26 Haziran 2025

Pentan Tankı Üzerinde Statik Elektrik Kaynaklı Yangın Başlangıcı Tatbikatı ve Yangın Söndürme Uygulama Senaryosu

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırk dördüncüsü Pentan Tankı Üzerinde Statik Elektrik Kaynaklı Yangın Başlangıcı Tatbikatı ve Yangın Söndürme Uygulama Senaryosunu…

Pentan gibi yüksek uçuculuğa sahip, düşük parlama noktası olan maddelerin depolandığı tanklarda statik elektrik birikimi ciddi bir yangın ve patlama riskidir. Bu nedenle, statik elektrik kaynaklı yangın başlangıcı senaryoları üzerine tatbikat yapılması, personelin doğru müdahale becerileri geliştirmesi açısından kritik öneme sahiptir.

Tatbikatın Amacı

Statik yükten kaynaklı yangın riskinin anlaşılması,
Doğru topraklama ve potansiyel dengeleme yöntemlerinin öğretilmesi,
Yangın anında ilk müdahale ve söndürme prosedürlerinin uygulanması,
Personelin panik yapmadan sistemli müdahale becerilerinin geliştirilmesi,
Alan güvenliğinin sağlanması ve tahliye organizasyonunun test edilmesi.

Tatbikatın Kapsamı

Tatbikat sadece tank üstü statik kaynaklı kıvılcım ve yangın başlangıcı senaryosunu kapsar.
İlgili alanlar: Pentan tank sahası, dolum-boşaltım bağlantıları, tank üstü platform, yangın söndürme ekipmanı odası.
Tatbikata tüm dolum, bakım, güvenlik ve acil müdahale ekipleri katılacaktır.

Tatbikatın Temel Senaryosu

Senaryo adımları:

Tank üstünde dolum hortumunun bağlantısı sırasında topraklama ihlali oluşur.
Statik yük birikimi sonucu tank üstü flanş civarında kıvılcım meydana gelir.
Kıvılcım, tank üstü buhar fazındaki pentan gazını tutuşturur.
Küçük çaplı bir alevlenme başlar.
Görevli personel yangını fark eder ve alarm verir.
Yangın ilk müdahale ekipleri çağrılır.
Yangın tüpleriyle ilk müdahale yapılır, köpük sistemleri devreye alınır.
Alan kontrollü şekilde boşaltılır, soğutma ve gaz izleme işlemleri başlatılır.
Alan güvenli hale getirilir.

Tatbikat Hazırlıkları

Malzemeler ve Ekipmanlar

Statik yük simülasyon cihazı,
Kontrollü ateşleme sistemleri (emniyetli kıvılcım üreticisi),
Yangın tüpleri (Köpüklü ve kuru kimyevi tozlu),
Sabit köpük sistemleri,
El tipi gaz dedektörleri,
Kişisel koruyucu donanımlar (KKD),
Topraklama ve potansiyel dengeleme sistemleri.

Personel Görev Dağılımı

Tatbikat Yöneticisi
Yangın Müdahale Ekip Lideri
Dolum Operatörleri
Bakım Personeli
Güvenlik ve Tahliye Koordinatörü
İlkyardım Ekibi

Tatbikat Akışı

Başlangıç Hazırlıkları

Tüm ekip alanın güvenliğini sağlar.
Topraklama sistemleri ve yangın ekipmanları hazır bekletilir.
Tatbikatın “gerçek yangınmış gibi” yapılacağı hatırlatılır.

Olayın Başlangıcı

Simülasyon ekibi kontrollü kıvılcım çıkarır.
Tank üstü bağlantı flanşı çevresinde küçük bir alevlenme görülür.

Alarm Verilmesi

Yangını ilk fark eden operatör “Yangın, Yangın, Yangın!” diyerek sesli alarmı başlatır.
Yakın alarm butonuna basılarak ana alarm sistemi aktive edilir.

İlk Müdahale

Yangın söndürme eğitimi almış olan personel, 10-20 saniye içinde uygun tipte yangın söndürme tüpü ile müdahaleye başlar.
Yangın büyümeden köpüklü tüplerle üstten bastırılır.

İkinci Aşama Müdahale

Tank çevresindeki sabit köpük sistemleri devreye alınır.
Köpük başlıklarından tank üstüne sürekli köpük akışı sağlanır.
Bu aşamada, köpüğün yangın bölgesine tam temas ettiğinden emin olunur.

Alanın Boşaltılması

Dolum hattı otomatik vana sistemi ile kapatılır.
Tüm personel kontrollü bir şekilde toplanma noktasına tahliye edilir.
Alanın girişleri kapatılır.

Soğutma ve Gaz İzleme

Yangın tamamen söndürüldükten sonra tank üstü ve çevresi soğutma işlemleri yapılır.
Portatif gaz ölçüm cihazları ile patlayıcı gaz konsantrasyonu ölçülür.

Tatbikat Sonu Değerlendirme

Tüm süreç adım adım gözden geçirilir.
Eksikler ve iyileştirme alanları kaydedilir.
Katılımcı ekiplerle brifing yapılır.

Özel Uygulama Detayları

Statik Elektrik Önleme Önlemleri

Her dolum ve boşaltım öncesi topraklama kontrolü yapılmalı.
Tüm bağlantılar potansiyel dengeleme sistemine dahil edilmeli.
İletken hortumlar kullanılmalı.

Yangın Söndürme Teknikleri

Küçük kıvılcımlarda doğrudan köpüklü tüple müdahale edilir.
Gelişen yangınlarda sabit köpük sistemleri kullanılır.
Soğutma aşamasında tank cidarlarının sıcaklığı sürekli izlenir.

Tahliye ve Toplanma

Tank çevresi riskli alan ilan edilerek 30 metre çapında güvenlik perdesi oluşturulmalıdır.
Toplanma noktaları rüzgar yönü göz önünde bulundurularak seçilmelidir.

Riskler ve Önlemler

Risk	Önlem
Statik Elektrik Kıvılcımı	Topraklama ve potansiyel dengeleme sistemlerinin kontrolü
Yangının Büyümesi	Hızlı ilk müdahale, sabit köpük sistemlerinin kullanımı
Personel Yaralanması	KKD kullanımı, hızlı tahliye
Patlayıcı Gaz Birikimi	Sürekli gaz izleme, havalandırma sağlanması

Tatbikat Sonu Değerlendirme Soruları

Alarm verme süresi ne kadar sürdü?
İlk müdahale doğru ekipmanla ve uygun teknikle yapıldı mı?
Alan zamanında ve güvenli şekilde boşaltıldı mı?
Köpük sistemi yeterli etki sağladı mı?
Tüm personel tahliye prosedürüne uygun davrandı mı?

Sonuç

Pentan gibi yüksek yanıcılık özelliğine sahip kimyasalların depolandığı alanlarda, statik elektrik sadece bir kıvılcım değil, potansiyel bir felaketin tetikleyicisidir. Bu nedenle, olası bir yangın anında panik değil, hazırlık ve refleks hâkim olmalıdır.

Senaryoya dayalı tatbikatlar, olayı kağıt üzerinde değil, gerçek yaşam koşullarında prova etmektir. Tatbikat yapılmayan her gün, riskin fark edilmediği gündür. Bu çalışmalarla sadece yangın söndürme becerisi değil, hayat kurtarma refleksi, sistem güvenliği ve ekip koordinasyonu da pekiştirilir.

Unutmayın: Tatbikat yapılmayan sistemde güvenlik varsayımdır. Tatbikat yapılan sistemde ise güvenlik, kontrol altına alınmış bir gerçekliktir.

Hazırlıklı olan kurumlar sadece iş süreçlerini değil, çalışanlarını da korur.

Pentan Tankı Üzerinde Statik Elektrik Kaynaklı Yangın Başlangıcı Tatbikatı ve Yangın Söndürme Uygulama Senaryosu – Değerlendirme Formu

Başlık	Bilgi
Tatbikat Adı	Pentan Tankı Üzerinde Statik Elektrik Kaynaklı Yangın Başlangıcı Tatbikatı ve Yangın Söndürme Uygulama Senaryosu
Tatbikat Tarihi	…/…/202….
Tatbikat Yeri	…………………………… ……..Firması Dolum Alanı / Pentan Depolama Tesisi
Tatbikat Yöneticisi / İSG Koordinatörü	[Ad Soyad]
Gözlemciler	[Ad Soyad – Unvan]
Tatbikata Katılan Birimler	Operatörler, Acil Durum Müdahale Ekibi, Güvenlik, İlk Yardım, İletişim
Tatbikata Katılan Personel Sayısı	…….
Tatbikat Başlangıç Saati	…:…
Tatbikat Bitiş Saati	…:…

Yangınla Mücadele ve Kontrol

Değerlendirme Başlığı	Puan (0-10)	Açıklamalar
Yangın söndürme tekniklerinin uygunluğu	………	Köpük tekniği, püskürtme mesafesi, yaklaşım taktiği
Sabit söndürme sistemlerinin devreye alınması	………	Köpük sisteminin zamanında ve doğru kullanımı
Yangının kontrol altına alınma süresi	………	Ne kadar sürede yangın kontrol altına alındı?

Değerlendirme Başlığı	Puan (0-10)	Açıklamalar
Soğutma işlemleri yeterliliği	………	Tank ve çevrenin uygun şekilde soğutulması
Gaz dedektörleri ile patlayıcı atmosfer ölçümleri	………	Hava kalitesi kontrolü, güvenlik teyidi

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği26 Haziran 2025

23 Haziran 2025

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırk birinci Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizini inceleyebilirsiniz.

Görünmeyeni Görmek – Pentan Buharlarının Sessiz Tehdidi

Sanayileşmenin itici gücü olan kimyasal depolama sistemleri, üretim verimliliğini artırırken bir o kadar da görünmeyen sağlık risklerini beraberinde getirir. Bu yazının odak noktasında yer alan pentan tankları, özellikle plastik, ambalaj ve petrokimya endüstrilerinde yoğun olarak kullanılan bir hammaddeyi barındırır. Ancak bu faydalı bileşik, uçuculuğu ve toksik özellikleri nedeniyle uygun önlemler alınmadığında insan sağlığı açısından ciddi tehditler oluşturabilir. Özellikle işyerlerinde çalışanların inhalasyon, deri teması veya kronik maruziyet yoluyla maruz kalabileceği nörotoksik etkiler, solunum yolu irritasyonları, deri hastalıkları ve uzun vadeli sistemik bozulmalar, “görünmeyen” ancak hayati önemdeki risklerin başında gelir.

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi, yalnızca iş kazalarının “aniden” ortaya çıkan sonuçlarına değil, zamanla biriken mikro tehlikelerin de bir “iş sağlığı felaketi” yaratabileceği bilinciyle hazırlanmıştır. Maruziyet limitlerinin altında bile olsa, sürekli solunan pentan buharları; çalışanların zihinsel performansını, reflekslerini ve hatta psikolojik dengesini etkileyebilir. Dahası, sağlık riskleri çoğu zaman yangın ya da patlama kadar dramatik görünmediği için göz ardı edilir — ta ki kronik hasar geri döndürülemez bir hâl alana dek.

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi pentan gazının fiziksel özellikleri, insan vücudu üzerindeki biyolojik etkileri, maruziyet senaryoları, mesleki maruziyet limitleri (TLV, TWA, STEL) ve alınabilecek sağlık odaklı önlemler detaylı biçimde analiz etmeye çalıştım. Özellikle işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları için hazırladığım bu metin, teknik bilgi ile uygulamaya yönelik önlemleri buluşturmayı hedeflemektedir.

Unutulmamalıdır ki; her tank, sadece bir hacim değil, aynı zamanda potansiyel bir sağlık tehdididir. Ve bu tehdidi kontrol altına almak, doğru bilgiyle başlar.

