18 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-03: Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin beşincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı tanklar, özellikle endüstriyel tesislerde yüksek güvenlik önlemleri gerektiren kritik birimlerdir.

Bu tür tesislerde yangın ve patlama tehlikesi, yalnızca depolama alanının kendisini değil, aynı zamanda çevresindeki insanları, ekipmanları ve çevreyi de ciddi şekilde tehdit etmektedir.

Pentan tankları, uçucu özellikleri nedeniyle, açık hava koşulları, elektriksel kıvılcımlar, statik elektrik birikimi, yanıcı gazlar gibi dış etmenler tarafından tetiklenen yangın veya patlama riskine açıktır.

Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi, yangın ve patlama tehlikesinin gelişim süreçlerini incelemeye ve tankın çeşitli durumlarıyla ilişkili olan tüm potansiyel yangın ve patlama senaryolarını ortaya koymaya çalışılmıştır. Her zamanki gibi sizlerin görüş ve önerilerini eklemekten, bu sayede daha yararlı bir paylaşım olmasından mutluluk duyacağım.

Dolum, boşaltım, bakım ve temizlik işlemleri gibi tank operasyonları sırasında, patlama noktasına yaklaşan olaylar için uygun müdahale stratejilerini belirlemek ve bu tehlikelerin en aza indirilmesine yönelik önlemleri planlamak oldukça önemlidir. Ayrıca, yangın güvenlik sistemlerinin etkinliği, erken uyarı mekanizmalarının güvenilirliği ve acil durum protokollerinin hayati rol oynadığı bilinen ve ihmal edilmemesi gereken gerçeklerdir.

🔺 HZ-03 – Yangın ve Patlama tehlikesi için Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın ve Patlama

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Yangın ve patlama başlatan bir durum (örneğin, sızıntı, ateşleme kaynağı, aşırı basınç vb.).

🔸 1. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılandı mı?

Evet:
- Sızıntı hemen tespit edildi ve müdahale başladı.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Hızlı müdahale yapıldı mı?
  - Evet:
    - Sızıntı kontrol altına alındı.
    - Yangın oluşum riski minimize edildi.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, hızlı müdahale ile yangın riski engellenmiştir.
  - Hayır:
    - Sızıntı büyür.
    - 3. Kontrol Noktası: Havalandırma yeterli mi?
      - Evet:
        
        Havalandırma sağlanır, buhar birikimi önlenir.
        
        Yangın riski düşük, ancak zehirli gazlar atmosfere yayılabilir.
        ⚠️ Sonuç: Buhar birikimi engellenir, ancak çevresel kirlenme riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, çevresel etkiler olabilir.
      - Hayır:
        
        Havalandırma yetersizdir.
        
        Buhar birikimi başlar ve ortamda patlayıcı atmosfer oluşur.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağı ile yangın ve patlama meydana gelir.
        ❌ Sonuç: Yangın ve patlama oluşur, ciddi zarar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama riski büyük.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        
        Buhar birikimi olsa da, patlama riski engellenir.
        ⚠️ Sonuç: Patlayıcı ortam oluşur, ancak ateşleme kaynağı yoktur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak ateşleme kaynağı olmadığı için patlama olmayacaktır.
Hayır:
- Sızıntı tespit edilmez ve durum daha da kötüleşir.
- 🔸 5. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
  - Evet:
    - Ateşleme kaynağı ile yangın/patlama meydana gelir.
      ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir, büyük zarar.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama riski büyük.
  - Hayır:
    - Ateşleme kaynağı yoktur.
    - Yangın riski olmasa da, sızıntı çevresel zararlara yol açabilir.
      ⚠️ Sonuç: Yangın riski olmasa da, çevresel kirlilik devam eder.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak ateşleme kaynağı yoksa patlama olasılığı yoktur.

🔸 2. Kontrol Noktası: Basınç Artışı veya Sistem Aşırı Isınması Oluştu mu?

Evet:
- Basınç artışı veya aşırı ısınma durumu oluşmuştur.
- 🔸 3. Kontrol Noktası: Güvenlik Valfi çalıştı mı?
  - Evet:
    - Güvenlik valfi devreye girer ve basıncı kontrol eder.
    - Yangın ve patlama riski engellenir.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, güvenlik sistemleri aktif.
  - Hayır:
    - Güvenlik valfi çalışmaz ve basınç yükselir.
    - Tank aşırı ısınır vepatlama riski oluşur.
      🔸 4. Kontrol Noktası: Patlama oluştu mu?
      - Evet:
        
        Tank patlar, yangın oluşur.
        ❌ Sonuç: Patlama ve yangın büyük zarara yol açar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, patlama ve yangın büyük risk taşır.
      - Hayır:
        
        Patlama oluşmaz, ancak yangın riski devam eder.
        ⚠️ Sonuç: Patlama olmamakla birlikte, yangın devam edebilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, yangın riski devam eder.
Hayır:
- Basınç artışı veya aşırı ısınma oluşmaz.
- Durum stabil kalır.
  ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük, basınç normal seviyelerde.

🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın veya Patlama Öncesi Müdahale Yapıldı mı?

