.

Bu yazıda, SEVESO III Direktifi‘nin temel kavramlarını, kapsamını, yükümlülüklerini ve Türkiye’deki uygulamasını siz iş güvenliği uzmanlarına sunuyorum.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

SEVESO III Direktifi Nedir?

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin bulunduğu veya işleme tabi tutulduğu tesislerde meydana gelebilecek büyük kazaların önlenmesini ve bu tür kazaların etkilerinin sınırlandırılmasını hedefleyen Avrupa Birliği direktifidir.

Adını 1976 yılında İtalya’nın Seveso kentinde bir kimyasal fabrikanın patlaması sonucu ortaya çıkan ve ciddi çevresel ve sağlık sorunlarına neden olan kazadan alır. Bu olay, Avrupa’da sanayi güvenliği konusundaki yaklaşımın kökten değişmesine neden olmuştur.

Direktifin Kapsamı

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin belirli eşik miktarların üzerinde bulundurulduğu tesisleri kapsamaktadır.

Bu maddeler genellikle:

Yanıcı sıvılar ve gazlar (örneğin: pentan, propan),
Toksik ve çok toksik maddeler (örneğin: siyanür bileşikleri),
Oksitleyici, patlayıcı veya çevre için tehlikeli kimyasallardır.

Yönetmelik kapsamında tesisler, ellerindeki tehlikeli madde miktarlarına göre ikiye ayrılır:

Alt Seviye Kuruluşlar
Üst Seviye Kuruluşlar

Alt ve üst seviyeler, yönetmelikte tanımlanan eşik değerlerle belirlenir. Üst seviyedeki kuruluşlar için yükümlülükler daha fazladır çünkü riskler daha büyüktür.

Temel Amaç ve Hedefler

SEVESO III Direktifi‘nin üç temel hedefi vardır:

Büyük endüstriyel kazaların önlenmesi
Kazaların etkilerinin azaltılması
Kazaya müdahale ve acil durum planlaması

Bunlar, hem teknik önlemler hem de organizasyonel süreçlerle sağlanır.

Türkiye’de Uygulama – Mevzuat Altyapısı

SEVESO III Direktifi, Türkiye’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde yürürlüğe alınmış ve şu mevzuatlar ile iç hukuk sistemine entegre edilmiştir:

“Büyük Endüstriyel Kazaların Kontrolü Hakkında Yönetmelik” (BEKAY) – 2 Mart 2019 tarihli ve 30702 sayılı Resmî Gazete.
Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 sayılı)

Bu kapsamda, iş güvenliği uzmanları özellikle BEKAY Yönetmeliği’ni detaylı şekilde bilmeli ve tesislerde uygulanmasını sağlamalıdır.

İş Güvenliği Uzmanlarının Rolü

SEVESO III kapsamında iş güvenliği uzmanlarının aktif ve sürekli görevleri bulunur. Bunlar şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Tehlikeli Maddelerin Envanteri

Her bir tesisin, sahasında bulunan kimyasalları tehlike sınıflarına ve miktarlarına göre sınıflandırması gerekir. İş güvenliği uzmanları, bu envanterin güncel tutulmasını ve yönetmelikteki eşiğin aşılıp aşılmadığını denetlemelidir.

2. Risk Analizi ve Değerlendirme

Büyük kaza senaryoları, domino etkisi, yangın-patlama riskleri gibi olası tehditler bilimsel yöntemlerle analiz edilmelidir. Türkiye’de bu değerlendirmeler genellikle “Büyük Kaza Senaryo Dokümanı (BKSD)” ve “Güvenlik Raporu” adı altında hazırlanır. Bu belgelerin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanları işletmenin mühendisleri ile birlikte çalışmalıdır.

3. Acil Durum Planları

İç Acil Durum Planları (İADP), alt seviye ve üst seviye kuruluşlar için zorunludur. Bu planlar; yangın, sızıntı, patlama gibi senaryolara göre tahliye, müdahale, bilgilendirme ve kontrol süreçlerini kapsar. İş güvenliği uzmanı bu planların uygulanabilirliğini ve eğitimlerle desteklenmesini sağlar.

4. Çalışanların Bilgilendirilmesi

Çalışanlara tehlikeli maddelerle ilgili riskler, alınacak önlemler ve acil durumda yapılması gerekenler hakkında sürekli eğitim verilmelidir. Bu yükümlülük, doğrudan SEVESO’nun eğitim ve bilgilendirme şartlarıyla ilişkilidir.

5. Denetim Süreçleri

Bakanlık tarafından yapılan denetimlerde, iş güvenliği uzmanının hazırladığı evraklar, yapılan risk analizleri, güvenlik kültürü uygulamaları gözden geçirilir. Eksiklikler doğrudan öncelikle işveren ve vekilinin olup iş güvenliği uzmanın sorumlulukları hem kanun – yönetmelikler hem de işletme içi belgeler ile sınırlıdır.

SEVESO III ile Gelen Yenilikler

SEVESO III Direktifi, önceki versiyonlara göre bazı önemli değişiklikler ve iyileştirmeler içermektedir:

Kimyasalların CLP Tüzüğü’ne göre sınıflandırılması: Maddenin tehlike durumu artık CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) sistemine göre yapılır.

Kamu Bilgilendirme Zorunluluğu: Artık halkın da büyük kaza riski olan tesisler hakkında bilgilendirilmesi zorunludur.

Arazilerin planlanması: Tesislerin konumu, çevresindeki yerleşim yerlerine olan mesafe dikkate alınmalıdır.

Şeffaflık ve raporlama: Tüm veriler çevre otoritesine raporlanmalı, güncellenmeli ve istenildiğinde kamuoyuna sunulmalıdır.

Uyum Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Türkiye’de özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde SEVESO yükümlülüklerinin tam olarak anlaşılmaması veya uygulanmasında eksiklikler yaşanmaktadır. İş güvenliği uzmanlarının bu noktada danışmanlık becerilerini geliştirmeleri, mevzuat takibini sıklaştırmaları gerekmektedir.

Bazı temel sorunlar şunlardır:

Kimyasal envanterinin eksik veya yanlış tutulması
Acil durum planlarının sadece “kâğıt üzerinde” kalması
Eğitimlerin yetersiz veya teorik olması
Güvenlik raporlarının uzman olmayan kişilerce hazırlanması

Sonuç ve Öneriler

SEVESO III Direktifi, yalnızca büyük kazaları önlemeye yönelik bir belge değil, aynı zamanda sürdürülebilir sanayi güvenliğini sağlayacak bir yaşam kültürüdür. Türkiye’de bu kültürün yerleşebilmesi için iş güvenliği uzmanlarının aktif rol üstlenmesi hayati önem taşır. (Yetkili makamların işletme yetki izni -denetimi – takibi mekanizmalarını tam ve yetkin işlettiğini varsayarak…)

Bu bağlamda şu öneriler öne çıkar:

Mevzuatın sürekli takibi yapılmalı, yönetmelikteki değişiklikler hızla adapte edilmelidir.
Eğitimler sadece çalışanlara değil, yönetime de verilmelidir. Karar vericiler riskleri anlamadıkça kalıcı çözümler geliştirilemez.
Multidisipliner çalışma teşvik edilmelidir. Kimya mühendisleri, çevre mühendisleri, iş güvenliği uzmanları birlikte hareket etmelidir.
Saha denetimleri göz ardı edilmemelidir. Kağıt üzerinde yapılan işler değil, sahadaki gerçek durum önemlidir.
Halkın bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. Özellikle yerleşim yerlerine yakın tesislerde yaşayan halkın bilgi sahibi olması acil durumlarda kaosu önleyecektir.

Sonuç olarak, SEVESO III Direktifi Türkiye için sadece bir uyum yükümlülüğü değil, aynı zamanda çağdaş sanayi yönetiminin temel taşıdır. Bu taşı yerli yerine oturtmak için iş güvenliği uzmanlarına düşen görev büyüktür.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Mevzuat Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Bekra (Seveso) https://ced.csb.gov.tr/bekra-i-82669

⭐️⭐️ Seveso Direktifinin Ortaya Çıkışı https://bekrapedia.cevre.gov.tr/seveso-ortaya-cikis

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ VE ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31298&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK GÜVENLİK RAPORU TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31436&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31437&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANI TEBLİĞİ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200630-10.htm

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARDA UYGULANACAK DÂHİLİ ACİL DURUM PLANLARI HAKKINDA TEBLİĞ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=34773&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Seveso Direktifi: AB’nin Yeşil Hidrojen Geçişinde Endüstriyel Güvenliğin Güçlendirilmesi ve Risklerin Önlenmesi https://med-gem.eu/PitstopMeeting2-LSamarelli

⭐️⭐️ AB Konseyi Seveso Direktiflerinin Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’da uygulanmasına ilişkin eleştirel bir bakış açısı https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582020317821

⭐️⭐️ Seveso kazası: 40 yıllık sağlık araştırmalarına ve ötesine bir bakış https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6221983/

⭐️⭐️ 24 Haziran 1982 tarihli 82/501/EEC sayılı Konsey Direktifi, belirli endüstriyel faaliyetlerin büyük kaza tehlikeleri hakkında SEVESO I https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1982/501/oj/eng

⭐️⭐️ Tehlikeli maddeleri içeren büyük kaza tehlikelerinin kontrolüne ilişkin 9 Aralık 1996 tarihli 96/82/EC sayılı Konsey Direktifi SEVESO II https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=CELEX%3A31996L0082

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği29 Haziran 2025

28 Haziran 2025

İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü

1. Neden İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü olmalı?

Günümüzde işyerleri yalnızca üretim ve hizmet merkezleri değil, aynı zamanda çalışanların fiziksel, ruhsal ve sosyal güvenliğinin sağlandığı mekânlar olmalıdır.

“Hedefli bireysel şiddet” ve “grup çatışması riski” gibi tehditler, yalnızca bireyleri değil tüm işyeri ortamını etkileyen, kimi zaman ciddi yaralanmalara ve hatta ölümlere varan sonuçlar doğurabilen gerçek ve göz ardı edilemez tehlikelerdir.

Risklerin kaynağında genellikle fark edilmeyen veya bildirilmeyen tehdit unsurları yer almaktadır. Bu nedenle, çalışanların maruz kalabileceği veya tanıklık edebileceği şiddet potansiyelinin sistematik biçimde raporlanması, değerlendirilmesi ve önlenmesi amacıyla her işyerinde uygulanabilir, şeffaf ve erişilebilir bir “Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü“nün oluşturulması, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında bir zorunluluk olduğu kadar, işverenin özen yükümlülüğünün de asli parçasıdır.

2. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürünün Hukuki Dayanakları

İşyerlerinde şiddet riskine karşı önlemler alınması yükümlülüğü, aşağıdaki mevzuat hükümlerine dayanmaktadır:

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
- Madde 4: İşverenin genel yükümlülüğü
- Madde 10: Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma
- Madde 11: Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım
4857 sayılı İş Kanunu
- Madde 77: İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin yükümlülük
- Madde 24 ve 25: Derhal fesih halleri (şiddet davranışları gerekçe olabilir)
Türk Ceza Kanunu
- Madde 96: Eziyet
- Madde 106: Tehdit
- Madde 117: İş ve çalışma hürriyetinin ihlali
İşyerinde Psikolojik Tacizin (Mobbing) Önlenmesi Genelgesi (2011)

3. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedüründeki Tanımlar

İşyeri şiddeti: Çalışanlara yönelik olarak gerçekleşen, fiziksel saldırı, tehdit, hakaret, yıldırma (mobbing), sözlü taciz, psikolojik baskı, grup içi çatışma ve benzeri davranışların tümünü ifade eder.