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Pentan buharına uzun süre maruz kalmak	Havalandırma eksikliği	Solunum sistemi	Baş ağrısı, baş dönmesi	Zorunlu PPE (maske) kullanımı ve havalandırma	3	4	12
Cilt teması ile kimyasal yanıklar	Sıvı sıçraması	Deri	Kimyasal yanıklar, dermatit	Kimyasal koruyucu kıyafet kullanımı	3	4	12
Göz temasında hasar	Sıvı sıçraması	Gözler	Görme kaybı, tahriş	Kimyasal gözlük kullanımı	3	5	15
Yüksek konsantrasyon buhar solunması	Kapalı alanda çalışmak	Solunum sistemi	Solunum sıkıntısı, bilinç kaybı	Solunum cihazı kullanımı	3	5	15
Uzun süreli düşük seviyede maruziyet	Maruziyetin fark edilmemesi	Tüm vücut	Kronik hastalık riski	Düzenli sağlık taramaları	2	4	8
İnhalasyon sonrası ani reaksiyon	Yetersiz uyarı sistemleri	Solunum sistemi	Öksürük, mide bulantısı	Alan gaz dedektörleri kurulumu	3	4	12
Deri yoluyla emilim	Koruyucu ekipman eksikliği	Kan dolaşımı	Sistemik toksisite	Deri bariyer kremleri ve kıyafetler	2	4	8
Uzun süreli temas sonucu alerjik reaksiyonlar	Önlem eksikliği	Deri	Alerjik kontakt dermatit	Kimyasal risk eğitimi	2	3	6
Kimyasal kontaminasyona bağlı zehirlenme	Sızıntı veya dökülme	Vücut	Akut zehirlenme	Kimyasal sızıntı müdahale kitleri	3	5	15
Solunum cihazı arızası	Bakım eksikliği	Solunum sistemi	Solunum yetmezliği	Cihazların düzenli bakımı	2	5	10
Kapalı alan zehirlenmesi	Yetersiz havalandırma	Tank içi çalışma	Hipoksi, bilinç kaybı	Kapalı alan prosedürleri	3	5	15
Yanlış PPE kullanımı	Eğitim eksikliği	Tüm vücut	Kimyasal yanık, solunum sıkıntısı	Eğitim ve kontrol programı	2	4	8
Acil durumda geç müdahale	Müdahale planı eksikliği	Tüm vücut	Ciddi sağlık sorunları	Acil müdahale ekipmanlarının erişilebilir olması	2	5	10
Kimyasal maddelerin karışımı sonucu reaksiyon	Bilgi eksikliği	Solunum, cilt	Aşırı toksik gaz oluşumu	Kimyasal depolama protokolleri	2	5	10
Sağlık gözetimi eksikliği	Yönetim ihmal	Çalışanlar	Hastalıkların tespiti gecikmesi	Periyodik sağlık kontrolleri	2	4	8
Kimyasal sıvının yutulması	Kaza sonucu	Sindirim sistemi	Zehirlenme	Yutmayı önleyici ekipman ve prosedürler	2	5	10
Yetersiz ilk yardım bilgisi	Eğitim eksikliği	İlk yardım ekipleri	Müdahale eksikliği	Kimyasal ilk yardım eğitimleri	2	4	8
Kimyasal dökülme sonrası temas	Temizlik hatası	Deri, solunum	İkincil maruziyet	Temizlik protokollerinin belirlenmesi	2	4	8
PPE kullanımında süreklilik sağlanamaması	Çalışan direnci	Tüm vücut	Korunmasız maruziyet	Sürekli denetim ve bilinçlendirme	2	3	6
Kimyasal buharına sıcak havada aşırı maruziyet	Sıcaklık etkisiyle volatilite artışı	Solunum sistemi	Yoğun zehirlenme riski	Çalışma saatlerinin düzenlenmesi	2	4	8
Tank içi gaz konsantrasyon değişimleri	İzleme eksikliği	Solunum sistemi	Ani zehirlenmeler	Anlık gaz ölçüm cihazları	3	5	15
Yetersiz işaretleme ve uyarı tabelaları	İhmal	Tüm tesis	Bilinçsiz temas	Kimyasal uyarı işaretleri	2	3	6
Yanlış tahliye prosedürü uygulamaları	Eğitim eksikliği	Tüm çalışanlar	Artan maruziyet süresi	Doğru tahliye eğitimleri	2	4	8
Eksik MSDS bilgisi	Bilgi eksikliği	Tüm personel	Yanlış müdahale	MSDS eğitimi ve erişimi sağlanması	2	4	8
Tank alanında uzun süreli kalış	Operasyon süreleri uzunluğu	Solunum sistemi	Kronik maruziyet	Vardiya süresi limitleri	2	4	8
Yangın sırasında toksik gaz inhalasyonu	Yanma ürünleri	Solunum sistemi	Zehirlenme, ölümler	Yangın eğitimi ve PPE kullanımı	3	5	15
Düşük oksijen ortamında çalışma	Kapalı alan yönetimi eksikliği	Solunum sistemi	Boğulma riski	O2 seviye dedektörleri kurulumu	3	5	15
Müdahale ekipmanlarının yetersiz olması	Ekipman eksikliği	İlk yardım ve kurtarma ekipleri	Gecikmiş müdahale	Ekipman tamamlama ve güncelleme	2	4	8
Kontamine olmuş yüzeylere temas	Temizlik eksikliği	Cilt	Kimyasal yanık, enfeksiyon	Yüzey dezenfeksiyonu protokolleri	2	4	8
Gaz sızıntısının fark edilmemesi	Sensör yetersizliği	Solunum sistemi	Fark edilmeden zehirlenme	Çok bölgeli gaz dedektörleri	2	5	10
Yüksek kimyasal konsantrasyonda çalışma	Maruziyet süresinin uzunluğu	Solunum, cilt	Yüksek doz etkisi	Maruziyet süresinin sınırlandırılması	2	5	10
Kaza sonucu yaralanmada kimyasal temas	İkincil risk	Yaralanan bölge	Enfeksiyon, zehirlenme	Kaza sonrası temiz müdahale prosedürü	2	4	8
Solunum yollarında kimyasal birikim	Uzun vadeli düşük maruziyet	Akciğerler	Fibrozis, KOAH	Yıllık akciğer fonksiyon testleri	2	4	8
Yanlış PPE seçimi	Bilgi eksikliği	Tüm vücut	Yetersiz koruma	Uygun PPE seçimi eğitimi	2	4	8
Kimyasal madde ile kontamine olmuş kıyafetler	Yetersiz hijyen prosedürleri	Deri	İkincil maruziyet	Kıyafet değiştirme politikaları	2	4	8
Gaz dedektörünün yanlış kalibrasyonu	Bakım hatası	Algılama sistemleri	Maruziyet riski	Dedektör kalibrasyon prosedürü	2	4	8
Yoğun kimyasal maruziyeti sonrası psikolojik etkiler	Zehirlenme deneyimi	Mental sağlık	Anksiyete, PTSD	Psikolojik destek hizmetleri	2	3	6
Acil durumlarda panik sonucu hatalı müdahale	Stres yönetimi eksikliği	Tüm çalışanlar	Riskin artması	Acil durum tatbikatları	2	4	8

Saha deneyimlerim, dünya genelinde yaşanmış kaza raporları incelemelerim ve uluslararası standartlar (API 620, API 650, OSHA, NFPA, ATEX direktifleri vb.) referans alarak hazırlanmıştır.

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Görünmeyeni Yönetmek, Görüneni Korumaktır

Pentan gibi uçucu ve hızla buharlaşabilen solventlerle çalışmak, sadece bir yangın veya patlama riski değil; aynı zamanda görünmeyen, sinsi ve zamanla biriken sağlık tehlikeleri zinciridir. Bu analiz boyunca ortaya koyduğumuz; maruziyet limitleri, emilim yolları, akut ve kronik etkiler ile işyeri ortam koşullarının değerlendirmesi, bize bir gerçeği tekrar hatırlatıyor: Sağlık riski; sessizdir, birikir ve fark edildiğinde çoğu zaman geç kalınmıştır.

Pentan maruziyeti, merkezi sinir sistemi depresyonundan, solunum fonksiyonlarında bozulmaya; göz ve cilt tahrişinden uzun vadeli nörotoksik etkilere kadar uzanan bir etki spektrumuna sahiptir. Bu nedenle yalnızca fiziksel patlama riski değil, biyolojik ve kimyasal etkilerin bütünü dikkate alınmalı; “risk yoksa iş güvenliği vardır” anlayışı, “risk yönetiliyorsa sağlık güvendedir” bilinciyle yeniden şekillendirilmelidir.

İş güvenliği uzmanlarının, işyeri hekimlerinin ve saha yöneticilerinin birlikte oluşturacağı bütünleşik bir sağlık izleme ve maruziyet önleme stratejisi, çalışanları yalnızca bugünün risklerinden değil; yıllar sonra ortaya çıkabilecek mesleki hastalıkların karanlığından da koruyacaktır. Unutulmamalıdır ki, bir çalışan sadece işini değil, bedenini, sinir sistemini, geleceğini ve ailesini de işyerine taşır.

Bu bağlamda, pentan tankı gibi yüksek riskli ortamlarda yürütülen her bir sağlık risk analizi, aslında görünmeyeni görünür kılma çabasıdır. Riskler azaltılabilir, tehlikeler bertaraf edilebilir ve en önemlisi; önlenebilir kayıplar için geçerli tek seçenek, önden gelen bilgi ve proaktif korumadır.

İş sağlığı, sadece mevzuatın değil, vicdanın da denetim alanındadır. Pentan buharını görmezden gelmek, hem bugünü hem yarını tehlikeye atmaktır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ n-pentan toksikolojisi (CAS no. 109-66-0) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9840750/

⭐️⭐️ Sıçanlarda inhalasyon yoluyla pentanın sınırlı bir gelişimsel toksisite çalışması https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10456686/

⭐️⭐️ n-pentan gerçekten insanlarda ve hayvanlarda lipid peroksidasyonunun bir endeksi midir? Metodolojik bir yeniden değerlendirme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8512062/

⭐️⭐️ 5-(Benziloksi)pentan-1-ol https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/5-Benzyloxy-1-pentanol

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni23 Haziran 2025

22 Haziran 2025

Pentan Tankı Patlama Riski Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırkıncı Pentan Tankı Patlama Riski Analizini inceleyebilirsiniz.

Kritik Bir Gerçeklik

Kimyasal maddelerin depolandığı endüstriyel tesisler, modern üretim süreçlerinin vazgeçilmez bileşenleridir. Ancak bu tesislerin merkezinde yer alan tanklar, içinde barındırdıkları uçucu ve yanıcı maddeler nedeniyle yüksek derecede risk potansiyeli taşırlar. Bu bağlamda, pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı olan hidrokarbonların depolandığı tanklar, ciddi endüstriyel kazaların tetikleyicisi olabilecek niteliktedir.

Pentan, özellikle petrol rafinasyon süreçlerinde ve köpük üretimi gibi birçok sanayi kolunda kullanılan hafif bir alifatik hidrokarbondur. Ancak çevresel koşullarla kolayca buharlaşabilmesi, havayla patlayıcı karışımlar oluşturabilmesi ve düşük tutuşma sıcaklığı nedeniyle yüksek tehlike sınıfı içinde değerlendirilir. Bu nedenle, pentan tanklarına ilişkin yapılacak her risk değerlendirmesi yalnızca teorik değil, aynı zamanda can ve mal güvenliği açısından yaşamsal bir önem taşır.

Bir pentan tankında meydana gelebilecek patlama riskleri, insan hataları, ekipman arızaları, dış fiziksel etkiler, bakım yetersizlikleri ve kontrol sistemlerindeki zafiyetler gibi parametreler eşliğinde ele almaya çalıştım. Teknik verilerle desteklemeye çalıştığım bu çalışmayı; SEVESO III Direktifi, NFPA (National Fire Protection Association) standartları, ATEX yönergeleri ve Türkiye’deki ilgili mevzuatlar çerçevesinde hazırlamaya çalıştım.