Evet:
- Yangın ve patlama öncesi müdahale yapılır ve tehlike önlenir.
  ✅ Sonuç: Yangın ve patlama riski ortadan kaldırılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük, doğru müdahalelerle risk engellenmiştir.
Hayır:
- Müdahale yapılmaz ve yangın/patlama meydana gelir.
  ❌ Sonuç: Yangın/patlama büyük hasara yol açar.
- Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama büyük risk taşır.

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sızıntı tespit edildi, hızlı müdahale yapıldı	Düşük
2	Sızıntı tespit edilmedi, havalandırma yeterli	Orta
3	Sızıntı tespit edilmedi, havalandırma yetersiz	Yüksek
4	Basınç artışı tespit edildi, güvenlik valfi çalıştı	Düşük
5	Basınç artışı tespit edildi, güvenlik valfi çalışmadı	Yüksek
6	Yangın/patlama öncesi müdahale yapıldı	Düşük
7	Yangın/patlama öncesi müdahale yapılmadı	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın ve patlama tehlikesi, yalnızca fiziksel altyapının değil, aynı zamanda operasyonel prosedürlerin de dikkatle yönetilmesi gereken bir risk faktörüdür. Pentan tanklarında gerçekleşebilecek bir yangın veya patlama, çok hızlı bir şekilde kontrolden çıkabilir ve felakete dönüşebilir. Bu olay ağacı analizi, söz konusu tehlikenin önlenmesi için bir dizi risk faktörünü detaylandırarak, tank operatörlerinin ve güvenlik ekiplerinin etkin müdahale kabiliyetini artırmayı hedeflemektedir.

Analiz sonucunda, yangın güvenliği önlemleri sadece yangın söndürme sistemlerinin varlığıyla değil, aynı zamanda yangın algılama sistemlerinin etkinliği, açık hava koşullarının kontrolü, personel eğitimi ve acil durum müdahale planlarının doğruluğu ile doğrudan ilişkilidir. Bu sistemlerin kesintisiz ve uyumlu çalışması, yangın ve patlama risklerini minimize etmenin ve potansiyel felaketleri önlemenin anahtarıdır.

Sonuç olarak, yangın ve patlama riski, sadece operasyonel süreçlerin dikkatle izlenmesi değil, aynı zamanda teknolojik altyapının güçlendirilmesi ve personelinin bilinçlendirilmesiyle etkin bir şekilde yönetilebilecek bir tehdittir. Bu olay ağacı analizi, güvenlik stratejilerini geliştirme ve sistematik iyileştirmeler yapma yolunda önemli bir rehber sunmaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği18 Mayıs 2025

15 Mayıs 2025

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin ikincisinde Pentan Tankı Risklerini inceleyeceğiz.

Yararlı olması dileklerimle.

Endüstriyel tesislerde kullanılan tehlikeli kimyasallar, üretim verimliliğini artırmakla birlikte, çalışan sağlığı, çevre güvenliği ve proses sürekliliği açısından çok boyutlu riskler içerir.

Pentan, alkan grubu hidrokarbonlar içerisinde yer alan ve yüksek uçuculuk ve yanıcılık özelliklerine sahip olup, özellikle yalıtım malzemesi üretimi başta olmak üzere farklı sektörlerde yoğun olarak kullanılan kimyasal bir ajandır.

Pentan’ın fiziksel ve kimyasal özellikleri, onu hem proses avantajı sunan hem de ciddi yangın ve patlama tehlikeleri taşıyan bir unsur haline getirmektedir.

Pentan tankı içeren endüstriyel işletmelerde karşılaşılabilecek tehlikeler hususunda katkı sağlamayı amaçlayan bu yazı;

Tehlikelerin sistematik biçimde tanımlanmasını,
Risk seviyelerinin nicel analiz yöntemleriyle değerlendirilmesini
Kontrol önlemlerinin önleyici iş sağlığı ve güvenliği stratejileriyle entegrasyonunu amaçlamaktadır.

Bu yazıda;

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, ilgili yönetmelikler ve ATEX (Atmosphères Explosibles) mevzuatı başta olmak üzere ulusal ve uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Yazımın, pentan kullanılan tesislerde tehlikelerin yönetimi, acil durum hazırlığı, önleyici bakım stratejileri ve sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması açısından uygulayıcılar, denetleyiciler ve araştırmacılar için yol gösterici bir kaynak teşkil etmesini amaçlıyorum.

Pentan Nedir?

Pentan, beş karbon ve on iki hidrojen atomundan oluşan bir alkan bileşiğidir. Üç izomeri bulunur: n-pentan, izopentan (2-metilbütan) ve neopentan (2,2-dimetilpropan). IUPAC sistemine göre “pentan” terimi genellikle n-pentanı ifade eder.