Şiddet riski: Henüz gerçekleşmemiş, ancak ihmal edildiğinde potansiyel olarak çalışanlara zarar verebilecek şiddet eğilimli olayların ihtimali.

Şiddet riski bildirimi: Bir çalışanın, kendisine ya da diğer çalışanlara yönelik oluşabilecek bir şiddet tehdidini işverene veya yetkili birime yazılı ya da sözlü olarak iletmesi.

4. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü Temel Aşamaları

4.1. Riskin Fark Edilmesi

Çalışan ya da gözlemci kişi aşağıdaki örnek durumlarla karşılaştığında şiddet riski algısı oluşabilir:

Sürekli olarak tehdit, hakaret veya fiziksel sataşmaya maruz kalmak
Aile bireylerinden, eski eşlerden, grup üyelerinden tehdit almak
Kan davası, husumet gibi nedenlerle kişisel güvenliğin tehdit altında olması
Mesai arkadaşları arasında artan gerilim, sosyal dışlama, sözlü saldırılar
Müşteri ya da ziyaretçiden gelen tehdit içerikli mesajlar

4.2. İlk Bildirim

Bildirim şekilleri:

Yazılı bildirim (Dilekçe, elektronik form, mail)
Sözlü bildirim (İK’ya, amire, İG uzmanına)
Anonim kutular veya mobil uygulamalar üzerinden

İçerik:

Şiddet riski algısının kim tarafından, ne zaman, nasıl fark edildiği
İlgili kişilerin kimlik bilgileri
Şiddet tehdidinin içeriği (fiziksel, sözlü, psikolojik vb.)
Önceki benzer olaylar varsa bunların özeti

4.3. Değerlendirme Süreci

Bildirim üzerine görevlendirilen birim (İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu, İK birimi, Rehberlik servisi veya Şiddet Önleme Komisyonu) aşağıdaki adımları izler:

Bildirimi kayda alır (KVKK kapsamında gizlilik sağlanarak)
Şiddet riskinin seviyesini belirler:
- Düşük: Anlık öfke, sözlü gerginlik
- Orta: Sürekli tehdit, husumet geçmişi
- Yüksek: Silahlı tehdit, fiili saldırı ihtimali
Taraflar ayrı ayrı dinlenir
Tanık ifadeleri toplanabilir
Gerekirse kolluk kuvvetlerine ön bildirimde bulunulur

5. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Sonrası Müdahale ve Önlem Planı

Riskin seviyesi tespit edildikten sonra işveren aşağıdaki önlemleri almalıdır:

5.1. Fiziksel Önlemler

Kamera sistemlerinin etkinliği artırılır
Giriş-çıkışlar kontrol altına alınır
Tehlike altındaki çalışan geçici süreyle başka birime alınabilir
Gerekirse özel güvenlik desteği sağlanır

5.2. Organizasyonel Önlemler

Husumet tarafları fiziksel olarak ayrı birimlerde konumlandırılır
Vardiya planlaması yapılır (aynı anda bulunmamaları sağlanır)
Şiddet tehdidi olan kişi hakkında disiplin süreci başlatılır
Gerekirse iş akdi sona erdirilir (4857/25. madde gereği)

5.3. Psikososyal Destek

Taraflara işyeri rehberlik birimi ya da dış destekle psikolojik danışmanlık sağlanır
Mobbing veya tehdit sonrası travma etkileri için psikolog/psikiyatrist yönlendirmesi yapılabilir

6. İşyerinde Şiddet Riski Bildirim Gizliliği ve Koruma İlkeleri

Şiddet riski bildiriminde bulunan kişi:

Kesinlikle işten çıkarılamaz veya cezalandırılamaz
Diğer çalışanlarca dışlanamaz
Bildirimi değerlendiren tüm yetkililer gizlilik kuralına uymakla yükümlüdür

Aksi uygulamalar 4857 sayılı Kanun’un 5. maddesi kapsamında “eşit davranma ilkesine aykırılık” teşkil eder.

7. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü İzleme ve Raporlama

Şiddet vakalarıyla ilgili olarak:

Olay sonrası raporlar tutulur
Risk değerlendirmesi güncellenir
Yılda en az bir kez “şiddet olayları değerlendirme toplantısı” yapılır
Eğitim ve farkındalık çalışmaları planlanır

8. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Hakkında Eğitim ve Farkındalık

İşyerinde şiddetin önlenmesine dair yılda en az bir defa şu içerikte eğitimler düzenlenmelidir:

Şiddet türleri ve belirtileri
Bildirim süreci ve haklar
Kriz anında doğru tepki
Şiddet mağdurlarının korunması
Kurumsal destek mekanizmaları

9. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü Sonuç ve Sorumlulukları

Şiddet riski bildirimi prosedürü;

Çalışanların kendilerini güvende hissetmelerini sağlar
İşverenin hukuki sorumluluklarını yerine getirmesine yardımcı olur
Şiddet olaylarını önceden tespit ederek, zararların önlenmesini mümkün kılar

10. İşyerinde Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü Oluşumu Sonrası

İşyerlerinde hedefli bireysel şiddet ve grup çatışması gibi öngörülebilir şiddet riskleri karşısında sessiz kalmak veya bu tehditleri “olağan” kabul ederek görmezden gelmek, yalnızca çalışan güvenliğini değil, işverenin hukuki sorumluluğunu da doğrudan etkileyen ciddi bir ihmaldir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesi uyarınca işveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür.

Bu kapsamda risk değerlendirmesine tüm olası tehditlerin –şiddet dahil– açıkça ve somut biçimde dâhil edilmesi, irdelenmesi ve sonuçlarının önlenmesine yönelik tedbirlerin alınması esastır.

Birçok Yargıtay kararında da görüldüğü üzere, işverenin çalışanının maruz kalacağı saldırı riskini önceden bildiği ya da bilebilecek durumda olduğu hâllerde, gerekli önlemleri almaması doğrudan sorumluluğuna neden olmaktadır.

Bu bağlamda, “Şiddet Riski Bildirimi Prosedürü” yalnızca bir evrak düzeni değil; çalışanların maruz kalabileceği tehditlerin erken tanılanması, risklerin kontrol altına alınması ve toplu güvenliğin sağlanması adına hayati bir iş sağlığı ve güvenliği mekanizmasıdır.

Etkin bir bildirim kültürü oluşturmak, hem çalışan haklarına duyulan saygının hem de işverenin özen yükümlülüğünün en somut göstergelerindendir.

Her işyerinde bu prosedür; İSG Kurulu kararı ile yazılı hale getirilmeli, tüm çalışanlara duyurulmalı ve uygulanması titizlikle izlenmelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

İş Sağlığı ve Güvenliği konusundaki makalelerimiz ve teknik yazılarımızda eksiklerimiz olabilir. Bizlere her zaman ulaşılabilirsiniz.

Bizlerle nilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile web sitemizi ve içindeki yazıları iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği28 Haziran 2025

22 Haziran 2025

Pentan Tankı Patlama Riski Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırkıncı Pentan Tankı Patlama Riski Analizini inceleyebilirsiniz.

Kritik Bir Gerçeklik

Kimyasal maddelerin depolandığı endüstriyel tesisler, modern üretim süreçlerinin vazgeçilmez bileşenleridir. Ancak bu tesislerin merkezinde yer alan tanklar, içinde barındırdıkları uçucu ve yanıcı maddeler nedeniyle yüksek derecede risk potansiyeli taşırlar. Bu bağlamda, pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı olan hidrokarbonların depolandığı tanklar, ciddi endüstriyel kazaların tetikleyicisi olabilecek niteliktedir.

Pentan, özellikle petrol rafinasyon süreçlerinde ve köpük üretimi gibi birçok sanayi kolunda kullanılan hafif bir alifatik hidrokarbondur. Ancak çevresel koşullarla kolayca buharlaşabilmesi, havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilmesi ve düşük tutuşma sıcaklığı nedeniyle yüksek tehlike sınıfı içinde değerlendirilir. Bu nedenle, pentan tanklarına ilişkin yapılacak her risk değerlendirmesi yalnızca teorik değil, aynı zamanda can ve mal güvenliği açısından yaşamsal bir önem taşır.

Bir pentan tankında meydana gelebilecek patlama riskleri, insan hataları, ekipman arızaları, dış fiziksel etkiler, bakım yetersizlikleri ve kontrol sistemlerindeki zafiyetler gibi parametreler eşliğinde ele almaya çalıştım. Teknik verilerle desteklemeye çalıştığım bu çalışmayı; SEVESO III Direktifi, NFPA (National Fire Protection Association) standartları, ATEX yönergeleri ve Türkiye’deki ilgili mevzuatlar çerçevesinde hazırlamaya çalıştım.

Ayrıca, sadece tehlikenin boyutlarını değil, önleme ve azaltma stratejilerini de kapsayan bu analiz, iş güvenliği uzmanlarının, proses mühendislerinin, acil durum planlayıcılarının ve tesis yöneticilerinin karar süreçlerine katkı sağlamasını umut ediyorum.

Sadece yasal yükümlülüklerin değil; aynı zamanda etik sorumlulukların da bir gereği olarak, çalışanların ve çevrenin korunmasına odaklanılmalıdır. Çünkü iyi bir risk analizi yalnızca kâğıt üzerinde kalan bir süreç değil; aynı zamanda bir güvenlik kültürünün temeli ve süreklilik arz eden bir davranış biçimidir.