Ayrıca, sadece tehlikenin boyutlarını değil, önleme ve azaltma stratejilerini de kapsayan bu analiz, iş güvenliği uzmanlarının, proses mühendislerinin, acil durum planlayıcılarının ve tesis yöneticilerinin karar süreçlerine katkı sağlamasını umut ediyorum.

Sadece yasal yükümlülüklerin değil; aynı zamanda etik sorumlulukların da bir gereği olarak, çalışanların ve çevrenin korunmasına odaklanılmalıdır. Çünkü iyi bir risk analizi yalnızca kâğıt üzerinde kalan bir süreç değil; aynı zamanda bir güvenlik kültürünün temeli ve süreklilik arz eden bir davranış biçimidir.

Pentan Tankı Patlama Riski Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Kapalı alanda gaz birikimi	Havalandırma eksikliği	Tank içi, dolum istasyonu	Patlama, ölüm	Sürekli gaz seviye ölçümü	3	5	15
Yüksek buhar basıncı oluşumu	Sıcaklık artışı	Tank yapısı	Tankın patlaması	Tank basınç sensörleri ve alarm sistemi	3	5	15
Buhar kaçaklarının birikimi	Sızıntılar	Boru hatları	Patlama	Sızıntı tespiti ve hızlı müdahale sistemi	3	5	15
Ex-proof olmayan ekipman kullanımı	Yanlış ekipman seçimi	Elektrikli aksamlar	Kıvılcım ve patlama	Ex-proof ekipman zorunluluğu	2	5	10
Gaz dedektörlerinin çalışmaması	Sensör arızası	Tank çevresi	Gaz birikimi, patlama	Dedektörlerin periyodik testi	3	5	15
Sıcak yüzeylerin yanıcı gazla teması	Operasyonel hata	Pompa motorları, vanalar	Patlama	Sıcak yüzey izolasyonu	3	5	15
Alev tutucu eksikliği	Tesisat yetersizliği	Havalandırma hatları	Patlama yayılması	Alev tutucu montajı	3	5	15
Ani basınç değişimi	İşletme hatası	Tanklar	Tank deformasyonu, patlama	Basınç regülasyon sistemleri	3	5	15
Tank boşaltımında hızlı buharlaşma	Hatalı prosedür	Dolum boşaltım sistemleri	Buhar patlaması	Kontrollü boşaltım prosedürü	3	5	15
Yanıcı buhar ile oksijenin karışımı	Sızıntı ve açık hava teması	Tank çevresi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	ATEX direktifine uyum	3	5	15
Dolum sırasında aşırı doluluk	Otomatik kesme sistemi arızası	Dolum sistemleri	Taşma ve patlama riski	Seviye ölçüm ve alarm sistemleri	3	5	15
Kapalı alan çalışmasında ateşleme kaynakları	İSG prosedür eksikliği	Tank içi	Patlama	Sıcak iş izin prosedürü	3	5	15
İhmal edilen küçük gaz kaçakları	Dikkatsizlik	Boru hatları	Birikim sonucu patlama	Kaçak tarama programı	3	5	15
Dış sıcaklık dalgalanmaları	Hava koşulları	Tanklar	Basınç artışı ve patlama	İklimlendirme çözümleri	2	5	10
Yetersiz inert gaz kullanımı	Prosedür eksikliği	Tank içi atmosfer	Yanıcı karışım oluşumu	İnhibitör gaz dolumu prosedürü	3	5	15
Tank temizliği sırasında patlayıcı ortam oluşumu	Yanlış yöntem	Tank içi	Patlama riski	Gaz temizliği ve havalandırma prosedürü	3	5	15
Aşırı yaşlanmış tanklar	Malzeme yorulması	Tank yapısı	Yapısal çökme ve patlama	Tank yaşı ve ömrüne göre yenileme	3	5	15
Uygunsuz dolum hızı	Operasyonel hata	Dolum sistemleri	Basınç dalgalanması	Dolum hızı kontrol sistemi	3	5	15
Parlayıcı madde depolama standartlarına uyulmaması	Bilgi eksikliği	Depolama alanı	Patlama, yangın	Uluslararası depolama standartlarına uyum	3	5	15
Hatalı vana açma/kapama işlemi	Operatör hatası	Vana sistemleri	Gaz kaçışı ve patlama	Operatör eğitimi	3	5	15
Tank üstü aksesuarlarının arızalanması	Mekanik aşınma	Basınç tahliye sistemleri	Patlama	Düzenli bakım ve test programı	3	5	15
Basınç tahliye vanasının çalışmaması	Vanada blokaj	Tank yapısı	Aşırı basınç ve patlama	PRV test prosedürü	3	5	15
Yanıcı gazların yanlış basınçla transfer edilmesi	Operasyonel hata	Boru sistemleri	Boru patlaması	Basınç kontrol sistemleri	3	5	15
Boru hatlarında aşırı vibrasyon	Pompa hataları	Boru sistemleri	Çatlak ve sızıntı, patlama	Vibrasyon izleme sistemi	3	5	15
Yanıcı madde transferi sırasında hortum kopması	Mekanik yıpranma	Transfer hatları	Sızıntı ve patlama	Hortum periyodik değişimi	3	5	15
Tank içi temizlik sonrası kalıntı gazlar	Yetersiz havalandırma	Tank içi	Gaz birikimi ve patlama	Temizlik sonrası gaz ölçümü	3	5	15
Tankın aşırı dolu çalıştırılması	Prosedür dışı uygulama	Tanklar	Basınç artışı, patlama	Doluluk alarmı ve kesme sistemi	3	5	15
Tank üzerindeki flanşlardan gaz kaçakları	Sızdırmazlık kaybı	Tank üstü ekipmanlar	Gaz birikimi ve patlama	Sızdırmazlık testleri	3	5	15
Dış yangının tanka sirayet etmesi	Yangın yönetimi eksikliği	Tank sahası	Isınma ve patlama	Yangın perdeleri ve su soğutma sistemleri	3	5	15
Tankların yıldırım düşmesi sonucu etkilenmesi	Yetersiz yıldırım koruması	Tank üstü yapılar	Isınma ve patlama	Yıldırım iletken sistem kurulumu	2	5	10
Elektriksel atlamalar	Statik elektrik	Tank çevresi	Patlama	Statik boşaltım sistemleri	3	5	15
İhmal edilen küçük mekanik darbeler	Operasyon hatası	Tank duvarları	Yapısal hasar ve patlama	Koruma prosedürleri	3	5	15
Tankta iç basınç artışı nedeniyle tahliye vanası patlaması	İhmal	Tank	Patlayıcı parçalanma	PRV tasarım kontrolleri	3	5	15
Tahliye sisteminin tıkanması	Bakım eksikliği	Havalandırma boruları	Gaz birikimi ve patlama	Tıkanıklık kontrol prosedürü	3	5	15
Tankın yakınında yapılan sıcak çalışma	Kıvılcım kaynakları	Tank sahası	Gaz alevlenmesi ve patlama	Sıcak iş sahası kontrolü	3	5	15
Aşırı gaz sızıntısı sırasında müdahale eksikliği	Alarmın dikkate alınmaması	Tüm tesis	Büyük patlama	Acil durum müdahale eğitimi	3	5	15
Yanıcı sıvı buharlarının tahliye edilememesi	Hava sirkülasyonu eksikliği	Tank çevresi	Patlama	Havalandırma sisteminin güçlendirilmesi	3	5	15
Patlama sonrası yangın	Müdahale eksikliği	Tesis genelinde	Yayılma riski	Entegre yangın söndürme sistemleri	3	5	15
Patlama sonucu yapısal çökme	Şiddetli basınç dalgası	Tesis binaları	Yaralanmalar, ölüm	Patlamaya dayanıklı yapı tasarımı	3	5	15

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Patlamadan Önceki Sessizlik – Risk Analizi Hayat Kurtarır

Bir pentan tankında oluşabilecek patlama, yalnızca tesisin değil, çevresindeki yerleşim birimlerinin, doğanın ve en önemlisi insanların yaşamlarını geri dönüşü olmayan şekilde etkileyebilir. Bu tür olaylar genellikle birkaç saniye içinde meydana gelir; ancak o birkaç saniyelik olay, yıllarca sürecek kayıplar ve pişmanlıklar doğurabilir.

Bu çalışmada, pentan tanklarının patlama riskine karşı sahip olduğu kırılganlıkların yanı sıra gerçek olaylardan, olasılıksal hesaplamalardan ve mühendislik ilkelerinden yola çıkarak önleyici stratejiler sunmaya çalıştım. Ancak unutulmamalıdır ki, hiçbir analiz tek başına riski ortadan kaldırmaz. Gerçek güvenlik, bu analizlerin uygulamaya geçirilmesi, denetlenmesi ve sürekli güncellenmesiyle sağlanır.

İş güvenliği bir prosedür değil; bir refleks, bir kültür, bir yaşam biçimidir. Ve bu kültür, ancak bilgiye dayalı kararlarla, farkındalığı yüksek ekiplerle ve kurumsal sorumluluk bilinciyle sürdürülebilir hale gelir.

Bu nedenle, sunduğum analiz bir son değil; sürekli iyileştirilecek bir başlangıç noktasıdır. Bu belgeyi kendi eklemeleriniz de yaptıktan sonra raflara kaldırmak değil, her toplantıda, her risk gözden geçirme oturumunda, her bakım planlamasında tekrar tekrar açmak gerekir. Çünkü patlamaların kader değil, ihmalle gelen sonuçlar olduğunu unutmamak gerekir.

Unutmayın – En iyi güvenlik sistemi, asla çalışmak zorunda kalmayandır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentan dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği22 Haziran 2025

21 Haziran 2025

Pentan Tankı Yangın Risk Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin otuz dokuzuncu Pentan Tankı Yangın Risk Analizini inceleyebilirsiniz.

Pentan, son derece uçucu, düşük parlama noktasına sahip ve patlayıcı potansiyeli yüksek bir alifatik hidrokarbondur. Kimya, ilaç, plastik ve enerji sanayilerinde yaygın olarak kullanılan pentan; depolama, dolum, transfer ve taşıma süreçlerinde özel güvenlik önlemleri gerektiren, yangın açısından yüksek riskli bir maddedir. Bu bağlamda, pentan tanklarının yangın riski analizi, yalnızca endüstriyel güvenlik açısından değil, aynı zamanda çevresel sürdürülebilirlik, işçi sağlığı ve kritik operasyonların sürekliliği açısından da stratejik önem taşımaktadır.

Pentan Tankı Yangın Risk Analizi, yangın güvenliği mühendisliği ilkeleri, TS EN ISO 31010 Risk Değerlendirme Standartları, NFPA 30 (Flammable and Combustible Liquids Code) ve SEVESO III Direktifi gibi ulusal ve uluslararası düzenlemeler ışığında hazırlanmıştır. Çalışmada, pentan tankı çevresindeki prosesler ve yardımcı sistemler detaylı olarak incelenmiş; olası yangın senaryoları, tetikleyici unsurlar ve zincirleme etki mekanizmaları sistematik olarak analiz edilmiştir.

Analiz süreci; tehlike tanımlama (HAZID), olay ağacı analizi (ETA), hata türü ve etkileri analizi (FMEA), yangın yayılım simülasyonları ve insan faktörü değerlendirmeleri gibi çok katmanlı metodolojilerle desteklenmiş, birçok makaleden yararlanılmıştır. Bu sayede yalnızca fiziksel yangın tetikleyicileri değil, aynı zamanda operasyonel hatalar, bakım eksiklikleri, ihmal kaynaklı kıvılcım oluşumları ve elektriksel arızalar gibi insan kaynaklı riskler de kapsamlı şekilde ele alınmıştır.