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Özellik	Değer/Not
Moleküler Formül	C₅H₁₂
Cas Numarası	109-66-0
Fiziksel Hâl	Oda sıcaklığında renksiz, uçucu bir sıvıdır. Oda sıcaklığında renksiz, düşük viskoziteli ve uçucu bir sıvıdır.
Kaynama Noktası	n-pentan için (yaklaşık) ~36 °C
Erime Noktası	n-pentan için yaklaşık -130 °C
Yoğunluk	Yaklaşık 0.626 g/mL (20 °C’de).
Parlama Noktası	-49 °C (son derece yanıcı)
LEL (Alt Patlama Sınırı)	%1,4 v/v – 42 mg/L
UEL (Üst Patlama Sınırı)	%7,8 v/v – 261 mg/L
Buhar Yoğunluğu	2.48 (hava = 1, buhar zemine çöker)
Buhar Basıncı	20 °C’de yaklaşık 57.9 kPa.
Suda çözünürlük	Suda çok düşük çözünürlüğe sahip, ancak organik çözücülerle karışabilir.
Koku	Benzin benzeri bir kokuya sahiptir.
Ana Risk Faktörü	Uçuculuk, yanıcılık, patlama riski
Sağlık Riski	Baş dönmesi, solunum depresyonu, bilinç kaybı

Kullanım Alanları

Çözücü: Laboratuvarlarda ve endüstride polar olmayan çözücü olarak kullanılır.
Köpük Üretimi: Polistiren (EPS) ve poliüretan köpüklerin üretiminde şişirici gaz olarak görev alır.
Soğutucu Sistemler: Bazı soğutucu sistemlerde katkı maddesi olarak kullanılır.
Yakıt Bileşeni: Bazı yakıt karışımlarında bileşen olarak yer alır.

Güvenlik ve Tehlikeler

Yanıcılık: Oldukça yanıcıdır; buharları hava ile patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
Patlama Sınırları: Havada %1.5 ile %7.8 arasında patlayıcı karışım oluşturabilir.
Flaş Noktası: Yaklaşık -49 °C.
Zararlılık: Yüksek konsantrasyonlarda solunması baş dönmesi, baş ağrısı ve merkezi sinir sistemi depresyonuna yol açabilir.

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizinin temel amacı, potansiyel tehlikeleri önceden tanımlayarak, oluşabilecek kazaların veya istenmeyen olayların önüne geçmek ve hem çalışanların hem de tesisin güvenliğini sağlamaktır.

Analiz, pentan tankı ile ilgili tüm yaşam döngüsü aşamalarını kapsamaktadır.

Dolum ve boşaltım işlemleri
Depolama süreci
Tank bakım ve onarımı
Tankın çevresel etkileri
Acil durum yönetimi ve müdahale senaryoları mekanik, kimyasal, elektriksel ve insan kaynaklı tehlikeler detaylı şekilde incelenmektedir.

Pentan tankları özelinde yapılan tehlike tanımlama çalışmalarında en sık karşılaşılan risk unsurlarının başında, pentanın aşırı yanıcı doğası nedeniyle oluşabilecek yangın ve patlama tehditleri gelir.

Dolum ve boşaltım işlemleri sırasında tankta statik elektrik birikimi, elektriksel ekipmanlardan kaynaklanabilecek kıvılcım riskleri veya sıcak yüzeyler, ateşleme kaynakları oluşturabilir. Ayrıca tankın flanş ve conta gibi bağlantı noktalarındaki olası sızıntılar, havada patlayıcı buhar bulutları oluşturma riski taşır. Tankın aşırı dolması veya sıcaklık artışına bağlı olarak iç basıncının yükselmesi durumunda yapısal bütünlük bozulabilir ve tehlikeli olaylar zinciri tetiklenebilir.

Bir diğer önemli tehlike grubu ise kapalı alanlarda çalışma koşulları ile ilgilidir. Tankın temizliği veya bakımı sırasında içeride biriken pentan buharlarının solunması sonucu, çalışanlarda solunum problemleri, bilinç kaybı veya ölümcül zehirlenmeler meydana gelebilir.

Bu tür durumlar, hem zehirli atmosfer riski hem de yangın-patlama tehlikesi açısından çift yönlü tehdit oluşturur. Ayrıca tank ve ekipman arızaları, tahliye sistemlerinin yetersizliği veya yangın söndürme ekipmanlarının çalışmaması gibi teknik aksaklıklar da risk potansiyelini artırır.

Tüm bunlara ek olarak, insan hatası kaynaklı olaylar da göz ardı edilmemelidir. Eğitim eksiklikleri, prosedür ihlalleri veya acil durumlara hazırlıksızlık, kazaların meydana gelmesinde ciddi pay sahibidir.

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizi yalnızca tehlikeleri tespit etmekle kalmaz, aynı zamanda bu risklerin etkilerini azaltmaya yönelik somut önlemler geliştirilmesini de sağlar.

Örneğin; tank sistemlerinde statik elektriğe karşı topraklama yapılması, aşırı dolumu önleyici seviye kontrol sistemlerinin kurulması, patlama diskleri veya inert gaz sistemleri gibi pasif güvenlik önlemlerinin entegre edilmesi gibi uygulamalar önerilir.

Ayrıca, yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin tesise entegre edilmesi, düzenli bakım programlarının oluşturulması, çalışanlara yönelik spesifik eğitimlerin verilmesi ve acil durum tatbikatlarının periyodik olarak yapılması, riskleri minimize etmek için hayati önem taşır.