Pentan Tankı Patlama Riski Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Kapalı alanda gaz birikimi	Havalandırma eksikliği	Tank içi, dolum istasyonu	Patlama, ölüm	Sürekli gaz seviye ölçümü	3	5	15
Yüksek buhar basıncı oluşumu	Sıcaklık artışı	Tank yapısı	Tankın patlaması	Tank basınç sensörleri ve alarm sistemi	3	5	15
Buhar kaçaklarının birikimi	Sızıntılar	Boru hatları	Patlama	Sızıntı tespiti ve hızlı müdahale sistemi	3	5	15
Ex-proof olmayan ekipman kullanımı	Yanlış ekipman seçimi	Elektrikli aksamlar	Kıvılcım ve patlama	Ex-proof ekipman zorunluluğu	2	5	10
Gaz dedektörlerinin çalışmaması	Sensör arızası	Tank çevresi	Gaz birikimi, patlama	Dedektörlerin periyodik testi	3	5	15
Sıcak yüzeylerin yanıcı gazla teması	Operasyonel hata	Pompa motorları, vanalar	Patlama	Sıcak yüzey izolasyonu	3	5	15
Alev tutucu eksikliği	Tesisat yetersizliği	Havalandırma hatları	Patlama yayılması	Alev tutucu montajı	3	5	15
Ani basınç değişimi	İşletme hatası	Tanklar	Tank deformasyonu, patlama	Basınç regülasyon sistemleri	3	5	15
Tank boşaltımında hızlı buharlaşma	Hatalı prosedür	Dolum boşaltım sistemleri	Buhar patlaması	Kontrollü boşaltım prosedürü	3	5	15
Yanıcı buhar ile oksijenin karışımı	Sızıntı ve açık hava teması	Tank çevresi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	ATEX direktifine uyum	3	5	15
Dolum sırasında aşırı doluluk	Otomatik kesme sistemi arızası	Dolum sistemleri	Taşma ve patlama riski	Seviye ölçüm ve alarm sistemleri	3	5	15
Kapalı alan çalışmasında ateşleme kaynakları	İSG prosedür eksikliği	Tank içi	Patlama	Sıcak iş izin prosedürü	3	5	15
İhmal edilen küçük gaz kaçakları	Dikkatsizlik	Boru hatları	Birikim sonucu patlama	Kaçak tarama programı	3	5	15
Dış sıcaklık dalgalanmaları	Hava koşulları	Tanklar	Basınç artışı ve patlama	İklimlendirme çözümleri	2	5	10
Yetersiz inert gaz kullanımı	Prosedür eksikliği	Tank içi atmosfer	Yanıcı karışım oluşumu	İnhibitör gaz dolumu prosedürü	3	5	15
Tank temizliği sırasında patlayıcı ortam oluşumu	Yanlış yöntem	Tank içi	Patlama riski	Gaz temizliği ve havalandırma prosedürü	3	5	15
Aşırı yaşlanmış tanklar	Malzeme yorulması	Tank yapısı	Yapısal çökme ve patlama	Tank yaşı ve ömrüne göre yenileme	3	5	15
Uygunsuz dolum hızı	Operasyonel hata	Dolum sistemleri	Basınç dalgalanması	Dolum hızı kontrol sistemi	3	5	15
Parlayıcı madde depolama standartlarına uyulmaması	Bilgi eksikliği	Depolama alanı	Patlama, yangın	Uluslararası depolama standartlarına uyum	3	5	15
Hatalı vana açma/kapama işlemi	Operatör hatası	Vana sistemleri	Gaz kaçışı ve patlama	Operatör eğitimi	3	5	15
Tank üstü aksesuarlarının arızalanması	Mekanik aşınma	Basınç tahliye sistemleri	Patlama	Düzenli bakım ve test programı	3	5	15
Basınç tahliye vanasının çalışmaması	Vanada blokaj	Tank yapısı	Aşırı basınç ve patlama	PRV test prosedürü	3	5	15
Yanıcı gazların yanlış basınçla transfer edilmesi	Operasyonel hata	Boru sistemleri	Boru patlaması	Basınç kontrol sistemleri	3	5	15
Boru hatlarında aşırı vibrasyon	Pompa hataları	Boru sistemleri	Çatlak ve sızıntı, patlama	Vibrasyon izleme sistemi	3	5	15
Yanıcı madde transferi sırasında hortum kopması	Mekanik yıpranma	Transfer hatları	Sızıntı ve patlama	Hortum periyodik değişimi	3	5	15
Tank içi temizlik sonrası kalıntı gazlar	Yetersiz havalandırma	Tank içi	Gaz birikimi ve patlama	Temizlik sonrası gaz ölçümü	3	5	15
Tankın aşırı dolu çalıştırılması	Prosedür dışı uygulama	Tanklar	Basınç artışı, patlama	Doluluk alarmı ve kesme sistemi	3	5	15
Tank üzerindeki flanşlardan gaz kaçakları	Sızdırmazlık kaybı	Tank üstü ekipmanlar	Gaz birikimi ve patlama	Sızdırmazlık testleri	3	5	15
Dış yangının tanka sirayet etmesi	Yangın yönetimi eksikliği	Tank sahası	Isınma ve patlama	Yangın perdeleri ve su soğutma sistemleri	3	5	15
Tankların yıldırım düşmesi sonucu etkilenmesi	Yetersiz yıldırım koruması	Tank üstü yapılar	Isınma ve patlama	Yıldırım iletken sistem kurulumu	2	5	10
Elektriksel atlamalar	Statik elektrik	Tank çevresi	Patlama	Statik boşaltım sistemleri	3	5	15
İhmal edilen küçük mekanik darbeler	Operasyon hatası	Tank duvarları	Yapısal hasar ve patlama	Koruma prosedürleri	3	5	15
Tankta iç basınç artışı nedeniyle tahliye vanası patlaması	İhmal	Tank	Patlayıcı parçalanma	PRV tasarım kontrolleri	3	5	15
Tahliye sisteminin tıkanması	Bakım eksikliği	Havalandırma boruları	Gaz birikimi ve patlama	Tıkanıklık kontrol prosedürü	3	5	15
Tankın yakınında yapılan sıcak çalışma	Kıvılcım kaynakları	Tank sahası	Gaz alevlenmesi ve patlama	Sıcak iş sahası kontrolü	3	5	15
Aşırı gaz sızıntısı sırasında müdahale eksikliği	Alarmın dikkate alınmaması	Tüm tesis	Büyük patlama	Acil durum müdahale eğitimi	3	5	15
Yanıcı sıvı buharlarının tahliye edilememesi	Hava sirkülasyonu eksikliği	Tank çevresi	Patlama	Havalandırma sisteminin güçlendirilmesi	3	5	15
Patlama sonrası yangın	Müdahale eksikliği	Tesis genelinde	Yayılma riski	Entegre yangın söndürme sistemleri	3	5	15
Patlama sonucu yapısal çökme	Şiddetli basınç dalgası	Tesis binaları	Yaralanmalar, ölüm	Patlamaya dayanıklı yapı tasarımı	3	5	15

Saha deneyimlerim, dünya genelinde yaşanmış kaza raporları incelemelerim ve uluslararası standartlar (API 620, API 650, OSHA, NFPA, ATEX direktifleri vb.) referans alarak hazırlanmıştır.

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Patlamadan Önceki Sessizlik – Risk Analizi Hayat Kurtarır

Bir pentan tankında oluşabilecek patlama, yalnızca tesisin değil, çevresindeki yerleşim birimlerinin, doğanın ve en önemlisi insanların yaşamlarını geri dönüşü olmayan şekilde etkileyebilir. Bu tür olaylar genellikle birkaç saniye içinde meydana gelir; ancak o birkaç saniyelik olay, yıllarca sürecek kayıplar ve pişmanlıklar doğurabilir.

Bu çalışmada, pentan tanklarının patlama riskine karşı sahip olduğu kırılganlıkların yanı sıra gerçek olaylardan, olasılıksal hesaplamalardan ve mühendislik ilkelerinden yola çıkarak önleyici stratejiler sunmaya çalıştım. Ancak unutulmamalıdır ki, hiçbir analiz tek başına riski ortadan kaldırmaz. Gerçek güvenlik, bu analizlerin uygulamaya geçirilmesi, denetlenmesi ve sürekli güncellenmesiyle sağlanır.

İş güvenliği bir prosedür değil; bir refleks, bir kültür, bir yaşam biçimidir. Ve bu kültür, ancak bilgiye dayalı kararlarla, farkındalığı yüksek ekiplerle ve kurumsal sorumluluk bilinciyle sürdürülebilir hale gelir.

Bu nedenle, sunduğum analiz bir son değil; sürekli iyileştirilecek bir başlangıç noktasıdır. Bu belgeyi kendi eklemeleriniz de yaptıktan sonra raflara kaldırmak değil, her toplantıda, her risk gözden geçirme oturumunda, her bakım planlamasında tekrar tekrar açmak gerekir. Çünkü patlamaların kader değil, ihmalle gelen sonuçlar olduğunu unutmamak gerekir.

Unutmayın – En iyi güvenlik sistemi, asla çalışmak zorunda kalmayandır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentan dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği22 Haziran 2025

21 Haziran 2025

Düşmanlık İş Yerine Sızarsa – Kan Davası ve Grup Husumetine Karşı İSG Önlemleri

İş yerleri, sadece üretimin ya da hizmetin sürdüğü alanlar değil, aynı zamanda insanların günlük yaşamlarının önemli bir parçasını geçirdikleri sosyal ortamlardır. Ancak, toplumsal ve bireysel sorunların iş yaşamına taşınması, bu güvenli ortamı tehdit edebilir. Özellikle kan davası, ailevi husumetler, yerel çatışmalar ve grup kavgaları gibi sosyal temelli şiddet riskleri, ülkemizde bazı bölgelerde hâlâ önemli bir tehdit unsuru olarak varlığını sürdürmektedir.

Bu tür risklerin işyerine yansıması durumunda sadece hedef alınan kişi değil, tüm çalışanlar; fiziksel ve psikolojik açıdan zarar görebilir. Dolayısıyla işverenler, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamında, çalışanlarını bu tür olağandışı ancak ciddi tehlikelere karşı da korumakla yükümlüdür.

Hatırlatmak – dikkat çekmek maksadı ile hazırladığım bu yazı ile firmalarınızda kan davası veya benzeri bireysel/ailesel husumet kaynaklı şiddet risklerine karşı nasıl hazırlıklı olması gerektiğini, alınabilecek İş Sağlığı ve Güvenliği tedbirlerini, personel yönetim stratejilerini ve acil durum planlamasını ayrıntılandırmaya çalışacağım.

İş Sağlığı ve Güvenliği alanında çalışan bizlerin amacı; kanunlara uygun, çalışanların sağlığını ve güvenliğini koruyan, huzurlu bir çalışma ortamının sürekliliğini sağlamak için olasılıkları öngörmek, çözüm önerileri sunmak ve yakın takip – gözlem ile devamlılığın sağlanmasına destek olmaktır.

Hatırlatma – bilgi paylaşımı maksatlı yazımın çalışan İş Sağlığı ve Güvenliği profesyonellerine, işverenlere ve insan kaynakları yöneticilerine faydalı olması dileğiyle…

Dr. Mustafa KEBAT

⚠️ ⚠️ ⚠️

Temel Tehlikeler

Hedefli bireysel şiddet (kan davası mağduru veya faili kişinin işyerinde hedef alınması)
Toplu kavga riski (aile veya grup üyelerinin işyeri çevresinde karşılaşması)
Silahlı saldırı riski
Diğer çalışanların psikolojik olarak etkilenmesi, iş bırakma ve panik durumu

🛡️ 🛡️ 🛡️

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Alınması Gereken Tedbirler

1. Risk Değerlendirmesi Güncellemesi

İşyerinde görevli çalışanların kişisel risk faktörleri (kan davası, aile husumeti vb.) tespit edilmeli.
Bu bilgiler gizli ve etik kurallar çerçevesinde, İSG profesyonelleri ve işveren tarafından KVKK öncelikle gözetilerek değerlendirilmelidir.
Risk değerlendirme raporuna “hedefli bireysel şiddet – grup çatışması riski” başlığı eklenmeli. (Bu başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz)

2. Güvenlik Önlemleri

Güvenlik kameraları (360° kapsayan, kayıt yapan)
Giriş kontrol sistemleri (kimlikli geçiş, turnike vb.)
Silah dedektörü ve/veya el dedektörü kullanımı (özellikle giriş kapılarında)
Özel güvenlik personeli (varsa sayısı ve konumlandırması artırılmalı)
Ziyaretçi kontrolü (ziyaret saati ve kişi sınırlaması)

3. Personel Bilgilendirme ve Eğitim

Tüm çalışanlara şiddete karşı davranış ve iletişim eğitimi verilmeli.
Özellikle çalışma arkadaşlarının psikolojik destek alabileceği mekanizmalar tanıtılmalı.
“Gizli husumet varsa bildir” gibi bir uyarı ve önlem kültürü oluşturulmalı.