Bu çalışmanın amacı, pentan tankı yangın risklerine karşı proaktif ve önleyici bir yaklaşım geliştirmek, işletme genelinde entegre yangın güvenliği stratejilerinin oluşturulmasına katkı sağlamak ve olası can kaybı, çevresel yıkım ve ekonomik zararın önüne geçilmesine yardımcı olmaktır.

Unutulmamalıdır ki, kimyasal yangınlar önlenebilir felaketlerdir. Ancak bu, yalnızca mühendislik sistemlerinin değil, aynı zamanda kurumsal bilinç, sürekli eğitim ve sistematik denetimin birlikte işlemesiyle mümkündür. Bu rapor, tam da bu amaca hizmet etmek üzere tasarlanmış, bilimsel temelli ve uygulama odaklı bir analiz bütünüdür.

Pentan Tankı Yangın Risk Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Statik elektrik boşalması	Uygunsuz topraklama	Tank sahası	Yangın, patlama	Statik elektrik önleyici sistemler	3	5	15
Kıvılcım oluşumu	Metal sürtünmesi	Dolum alanı	Yangın	Antistatik ekipman kullanımı	3	5	15
Tank havalandırmasının yetersiz olması	Havalandırma arızası	Tank üstü	Buhar birikimi ve yangın	Periyodik havalandırma kontrolleri	3	5	15
Sıcak çalışma (kaynak vb.)	İzin alınmadan çalışma	Tank çevresi	Yangın başlangıcı	Sıcak çalışma izin prosedürü	3	5	15
Elektrik arızası	Kısa devreler	Tesis içi kablo sistemleri	Yangın, elektrik kesintisi	Ex-proof ekipman ve periyodik bakım	3	5	15
Yanıcı malzeme birikimi	Temizlik yetersizliği	Tank çevresi	Yangının yayılması	Temizlik ve atık yönetimi programı	3	4	12
Sigara içilmesi	Yasağa uyulmaması	Tank sahası	Ani yangın	Saha içi mutlak sigara yasağı ve denetim	2	5	10
Yıldırım düşmesi	Doğal afet	Tank sahası	Patlama, büyük yangın	Yıldırımdan korunma sistemleri kurulması	2	5	10
Taşma ve sızıntı sonrası buhar birikimi	Dolum hataları	Tank çevresi	Yangın, patlama	Otomatik dolum kesme sistemleri	3	5	15
Tank çatlakları	Mekanik yorgunluk	Tank yapısı	Sızıntıdan dolayı yangın	Düzenli tank muayenesi	3	5	15
Aşırı sıcaklıklar	İklim koşulları	Tank yapısı	Buhar basıncı artışı ve yangın	Tank izolasyonu ve sıcaklık izleme	2	5	10
Yanıcı sıvı dökülmesi	Operasyon hatası	Dolum alanı	Yangın, çevre kirliliği	Dökülme bariyerleri ve absorbanlar	3	5	15
Yakıtlı araçların yakın çalışması	Kıvılcım veya sıcak yüzey	Tank sahası	Yangın	Araç erişim kontrolü	2	5	10
Vana veya bağlantı sızıntıları	Ekipman aşınması	Boru sistemleri	Buhar kaçışı, yangın riski	Periyodik sızıntı kontrolleri	3	5	15
Yanıcı gaz birikimi	Yetersiz havalandırma	Tank çevresi	Patlama, yangın	Gaz algılama sistemleri kurulması	3	5	15
Otopark alanında yangın	Araç arızası	Tank sahasına yakın park alanı	Yayılma riski	Otopark mesafe kuralları	2	5	10
Acil durum ekipmanlarının eksikliği	Denetim eksikliği	Tank sahası	Yangına geç müdahale	Yangın söndürme ekipmanlarının kontrolü	3	4	12
Tehlikeli atıkların uygunsuz depolanması	Eğitim eksikliği	Atık depolama alanı	Yangın çıkışı	Atık yönetim prosedürü	3	4	12
Yanıcı gaz algılayıcılarının arızası	Periyodik bakım yapılmaması	Gaz algılama sistemleri	Tehlikenin geç algılanması	Gaz algılayıcı bakım programı	3	5	15
Elektrik panolarında aşırı yüklenme	Yetersiz pano yönetimi	Elektrik sistemleri	Yangın	Yük dengelemesi ve koruma röleleri	3	5	15
Sıcak yüzeylere yanıcı madde teması	İhmal	Operasyon alanı	Yangın başlangıcı	Sıcaklık kontrol prosedürleri	3	5	15
Elektriksel topraklama hatası	Eksik montaj	Tüm saha	Kıvılcım ve yangın	Topraklama testleri yapılması	3	5	15
Yanıcı gazların tahliyesinde sorun	Tahliye sistem arızası	Tank üstü tahliye sistemleri	Patlama, yangın	Tahliye sistem bakımı	3	5	15
Eksik veya arızalı yangın dolapları	Bakım eksikliği	Yangın savunma sistemleri	Yangınla mücadelede yetersizlik	Yangın dolabı bakım planı	3	4	12
Köpük sisteminin çalışmaması	Test edilmemesi	Yangın savunma sistemleri	Yangının yayılması	Köpük sistem test programı	3	5	15
Acil durum kaçış yollarının kapalı olması	Düzensizlik, ihmal	Çalışan güvenliği	Panik ve yaralanmalar	Kaçış yolları kontrol prosedürü	2	5	10
Yangın alarm sisteminin arızalı olması	Elektriksel arıza	Tüm saha	Yangının geç algılanması	Alarm sistemi bakım prosedürü	3	5	15
Yanıcı madde depolarının uygunsuz yerleşimi	İhmal	Depolama alanları	Yangın riski artışı	Uygun depolama planı yapılması	3	5	15
Elektrik kablolarının yıpranması	Çevresel etkiler	Elektrik tesisatı	Kısa devre, yangın	Kablo yalıtım kontrolleri	3	5	15
Tank üstü bakımda sıcak kaynak yapılması	Uygunsuz çalışma izni	Tank üstü	Yangın, patlama	Sıcak iş izin prosedürü	3	5	15
Pompa motorlarının aşırı ısınması	Aşırı yüklenme	Dolum/boşaltım pompaları	Yangın	Motor sıcaklık sensörleri kullanımı	3	5	15
İSG talimatlarına uyulmaması	Bilinçsizlik	Tüm operasyonlar	Yangın riski	Sürekli eğitim ve denetim	3	4	12
Yangın tatbikatlarının eksik yapılması	Zaman eksikliği	Çalışanlar	Geç müdahale	Düzenli tatbikat planı	3	4	12
Yangına dayanıklı olmayan ekipman kullanımı	Yanlış malzeme seçimi	Elektrik ve mekanik sistemler	Yangın başlatma riski	Yangına dayanıklı ekipman kullanımı	3	5	15
Depolama alanlarının aşırı doluluğu	Lojistik hatası	Tank çevresi	Yangının hızla yayılması	Depolama kapasite limitleri uygulanması	3	5	15
Yanıcı olmayan maddelerin kontamine olması	Yanıcılarla karışım	Atık alanları	Yangın çıkışı	Atık yönetim prosedürü	3	4	12
Yangın söndürme sistemlerinin yetersiz kapasitesi	Yanlış kapasite seçimi	Yangın savunma sistemleri	Yangının kontrol edilememesi	Sistem kapasite hesaplamalarının revizyonu	3	5	15
Yanıcı gaz transferi sırasında sızıntı	Bağlantı hatası	Dolum/boşaltım hatları	Yangın, patlama	Otomatik sızıntı algılama sistemleri	3	5	15
Yanıcı madde konteynerlerinin yanlış etiketlenmesi	Bilgi eksikliği	Depolama sahası	Yanlış müdahale	Etiketleme prosedürleri uygulanması	3	4	12

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Pentan tankları, yüksek riskli yanıcı kimyasal maddelerin depolanmasında kullanılan stratejik tesislerdir. Bu çalışma kapsamında gerçekleştirilen yangın risk analizi, tehlikenin yalnızca kimyasal özelliklerde değil, aynı zamanda süreç bütünlüğü, insan davranışı ve sistem yetersizliklerinde de gizlendiğini açıkça ortaya koymuştur.

Pentanın düşük parlama noktası, buhar yoğunluğu ve havayla kolayca patlayıcı karışımlar oluşturabilme kapasitesi; en küçük ihmalin bile büyük çaplı yangın veya patlama ile sonuçlanabileceğini göstermektedir. Bu nedenle alınacak önlemlerin geçici değil, süreklilik arz eden bir güvenlik kültürü çerçevesinde yapılandırılması elzemdir.

Analiz sonucunda şu temel gerçekler öne çıkmıştır:

Erken tespit sistemleri (gaz dedektörleri, sıcaklık sensörleri) sadece varlık olarak değil, işlevsellik açısından da sürekli izlenmeli,
Yangınla mücadele sistemleri (köpük, inert gaz sistemleri, otomatik sprinkler) düzenli bakım ve tatbikatlarla aktif kalmalıdır,
İnsan hatasına dayalı yangın tetikleyicileri (statik elektrik, açık alev kullanımı, bilinçsiz temizlik faaliyetleri) özel prosedürlerle engellenmelidir,
Acil durum planları ve yangın senaryoları, güncel saha verileriyle sürekli test edilerek iyileştirilmelidir.

Yangın, çoğu zaman ilk birkaç saniyede kaderi belirler. Bu süre içinde çalışanın kararı, sistemin refleksi, dedektörün hassasiyeti ya da vana otomasyonunun gecikmesi her şeyin yönünü tayin eder. Bu gerçekler ışığında, yangını yalnızca söndürmeye değil, başlamadan önce durdurmaya odaklı bir bakış açısına ihtiyaç vardır.

Pentan Tankı Yangın Risk Analizinin nihai amacı; pentan tanklarıyla çalışan tüm paydaşlara önleyici yaklaşımı sistemleştiren, bilimsel verilere dayalı, sahaya uygulanabilir bir güvenlik perspektifi kazandırmaktır. Çünkü her önlenmiş yangın, yalnızca bir tankı değil; bir hayatı, bir çevreyi, bir üretimi, bir işletmeyi kurtarır.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Haziran 2025

20 Haziran 2025

Pentan Tankı İnsan Kaynaklı Riskler Risk Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin otuz sekizinci Pentan Tankı İnsan Kaynaklı Riskler Risk Analizini inceleyebilirsiniz.

Pentan tankları, özellikle petrokimya ve solvent bazlı üretim tesislerinde yüksek yanıcılık ve uçuculuk özellikleri nedeniyle özel risk yönetimi gerektiren basınçlı ve tehlikeli madde depolama sistemleridir. Bu sistemlerin güvenli yönetimi yalnızca mühendislik önlemleriyle değil, aynı zamanda insan faktörünün doğru değerlendirilmesiyle mümkündür. Zira birçok endüstriyel kazanın temelinde insan hatası, davranışsal sapmalar, yetersiz eğitim ya da prosedür eksiklikleri yer almaktadır.

Bu bağlamda, insan kaynaklı riskler, pentan tankları çevresinde meydana gelebilecek olası büyük kazaların tetikleyicisi olma potansiyeline sahiptir. Özellikle, patlayıcı ortamlarda görev alan çalışanların kişisel ihmalleri, yetersiz LOTO (Lockout/Tagout) uygulamaları, eğitimsizlik, talimatlara uyumsuzluk ve acil durum reflekslerindeki yetersizlik gibi durumlar yüksek şiddette sonuçlara yol açabilir.

Bu yazıda; 5×5 matris temelli risk sınıflandırmasıyla, insan kaynaklı tüm kritik hata türlerini, olası nedenlerini, etkilediği alanları, sonuçlarını ve alınması gereken kontrol önlemlerini kapsamlı bir şekilde ortaya koymayı amaçlamadım.