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

No	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık (L)	Şiddet (S)	Risk Skoru (LxS)
1	Tank Sızıntısı	Korozyon, mekanik darbe	Tank, çevre, personel	Yangın, çevre kirliliği	Kaçak algılama sistemleri, düzenli tank muayeneleri	3	5	15
2	Aşırı Dolum	Seviye sensör arızası, operatör hatası	Tank, dolum istasyonu	Taşma, yangın	Seviye sensörü, otomatik dolum kesici	3	4	12
3	Basınç Artışı	Sıcaklık artışı, gaz genişlemesi	Tank, vana sistemleri	Patlama	Basınç emniyet valfleri, basınç göstergeleri	2	5	10
4	Statik Elektrik	Yetersiz topraklama	Tank, transfer hatları	Kıvılcım kaynaklı yangın	Topraklama sistemi, ex-proof ekipman	4	5	20
5	Yangın Sistemi Arızası	Bakım eksikliği	Yangın söndürme altyapısı	Yaygın yangın büyümesi	Sistematik yangın testi ve yedek sistem	2	5	10
6	Buhar Kaçağı	Conta aşınması, valf arızası	Atmosfer, personel	Patlayıcı atmosfer, zehirlenme	Buhar detektörleri, vana bakımı	3	4	12
7	Deprem	Doğal afet	Tank, tesis	Devrilme, patlama	Sismik dizaynlı sabitleme	2	5	10
8	Sel / Su Baskını	Aşırı yağışlar	Tank kaidesi, sabitleme noktaları	Tank yüzmesi, devrilme	Yükseltilmiş platformlar, drenaj sistemleri	2	4	8
9	Hortum Kopması	Hortum eskimesi, yanlış bağlantı	Transfer hatları	Ani boşalma, yangın	Düzenli hortum değişimi ve kontrolü	3	4	12
10	Valf Arızası	Yıpranma, aşınma	Dolum ve boşaltım sistemleri	Kaçak, yangın riski	Periyodik valf bakımı	2	4	8
11	İnsan Hatası	Yetersiz eğitim	Tüm operasyonel alan	Dolum hatası, yanlış valf açma	Eğitim ve prosedür takibi	3	4	12
12	Yanlış Kimyasal Dolumu	Etiketleme hatası	Tank içeriği	Reaksiyon, patlama	Etiket kontrol prosedürleri	2	5	10
13	Sabotaj	Güvenlik zaafiyeti	Tank, tesis	Patlama, yangın	Güvenlik kamera sistemleri, giriş kontrolü	1	5	5
14	Elektrik Arızası	Kablo izolasyon hatası	Elektrik sistemleri	Kıvılcım, yangın	Ex-proof sistemler, bakım	2	5	10
15	Sıcak Çalışmalar	Yetkisiz kaynak/taşlama	Tank çevresi	Yangın, patlama	Hot Work izin sistemi	2	5	10
16	Yetersiz Havalandırma	Tıkanmış hava hatları	Tank içi atmosfer	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
17	Bakım İhmal Edilmesi	Zayıf bakım kültürü	Tüm sistemler	Yüksek arıza riski	Planlı bakım programı	3	4	12
18	Tank Yaşlanması	Malzeme yorgunluğu	Tank yapısı	Çatlak, kaçak, patlama	Tank yaş yönetimi, ömür belirleme	2	5	10
19	Patlayıcı Atmosfer	Uygun olmayan ortam koşulları	Tesis içi atmosfer	Patlama	EX alan sınıflandırması ve kontrolü	2	5	10
20	Alarm Sistem Arızası	Alarm cihazı arızası	İzleme sistemleri	Geç müdahale	Alarm bakım protokolü	3	4	12
21	Dış Darbe (Araç çarpması)	Trafik yönetim hatası	Tank, boru hatları	Fiziksel hasar, kaçak	Fiziksel bariyerler	2	4	8
22	Yanlış Basınç Ayarı	Operatör hatası	Basınç kontrol ekipmanları	Patlama riski	Basınç kalibrasyonu	2	5	10
23	Hatalı Temizlik Malzemesi	Yanlış kimyasal kullanımı	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, hasar	Onaylı temizlik prosedürleri	2	4	8
24	PPE Eksikliği	Kişisel ihmal	Operasyon personeli	Yaralanmalar	PPE zorunluluğu ve denetim	3	3	9
25	Eğitim Eksikliği	Eğitim programı eksikliği	Operasyonel güvenlik	Hatalı işlem	Eğitim ve sertifikasyon sistemi	3	4	12
26	Yanıcı Atık Birikimi	Alan temizliği ihmali	Tank çevresi	Hızlı yangın yayılması	Tank çevresi düzenli temizliği	3	4	12
27	Yangın Su Sisteminin Çalışmaması	Su pompası arızası	Yangın müdahale sistemi	Yangının büyümesi	Yedek sistemler ve testler	2	5	10
28	Hava Değişimleri (Aşırı sıcak/soğuk)	İklim değişiklikleri	Tank yapısı	Malzeme gerilmesi, kaçak	Tasarım iyileştirmeleri	2	4	8
29	Yetersiz İzolasyon	İzolasyon malzemesi hatası	Tank yüzeyleri	Buharlaşma artışı, kaçak	İzolasyon bakımı	2	4	8
30	Topraklama Eksikliği	Korozyon, gevşek bağlantılar	Tank, hatlar	Statik elektrik birikimi	Topraklama ölçümleri	4	5	20