4. İşyerinde Tehdit Altındaki Personelin Yönetimi

Tehlike altında olduğu düşünülen personel, geçici olarak farklı lokasyonlarda görevlendirilmeli.
Gerekiyorsa, ücretli izin veya uzaktan çalışma planları devreye alınmalı.
Çalışana ait bilgiler (çalışma saati, görev yeri) sadece yetkili personel tarafından erişilebilir olmalı.

5. Polis – Jandarma ile Koordinasyon

İşveren, durumun ciddiyetine göre yerel kolluk kuvvetlerini bilgilendirmeli. (KVKK öncelikle gözetilerek)
Yakın tehdit algısı varsa, belirli saatlerde devriye desteği veya acil çağrı protokolü hazırlanmalı.

6. Acil Durum Planı Güncellemesi

Olası silahlı saldırı veya kavga anında uygulanacak acil durum tahliye planı hazırlanmalı.
Bu plana göre:
- Güvenli alanlar belirlenmeli (gizlenme ve korunma imkanı olan bölümler)
- Panik butonları konumlandırılmalı (güvenliğe veya kolluk kuvvetine haber verecek sistem)
- Tüm personele acil durum tatbikatı yaptırılmalı (silahlı saldırı senaryolu)

7. Psikososyal Destek ve Rehberlik

Husumet yaşayan ya da hedef alınma ihtimali olan çalışana psikolojik destek sağlanmalı.
Diğer çalışanların da endişe ve korkularını gidermek için bilgilendirme toplantıları yapılmalı.

8. İş Hukuku ve Disiplin Süreci

İşyerinde tehdit oluşturan ya da kavgaya karışan kişilerle ilgili, 6331 sayılı Kanun ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında gerekli disiplin işlemleri başlatılmalı.
Diğer çalışanların güvenliği riske atılamaz.

🎯 🎯 🎯

İşyerlerinde meydana gelebilecek şiddet vakaları, yalnızca fiziksel zararlarla sınırlı kalmayıp; psikolojik travmalar, üretim kayıpları, iş barışının bozulması ve işletme itibarının zedelenmesi gibi zincirleme etkiler doğurabilmektedir. Özellikle kan davası, ailevi husumetler veya grup çatışmaları gibi sosyokültürel temelli şiddet riskleri, iş sağlığı ve güvenliği yönetimi açısından istisnai değil, sistematik olarak ele alınması gereken tehdit başlıklarındandır.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 4. maddesi uyarınca işveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Bu yükümlülük, risklerden korunmayı ve risklerin kaynağında yok edilmesini esas alır. Aynı kanunun 10. maddesi gereği, işverenin işyerine özgü riskleri tespit ederek risk değerlendirmesi yapması zorunludur.

Kan davası gibi olaylar, çoğu zaman işyeri dışında başlayıp işyerine sirayet edebileceğinden, bu tür risklerin göz ardı edilmesi, işverenin asli yükümlülüklerinden kaçınması anlamına gelir. Zira bu durum, iş kazası veya işyerinde şiddet olayları ile sonuçlandığında, hem hukuki hem cezai sorumluluk doğurabilir.

Uluslararası mevzuat açısından da değerlendirildiğinde, ILO’nun 190 Sayılı Şiddet ve Taciz Sözleşmesi, işyerinde her türlü şiddet biçiminin önlenmesi için işverenlere aktif yükümlülükler yüklemektedir. Bu çerçevede, çalışanı tehdit eden kişi işyeri dışından biri olsa dahi, şiddet riski çalışma ortamını etkiliyorsa, işverenin buna karşı tedbir alma zorunluluğu doğar.

4857 sayılı İş Kanunu’nun 77. maddesi ise 6331 sayılı Kanun’a paralel olarak, işverenin işyerinde iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerini alma yükümlülüğünü tekrar eder. Aynı Kanun’un 25. maddesi ise, işyerinde kavgaya sebebiyet veren veya güvenliği tehlikeye atan davranışların işveren açısından haklı fesih nedeni oluşturduğunu ortaya koyar. Bu bağlamda, çalışanların birbirleriyle ya da dış tehdit unsurlarıyla yaşadıkları çatışmaların yönetimi, sadece güvenlik değil, aynı zamanda personel yönetimi ve insan kaynakları disiplini açısından da büyük önem taşır.

Kan davası riski gibi sosyal kökenli tehditlerin iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerine entegrasyonu, yalnızca bireysel vaka bazlı değil; kurumsal düzeyde proaktif bir yaklaşımla gerçekleştirilmelidir. Bu doğrultuda:

Psikososyal risk değerlendirmesi yapılmalı,
Şiddet riski yönetim protokolleri oluşturulmalı,
Çalışanlara yönelik gizlilik esaslı bildirim mekanizmaları kurulmalı,
Acil durum planları söz konusu şiddet senaryolarını da kapsayacak şekilde revize edilmelidir.

Ayrıca ISO 45001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi Standardı, çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyebilecek tüm iç ve dış konuların değerlendirilmesini önermektedir. Bu bağlamda, kan davası gibi yerel ve kültürel unsurlar içeren tehditler de işverenin “bağlam analizi” kapsamında değerlendirmesi gereken dışsal faktörlerdendir.

Bazı büyük ölçekli firmalar, çalışanlarının karşılaşabileceği bireysel şiddet tehditlerine karşı “Gizli Tehdit Bildirimi” ve “Personel Güvenlik Protokolü” başlığı altında prosedürler geliştirmiştir.

Örneğin, tehdit altındaki personelin geçici olarak vardiya dışına çıkarılması, kimlik bilgilerinin erişim sınırlandırmasıyla korunması ve çalışan destek programları yoluyla psikolojik destek sağlanması gibi uygulamalar, bu tür şiddet risklerinin yönetiminde başarılı örnekler olarak dikkat çekmektedir.

Ayrıca, yerel kolluk kuvvetleri ile işbirliği yapılması, gerektiğinde polis/jandarma desteğiyle güvenlik takviyesi alınması da hukuki ve idari açıdan doğru yaklaşımlar arasında yer alır.

Kan davası veya husumet temelli tehditler; sıradan güvenlik olayları değil, çok yönlü ele alınması gereken, sosyal ve hukuki boyutları olan karmaşık risklerdir. Bu nedenle, işverenlerin bu tür riskleri görmezden gelmesi, hem çalışanların yaşam hakkını tehlikeye atar hem de ciddi hukuki yaptırımlar doğurur.

Bu çerçevede, firmaların:

İG uzmanları, işyeri hekimi, insan kaynakları ve hukuk birimleriyle koordineli,
Proaktif, etik ve çalışanı merkeze alan bir yaklaşımla,
Ulusal ve uluslararası standartlara uygun çözümler üretmeleri büyük önem arz etmektedir.

Unutulmamalıdır ki; iş sağlığı ve güvenliği yalnızca kask, baret ve tabela ile değil; insan hayatını tehdit eden her unsurun farkında olmakla başlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

İş Sağlığı ve Güvenliği konusundaki makalelerimiz ve teknik yazılarımızda eksiklerimiz olabilir. Bizlere her zaman ulaşılabilirsiniz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Haziran 2025

21 Haziran 2025

Pentan Tankı Yangın Risk Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin otuz dokuzuncu Pentan Tankı Yangın Risk Analizini inceleyebilirsiniz.

Pentan, son derece uçucu, düşük parlama noktasına sahip ve patlayıcı potansiyeli yüksek bir alifatik hidrokarbondur. Kimya, ilaç, plastik ve enerji sanayilerinde yaygın olarak kullanılan pentan; depolama, dolum, transfer ve taşıma süreçlerinde özel güvenlik önlemleri gerektiren, yangın açısından yüksek riskli bir maddedir. Bu bağlamda, pentan tanklarının yangın riski analizi, yalnızca endüstriyel güvenlik açısından değil, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik, işçi sağlığı ve kritik operasyonların sürekliliği açısından da stratejik önem taşımaktadır.

Pentan Tankı Yangın Risk Analizi, yangın güvenliği mühendisliği ilkeleri, TS EN ISO 31010 Risk Değerlendirme Standartları, NFPA 30 (Flammable and Combustible Liquids Code) ve SEVESO III Direktifi gibi ulusal ve uluslararası düzenlemeler ışığında hazırlanmıştır. Çalışmada, pentan tankı çevresindeki prosesler ve yardımcı sistemler detaylı olarak incelenmiş; olası yangın senaryoları, tetikleyici unsurlar ve zincirleme etki mekanizmaları sistematik olarak analiz edilmiştir.

Analiz süreci; tehlike tanımlama (HAZID), olay ağacı analizi (ETA), hata türü ve etkileri analizi (FMEA), yangın yayılım simülasyonları ve insan faktörü değerlendirmeleri gibi çok katmanlı metodolojilerle desteklenmiş, birçok makaleden yararlanılmıştır. Bu sayede yalnızca fiziksel yangın tetikleyicileri değil, aynı zamanda operasyonel hatalar, bakım eksiklikleri, ihmal kaynaklı kıvılcım oluşumları ve elektriksel arızalar gibi insan kaynaklı riskler de kapsamlı şekilde ele alınmıştır.

Bu çalışmanın amacı, pentan tankı yangın risklerine karşı proaktif ve önleyici bir yaklaşım geliştirmek, işletme genelinde entegre yangın güvenliği stratejilerinin oluşturulmasına katkı sağlamak ve olası can kaybı, çevresel yıkım ve ekonomik zararın önüne geçilmesine yardımcı olmaktır.

Unutulmamalıdır ki, kimyasal yangınlar önlenebilir felaketlerdir. Ancak bu, yalnızca mühendislik sistemlerinin değil, aynı zamanda kurumsal bilinç, sürekli eğitim ve sistematik denetimin birlikte işlemesiyle mümkündür. Bu rapor, tam da bu amaca hizmet etmek üzere tasarlanmış, bilimsel temelli ve uygulama odaklı bir analiz bütünüdür.