Özellikle yüksek sıcaklıkta solvent buharı içeren ortamlarda, insan davranışlarının sistem güvenliği üzerindeki etkisi, geleneksel teknik risklerden daha karmaşık ve öngörülemez boyutlar taşıyabilir. Bu nedenle, analiz süreci hem bireysel hata türlerini hem de organizasyonel sistem açıklarını dikkate almaya çalıştım…

Sizlerin de katkıları ile tamamlanacağına eminim…

Pentan Tankı İnsan Kaynaklı Riskler Risk Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Likelihood	Severity	Risk Skoru
Eğitim eksikliği	Yetersiz eğitim programı	Tüm tesis	Hatalı işlem, kaza	Zorunlu eğitim programları	3	5	15
Yetkisiz personel erişimi	Güvenlik önlemlerinin eksikliği	Tank alanı	Kaza, sabotaj	Giriş kontrolleri ve izin sistemi	3	5	15
İletişim hatası	Açık olmayan iletişim protokolleri	Operasyon ekipleri	Yanlış uygulamalar	İletişim prosedürlerinin iyileştirilmesi	3	4	12
İş yorgunluğu	Uzun çalışma saatleri	Operasyon ekibi	Dikkat kaybı, hata	Çalışma süreleri düzenlenmesi	3	4	12
Operasyon prosedürlerine uyulmaması	Disiplinsizlik	Dolum/boşaltım	Kaza, yangın	Sıkı prosedür denetimi	3	5	15
İhmal ve dikkatsizlik	Kişisel ihmaller	Her alan	Yaralanmalar	Farkındalık artırıcı eğitimler	3	4	12
Stresli çalışma ortamı	Aşırı iş yükü	Tüm çalışanlar	Performans düşüklüğü	Psikososyal destek programları	3	3	9
İş sağlığı ve güvenliği kurallarına uymama	Bilinçsizlik veya isteksizlik	Tüm tesis	Ciddi iş kazaları	Sürekli İSG denetimleri	3	5	15
Acil durumda yanlış müdahale	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yaralanma, yangın büyümesi	Acil durum tatbikatları yapılması	3	5	15
KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) kullanmama	Rahatsızlık, alışkanlık eksikliği	Tüm çalışanlar	Yaralanmalar	KKD zorunluluğunun sıkı denetimi	3	4	12
Alkol veya uyuşturucu kullanımı	Kişisel sorunlar	Her alan	Dikkat kaybı, kazalar	Alkol ve uyuşturucu testleri	2	5	10
Dil bariyeri	Farklı dilde konuşan personel	Operasyon ekipleri	Yanlış anlaşılmalar	Çift dilde işaretleme ve talimatlar	3	3	9
Ekip çalışmasında zayıflık	Liderlik eksikliği	Operasyon ekipleri	Koordinasyon hataları	Takım çalışması eğitimleri	3	3	9
Hatalı karar verme	Bilgi eksikliği	Operasyon yönetimi	Yanlış müdahaleler	Operasyonel karar destek sistemi kurulması	3	4	12
Yeni işe başlayan personel deneyimsizliği	Eğitim sürecinin yetersizliği	Tüm operasyonlar	Hatalı işlemler	Mentörlük sistemi kurulması	3	4	12
Ters vardiya düzeni	Biyolojik saat bozukluğu	Vardiyalı çalışanlar	Performans düşüklüğü	Vardiya yönetim planı hazırlanması	3	3	9
İş bırakma veya grev	Çalışan memnuniyetsizliği	Tesis genel işleyişi	Operasyonların aksaması	Çalışan memnuniyet anketleri ve iyileştirmeler	2	4	8
Bilinçsizce yapılan müdahale	Acelecilik	Tank ekipmanları	Sistem arızası, patlama	Müdahale yetkisi sınırlandırılması	3	5	15
Acil durum planlarının bilinmemesi	Eğitim verilmemesi	Tüm tesis	Kaos ve gecikmeli müdahale	Düzenli acil durum eğitimleri	3	5	15
Risk algısının düşük olması	Güvenlik kültürünün zayıflığı	Çalışanlar	Tedbirsiz davranışlar	Güvenlik kültürü oluşturulması	3	4	12
İşyeri kurallarının sürekli değişmesi	Net prosedürlerin olmaması	Tüm çalışanlar	Uyum problemleri	Standart operasyon prosedürleri hazırlanması	3	3	9
Saha denetimlerinin eksik yapılması	İSG uygulamalarının aksaması	Tüm operasyonlar	Kuralsız çalışma ortamı	Denetim periyodlarının arttırılması	3	4	12
Yetersiz müdahale ekipman bilgisi	Eğitim eksikliği	Acil müdahale ekipleri	Hatalı kullanım	Ekipman kullanımı eğitimleri	3	4	12
Yetersiz liderlik	Süpervizör hataları	Ekip yönetimi	Karışıklık, motivasyon kaybı	Liderlik geliştirme programları	3	3	9
Prosedürlere direnç	Geleneksel davranışlar	Eski çalışanlar	Prosedür ihlali	Değişim yönetimi programları	3	4	12
İşyerinde şiddet olayları	Psikolojik baskı	Çalışanlar	Yaralanmalar	Şiddete sıfır tolerans politikası	2	4	8
Kaza sonrası yanlış raporlama	Bilgi gizleme	Kaza yönetimi	Gerçek nedenlerin bulunamaması	Açık ve dürüst raporlama kültürü	3	4	12
Bilgisizlik nedeniyle yanlış PPE seçimi	Eğitim eksikliği	Çalışanlar	Yetersiz koruma	KKD seçimi konusunda eğitim	3	4	12
İhmal sonucu kaçakların gözden kaçması	Dikkatsizlik	Tank sistemleri	Yangın, çevresel zarar	Kaçak kontrol prosedürlerinin sıkılaştırılması	3	5	15
Uygun olmayan personel görevlendirilmesi	Yetersiz yetkinlik kontrolü	Operasyon alanı	Hatalı operasyon	Yetkinlik değerlendirme sistemleri	3	4	12
Rehberlerin eksik veya güncel olmaması	Prosedür yenilenmemesi	Tüm tesis	Yanlış operasyon	Prosedürlerin yıllık gözden geçirilmesi	3	3	9
Kritik alanlarda deneyimsiz çalıştırma	Eğitim eksikliği	Tank dolum/boşaltım	Kaza riski	Kritik alanlar için sertifikalı personel kullanımı	3	5	15
Müdahalelerde aşırı özgüven	Risk algısının düşüklüğü	Acil müdahale	İkinci bir kazaya sebep olma	Eğitimle risk algısının artırılması	3	4	12
İzinsiz değişiklik yapma	Prosedüre aykırı davranış	Tesis ekipmanları	Sistem arızası, patlama	Değişiklik yönetimi prosedürü uygulanması	3	5	15
Yanlış tank tanımlaması	Hatalı veri yönetimi	Operasyon sistemleri	Yanlış dolum, taşma	Tank tanımlama doğrulama prosedürü	3	5	15
İş yükünün yanlış dağıtılması	Yönetimsel hata	Çalışan performansı	Hatalar ve kazalar	İş yükü yönetim planı hazırlanması	3	3	9
Motivasyon eksikliği	Yönetim desteği eksikliği	Çalışanlar	Verimlilik düşüklüğü	Çalışan motivasyon programları	2	3	6
Aşırı güvenlik algısı (yanıltıcı)	Uzun süre kaza olmaması	Tüm tesis	Gevşeklik, ihmal	Güvenlik kültürünün diri tutulması	3	4	12
Operasyonel risklerin yanlış değerlendirilmesi	Bilgi eksikliği	Operasyon yönetimi	Kritik hatalar	Risk değerlendirme eğitimleri	3	4	12

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Güvenlik Kültürünün Kalbinde İnsan Vardır

Pentan tankları gibi yüksek yanıcılık ve patlayıcılık riski taşıyan kimyasal depolama sistemlerinde, teknik önlemler kadar insan faktörü de hayati önemdedir. Bu risk analizinde ortaya konan veriler, sadece ekipman arızalarının değil, insan davranışlarının da sistem güvenliği üzerinde doğrudan belirleyici olduğunu açıkça göstermektedir.

İş sağlığı ve güvenliği, yalnızca prosedürlerin ve talimatların uygulanmasıyla sınırlı değildir. Bilinçli, eğitimli, denetlenmiş ve sürekli gelişimi desteklenen insan kaynağı, her türlü mühendislik önleminden daha kapsayıcı bir güvenlik katmanıdır.

Bu nedenle;

İş gücü seçimi ve eğitim süreçleri, pentan gibi yüksek riskli ortamlarda daha da titizlikle yürütülmeli,
İzleme, geribildirim ve sürekli iyileştirme mekanizmaları, sadece fiziksel ekipmanlar için değil, insan davranışları için de yapılandırılmalı,
Yorgunluk, dikkat dağınıklığı, iletişim eksikliği, rehavet gibi “görünmeyen” riskler, periyodik analizlerle takip edilmelidir.

Unutulmamalıdır ki; en gelişmiş güvenlik sistemleri bile, yanlış bir valf çevirmesiyle, unutulmuş bir kontrollerle ya da bir ihmal ile etkisiz hale gelebilir. Bu nedenle pentan tankları çevresinde çalışan her birey, sadece bir görevli değil; aynı zamanda yaşamsal bir güvenlik bileşenidir.

Sonuç olarak, pentan tankı operasyonlarında sıfır hata hedefi, teknik güvenlik önlemlerinin insan davranışı ile bütünleşmesiyle mümkündür. Bu analiz, insan kaynaklı risklerin yalnızca tanımlanması değil, aynı zamanda sürekli eğitim ve davranışsal dönüşümle yönetilmesi gerektiğini ortaya koymaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği20 Haziran 2025

18 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-03: Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin beşincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı tanklar, özellikle endüstriyel tesislerde yüksek güvenlik önlemleri gerektiren kritik birimlerdir.

Bu tür tesislerde yangın ve patlama tehlikesi, yalnızca depolama alanının kendisini değil, aynı zamanda çevresindeki insanları, ekipmanları ve çevreyi de ciddi şekilde tehdit etmektedir.

Pentan tankları, uçucu özellikleri nedeniyle, açık hava koşulları, elektriksel kıvılcımlar, statik elektrik birikimi, yanıcı gazlar gibi dış etmenler tarafından tetiklenen yangın veya patlama riskine açıktır.

Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi, yangın ve patlama tehlikesinin gelişim süreçlerini incelemeye ve tankın çeşitli durumlarıyla ilişkili olan tüm potansiyel yangın ve patlama senaryolarını ortaya koymaya çalışılmıştır. Her zamanki gibi sizlerin görüş ve önerilerini eklemekten, bu sayede daha yararlı bir paylaşım olmasından mutluluk duyacağım.

Dolum, boşaltım, bakım ve temizlik işlemleri gibi tank operasyonları sırasında, patlama noktasına yaklaşan olaylar için uygun müdahale stratejilerini belirlemek ve bu tehlikelerin en aza indirilmesine yönelik önlemleri planlamak oldukça önemlidir. Ayrıca, yangın güvenlik sistemlerinin etkinliği, erken uyarı mekanizmalarının güvenilirliği ve acil durum protokollerinin hayati rol oynadığı bilinen ve ihmal edilmemesi gereken gerçeklerdir.

🔺 HZ-03 – Yangın ve Patlama tehlikesi için Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın ve Patlama

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Yangın ve patlama başlatan bir durum (örneğin, sızıntı, ateşleme kaynağı, aşırı basınç vb.).

🔸 1. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılandı mı?

Evet:
- Sızıntı hemen tespit edildi ve müdahale başladı.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Hızlı müdahale yapıldı mı?
  - Evet:
    - Sızıntı kontrol altına alındı.
    - Yangın oluşum riski minimize edildi.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, hızlı müdahale ile yangın riski engellenmiştir.
  - Hayır:
    - Sızıntı büyür.
    - 3. Kontrol Noktası: Havalandırma yeterli mi?
      - Evet:
        
        Havalandırma sağlanır, buhar birikimi önlenir.
        