31	Tank İç Basınç Sensörü Arızası	Sensör arızası, kablo kopması	Basınç izleme sistemi	Aşırı basınç, patlama riski	Sensör yedekleme, düzenli kalibrasyon	2	5	10
32	Tank Seviye Göstergesi Hatası	Gösterge arızası, yanlış okuma	Dolum kontrolü	Taşma, dökülme	İkincil seviye kontrolü	3	4	12
33	Yanlış Acil Durum Müdahalesi	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yangın büyümesi, can kaybı	Acil durum tatbikatları	3	5	15
34	Tankta Çatlak Gelişimi	Malzeme yorulması	Tank gövdesi	Yavaş kaçak, çevre kirliliği	Periyodik ultrasonik testler	2	4	8
35	Çevre Koşullarından Kaynaklı Korozyon	Yüksek nem, kimyasal atmosfer	Tank yüzeyi	Yapısal zayıflama	Korozyon koruma kaplamaları	2	4	8
36	Kötü Havalandırılan Alanlarda Gaz Birikimi	Havalandırma hatası	Pompa istasyonları	Zehirlenme, patlama	Havalandırma fanı ve gaz detektörü	3	5	15
37	Yanlış Tank Temizliği Prosedürü	Eğitim eksikliği	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, yangın riski	SOP (standart prosedür) uygulaması	3	4	12
38	Tanker Dolum Alanında Yakıt Dökülmesi	Hatalı hortum bağlantısı	Dolum sahası	Yangın, kayma tehlikesi	Otomatik dolum sistemleri, damla tutucu	3	4	12
39	Tank Etrafında Bitki Büyümesi	Yetersiz bakım	Tank çevresi	Yangın hızlanması	Çevre düzenli temizliği	3	4	12
40	Kontrol Odası İklimlendirme Arızası	Klima sistemi arızası	Elektronik izleme sistemleri	İzleme kaybı, cihaz arızası	Klima bakım programı	2	4	8
41	İşaretleme Eksikliği	Uyarı levhası eksikliği	Çalışma sahası	Yanlış işlem riski	Uyarı işaretlemeleri	3	3	9
42	Emniyet Vanası Bloke Olması	Kirlenme, donma	Basınç tahliye sistemi	Basınç artışı, patlama	Düzenli valf bakımı ve test	2	5	10
43	Tankta Sıcaklık Artışı	Çevresel sıcaklık	Tank iç basıncı	Buharlaşma artışı	Tank sıcaklık izleme sistemleri	3	4	12
44	Elektrik Kesintisi	Şebeke arızası	Kontrol sistemleri	İzleme kaybı, müdahale gecikmesi	UPS, jeneratör sistemleri	2	4	8
45	İtfaiye Ulaşım Gecikmesi	Erişim kısıtları	Yangın müdahalesi	Yangın büyümesi	Erişim yollarının açık tutulması	2	5	10
46	Yetersiz İlk Yardım Ekipmanı	İlk yardım malzeme eksikliği	Tesis genelinde	Müdahale gecikmesi	İlk yardım istasyonları	3	3	9
47	Eğitimli Personel Eksikliği	Personel sirkülasyonu	Operasyon ekipleri	Hatalı müdahale	Sürekli eğitim programı	3	4	12
48	Operasyon Esnasında Telefon Kullanımı	Dikkat dağınıklığı	Transfer işlemleri	Hatalı işlem	Telefon kullanım yasağı	3	4	12
49	Yakıt Buharı Yoğunluğu	Yetersiz havalandırma	Tank üst bölgesi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Tank üst havalandırması	3	5	15
50	Depolama Alanında Hatalı Malzeme Yığılımı	Uygunsuz malzeme istifleme	Tank çevresi	Yangın riski	İstifleme kuralları ve denetim	3	3	9
51	Su Girişi	Yağmur, conta arızası	Tank içeriği	Ürün kontaminasyonu	Su ayırıcı sistemler	3	4	12
52	Tank Temelinde Çökme	Zayıf zemin hazırlığı	Tank temel yapısı	Tank devrilmesi	Zemin etüdü ve iyileştirme	2	5	10
53	Kimyasal Reaksiyon Riski	Yanlış kimyasal karışımı	Tank içeriği	Patlama	Kimyasal uyumluluk kontrolü	2	5	10
54	Aşırı Gürültü Maruziyeti	Pompalar, vanalar	Çalışanlar	İşitme kaybı	Kulaklık kullanımı, gürültü bariyerleri	3	3	9
55	Emisyon Limitlerinin Aşılması	Sızıntı, buhar kaçakları	Atmosfer	Çevre cezaları, halk sağlığı riski	Emisyon ölçümleri	2	4	8
56	Tehlikeli Alanlara Yetkisiz Giriş	Güvenlik ihlali	Tank sahası	Yaralanma, sabotaj riski	Fiziksel bariyer ve kartlı geçiş sistemi	2	4	8
57	Vana Etiket Eksikliği	Yanlış işlem	Boru hatları	Yanlış açma/kapama	Etiketleme ve renk kodlama sistemi	3	4	12
58	Soğuk Hava Koşullarında Donma	Boru hattı ve vana donması	Transfer hatları	Boru çatlaması, kaçak	Isıtmalı sistemler	2	4	8
59	Personelin Yanlış KKD Kullanımı	Eğitim eksikliği, ihmal	Operasyon alanları	Kaza sonucu yaralanma	KKD eğitimi ve denetim	3	3	9
60	Transfer Operasyonu Sırasında Araç Kayması	Zemin kayganlığı	Dolum alanı	Bağlantı kopması, sızıntı	Kaymaz zemin uygulamaları	3	4	12