Pentan Tankı Yangın Risk Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Statik elektrik boşalması	Uygunsuz topraklama	Tank sahası	Yangın, patlama	Statik elektrik önleyici sistemler	3	5	15
Kıvılcım oluşumu	Metal sürtünmesi	Dolum alanı	Yangın	Antistatik ekipman kullanımı	3	5	15
Tank havalandırmasının yetersiz olması	Havalandırma arızası	Tank üstü	Buhar birikimi ve yangın	Periyodik havalandırma kontrolleri	3	5	15
Sıcak çalışma (kaynak vb.)	İzin alınmadan çalışma	Tank çevresi	Yangın başlangıcı	Sıcak çalışma izin prosedürü	3	5	15
Elektrik arızası	Kısa devreler	Tesis içi kablo sistemleri	Yangın, elektrik kesintisi	Ex-proof ekipman ve periyodik bakım	3	5	15
Yanıcı malzeme birikimi	Temizlik yetersizliği	Tank çevresi	Yangının yayılması	Temizlik ve atık yönetimi programı	3	4	12
Sigara içilmesi	Yasağa uyulmaması	Tank sahası	Ani yangın	Saha içi mutlak sigara yasağı ve denetim	2	5	10
Yıldırım düşmesi	Doğal afet	Tank sahası	Patlama, büyük yangın	Yıldırımdan korunma sistemleri kurulması	2	5	10
Taşma ve sızıntı sonrası buhar birikimi	Dolum hataları	Tank çevresi	Yangın, patlama	Otomatik dolum kesme sistemleri	3	5	15
Tank çatlakları	Mekanik yorgunluk	Tank yapısı	Sızıntıdan dolayı yangın	Düzenli tank muayenesi	3	5	15
Aşırı sıcaklıklar	İklim koşulları	Tank yapısı	Buhar basıncı artışı ve yangın	Tank izolasyonu ve sıcaklık izleme	2	5	10
Yanıcı sıvı dökülmesi	Operasyon hatası	Dolum alanı	Yangın, çevre kirliliği	Dökülme bariyerleri ve absorbanlar	3	5	15
Yakıtlı araçların yakın çalışması	Kıvılcım veya sıcak yüzey	Tank sahası	Yangın	Araç erişim kontrolü	2	5	10
Vana veya bağlantı sızıntıları	Ekipman aşınması	Boru sistemleri	Buhar kaçışı, yangın riski	Periyodik sızıntı kontrolleri	3	5	15
Yanıcı gaz birikimi	Yetersiz havalandırma	Tank çevresi	Patlama, yangın	Gaz algılama sistemleri kurulması	3	5	15
Otopark alanında yangın	Araç arızası	Tank sahasına yakın park alanı	Yayılma riski	Otopark mesafe kuralları	2	5	10
Acil durum ekipmanlarının eksikliği	Denetim eksikliği	Tank sahası	Yangına geç müdahale	Yangın söndürme ekipmanlarının kontrolü	3	4	12
Tehlikeli atıkların uygunsuz depolanması	Eğitim eksikliği	Atık depolama alanı	Yangın çıkışı	Atık yönetim prosedürü	3	4	12
Yanıcı gaz algılayıcılarının arızası	Periyodik bakım yapılmaması	Gaz algılama sistemleri	Tehlikenin geç algılanması	Gaz algılayıcı bakım programı	3	5	15
Elektrik panolarında aşırı yüklenme	Yetersiz pano yönetimi	Elektrik sistemleri	Yangın	Yük dengelemesi ve koruma röleleri	3	5	15
Sıcak yüzeylere yanıcı madde teması	İhmal	Operasyon alanı	Yangın başlangıcı	Sıcaklık kontrol prosedürleri	3	5	15
Elektriksel topraklama hatası	Eksik montaj	Tüm saha	Kıvılcım ve yangın	Topraklama testleri yapılması	3	5	15
Yanıcı gazların tahliyesinde sorun	Tahliye sistem arızası	Tank üstü tahliye sistemleri	Patlama, yangın	Tahliye sistem bakımı	3	5	15
Eksik veya arızalı yangın dolapları	Bakım eksikliği	Yangın savunma sistemleri	Yangınla mücadelede yetersizlik	Yangın dolabı bakım planı	3	4	12
Köpük sisteminin çalışmaması	Test edilmemesi	Yangın savunma sistemleri	Yangının yayılması	Köpük sistem test programı	3	5	15
Acil durum kaçış yollarının kapalı olması	Düzensizlik, ihmal	Çalışan güvenliği	Panik ve yaralanmalar	Kaçış yolları kontrol prosedürü	2	5	10
Yangın alarm sisteminin arızalı olması	Elektriksel arıza	Tüm saha	Yangının geç algılanması	Alarm sistemi bakım prosedürü	3	5	15
Yanıcı madde depolarının uygunsuz yerleşimi	İhmal	Depolama alanları	Yangın riski artışı	Uygun depolama planı yapılması	3	5	15
Elektrik kablolarının yıpranması	Çevresel etkiler	Elektrik tesisatı	Kısa devre, yangın	Kablo yalıtım kontrolleri	3	5	15
Tank üstü bakımda sıcak kaynak yapılması	Uygunsuz çalışma izni	Tank üstü	Yangın, patlama	Sıcak iş izin prosedürü	3	5	15
Pompa motorlarının aşırı ısınması	Aşırı yüklenme	Dolum/boşaltım pompaları	Yangın	Motor sıcaklık sensörleri kullanımı	3	5	15
İSG talimatlarına uyulmaması	Bilinçsizlik	Tüm operasyonlar	Yangın riski	Sürekli eğitim ve denetim	3	4	12
Yangın tatbikatlarının eksik yapılması	Zaman eksikliği	Çalışanlar	Geç müdahale	Düzenli tatbikat planı	3	4	12
Yangına dayanıklı olmayan ekipman kullanımı	Yanlış malzeme seçimi	Elektrik ve mekanik sistemler	Yangın başlatma riski	Yangına dayanıklı ekipman kullanımı	3	5	15
Depolama alanlarının aşırı doluluğu	Lojistik hatası	Tank çevresi	Yangının hızla yayılması	Depolama kapasite limitleri uygulanması	3	5	15
Yanıcı olmayan maddelerin kontamine olması	Yanıcılarla karışım	Atık alanları	Yangın çıkışı	Atık yönetim prosedürü	3	4	12
Yangın söndürme sistemlerinin yetersiz kapasitesi	Yanlış kapasite seçimi	Yangın savunma sistemleri	Yangının kontrol edilememesi	Sistem kapasite hesaplamalarının revizyonu	3	5	15
Yanıcı gaz transferi sırasında sızıntı	Bağlantı hatası	Dolum/boşaltım hatları	Yangın, patlama	Otomatik sızıntı algılama sistemleri	3	5	15
Yanıcı madde konteynerlerinin yanlış etiketlenmesi	Bilgi eksikliği	Depolama sahası	Yanlış müdahale	Etiketleme prosedürleri uygulanması	3	4	12

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Pentan tankları, yüksek riskli yanıcı kimyasal maddelerin depolanmasında kullanılan stratejik tesislerdir. Bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen yangın risk analizi, tehlikenin yalnızca kimyasal özelliklerde değil, aynı zamanda süreç bütünlüğü, insan davranışı ve sistem yetersizliklerinde de gizlendiğini açıkça ortaya koymuştur.

Pentanın düşük parlama noktası, buhar yoğunluğu ve havayla kolayca patlayıcı karışımlar oluşturabilme kapasitesi; en küçük ihmalin bile büyük çaplı yangın veya patlama ile sonuçlanabileceğini göstermektedir. Bu nedenle alınacak önlemlerin geçici değil, süreklilik arz eden bir güvenlik kültürü çerçevesinde yapılandırılması elzemdir.

Analiz sonucunda şu temel gerçekler öne çıkmıştır:

Erken tespit sistemleri (gaz dedektörleri, sıcaklık sensörleri) sadece varlık olarak değil, işlevsellik açısından da sürekli izlenmeli,
Yangınla mücadele sistemleri (köpük, inert gaz sistemleri, otomatik sprinkler) düzenli bakım ve tatbikatlarla aktif kalmalıdır,
İnsan hatasına dayalı yangın tetikleyicileri (statik elektrik, açık alev kullanımı, bilinçsiz temizlik faaliyetleri) özel prosedürlerle engellenmelidir,
Acil durum planları ve yangın senaryoları, güncel saha verileriyle sürekli test edilerek iyileştirilmelidir.

Yangın, çoğu zaman ilk birkaç saniyede kaderi belirler. Bu süre içinde çalışanın kararı, sistemin refleksi, dedektörün hassasiyeti ya da vana otomasyonunun gecikmesi her şeyin yönünü tayin eder. Bu gerçekler ışığında, yangını yalnızca söndürmeye değil, başlamadan önce durdurmaya odaklı bir bakış açısına ihtiyaç vardır.

Pentan Tankı Yangın Risk Analizinin nihai amacı; pentan tanklarıyla çalışan tüm paydaşlara önleyici yaklaşımı sistemleştiren, bilimsel verilere dayalı, sahaya uygulanabilir bir güvenlik perspektifi kazandırmaktır. Çünkü her önlenmiş yangın, yalnızca bir tankı değil; bir hayatı, bir çevreyi, bir üretimi, bir işletmeyi kurtarır.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Haziran 2025

20 Haziran 2025

Pentan Tankı İnsan Kaynaklı Riskler Risk Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin otuz sekizinci Pentan Tankı İnsan Kaynaklı Riskler Risk Analizini inceleyebilirsiniz.

Pentan tankları, özellikle petrokimya ve solvent bazlı üretim tesislerinde yüksek yanıcılık ve uçuculuk özellikleri nedeniyle özel risk yönetimi gerektiren basınçlı ve tehlikeli madde depolama sistemleridir. Bu sistemlerin güvenli yönetimi yalnızca mühendislik önlemleriyle değil, aynı zamanda insan faktörünün doğru değerlendirilmesiyle mümkündür. Zira birçok endüstriyel kazanın temelinde insan hatası, davranışsal sapmalar, yetersiz eğitim ya da prosedür eksiklikleri yer almaktadır.

Bu bağlamda, insan kaynaklı riskler, pentan tankları çevresinde meydana gelebilecek olası büyük kazaların tetikleyicisi olma potansiyeline sahiptir. Özellikle, patlayıcı ortamlarda görev alan çalışanların kişisel ihmalleri, yetersiz LOTO (Lockout/Tagout) uygulamaları, eğitimsizlik, talimatlara uyumsuzluk ve acil durum reflekslerindeki yetersizlik gibi durumlar yüksek şiddette sonuçlara yol açabilir.

Bu yazıda; 5×5 matris temelli risk sınıflandırmasıyla, insan kaynaklı tüm kritik hata türlerini, olası nedenlerini, etkilediği alanları, sonuçlarını ve alınması gereken kontrol önlemlerini kapsamlı bir şekilde ortaya koymayı amaçlamadım.