        Yangın riski düşük, ancak zehirli gazlar atmosfere yayılabilir.
        ⚠️ Sonuç: Buhar birikimi engellenir, ancak çevresel kirlenme riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, çevresel etkiler olabilir.
      - Hayır:
        
        Havalandırma yetersizdir.
        
        Buhar birikimi başlar ve ortamda patlayıcı atmosfer oluşur.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağı ile yangın ve patlama meydana gelir.
        ❌ Sonuç: Yangın ve patlama oluşur, ciddi zarar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama riski büyük.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        
        Buhar birikimi olsa da, patlama riski engellenir.
        ⚠️ Sonuç: Patlayıcı ortam oluşur, ancak ateşleme kaynağı yoktur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak ateşleme kaynağı olmadığı için patlama olmayacaktır.
Hayır:
- Sızıntı tespit edilmez ve durum daha da kötüleşir.
- 🔸 5. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
  - Evet:
    - Ateşleme kaynağı ile yangın/patlama meydana gelir.
      ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir, büyük zarar.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama riski büyük.
  - Hayır:
    - Ateşleme kaynağı yoktur.
    - Yangın riski olmasa da, sızıntı çevresel zararlara yol açabilir.
      ⚠️ Sonuç: Yangın riski olmasa da, çevresel kirlilik devam eder.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak ateşleme kaynağı yoksa patlama olasılığı yoktur.

🔸 2. Kontrol Noktası: Basınç Artışı veya Sistem Aşırı Isınması Oluştu mu?

Evet:
- Basınç artışı veya aşırı ısınma durumu oluşmuştur.
- 🔸 3. Kontrol Noktası: Güvenlik Valfi çalıştı mı?
  - Evet:
    - Güvenlik valfi devreye girer ve basıncı kontrol eder.
    - Yangın ve patlama riski engellenir.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, güvenlik sistemleri aktif.
  - Hayır:
    - Güvenlik valfi çalışmaz ve basınç yükselir.
    - Tank aşırı ısınır vepatlama riski oluşur.
      🔸 4. Kontrol Noktası: Patlama oluştu mu?
      - Evet:
        
        Tank patlar, yangın oluşur.
        ❌ Sonuç: Patlama ve yangın büyük zarara yol açar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, patlama ve yangın büyük risk taşır.
      - Hayır:
        
        Patlama oluşmaz, ancak yangın riski devam eder.
        ⚠️ Sonuç: Patlama olmamakla birlikte, yangın devam edebilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, yangın riski devam eder.
Hayır:
- Basınç artışı veya aşırı ısınma oluşmaz.
- Durum stabil kalır.
  ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük, basınç normal seviyelerde.

🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın veya Patlama Öncesi Müdahale Yapıldı mı?

Evet:
- Yangın ve patlama öncesi müdahale yapılır ve tehlike önlenir.
  ✅ Sonuç: Yangın ve patlama riski ortadan kaldırılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük, doğru müdahalelerle risk engellenmiştir.
Hayır:
- Müdahale yapılmaz ve yangın/patlama meydana gelir.
  ❌ Sonuç: Yangın/patlama büyük hasara yol açar.
- Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama büyük risk taşır.

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sızıntı tespit edildi, hızlı müdahale yapıldı	Düşük
2	Sızıntı tespit edilmedi, havalandırma yeterli	Orta
3	Sızıntı tespit edilmedi, havalandırma yetersiz	Yüksek
4	Basınç artışı tespit edildi, güvenlik valfi çalıştı	Düşük
5	Basınç artışı tespit edildi, güvenlik valfi çalışmadı	Yüksek
6	Yangın/patlama öncesi müdahale yapıldı	Düşük
7	Yangın/patlama öncesi müdahale yapılmadı	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın ve patlama tehlikesi, yalnızca fiziksel altyapının değil, aynı zamanda operasyonel prosedürlerin de dikkatle yönetilmesi gereken bir risk faktörüdür. Pentan tanklarında gerçekleşebilecek bir yangın veya patlama, çok hızlı bir şekilde kontrolden çıkabilir ve felakete dönüşebilir. Bu olay ağacı analizi, söz konusu tehlikenin önlenmesi için bir dizi risk faktörünü detaylandırarak, tank operatörlerinin ve güvenlik ekiplerinin etkin müdahale kabiliyetini artırmayı hedeflemektedir.

Analiz sonucunda, yangın güvenliği önlemleri sadece yangın söndürme sistemlerinin varlığıyla değil, aynı zamanda yangın algılama sistemlerinin etkinliği, açık hava koşullarının kontrolü, personel eğitimi ve acil durum müdahale planlarının doğruluğu ile doğrudan ilişkilidir. Bu sistemlerin kesintisiz ve uyumlu çalışması, yangın ve patlama risklerini minimize etmenin ve potansiyel felaketleri önlemenin anahtarıdır.

Sonuç olarak, yangın ve patlama riski, sadece operasyonel süreçlerin dikkatle izlenmesi değil, aynı zamanda teknolojik altyapının güçlendirilmesi ve personelinin bilinçlendirilmesiyle etkin bir şekilde yönetilebilecek bir tehdittir. Bu olay ağacı analizi, güvenlik stratejilerini geliştirme ve sistematik iyileştirmeler yapma yolunda önemli bir rehber sunmaktadır.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği18 Mayıs 2025

15 Mayıs 2025

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin ikincisinde Pentan Tankı Risklerini inceleyeceğiz.

Yararlı olması dileklerimle.

Endüstriyel tesislerde kullanılan tehlikeli kimyasallar, üretim verimliliğini artırmakla birlikte, çalışan sağlığı, çevre güvenliği ve proses sürekliliği açısından çok boyutlu riskler içerir.

Pentan, alkan grubu hidrokarbonlar içerisinde yer alan ve yüksek uçuculuk ve yanıcılık özelliklerine sahip olup, özellikle yalıtım malzemesi üretimi başta olmak üzere farklı sektörlerde yoğun olarak kullanılan kimyasal bir ajandır.

Pentan’ın fiziksel ve kimyasal özellikleri, onu hem proses avantajı sunan hem de ciddi yangın ve patlama tehlikeleri taşıyan bir unsur haline getirmektedir.

Pentan tankı içeren endüstriyel işletmelerde karşılaşılabilecek tehlikeler hususunda katkı sağlamayı amaçlayan bu yazı;

Tehlikelerin sistematik biçimde tanımlanmasını,
Risk seviyelerinin nicel analiz yöntemleriyle değerlendirilmesini
Kontrol önlemlerinin önleyici iş sağlığı ve güvenliği stratejileriyle entegrasyonunu amaçlamaktadır.

Bu yazıda;

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, ilgili yönetmelikler ve ATEX (Atmosphères Explosibles) mevzuatı başta olmak üzere ulusal ve uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Yazımın, pentan kullanılan tesislerde tehlikelerin yönetimi, acil durum hazırlığı, önleyici bakım stratejileri ve sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması açısından uygulayıcılar, denetleyiciler ve araştırmacılar için yol gösterici bir kaynak teşkil etmesini amaçlıyorum.

Pentan Nedir?

Pentan, beş karbon ve on iki hidrojen atomundan oluşan bir alkan bileşiğidir. Üç izomeri bulunur: n-pentan, izopentan (2-metilbütan) ve neopentan (2,2-dimetilpropan). IUPAC sistemine göre “pentan” terimi genellikle n-pentanı ifade eder.

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Özellik	Değer/Not
Moleküler Formül	C₅H₁₂
Cas Numarası	109-66-0
Fiziksel Hâl	Oda sıcaklığında renksiz, uçucu bir sıvıdır. Oda sıcaklığında renksiz, düşük viskoziteli ve uçucu bir sıvıdır.
Kaynama Noktası	n-pentan için (yaklaşık) ~36 °C
Erime Noktası	n-pentan için yaklaşık -130 °C
Yoğunluk	Yaklaşık 0.626 g/mL (20 °C’de).
Parlama Noktası	-49 °C (son derece yanıcı)
LEL (Alt Patlama Sınırı)	%1,4 v/v – 42 mg/L
UEL (Üst Patlama Sınırı)	%7,8 v/v – 261 mg/L
Buhar Yoğunluğu	2.48 (hava = 1, buhar zemine çöker)
Buhar Basıncı	20 °C’de yaklaşık 57.9 kPa.
Suda çözünürlük	Suda çok düşük çözünürlüğe sahip, ancak organik çözücülerle karışabilir.
Koku	Benzin benzeri bir kokuya sahiptir.
Ana Risk Faktörü	Uçuculuk, yanıcılık, patlama riski
Sağlık Riski	Baş dönmesi, solunum depresyonu, bilinç kaybı

Kullanım Alanları

Çözücü: Laboratuvarlarda ve endüstride polar olmayan çözücü olarak kullanılır.
Köpük Üretimi: Polistiren (EPS) ve poliüretan köpüklerin üretiminde şişirici gaz olarak görev alır.
Soğutucu Sistemler: Bazı soğutucu sistemlerde katkı maddesi olarak kullanılır.
Yakıt Bileşeni: Bazı yakıt karışımlarında bileşen olarak yer alır.

Güvenlik ve Tehlikeler

Yanıcılık: Oldukça yanıcıdır; buharları hava ile patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
Patlama Sınırları: Havada %1.5 ile %7.8 arasında patlayıcı karışım oluşturabilir.
Flaş Noktası: Yaklaşık -49 °C.
Zararlılık: Yüksek konsantrasyonlarda solunması baş dönmesi, baş ağrısı ve merkezi sinir sistemi depresyonuna yol açabilir.

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizinin temel amacı, potansiyel tehlikeleri önceden tanımlayarak, oluşabilecek kazaların veya istenmeyen olayların önüne geçmek ve hem çalışanların hem de tesisin güvenliğini sağlamaktır.

Analiz, pentan tankı ile ilgili tüm yaşam döngüsü aşamalarını kapsamaktadır.

Dolum ve boşaltım işlemleri
Depolama süreci
Tank bakım ve onarımı
Tankın çevresel etkileri
Acil durum yönetimi ve müdahale senaryoları mekanik, kimyasal, elektriksel ve insan kaynaklı tehlikeler detaylı şekilde incelenmektedir.

Pentan tankları özelinde yapılan tehlike tanımlama çalışmalarında en sık karşılaşılan risk unsurlarının başında, pentanın aşırı yanıcı doğası nedeniyle oluşabilecek yangın ve patlama tehditleri gelir.

Dolum ve boşaltım işlemleri sırasında tankta statik elektrik birikimi, elektriksel ekipmanlardan kaynaklanabilecek kıvılcım riskleri veya sıcak yüzeyler, ateşleme kaynakları oluşturabilir. Ayrıca tankın flanş ve conta gibi bağlantı noktalarındaki olası sızıntılar, havada patlayıcı buhar bulutları oluşturma riski taşır. Tankın aşırı dolması veya sıcaklık artışına bağlı olarak iç basıncının yükselmesi durumunda yapısal bütünlük bozulabilir ve tehlikeli olaylar zinciri tetiklenebilir.

Bir diğer önemli tehlike grubu ise kapalı alanlarda çalışma koşulları ile ilgilidir. Tankın temizliği veya bakımı sırasında içeride biriken pentan buharlarının solunması sonucu, çalışanlarda solunum problemleri, bilinç kaybı veya ölümcül zehirlenmeler meydana gelebilir.

Bu tür durumlar, hem zehirli atmosfer riski hem de yangın-patlama tehlikesi açısından çift yönlü tehdit oluşturur. Ayrıca tank ve ekipman arızaları, tahliye sistemlerinin yetersizliği veya yangın söndürme ekipmanlarının çalışmaması gibi teknik aksaklıklar da risk potansiyelini artırır.

Tüm bunlara ek olarak, insan hatası kaynaklı olaylar da göz ardı edilmemelidir. Eğitim eksiklikleri, prosedür ihlalleri veya acil durumlara hazırlıksızlık, kazaların meydana gelmesinde ciddi pay sahibidir.