61	Tankta Metal Yorulması	Sürekli basınç değişimi	Tank yapısı	Sızıntı, çatlak	NDT testleri, periyodik kontrol	2	5	10
62	Tank Bağlantı Flanşlarından Sızıntı	Conta aşınması	Boru hatları	Yangın riski, çevre kirliliği	Conta yenileme planı	3	4	12
63	Aşırı Doldurma Sebebiyle Taşma	Operasyon hatası	Tank dolum sistemi	Yanıcı madde yayılımı	Otomatik dolum kesme sistemi	2	5	10
64	Sıcak Çalışma (Kaynak) Esnasında Ateşleme	Kıvılcım kontrolsüzlüğü	Tank çevresi	Yangın, patlama	İzinli sıcak çalışma prosedürü	3	5	15
65	Dış Yüzeyde Buzlanma	Soğuk hava etkisi	Tank yüzeyi	Kayma, düşme riski	Yüzey temizliği ve ısıtıcılar	3	3	9
66	Tank Sızıntısında Acil Müdahale Eksikliği	Ekipman eksikliği	Müdahale ekipleri	Sızıntının büyümesi	Acil müdahale planı ve kitleri	3	4	12
67	Yangın Algılama Sisteminin Arızası	Sensör arızası	Algılama ekipmanı	Yangına geç müdahale	Periyodik sensör testleri	2	5	10
68	Depremde Tank Stabilitesinin Bozulması	Sismik etki	Tank destekleri	Devrilme, ürün kaybı	Sismik tasarım ve sabitleme	2	5	10
69	Tankta İç Basınç Artışı (Güneş Etkisiyle)	Sıcak hava dalgası	Tank içi gaz fazı	Patlama	Havalandırma ve basınç tahliye	3	5	15
70	Yakıt Dolumu Sırasında Statik Elektrik Oluşumu	Yetersiz topraklama	Dolum ekipmanı	Kıvılcım, patlama riski	Topraklama sistemleri	3	5	15
71	Yanlış Tank Kimliklendirmesi	Etiket hatası	Depolama tankları	Yanlış ürün dolumu	Etiket ve kodlama sistemi	2	4	8
72	Havalandırma Bacasında Tıkanıklık	Kirlilik, donma	Tank üst havalandırma	Basınç artışı	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
73	Elektrik Panosunda Kısa Devre	Su sızıntısı, yetersiz izolasyon	Elektrik sistemleri	Yangın riski	Su yalıtımı ve IP korumalı panolar	3	5	15
74	Gece Operasyonlarında Görüş Eksikliği	Aydınlatma yetersizliği	Dolum alanı	Kaza, hatalı işlem	Yeterli saha aydınlatması	3	3	9
75	Tank Etrafında Drenaj Sorunu	Yetersiz zemin eğimi	Tank çevresi	Su birikimi, kayma	Zemin iyileştirme	3	3	9
76	Kontrol Sistemlerinde Siber Güvenlik Açığı	Firewall eksikliği	SCADA sistemleri	Uzaktan saldırı riski	Siber güvenlik önlemleri	2	5	10
77	Boru Hattı İçinde Tortu Birikimi	Ürün bozulması	Transfer hatları	Basınç kaybı, sızıntı	Boru temizleme prosedürü	3	3	9
78	Personel Şift Değişiminde Bilgi Eksikliği	Yetersiz devir teslim	Tesis operasyonu	Yanlış müdahaleler	Devir teslim protokolü	3	4	12
79	Alarmların Yanlış Kalibrasyonu	Yanlış tetikleme	İzleme sistemleri	Müdahale gecikmesi	Alarm test ve kalibrasyonu	2	4	8
80	Tanker Giriş Alanında Trafik Karışıklığı	Yetersiz trafik yönlendirme	Araç güzergahı	Çarpışma riski	Trafik planı ve yönlendirme levhaları	3	3	9
81	Personel Yorgunluğu	Uzun vardiyalar	Tüm sahalar	Hatalı kararlar	Vardiya yönetimi, dinlenme süreleri	3	4	12
82	Kritik Yedek Parça Eksikliği	Yetersiz stok	Tank ekipmanları	Uzun süreli duruşlar	Kritik stok yönetimi	3	4	12
83	Havalandırma Fanı Arızası	Motor arızası	Tank iç ortamı	Patlayıcı gaz birikimi	Fan bakım programı	2	5	10
84	Borularda Vibrasyon Artışı	Pompa arızası	Transfer boruları	Boru çatlağı	Vibrasyon izleme sistemi	3	3	9
85	Yangın Söndürme Sisteminde Su Basıncı Eksikliği	Pompa hatası	Yangınla mücadele	Yetersiz söndürme	Hidrant ve pompa bakımı	2	5	10
86	Kaçak Gazın Tetiklediği İkincil Patlama	İlk yangın sonrası gaz birikmesi	Tank sahası	Büyük çaplı hasar	Gaz izleme ve tahliye sistemi	2	5	10
87	Havuzlama Alanı Yetersizliği	Tasarım eksikliği	Sızıntı kontrolü	Yayılım artışı	Havuzlama kapasite artırımı	3	4	12
88	Acil Durum Toplantı Noktalarının Belirsizliği	İşaretleme eksikliği	Çalışanlar	Toplanamama riski	Acil durum planları ve levhalar	3	3	9
89	Tanker Şoförlerinin Yetersiz Eğitimi	Eğitimsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri	Hatalı dolum	Sürücü eğitim programı	3	4	12
90	Kötü Hava Koşullarında Transfer	Şiddetli yağmur, rüzgar	Dış saha operasyonları	Ekipman hasarı, sızıntı	Hava durumu takip ve operasyon iptali	3	4	12