Özellikle yüksek sıcaklıkta solvent buharı içeren ortamlarda, insan davranışlarının sistem güvenliği üzerindeki etkisi, geleneksel teknik risklerden daha karmaşık ve öngörülemez boyutlar taşıyabilir. Bu nedenle, analiz süreci hem bireysel hata türlerini hem de organizasyonel sistem açıklarını dikkate almaya çalıştım…

Sizlerin de katkıları ile tamamlanacağına eminim…

Pentan Tankı İnsan Kaynaklı Riskler Risk Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Likelihood	Severity	Risk Skoru
Eğitim eksikliği	Yetersiz eğitim programı	Tüm tesis	Hatalı işlem, kaza	Zorunlu eğitim programları	3	5	15
Yetkisiz personel erişimi	Güvenlik önlemlerinin eksikliği	Tank alanı	Kaza, sabotaj	Giriş kontrolleri ve izin sistemi	3	5	15
İletişim hatası	Açık olmayan iletişim protokolleri	Operasyon ekipleri	Yanlış uygulamalar	İletişim prosedürlerinin iyileştirilmesi	3	4	12
İş yorgunluğu	Uzun çalışma saatleri	Operasyon ekibi	Dikkat kaybı, hata	Çalışma süreleri düzenlenmesi	3	4	12
Operasyon prosedürlerine uyulmaması	Disiplinsizlik	Dolum/boşaltım	Kaza, yangın	Sıkı prosedür denetimi	3	5	15
İhmal ve dikkatsizlik	Kişisel ihmaller	Her alan	Yaralanmalar	Farkındalık artırıcı eğitimler	3	4	12
Stresli çalışma ortamı	Aşırı iş yükü	Tüm çalışanlar	Performans düşüklüğü	Psikososyal destek programları	3	3	9
İş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymama	Bilinçsizlik veya isteksizlik	Tüm tesis	Ciddi iş kazaları	Sürekli İSG denetimleri	3	5	15
Acil durumda yanlış müdahale	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yaralanma, yangın büyümesi	Acil durum tatbikatları yapılması	3	5	15
KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) kullanmama	Rahatsızlık, alışkanlık eksikliği	Tüm çalışanlar	Yaralanmalar	KKD zorunluluğunun sıkı denetimi	3	4	12
Alkol veya uyuşturucu kullanımı	Kişisel sorunlar	Her alan	Dikkat kaybı, kazalar	Alkol ve uyuşturucu testleri	2	5	10
Dil bariyeri	Farklı dilde konuşan personel	Operasyon ekipleri	Yanlış anlaşılmalar	Çift dilde işaretleme ve talimatlar	3	3	9
Ekip çalışmasında zayıflık	Liderlik eksikliği	Operasyon ekipleri	Koordinasyon hataları	Takım çalışması eğitimleri	3	3	9
Hatalı karar verme	Bilgi eksikliği	Operasyon yönetimi	Yanlış müdahaleler	Operasyonel karar destek sistemi kurulması	3	4	12
Yeni işe başlayan personel deneyimsizliği	Eğitim sürecinin yetersizliği	Tüm operasyonlar	Hatalı işlemler	Mentörlük sistemi kurulması	3	4	12
Ters vardiya düzeni	Biyolojik saat bozukluğu	Vardiyalı çalışanlar	Performans düşüklüğü	Vardiya yönetim planı hazırlanması	3	3	9
İş bırakma veya grev	Çalışan memnuniyetsizliği	Tesis genel işleyişi	Operasyonların aksaması	Çalışan memnuniyet anketleri ve iyileştirmeler	2	4	8
Bilinçsizce yapılan müdahale	Acelecilik	Tank ekipmanları	Sistem arızası, patlama	Müdahale yetkisi sınırlandırılması	3	5	15
Acil durum planlarının bilinmemesi	Eğitim verilmemesi	Tüm tesis	Kaos ve gecikmeli müdahale	Düzenli acil durum eğitimleri	3	5	15
Risk algısının düşük olması	Güvenlik kültürünün zayıflığı	Çalışanlar	Tedbirsiz davranışlar	Güvenlik kültürü oluşturulması	3	4	12
İşyeri kurallarının sürekli değişmesi	Net prosedürlerin olmaması	Tüm çalışanlar	Uyum problemleri	Standart operasyon prosedürleri hazırlanması	3	3	9
Saha denetimlerinin eksik yapılması	İSG uygulamalarının aksaması	Tüm operasyonlar	Kuralsız çalışma ortamı	Denetim periyodlarının arttırılması	3	4	12
Yetersiz müdahale ekipman bilgisi	Eğitim eksikliği	Acil müdahale ekipleri	Hatalı kullanım	Ekipman kullanımı eğitimleri	3	4	12
Yetersiz liderlik	Süpervizör hataları	Ekip yönetimi	Karışıklık, motivasyon kaybı	Liderlik geliştirme programları	3	3	9
Prosedürlere direnç	Geleneksel davranışlar	Eski çalışanlar	Prosedür ihlali	Değişim yönetimi programları	3	4	12
İşyerinde şiddet olayları	Psikolojik baskı	Çalışanlar	Yaralanmalar	Şiddete sıfır tolerans politikası	2	4	8
Kaza sonrası yanlış raporlama	Bilgi gizleme	Kaza yönetimi	Gerçek nedenlerin bulunamaması	Açık ve dürüst raporlama kültürü	3	4	12
Bilgisizlik nedeniyle yanlış PPE seçimi	Eğitim eksikliği	Çalışanlar	Yetersiz koruma	KKD seçimi konusunda eğitim	3	4	12
İhmal sonucu kaçakların gözden kaçması	Dikkatsizlik	Tank sistemleri	Yangın, çevresel zarar	Kaçak kontrol prosedürlerinin sıkılaştırılması	3	5	15
Uygun olmayan personel görevlendirilmesi	Yetersiz yetkinlik kontrolü	Operasyon alanı	Hatalı operasyon	Yetkinlik değerlendirme sistemleri	3	4	12
Rehberlerin eksik veya güncel olmaması	Prosedür yenilenmemesi	Tüm tesis	Yanlış operasyon	Prosedürlerin yıllık gözden geçirilmesi	3	3	9
Kritik alanlarda deneyimsiz çalıştırma	Eğitim eksikliği	Tank dolum/boşaltım	Kaza riski	Kritik alanlar için sertifikalı personel kullanımı	3	5	15
Müdahalelerde aşırı özgüven	Risk algısının düşüklüğü	Acil müdahale	İkinci bir kazaya sebep olma	Eğitimle risk algısının artırılması	3	4	12
İzinsiz değişiklik yapma	Prosedüre aykırı davranış	Tesis ekipmanları	Sistem arızası, patlama	Değişiklik yönetimi prosedürü uygulanması	3	5	15
Yanlış tank tanımlaması	Hatalı veri yönetimi	Operasyon sistemleri	Yanlış dolum, taşma	Tank tanımlama doğrulama prosedürü	3	5	15
İş yükünün yanlış dağıtılması	Yönetimsel hata	Çalışan performansı	Hatalar ve kazalar	İş yükü yönetim planı hazırlanması	3	3	9
Motivasyon eksikliği	Yönetim desteği eksikliği	Çalışanlar	Verimlilik düşüklüğü	Çalışan motivasyon programları	2	3	6
Aşırı güvenlik algısı (yanıltıcı)	Uzun süre kaza olmaması	Tüm tesis	Gevşeklik, ihmal	Güvenlik kültürünün diri tutulması	3	4	12
Operasyonel risklerin yanlış değerlendirilmesi	Bilgi eksikliği	Operasyon yönetimi	Kritik hatalar	Risk değerlendirme eğitimleri	3	4	12

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Güvenlik Kültürünün Kalbinde İnsan Vardır

Pentan tankları gibi yüksek yanıcılık ve patlayıcılık riski taşıyan kimyasal depolama sistemlerinde, teknik önlemler kadar insan faktörü de hayati önemdedir. Bu risk analizinde ortaya konan veriler, sadece ekipman arızalarının değil, insan davranışlarının da sistem güvenliği üzerinde doğrudan belirleyici olduğunu açıkça göstermektedir.

İş sağlığı ve güvenliği, yalnızca prosedürlerin ve talimatların uygulanmasıyla sınırlı değildir. Bilinçli, eğitimli, denetlenmiş ve sürekli gelişimi desteklenen insan kaynağı, her türlü mühendislik önleminden daha kapsayıcı bir güvenlik katmanıdır.

Bu nedenle;

İş gücü seçimi ve eğitim süreçleri, pentan gibi yüksek riskli ortamlarda daha da titizlikle yürütülmeli,
İzleme, geribildirim ve sürekli iyileştirme mekanizmaları, sadece fiziksel ekipmanlar için değil, insan davranışları için de yapılandırılmalı,
Yorgunluk, dikkat dağınıklığı, iletişim eksikliği, rehavet gibi “görünmeyen” riskler, periyodik analizlerle takip edilmelidir.

Unutulmamalıdır ki; en gelişmiş güvenlik sistemleri bile, yanlış bir valf çevirmesiyle, unutulmuş bir kontrollerle ya da bir ihmal ile etkisiz hale gelebilir. Bu nedenle pentan tankları çevresinde çalışan her birey, sadece bir görevli değil; aynı zamanda yaşamsal bir güvenlik bileşenidir.

Sonuç olarak, pentan tankı operasyonlarında sıfır hata hedefi, teknik güvenlik önlemlerinin insan davranışı ile bütünleşmesiyle mümkündür. Bu analiz, insan kaynaklı risklerin yalnızca tanımlanması değil, aynı zamanda sürekli eğitim ve davranışsal dönüşümle yönetilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği20 Haziran 2025

12 Haziran 2025

İzmit Körfezi’ndeki Tersanelerin Faunadan Kaynaklanan Biyolojik Riskleri

İzmit Körfezi, Türkiye’nin en yoğun endüstriyel bölgelerinden biri olup, özellikle Gölcük, Başiskele, Körfez ve Dilovası bölgelerinde yoğunlaşan tersane faaliyetleriyle dikkat çeker.

Bölgede konuşlanan bu tersaneler, üretim, bakım-onarım, gemi inşa ve hurda geri dönüşüm gibi faaliyetleriyle yüksek düzeyde insan kaynağı barındırır. Lakin bu bölgede yapılan çalışmalar, yalnızca kimyasal, fiziksel ve ergonomik değil, aynı zamanda biyolojik risklerin de göz ardı edilmemesi gerektiğini göstermektedir.

Özellikle İzmit Körfezi çevresindeki kara ve deniz faunası, çalışanlar için alerjenik, toksik, parazitik veya zoonotik etkiler barındıran çeşitli biyolojik tehlikeler yaratmaktadır.

Biyolojik Risklerin Tanımı ve Önemi

Biyolojik riskler, çalışanların mikroorganizmalar, toksinler, allerjenler veya vektörler ile temas etmesi sonucu ortaya çıkan sağlık tehditleridir. Bu riskler genellikle enfeksiyon hastalıkları, alerjik reaksiyonlar, kronik bağışıklık sorunları ve hatta bazı durumlarda sistemik toksik reaksiyonlarla sonuçlanabilir. Tersane gibi dış ortamla iç içe, su kenarında ve doğal faunanın yoğun olduğu alanlarda, bu tür riskler iş sağlığı açısından kritik bir öneme sahiptir.

İzmit Körfezi Faunası ve Tersane Çalışanları Üzerindeki Etkileri

İzmit Körfezi’nin doğal yapısı; kıyı bataklıkları, sazlıklar, çalılıklar ve sık ormanlık alanlarla iç içe geçmiş durumdadır. Bu da, bölgenin kuşlar, kemirgenler, sürüngenler, böcekler ve çeşitli deniz canlıları açısından zengin bir fauna çeşitliliğine sahip olmasına yol açar.

2.1. Sürüngenler (Yılanlar)

Tersane bölgelerinde özellikle yaz aylarında yoğun olarak karşılaşılan su yılanı (Natrix natrix), sarı yılan (Elaphe quatuorlineata) ve kedi gözlü yılan (Telescopus fallax) gibi türler, çalışanlarda korku, panik ve ısırık riski oluşturmaktadır. Zehirsiz olmalarına rağmen bu yılanların varlığı, çalışanların refleks hareketlerine, düşme veya yaralanmalara neden olabilmektedir. Ayrıca bazı türlerin ısırıkları lokal enfeksiyon ve ikincil enfeksiyon riski taşır.