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizi yalnızca tehlikeleri tespit etmekle kalmaz, aynı zamanda bu risklerin etkilerini azaltmaya yönelik somut önlemler geliştirilmesini de sağlar.

Örneğin; tank sistemlerinde statik elektriğe karşı topraklama yapılması, aşırı dolumu önleyici seviye kontrol sistemlerinin kurulması, patlama diskleri veya inert gaz sistemleri gibi pasif güvenlik önlemlerinin entegre edilmesi gibi uygulamalar önerilir.

Ayrıca, yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin tesise entegre edilmesi, düzenli bakım programlarının oluşturulması, çalışanlara yönelik spesifik eğitimlerin verilmesi ve acil durum tatbikatlarının periyodik olarak yapılması, riskleri minimize etmek için hayati önem taşır.

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

No	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık (L)	Şiddet (S)	Risk Skoru (LxS)
1	Tank Sızıntısı	Korozyon, mekanik darbe	Tank, çevre, personel	Yangın, çevre kirliliği	Kaçak algılama sistemleri, düzenli tank muayeneleri	3	5	15
2	Aşırı Dolum	Seviye sensör arızası, operatör hatası	Tank, dolum istasyonu	Taşma, yangın	Seviye sensörü, otomatik dolum kesici	3	4	12
3	Basınç Artışı	Sıcaklık artışı, gaz genişlemesi	Tank, vana sistemleri	Patlama	Basınç emniyet valfleri, basınç göstergeleri	2	5	10
4	Statik Elektrik	Yetersiz topraklama	Tank, transfer hatları	Kıvılcım kaynaklı yangın	Topraklama sistemi, ex-proof ekipman	4	5	20
5	Yangın Sistemi Arızası	Bakım eksikliği	Yangın söndürme altyapısı	Yaygın yangın büyümesi	Sistematik yangın testi ve yedek sistem	2	5	10
6	Buhar Kaçağı	Conta aşınması, valf arızası	Atmosfer, personel	Patlayıcı atmosfer, zehirlenme	Buhar detektörleri, vana bakımı	3	4	12
7	Deprem	Doğal afet	Tank, tesis	Devrilme, patlama	Sismik dizaynlı sabitleme	2	5	10
8	Sel / Su Baskını	Aşırı yağışlar	Tank kaidesi, sabitleme noktaları	Tank yüzmesi, devrilme	Yükseltilmiş platformlar, drenaj sistemleri	2	4	8
9	Hortum Kopması	Hortum eskimesi, yanlış bağlantı	Transfer hatları	Ani boşalma, yangın	Düzenli hortum değişimi ve kontrolü	3	4	12
10	Valf Arızası	Yıpranma, aşınma	Dolum ve boşaltım sistemleri	Kaçak, yangın riski	Periyodik valf bakımı	2	4	8
11	İnsan Hatası	Yetersiz eğitim	Tüm operasyonel alan	Dolum hatası, yanlış valf açma	Eğitim ve prosedür takibi	3	4	12
12	Yanlış Kimyasal Dolumu	Etiketleme hatası	Tank içeriği	Reaksiyon, patlama	Etiket kontrol prosedürleri	2	5	10
13	Sabotaj	Güvenlik zaafiyeti	Tank, tesis	Patlama, yangın	Güvenlik kamera sistemleri, giriş kontrolü	1	5	5
14	Elektrik Arızası	Kablo izolasyon hatası	Elektrik sistemleri	Kıvılcım, yangın	Ex-proof sistemler, bakım	2	5	10
15	Sıcak Çalışmalar	Yetkisiz kaynak/taşlama	Tank çevresi	Yangın, patlama	Hot Work izin sistemi	2	5	10
16	Yetersiz Havalandırma	Tıkanmış hava hatları	Tank içi atmosfer	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
17	Bakım İhmal Edilmesi	Zayıf bakım kültürü	Tüm sistemler	Yüksek arıza riski	Planlı bakım programı	3	4	12
18	Tank Yaşlanması	Malzeme yorgunluğu	Tank yapısı	Çatlak, kaçak, patlama	Tank yaş yönetimi, ömür belirleme	2	5	10
19	Patlayıcı Atmosfer	Uygun olmayan ortam koşulları	Tesis içi atmosfer	Patlama	EX alan sınıflandırması ve kontrolü	2	5	10
20	Alarm Sistem Arızası	Alarm cihazı arızası	İzleme sistemleri	Geç müdahale	Alarm bakım protokolü	3	4	12
21	Dış Darbe (Araç çarpması)	Trafik yönetim hatası	Tank, boru hatları	Fiziksel hasar, kaçak	Fiziksel bariyerler	2	4	8
22	Yanlış Basınç Ayarı	Operatör hatası	Basınç kontrol ekipmanları	Patlama riski	Basınç kalibrasyonu	2	5	10
23	Hatalı Temizlik Malzemesi	Yanlış kimyasal kullanımı	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, hasar	Onaylı temizlik prosedürleri	2	4	8
24	PPE Eksikliği	Kişisel ihmal	Operasyon personeli	Yaralanmalar	PPE zorunluluğu ve denetim	3	3	9
25	Eğitim Eksikliği	Eğitim programı eksikliği	Operasyonel güvenlik	Hatalı işlem	Eğitim ve sertifikasyon sistemi	3	4	12
26	Yanıcı Atık Birikimi	Alan temizliği ihmali	Tank çevresi	Hızlı yangın yayılması	Tank çevresi düzenli temizliği	3	4	12
27	Yangın Su Sisteminin Çalışmaması	Su pompası arızası	Yangın müdahale sistemi	Yangının büyümesi	Yedek sistemler ve testler	2	5	10
28	Hava Değişimleri (Aşırı sıcak/soğuk)	İklim değişiklikleri	Tank yapısı	Malzeme gerilmesi, kaçak	Tasarım iyileştirmeleri	2	4	8
29	Yetersiz İzolasyon	İzolasyon malzemesi hatası	Tank yüzeyleri	Buharlaşma artışı, kaçak	İzolasyon bakımı	2	4	8
30	Topraklama Eksikliği	Korozyon, gevşek bağlantılar	Tank, hatlar	Statik elektrik birikimi	Topraklama ölçümleri	4	5	20

31	Tank İç Basınç Sensörü Arızası	Sensör arızası, kablo kopması	Basınç izleme sistemi	Aşırı basınç, patlama riski	Sensör yedekleme, düzenli kalibrasyon	2	5	10
32	Tank Seviye Göstergesi Hatası	Gösterge arızası, yanlış okuma	Dolum kontrolü	Taşma, dökülme	İkincil seviye kontrolü	3	4	12
33	Yanlış Acil Durum Müdahalesi	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yangın büyümesi, can kaybı	Acil durum tatbikatları	3	5	15
34	Tankta Çatlak Gelişimi	Malzeme yorulması	Tank gövdesi	Yavaş kaçak, çevre kirliliği	Periyodik ultrasonik testler	2	4	8
35	Çevre Koşullarından Kaynaklı Korozyon	Yüksek nem, kimyasal atmosfer	Tank yüzeyi	Yapısal zayıflama	Korozyon koruma kaplamaları	2	4	8
36	Kötü Havalandırılan Alanlarda Gaz Birikimi	Havalandırma hatası	Pompa istasyonları	Zehirlenme, patlama	Havalandırma fanı ve gaz detektörü	3	5	15
37	Yanlış Tank Temizliği Prosedürü	Eğitim eksikliği	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, yangın riski	SOP (standart prosedür) uygulaması	3	4	12
38	Tanker Dolum Alanında Yakıt Dökülmesi	Hatalı hortum bağlantısı	Dolum sahası	Yangın, kayma tehlikesi	Otomatik dolum sistemleri, damla tutucu	3	4	12
39	Tank Etrafında Bitki Büyümesi	Yetersiz bakım	Tank çevresi	Yangın hızlanması	Çevre düzenli temizliği	3	4	12
40	Kontrol Odası İklimlendirme Arızası	Klima sistemi arızası	Elektronik izleme sistemleri	İzleme kaybı, cihaz arızası	Klima bakım programı	2	4	8
41	İşaretleme Eksikliği	Uyarı levhası eksikliği	Çalışma sahası	Yanlış işlem riski	Uyarı işaretlemeleri	3	3	9
42	Emniyet Vanası Bloke Olması	Kirlenme, donma	Basınç tahliye sistemi	Basınç artışı, patlama	Düzenli valf bakımı ve test	2	5	10
43	Tankta Sıcaklık Artışı	Çevresel sıcaklık	Tank iç basıncı	Buharlaşma artışı	Tank sıcaklık izleme sistemleri	3	4	12
44	Elektrik Kesintisi	Şebeke arızası	Kontrol sistemleri	İzleme kaybı, müdahale gecikmesi	UPS, jeneratör sistemleri	2	4	8
45	İtfaiye Ulaşım Gecikmesi	Erişim kısıtları	Yangın müdahalesi	Yangın büyümesi	Erişim yollarının açık tutulması	2	5	10
46	Yetersiz İlk Yardım Ekipmanı	İlk yardım malzeme eksikliği	Tesis genelinde	Müdahale gecikmesi	İlk yardım istasyonları	3	3	9
47	Eğitimli Personel Eksikliği	Personel sirkülasyonu	Operasyon ekipleri	Hatalı müdahale	Sürekli eğitim programı	3	4	12
48	Operasyon Esnasında Telefon Kullanımı	Dikkat dağınıklığı	Transfer işlemleri	Hatalı işlem	Telefon kullanım yasağı	3	4	12
49	Yakıt Buharı Yoğunluğu	Yetersiz havalandırma	Tank üst bölgesi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Tank üst havalandırması	3	5	15
50	Depolama Alanında Hatalı Malzeme Yığılımı	Uygunsuz malzeme istifleme	Tank çevresi	Yangın riski	İstifleme kuralları ve denetim	3	3	9
51	Su Girişi	Yağmur, conta arızası	Tank içeriği	Ürün kontaminasyonu	Su ayırıcı sistemler	3	4	12
52	Tank Temelinde Çökme	Zayıf zemin hazırlığı	Tank temel yapısı	Tank devrilmesi	Zemin etüdü ve iyileştirme	2	5	10
53	Kimyasal Reaksiyon Riski	Yanlış kimyasal karışımı	Tank içeriği	Patlama	Kimyasal uyumluluk kontrolü	2	5	10
54	Aşırı Gürültü Maruziyeti	Pompalar, vanalar	Çalışanlar	İşitme kaybı	Kulaklık kullanımı, gürültü bariyerleri	3	3	9
55	Emisyon Limitlerinin Aşılması	Sızıntı, buhar kaçakları	Atmosfer	Çevre cezaları, halk sağlığı riski	Emisyon ölçümleri	2	4	8
56	Tehlikeli Alanlara Yetkisiz Giriş	Güvenlik ihlali	Tank sahası	Yaralanma, sabotaj riski	Fiziksel bariyer ve kartlı geçiş sistemi	2	4	8
57	Vana Etiket Eksikliği	Yanlış işlem	Boru hatları	Yanlış açma/kapama	Etiketleme ve renk kodlama sistemi	3	4	12
58	Soğuk Hava Koşullarında Donma	Boru hattı ve vana donması	Transfer hatları	Boru çatlaması, kaçak	Isıtmalı sistemler	2	4	8
59	Personelin Yanlış KKD Kullanımı	Eğitim eksikliği, ihmal	Operasyon alanları	Kaza sonucu yaralanma	KKD eğitimi ve denetim	3	3	9
60	Transfer Operasyonu Sırasında Araç Kayması	Zemin kayganlığı	Dolum alanı	Bağlantı kopması, sızıntı	Kaymaz zemin uygulamaları	3	4	12