91	Elektrik Topraklama Eksikliği	Korozyon, kopma	Elektrik sistemleri	Elektrik çarpması, yangın	Topraklama sistem testleri	2	5	10
92	Tank İç Basınç Artışı (Yanlış Dolum Hızı)	Çok hızlı dolum	Tank gövdesi	Aşırı basınç	Dolum hızı kontrolü	2	5	10
93	Operasyon Alanında Sigara İçme	Kural ihlali	Dolum sahası	Yangın çıkışı	Sıkı sigara yasağı uygulaması	2	5	10
94	Tankta İçerik Değişimi Sonrası Temizlik Eksikliği	Operasyon hatası	Tank içeriği	Kimyasal reaksiyon	Tank temizleme prosedürleri	3	5	15
95	Kritik Operasyonlarda İletişim Kopukluğu	Radyo/telefon arızası	Acil durumlar	Koordinasyon kaybı	Yedek haberleşme sistemleri	3	4	12
96	Tank Alanında Hayvan Girişi	Güvenlik açığı	Saha çevresi	Kaza, ekipman hasarı	Çevre çit kontrolü	3	3	9
97	Pentan Sızıntısının Yeraltı Sularına Karışması	Sızıntı önlemlerinin yetersizliği	Çevre ve halk sağlığı	Su kirliliği, çevresel ceza	Çift cidarlı tanklar, acil drenaj planı	2	5	10
98	Basınç Tahliye Vanalarının Tıkanması	Tortu birikimi	Basınç sistemleri	Patlama riski	Periyodik vana temizliği	2	5	10
99	Tank Transferinde Yanlış Hat Kullanımı	Hatalı vana yönetimi	Boru hatları	Ürün karışımı	Hat tanımlama ve izleme sistemleri	2	4	8
100	Saha Tabanında Çökme veya Kayma	Zemin doygunluğu	Yürüyüş yolları	Düşme, yaralanma	Zemin stabilizasyonu ve drenaj	3	4	12
101	Tank Üzerinde Çalışırken Düşme	Düşme koruması eksikliği	Tank üst platformu	Yaralanma veya ölüm	Düşme koruma sistemleri	2	5	10
102	İkincil Kimyasal Reaksiyonlar	Yanlış madde teması	Dolum/boşaltım alanı	Patlama riski	Kimyasal analiz ve izolasyon planı	2	5	10
103	İş Ekipmanlarının Uygunsuz Kullanımı	Operasyon hatası	Transfer pompaları	Mekanik arıza	Ekipman kullanım eğitimi	3	3	9
104	Tank Etrafında Görüş Alanı Engelleri	Depolama malzemeleri	Saha operasyonu	Çarpışmalar	Açık saha yönetimi	3	3	9
105	Hatalı Boru Bağlantı Yapılması	Montaj hatası	Transfer hatları	Sızıntı, ürün kaybı	Montaj sonrası testler	3	4	12
106	Tank Çevresinde Rüzgar Etkisiyle Gaz Yayılımı	Şiddetli rüzgar	Açık alanlar	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Gaz yayılım modellemeleri	3	5	15
107	Tankta Korozyona Bağlı Delik Oluşumu	Aşırı nem ve kimyasal etki	Tank yüzeyi	Ürün kaybı, çevre kirliliği	Korozyon izleme ve boya bakımı	2	5	10
108	Kış Aylarında Buz Erimesiyle Kayganlık	Tank sahası yürüyüş yolları	Personel	Kayma, düşme	Kış saha hazırlık planı	3	3	9
109	Alarm Seslerinin Duyulamaması	Yüksek çevre gürültüsü	Acil durumlar	Geç müdahale	Görsel ve sesli alarm sistemleri	3	4	12
110	Transfer Hattı İçinde Hava Kilidi	Dolum/boşaltım hatları	Transfer operasyonu	Akış kesilmesi, basınç artışı	Hava tahliye sistemleri	3	3	9
111	Elektriksel Statik Yük Birikimi (Boru Hattında)	Akışkan sürtünmesi	Transfer boruları	Kıvılcım ve patlama	Antistatik borular	3	5	15
112	Tank Katodik Koruma Sisteminin Arızası	Koruma sistemi hatası	Tank alt yüzeyi	Korozyon hızlanması	Katodik koruma izleme sistemi	2	4	8
113	Tahliye Borularında Geri Akış	Tıkanma, yanlış vana açılması	Drenaj hatları	Kontaminasyon	Geri akış önleyici sistemler	2	4	8
114	Operasyon Alanında Yetersiz İklimlendirme	Sıcak hava, duman birikimi	Çalışanlar	Isı stresi, bayılma	İklimlendirme ve havalandırma planı	3	3	9
115	Hatalı Basınç Ayarlaması Sonrası Tank Deformasyonu	Proses kontrol hatası	Tank iç basıncı	Yapısal hasar	Basınç ayar otomasyonu	2	5	10
116	Transfer Borularında Aşırı Esneme	Yanlış destekleme	Hat ekipmanları	Boru kırılması	Boru destek yapıları	3	4	12
117	Tankta Şiddetli İç Basınç Değişimi	Hızlı sıcaklık değişimi	Tank gövdesi	Yapısal çökme	Termal genleşme tasarımı	2	5	10
118	Boru Hattında Hatalı Yama Uygulaması	Geçici tamirat	Transfer boruları	Patlama riski	Standartlara uygun onarım	3	4	12
119	Tank Zemininde Yerel Çöküntü	Zemin oturması	Tank destek yapısı	Stabilite kaybı	Tank temel güçlendirme	2	5	10
120	Tankta Yangın Sonrası Yapısal Bozulma	Yangın hasarı	Tank gövdesi	Yıkılma, devrilme	Yapısal yangın sonrası muayene	2	5	10