2.2. Kemirgenler

Körfez çevresinde özellikle geceleri aktif olan sıçanlar ve fareler, leptospiroz gibi bakteri kaynaklı hastalıkların yayılmasına neden olabilir. Açıkta bırakılan gıda atıkları ve çöpler, bu canlıların yaşam alanlarını tersanelere taşımasına zemin hazırlar. Ayrıca kemirgen dışkısı ve idrarı ile temas, hem gastrointestinal enfeksiyonlar hem de hava yoluyla bulaşan solunum hastalıkları riskini artırır.

2.3. Böcekler ve Artrhopodlar

İzmit Körfezi, nemli ve sıcak yapısı nedeniyle yaz aylarında sivrisinek, kene, örümcek ve çeşitli uçan böceklerin yaşam alanıdır. Bu canlıların ısırıkları veya sokmaları, lokal reaksiyonlardan sistemik alerjik tepkilere kadar uzanan sonuçlar doğurabilir. Özellikle kene ısırıkları, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi gibi ölümcül hastalıkların vektörü olabilir. Ayrıca arı sokmaları, alerjik bireylerde anafilaktik şoka yol açabilir.

2.4. Deniz Canlıları

Tersaneler kıyıya sıfır faaliyet gösterdiği için denizanaları, deniz kestaneleri ve bazı durumlarda deniz yılanları gibi deniz faunası da iş sağlığını etkileyebilir. Özellikle suya temas edilen bakım-onarım işlemlerinde veya denize düşme gibi acil durumlarda, bu canlıların oluşturduğu riskler (temas yoluyla yanık benzeri yaralanmalar, toksik etkiler) önemli hale gelir.

2.5. Kuşlar

Körfez kıyılarında martılar, kargalar, serçeler gibi kuş türleri yoğun biçimde yaşar. Bu kuşlar özellikle açık yemek alanlarında çalışanlarla temas edebilir. Dışkılarıyla çevreye yayılan psittakoz, kriptokokkoz ve kampilobakteriyoz gibi zoonotik enfeksiyonlar, açık yaradan ya da hava yoluyla bulaşma riski taşır.

3. Biyolojik Risklerin Mevsimsel Değişimi

Yukarıda belirtilen risk faktörleri mevsimsel olarak değişkenlik gösterir. İlkbahar ve yaz aylarında böcek ve yılan sayısı artarken, kış aylarında kemirgenlerin kapalı alanlara sığınma eğilimi yükselir. Bu nedenle tersanelerde risk analizi mevsimsel olarak güncellenmelidir.

4. İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirme

4.1. Maruz Kalma Olasılığı

Tersane çalışanlarının çoğu, dış mekanda, zemin seviyesi ve kıyı hattına yakın bölgelerde faaliyet gösterdiğinden, faunadan kaynaklı risklere maruz kalma olasılığı oldukça yüksektir. Özellikle gece vardiyalarında bu olasılık artar.

4.2. Şiddet (Etkilenme Düzeyi)

Zehirli türlerle karşılaşma nadir olsa da, çalışanların bilgi eksikliği, korku refleksleri ve panik davranışları ciddi iş kazalarına yol açabilir. Bazı alerjik durumlar, tedavi edilmediği takdirde hayati risk oluşturabilir.

4.3. Zoonoz ve Meslek Hastalığı Riski

Kemirgen ve kuş kaynaklı enfeksiyonların meslek hastalığı kapsamında değerlendirilmesi gerekir. Bu durumlar genellikle kronikleşebilir ve sağlık sistemine yük oluşturabilir.

5. Alınması Gereken Kontrol Önlemleri

Periyodik Eğitimler: Tüm çalışanlara, faunanın tanıtımı, hayvanlara yaklaşım, ısırık/temas durumunda yapılması gerekenler konusunda eğitim verilmelidir.

Koruyucu Donanım: Açık alanda çalışan personelin uygun ayakkabı, eldiven ve uzun giysiler giymesi sağlanmalıdır.

Pest Kontrol Faaliyetleri: Kemirgen ve böcek kontrolü düzenli olarak yapılmalı, çöp alanları kapalı tutulmalıdır.

İlk Yardım İstasyonları: Hayvan ısırığı ve sokmalarına karşı acil müdahale kiti ve antihistaminik ilaçlar bulundurulmalıdır.

Alan Güvenliği ve Gözlem: Kamera sistemleri ve gece gözlem devriyeleri ile yılan ve kemirgen hareketliliği izlenmelidir.

Acil Durum Protokolleri: Isırık ve alerjik reaksiyonlar için acil müdahale algoritmaları belirlenmeli ve ilan edilmelidir.

Veteriner ve Halk Sağlığı Desteği: Özellikle zoonoz takibi için çevre halk sağlığı birimleriyle işbirliği yapılmalıdır.

6. Sonuç

İzmit Körfezi’nde yer alan tersaneler, sadece endüstriyel tehlikeler değil, çevresel ve biyolojik tehditlerin de merkezinde yer almaktadır.

Bölgenin fauna yapısı, özellikle ilkbahar ve yaz aylarında, çalışan sağlığını ciddi şekilde etkileyebilir. Bu nedenle faunadan kaynaklanan biyolojik riskler, İSG risk analizlerinde ayrı bir başlık altında değerlendirilmeli; eğitim, kontrol ve izleme adımlarıyla bütünleşik bir yaklaşımla yönetilmelidir.

Sağlıklı iş gücü, sadece fiziksel koruma değil, aynı zamanda çevresel bilinçle sürdürülebilir hale gelir.

Aşağıda, İzmit Körfezi’ndeki faunadan kaynaklanan biyolojik tehditlere özel, tersaneler için hazırlanmış örnek bir 5×5 Risk Matrisi tablosu yer almaktadır.

İzmit Körfezi’ndeki Tersanelerin Faunadan Kaynaklanan Biyolojik Risklerin Risk Matrisi

Tehlike Tanımı	Kaynak / Vektör	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Deniz anası istilası	Dalgıç ekipmanı	5	3	15	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Balık parazitleri	Balast suyu	3	4	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Zehirli yosun türleri	Dalgıç ekipmanı	3	4	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Yabancı midye türleri	Atık sular	4	2	8	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Deniz tavşanı artışı	Balast suyu	2	1	2	Düşük	Rutin gözlem ve temizlik
Deniz pireleri	Liman altyapısı	4	2	8	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Zebra midye istilası	Rüzgar	2	3	6	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Yosun aşırı büyümesi	Gemi gövdesi	5	4	20	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Jelatinöz plankton çoğalması	Atık sular	3	5	15	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Balık ölümleri	Liman altyapısı	4	4	16	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Salyangoz popülasyon artışı	Dalgıç ekipmanı	3	2	6	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Gemi yüzey kirlenmesi (deniz salyangozları)	Gemi gövdesi	2	2	4	Düşük	Rutin gözlem ve temizlik
Deniz hıyarı artışı	Atık sular	1	2	2	Düşük	Rutin gözlem ve temizlik
Yabancı kabuklu türler	Gemi gövdesi	4	3	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Larva istilaları	Rüzgar	2	5	10	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Kıyı sineği yoğunluğu	Liman altyapısı	5	2	10	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Atıklara bağlı fauna artışı	Atık sular	4	5	20	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Termik atıkla tetiklenen fauna	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Yosun kaynaklı kaygan yüzeyler	Gemi gövdesi	2	4	8	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Deniz anaları pompa tıkanıklığı	Balast suyu	5	5	25	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi

Tehlike Tanımı	Kaynak / Vektör	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Eklem bacaklı larvaların boru tıkanıklığı	Gemi gövdesi	4	5	20	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Mikroorganizma kaynaklı koku	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Islak yüzeyde bakteri plağı oluşumu	Dalgıç ekipmanı	4	3	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Biyofilm gelişimi nedeniyle bozulma	Atık sular	3	4	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Küf mantarları	Gemi gövdesi	2	3	6	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Gemi altı midye tutunması	Gemi gövdesi	5	4	20	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Yosunla kaplı liman zeminleri	Liman altyapısı	4	2	8	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Elektrik tesisatına zarar veren fauna	Rüzgar	2	5	10	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Deniz kenesi istilası	Balast suyu	3	5	15	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Kırmızı gelgit etkisi	Atık sular	5	5	25	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Küçük yengeç popülasyonu	Liman altyapısı	3	2	6	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Deniz canlılarının korozyon etkisi	Gemi gövdesi	2	4	8	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Kanalizasyon kaynaklı fauna riski	Atık sular	4	4	16	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Arıtılmamış atıkla fauna çoğalması	Atık sular	4	5	20	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Zararlı canlılar (dalgıçlar için)	Dalgıç ekipmanı	3	4	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Kuşlarla taşınan fauna	Rüzgar	2	2	4	Düşük	Rutin gözlem ve temizlik
Rüzgarla taşınan yumurtalar	Rüzgar	2	3	6	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü
Gemiyle taşınan istilacı türler	Gemi gövdesi	5	5	25	Çok Yüksek	Anında müdahale, izolasyon, uzman incelemesi
Balast suyuyla gelen mikrofauna	Balast suyu	4	3	12	Yüksek	Biyosidal boya kullanımı, filtre temizliği
Konteynerlere yapışan organizmalar	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Aylık yüzey temizlik planı, ekipman kontrolü

Tehlike Tanımı	Kaynak / Vektör	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Deniz kabuklularının tahliye hatlarına etkisi	Gemi gövdesi	4	4	16	Çok Yüksek	Hat içi kontroller, periyodik temizlik
Borulara yerleşen yosun kolonileri	Gemi içi sistem	3	4	12	Yüksek	Kimyasal yıkama, boru içi filtreleme
Biyolojik tortular nedeniyle su girişinde azalma	Liman altyapısı	4	3	12	Yüksek	Fiziksel temizlik, emiş ağzı kontrolü
Liman duvarlarına yapışan fauna	Liman altyapısı	4	2	8	Orta	Duvar kaplama sistemleri, yüzey koruyucu kimyasallar
Drenaj kanallarında deniz canlılarının tıkanıklık yaratması	Liman altyapısı	5	4	20	Çok Yüksek	Düzenli denetim, hayvan geçirmez ızgaralar
Deniz örümcekleri	Dalgıç ekipmanı	2	3	6	Orta	Ekipman sterilizasyonu, fiziksel kontrol
Biyolojik kirliliğin hidrolik sistemlere sızması	Gemi içi sistem	2	4	8	Orta	Sistem sızdırmazlık kontrolleri, kimyasal analizler
Liman zemininde toksik organizma birikimi	Atık sular	4	5	20	Çok Yüksek	Liman dip taraması, uzman biyolog kontrolü
Mikroskobik alg patlaması	Balast suyu	3	5	15	Yüksek	Filtre sistem kontrolü, UV arıtma
Paslanmaz çelik yüzeylere yapışan planktonlar	Gemi gövdesi	4	3	12	Yüksek	Yüzey kaplama, ultrasonik temizlik
Sürüngen-fauna geçişi (açık limanlarda)	Rüzgar	2	3	6	Orta	Açık alanların güvenliği, fiziksel bariyerler
Atık konteynerlerinde larva gelişimi	Atık sular	3	3	9	Orta	Kapalı konteyner sistemi, haşere ilaçlaması
Deniz yıldızlarının zincir alanlarını tıkaması	Gemi gövdesi	2	4	8	Orta	Fiziksel temizlik, koruyucu zincir kılıfları
Boru içi kabuklu organizma kolonileri	Gemi içi sistem	3	4	12	Yüksek	Basınçlı su ile temizlik, kimyasal çözücü kullanımı
Gemi bacasında kuşların taşıdığı parazitler	Rüzgar	2	3	6	Orta	Kuş kovucu sistemler, periyodik kontrol
Deniz süngeri tutunması	Gemi gövdesi	3	2	6	Orta	Yüzey kaplama, kazıma planı
Tersane içi açık su havuzlarında sinek larvası oluşumu	Atık su	4	2	8	Orta	Su tahliyesi, haşere kontrol ekipleri
Tersane çevresindeki bataklık kaynaklı canlılar	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Bataklık kurutma, bariyer sistemleri
Biyolojik yapışkanlık nedeniyle iskele kazıklarında deformasyon	Liman altyapısı	2	4	8	Orta	Ahşap yüzey kaplama, sualtı kontrol ve temizlik
Dip çamurundaki canlıların korozyona katkısı	Atık sular	3	5	15	Yüksek	Çamur temizliği, biyolojik analizler