✅ Yüksek risk puanlı alanlar (örnek: 20 ve üzeri skorlar) öncelikli aksiyon planı gerektirir.
✅ Orta riskli alanlar için sürekli izleme ve geliştirme yapılmalıdır.

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

HIRARC “Hazard Identification, Risk Assessment and Risk Control” (Tehlike Tanımlama, Risk Değerlendirmesi ve Risk Kontrolü)

Mühendislik Kontrolleri

EX-proof (patlamaya dayanıklı) ekipman kullanımı
Statik elektrik topraklama çubuğu
Seviye sensörü ve taşma alarmları (iki kademeli)
Otomatik dolum kesme sistemi (PLC entegreli)
Köpük nozullu yangın bastırma sistemi (FM sertifikalı)
Tank ikincil sızdırmazlık (containment bund – 110% kapasite)
Gaz dedektörleri (pentan duyarlı)
Tank basınç tahliye valfleri (PSV)

Yönetimsel Kontroller

MSDS panosu, kimyasal güvenlik talimatı
Yıllık yangın tatbikatı ve eğitimler
Dolum-boşaltım prosedürleri (check-list bazlı)
6 ayda bir periyodik bakım ve test
Kamera ve sensör ile dolum izleme
Kaza/olay kayıt sistemi

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**

Solvent tipi gaz maskesi (A tipi filtre)
Antistatik iş elbiseleri
Kimyasal eldivenler (nitril, neopren)
Alev almaz tulum, gözlük, kulaklık

Acil Durum Planı

Senaryo	Müdahale Planı
Yangın	Köpük sistemi devreye alınır, bölge tahliye edilir, acil durum planı başlatılır
Patlama	Saha tamamen tahliye edilir, enerji kesilir, itfaiye çağrılır
Sızıntı	Alan izole edilir, sızan madde inert absorban ile temizlenir
Soluma	Kişi temiz havaya çıkarılır, sağlık birimi bilgilendirilir

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Gaz dedektörü: Günlük kalibrasyon kontrolü
Topraklama hattı testi: Aylık
Yangın sistem testi: 3 ayda bir
Seviye sensörü doğrulama: 6 ayda bir
Risk değerlendirme güncellemesi: Yılda bir veya proses değişiminde

Sonuç olarak, pentan tanklarına yönelik gerçekleştirilen Hazard Identification – Tehlike Tanımlama Analizi, hem tesis güvenliğini hem de çalışan sağlığını koruma açısından vazgeçilmez bir süreçtir.

Bu analiz sayesinde, olası riskler sistematik bir şekilde önceden belirlenerek, proaktif önlemlerle kazaların önüne geçilir. Ayrıca yasal mevzuatlara uyum sağlanır, çevresel zararlar en aza indirgenir ve işletme sürekliliği garanti altına alınır.

Etkin bir tehlike tanımlama süreci, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda güvenli ve sürdürülebilir bir endüstriyel işletmeciliğin temel şartıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği15 Mayıs 2025

Pentan Tank

Pentan Tankı HZ-03: Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi

🔺 HZ-03 – Yangın ve Patlama tehlikesi için Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılandı mı?

🔸 2. Kontrol Noktası: Basınç Artışı veya Sistem Aşırı Isınması Oluştu mu?

🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın veya Patlama Öncesi Müdahale Yapıldı mı?

Senaryo Özeti

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Nedir?

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Kullanım Alanları

Güvenlik ve Tehlikeler

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

Mühendislik Kontrolleri

Yönetimsel Kontroller

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

Acil Durum Planı

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Ara

İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**