Tehlike Tanımı	Kaynak / Vektör	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Deniz kabuklularının tank içi yüzeylere yapışması	Gemi gövdesi	4	3	12	Yüksek	Tank içi temizlik, biyosidal kaplama
Dip balıklarının kablo sistemlerine zarar vermesi	Liman altyapısı	2	4	8	Orta	Kablo koruma, bariyer sistemleri
Kıyı şeridinde biyolojik tortu kaynaklı kayganlık	Liman altyapısı	4	2	8	Orta	Zemin kaplama, haftalık temizlik
Organik madde birikimine bağlı mikrop üremesi	Atık sular	3	3	9	Orta	Kimyasal arıtım, biyolojik analiz
Liman bölgesinde biyolojik köpük oluşumu	Liman altyapısı	3	4	12	Yüksek	Köpük kesici sistemler, su kalitesi kontrolü
Deniz solucanlarının sızdırmazlık elemanlarına zarar vermesi	Gemi gövdesi	2	5	10	Yüksek	Conta değişimi, sızdırmazlık kontrol prosedürleri
Sualtı platformlarında plankton birikmesi	Dalgıç ekipmanı	3	3	9	Orta	Ultrasonik temizleme sistemleri
Gemi vinç sistemlerine tutunan canlılar	Rüzgar	1	3	3	Düşük	Mekanik temizlik, koruyucu kaplama
Paslanmaz hatlarda alg kolonilerinin büyümesi	Gemi içi sistem	3	3	9	Orta	İç kaplama ve klor bazlı temizlik
Kılcal sistemlerde biyolojik tıkanıklık	Gemi içi sistem	2	4	8	Orta	Periyodik yıkama ve sistem filtre değişimi
Isıtma-soğutma sistemlerinde bakteri kolonileri	Gemi içi sistem	4	4	16	Çok Yüksek	Sistem dezenfeksiyonu, sıcaklık ayarlamaları
Liman içi suda düşük oksijen nedeniyle fauna ölümleri	Atık sular	5	3	15	Yüksek	Hava pompaları, oksijenlendirme sistemleri
Deniz kabuklularının tahliye borularını daraltması	Gemi gövdesi	4	4	16	Çok Yüksek	Basınçlı su temizliği, filtre kontrolü
Deniz böceklerinin sızdırmazlığa etkisi	Liman altyapısı	3	4	12	Yüksek	Sızdırmazlık elemanı yenilemesi
UV lambalara yapışan mikro organizmalar	Gemi içi sistem	2	3	6	Orta	Lamba muhafazası ve periyodik temizlik
Vinç ayaklarına tutunan deniz canlıları	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Yüzey kaplama, periyodik kontrol
Yosunlar nedeniyle kamera/görüş sisteminde bulanıklık	Dalgıç ekipmanı	4	2	8	Orta	Kamera temizliği ve özel kaplama
Taşıma araçlarına taşınan canlılar	Rüzgar	2	2	4	Düşük	Araç dezenfeksiyonu, liman giriş kontrolleri
Liman çevresindeki kanalizasyon sızıntısı kaynaklı fauna	Atık sular	3	4	12	Yüksek	Kanal kapatma, yalıtım ve biyolojik analiz
Deniz salyangozlarının vida ve perçinlere zarar vermesi	Gemi gövdesi	2	5	10	Yüksek	Vida kaplama, düzenli denetim

Tehlike Tanımı	Kaynak / Vektör	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Deniz tavşanlarının havalandırma menfezlerini tıkaması	Gemi gövdesi	2	4	8	Orta	Menfez kafesi, periyodik temizlik
Midye ve benzeri canlıların pervane verimini düşürmesi	Gemi gövdesi	4	5	20	Çok Yüksek	Antifouling boya, periyodik dalgıç kontrolü
Mikroskobik fauna nedeniyle lens sistemlerinde puslanma	Dalgıç ekipmanı	3	3	9	Orta	Lens koruyucu film, ekipman temizliği
Deniz kıllı kurtlarının tank içi izolasyonlara zarar vermesi	Gemi gövdesi	2	4	8	Orta	İzolasyon yenileme, biyolojik tarama
Yosunlar nedeniyle kızak sistemlerinde sürtünme artışı	Liman altyapısı	3	4	12	Yüksek	Kayganlaştırıcı kaplama, kızak temizliği
Yüzey sensörlerinde organizma kaynaklı arızalar	Gemi içi sistem	3	3	9	Orta	Sensör muhafazası, temizlik planı
Balık yumurtalarının filtre sistemlerini tıkaması	Balast suyu	4	4	16	Çok Yüksek	Mikron filtre değişimi, sistem kontrolü
Kuşlar aracılığıyla taşınan dışkı kaynaklı mikrop yayılımı	Rüzgar	3	3	9	Orta	Alan sınırlama, kuş kovucu sistemler
Deniz iğnesi gibi canlıların hortum deliklerine yerleşmesi	Gemi içi sistem	2	5	10	Yüksek	Hortum içi kontrol, değişim ve kapama
Deniz sineklerinin ışık sistemlerinde toplanması	Liman altyapısı	3	2	6	Orta	Işık yönlendirme, koruyucu şeffaf kalkan kullanımı
Yüzen organizmaların liman ağızlarını tıkaması	Atık sular	4	5	20	Çok Yüksek	Yüzey bariyeri, mekanik toplama sistemi
Planktonlar nedeniyle soğutma sisteminde tıkanma	Gemi içi sistem	4	4	16	Çok Yüksek	İnce ağ filtre, kimyasal temizleme
Deniz biyosinezyumu nedeniyle boya altı kabarma	Gemi gövdesi	3	4	12	Yüksek	Kaplama yenileme, biyolojik analiz
Liman kenarındaki su bitkilerinin platformları sarması	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Bitki bariyerleri, fiziksel temizleme
Tatlı su kaynaklı istilacı türlerin giriş riski	Atık sular	2	4	8	Orta	Su kalitesi kontrolü, bariyer sistemleri
Dalgıç hortumlarına yapışan deniz canlıları	Dalgıç ekipmanı	3	2	6	Orta	Hortum kılıfı, temizlik sonrası dezenfeksiyon
Gemi dip ışıklarının fauna cezbetmesi	Gemi gövdesi	4	2	8	Orta	Işık spektrumu ayarı, zamanlayıcı sistemleri
Biyo-yapışkanların metal yüzeylerde yapışma direnci artırması	Gemi gövdesi	3	4	12	Yüksek	Yüzey kaplama, nano kaplama sistemleri
Deniz süngerlerinin hatlara dolanması	Liman altyapısı	3	3	9	Orta	Sünger toplama sistemi, dalgıç müdahalesi
Balast tanklarında anaerobik organizma gelişimi	Balast suyu	2	5	10	Yüksek	Tank havalandırması, biyolojik testler, dezenfeksiyon sistemi

İzmit Körfezi’ndeki faunadan kaynaklanan biyolojik tehditlerin tersanelerin üzerindeki etkilerine odaklanan 5×5 Risk Matrisinde yöntem,

Olasılık (1: çok düşük – 5: çok yüksek),

Şiddet (1: ihmal edilebilir – 5: ölümlü) çarpımı ile risk skoru hesaplamasına dayanmaktadır.

Risk Skoru Ölçeği

1–4: Düşük – Kabul edilebilir risk, rutin kontroller yeterlidir.
5–9: Orta – Takip edilmeli, risk azaltılmalıdır.
10–15: Yüksek – Acil kontrol önlemleri alınmalıdır.
16–25: Çok Yüksek – İş durdurulmalı, risk ortadan kaldırılmadıkça faaliyete devam edilmemelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İzmit Körfezi Kıyılarında İnsan Kaynaklı Jeomorfolojik Değişimler ve Süreçler https://www.researchgate.net/publication/354732570_Izmit_Korfezi_Kiyilarinda_Insan_Kaynakli_Jeomorfolojik_Degisimler_ve_Surecler

⭐️⭐️ Kocaeli’de Tarım Ve Hayvancılık http://www.kocaeli.gov.tr/kocaelinde-tarim-ve-hayvancilik

⭐️⭐️ KÖRFEZ SULAKALANI (KOCAELİ) ORNİTOFAUNASI http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://acikerisim.sakarya.edu.tr/bitstream/handle/20.500.12619/79844/T06379.pdf?sequence=1

⭐️⭐️ İZMİT KÖRFEZİ BALIKLARI VE MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/226532/yokAcikBilim_181926.pdf?sequence=-1&isAllowed=y

⭐️⭐️ Türkiye’de Meslek Hastalıkları ve Tersaneler (In English: Occupational Diseases and Shipyards in Turkey) https://www.researchgate.net/publication/341869003_Turkiye’de_Meslek_Hastaliklari_ve_Tersaneler_In_English_Occupational_Diseases_and_Shipyards_in_Turkey

⭐️⭐️ GEMİ İNŞA SANAYİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://nek.istanbul.edu.tr/ekos/TEZ/ET001021.pdf

⭐️⭐️ Yılan Sokmalarının Değerlendirilmesi ve Tedavisi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553151/

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.who.int/health-topics/snakebite#tab=tab_1

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.nature.com/articles/nrdp201763

⭐️⭐️ Zehirli yılan ısırıkları: Klinik tanı ve tedavi https://jintensivecare.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40560-015-0081-8

⭐️⭐️ Yılan ısırığının kronik sağlık etkileri ve maliyeti https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590171021000102

⭐️⭐️ Antimikrobiyal Yönetimi Çağında Yılan Isırması Sonrası Antibiyotik Kullanımı https://www.mdpi.com/2072-6651/16/1/37

⭐️⭐️ Yeni nesil yılan ısırığı tedavileri ölüm oranını azaltabilir https://www.nature.com/articles/d41586-024-03818-z

⭐️⭐️ Yılan sokmasından korunma, ilk yardım ve tedavi. https://www.outdoorhaber.com/saglik/yilan-sokmasi#google_vignette

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni12 Haziran 2025