61	Tankta Metal Yorulması	Sürekli basınç değişimi	Tank yapısı	Sızıntı, çatlak	NDT testleri, periyodik kontrol	2	5	10
62	Tank Bağlantı Flanşlarından Sızıntı	Conta aşınması	Boru hatları	Yangın riski, çevre kirliliği	Conta yenileme planı	3	4	12
63	Aşırı Doldurma Sebebiyle Taşma	Operasyon hatası	Tank dolum sistemi	Yanıcı madde yayılımı	Otomatik dolum kesme sistemi	2	5	10
64	Sıcak Çalışma (Kaynak) Esnasında Ateşleme	Kıvılcım kontrolsüzlüğü	Tank çevresi	Yangın, patlama	İzinli sıcak çalışma prosedürü	3	5	15
65	Dış Yüzeyde Buzlanma	Soğuk hava etkisi	Tank yüzeyi	Kayma, düşme riski	Yüzey temizliği ve ısıtıcılar	3	3	9
66	Tank Sızıntısında Acil Müdahale Eksikliği	Ekipman eksikliği	Müdahale ekipleri	Sızıntının büyümesi	Acil müdahale planı ve kitleri	3	4	12
67	Yangın Algılama Sisteminin Arızası	Sensör arızası	Algılama ekipmanı	Yangına geç müdahale	Periyodik sensör testleri	2	5	10
68	Depremde Tank Stabilitesinin Bozulması	Sismik etki	Tank destekleri	Devrilme, ürün kaybı	Sismik tasarım ve sabitleme	2	5	10
69	Tankta İç Basınç Artışı (Güneş Etkisiyle)	Sıcak hava dalgası	Tank içi gaz fazı	Patlama	Havalandırma ve basınç tahliye	3	5	15
70	Yakıt Dolumu Sırasında Statik Elektrik Oluşumu	Yetersiz topraklama	Dolum ekipmanı	Kıvılcım, patlama riski	Topraklama sistemleri	3	5	15
71	Yanlış Tank Kimliklendirmesi	Etiket hatası	Depolama tankları	Yanlış ürün dolumu	Etiket ve kodlama sistemi	2	4	8
72	Havalandırma Bacasında Tıkanıklık	Kirlilik, donma	Tank üst havalandırma	Basınç artışı	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
73	Elektrik Panosunda Kısa Devre	Su sızıntısı, yetersiz izolasyon	Elektrik sistemleri	Yangın riski	Su yalıtımı ve IP korumalı panolar	3	5	15
74	Gece Operasyonlarında Görüş Eksikliği	Aydınlatma yetersizliği	Dolum alanı	Kaza, hatalı işlem	Yeterli saha aydınlatması	3	3	9
75	Tank Etrafında Drenaj Sorunu	Yetersiz zemin eğimi	Tank çevresi	Su birikimi, kayma	Zemin iyileştirme	3	3	9
76	Kontrol Sistemlerinde Siber Güvenlik Açığı	Firewall eksikliği	SCADA sistemleri	Uzaktan saldırı riski	Siber güvenlik önlemleri	2	5	10
77	Boru Hattı İçinde Tortu Birikimi	Ürün bozulması	Transfer hatları	Basınç kaybı, sızıntı	Boru temizleme prosedürü	3	3	9
78	Personel Şift Değişiminde Bilgi Eksikliği	Yetersiz devir teslim	Tesis operasyonu	Yanlış müdahaleler	Devir teslim protokolü	3	4	12
79	Alarmların Yanlış Kalibrasyonu	Yanlış tetikleme	İzleme sistemleri	Müdahale gecikmesi	Alarm test ve kalibrasyonu	2	4	8
80	Tanker Giriş Alanında Trafik Karışıklığı	Yetersiz trafik yönlendirme	Araç güzergahı	Çarpışma riski	Trafik planı ve yönlendirme levhaları	3	3	9
81	Personel Yorgunluğu	Uzun vardiyalar	Tüm sahalar	Hatalı kararlar	Vardiya yönetimi, dinlenme süreleri	3	4	12
82	Kritik Yedek Parça Eksikliği	Yetersiz stok	Tank ekipmanları	Uzun süreli duruşlar	Kritik stok yönetimi	3	4	12
83	Havalandırma Fanı Arızası	Motor arızası	Tank iç ortamı	Patlayıcı gaz birikimi	Fan bakım programı	2	5	10
84	Borularda Vibrasyon Artışı	Pompa arızası	Transfer boruları	Boru çatlağı	Vibrasyon izleme sistemi	3	3	9
85	Yangın Söndürme Sisteminde Su Basıncı Eksikliği	Pompa hatası	Yangınla mücadele	Yetersiz söndürme	Hidrant ve pompa bakımı	2	5	10
86	Kaçak Gazın Tetiklediği İkincil Patlama	İlk yangın sonrası gaz birikmesi	Tank sahası	Büyük çaplı hasar	Gaz izleme ve tahliye sistemi	2	5	10
87	Havuzlama Alanı Yetersizliği	Tasarım eksikliği	Sızıntı kontrolü	Yayılım artışı	Havuzlama kapasite artırımı	3	4	12
88	Acil Durum Toplantı Noktalarının Belirsizliği	İşaretleme eksikliği	Çalışanlar	Toplanamama riski	Acil durum planları ve levhalar	3	3	9
89	Tanker Şoförlerinin Yetersiz Eğitimi	Eğitimsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri	Hatalı dolum	Sürücü eğitim programı	3	4	12
90	Kötü Hava Koşullarında Transfer	Şiddetli yağmur, rüzgar	Dış saha operasyonları	Ekipman hasarı, sızıntı	Hava durumu takip ve operasyon iptali	3	4	12
91	Elektrik Topraklama Eksikliği	Korozyon, kopma	Elektrik sistemleri	Elektrik çarpması, yangın	Topraklama sistem testleri	2	5	10
92	Tank İç Basınç Artışı (Yanlış Dolum Hızı)	Çok hızlı dolum	Tank gövdesi	Aşırı basınç	Dolum hızı kontrolü	2	5	10
93	Operasyon Alanında Sigara İçme	Kural ihlali	Dolum sahası	Yangın çıkışı	Sıkı sigara yasağı uygulaması	2	5	10
94	Tankta İçerik Değişimi Sonrası Temizlik Eksikliği	Operasyon hatası	Tank içeriği	Kimyasal reaksiyon	Tank temizleme prosedürleri	3	5	15
95	Kritik Operasyonlarda İletişim Kopukluğu	Radyo/telefon arızası	Acil durumlar	Koordinasyon kaybı	Yedek haberleşme sistemleri	3	4	12
96	Tank Alanında Hayvan Girişi	Güvenlik açığı	Saha çevresi	Kaza, ekipman hasarı	Çevre çit kontrolü	3	3	9
97	Pentan Sızıntısının Yeraltı Sularına Karışması	Sızıntı önlemlerinin yetersizliği	Çevre ve halk sağlığı	Su kirliliği, çevresel ceza	Çift cidarlı tanklar, acil drenaj planı	2	5	10
98	Basınç Tahliye Vanalarının Tıkanması	Tortu birikimi	Basınç sistemleri	Patlama riski	Periyodik vana temizliği	2	5	10
99	Tank Transferinde Yanlış Hat Kullanımı	Hatalı vana yönetimi	Boru hatları	Ürün karışımı	Hat tanımlama ve izleme sistemleri	2	4	8
100	Saha Tabanında Çökme veya Kayma	Zemin doygunluğu	Yürüyüş yolları	Düşme, yaralanma	Zemin stabilizasyonu ve drenaj	3	4	12
101	Tank Üzerinde Çalışırken Düşme	Düşme koruması eksikliği	Tank üst platformu	Yaralanma veya ölüm	Düşme koruma sistemleri	2	5	10
102	İkincil Kimyasal Reaksiyonlar	Yanlış madde teması	Dolum/boşaltım alanı	Patlama riski	Kimyasal analiz ve izolasyon planı	2	5	10
103	İş Ekipmanlarının Uygunsuz Kullanımı	Operasyon hatası	Transfer pompaları	Mekanik arıza	Ekipman kullanım eğitimi	3	3	9
104	Tank Etrafında Görüş Alanı Engelleri	Depolama malzemeleri	Saha operasyonu	Çarpışmalar	Açık saha yönetimi	3	3	9
105	Hatalı Boru Bağlantı Yapılması	Montaj hatası	Transfer hatları	Sızıntı, ürün kaybı	Montaj sonrası testler	3	4	12
106	Tank Çevresinde Rüzgar Etkisiyle Gaz Yayılımı	Şiddetli rüzgar	Açık alanlar	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Gaz yayılım modellemeleri	3	5	15
107	Tankta Korozyona Bağlı Delik Oluşumu	Aşırı nem ve kimyasal etki	Tank yüzeyi	Ürün kaybı, çevre kirliliği	Korozyon izleme ve boya bakımı	2	5	10
108	Kış Aylarında Buz Erimesiyle Kayganlık	Tank sahası yürüyüş yolları	Personel	Kayma, düşme	Kış saha hazırlık planı	3	3	9
109	Alarm Seslerinin Duyulamaması	Yüksek çevre gürültüsü	Acil durumlar	Geç müdahale	Görsel ve sesli alarm sistemleri	3	4	12
110	Transfer Hattı İçinde Hava Kilidi	Dolum/boşaltım hatları	Transfer operasyonu	Akış kesilmesi, basınç artışı	Hava tahliye sistemleri	3	3	9
111	Elektriksel Statik Yük Birikimi (Boru Hattında)	Akışkan sürtünmesi	Transfer boruları	Kıvılcım ve patlama	Antistatik borular	3	5	15
112	Tank Katodik Koruma Sisteminin Arızası	Koruma sistemi hatası	Tank alt yüzeyi	Korozyon hızlanması	Katodik koruma izleme sistemi	2	4	8
113	Tahliye Borularında Geri Akış	Tıkanma, yanlış vana açılması	Drenaj hatları	Kontaminasyon	Geri akış önleyici sistemler	2	4	8
114	Operasyon Alanında Yetersiz İklimlendirme	Sıcak hava, duman birikimi	Çalışanlar	Isı stresi, bayılma	İklimlendirme ve havalandırma planı	3	3	9
115	Hatalı Basınç Ayarlaması Sonrası Tank Deformasyonu	Proses kontrol hatası	Tank iç basıncı	Yapısal hasar	Basınç ayar otomasyonu	2	5	10
116	Transfer Borularında Aşırı Esneme	Yanlış destekleme	Hat ekipmanları	Boru kırılması	Boru destek yapıları	3	4	12
117	Tankta Şiddetli İç Basınç Değişimi	Hızlı sıcaklık değişimi	Tank gövdesi	Yapısal çökme	Termal genleşme tasarımı	2	5	10
118	Boru Hattında Hatalı Yama Uygulaması	Geçici tamirat	Transfer boruları	Patlama riski	Standartlara uygun onarım	3	4	12
119	Tank Zemininde Yerel Çöküntü	Zemin oturması	Tank destek yapısı	Stabilite kaybı	Tank temel güçlendirme	2	5	10
120	Tankta Yangın Sonrası Yapısal Bozulma	Yangın hasarı	Tank gövdesi	Yıkılma, devrilme	Yapısal yangın sonrası muayene	2	5	10

✅ Yüksek risk puanlı alanlar (örnek: 20 ve üzeri skorlar) öncelikli aksiyon planı gerektirir.
✅ Orta riskli alanlar için sürekli izleme ve geliştirme yapılmalıdır.

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

HIRARC “Hazard Identification, Risk Assessment and Risk Control” (Tehlike Tanımlama, Risk Değerlendirmesi ve Risk Kontrolü)

Mühendislik Kontrolleri

EX-proof (patlamaya dayanıklı) ekipman kullanımı
Statik elektrik topraklama çubuğu
Seviye sensörü ve taşma alarmları (iki kademeli)
Otomatik dolum kesme sistemi (PLC entegreli)
Köpük nozullu yangın bastırma sistemi (FM sertifikalı)
Tank ikincil sızdırmazlık (containment bund – 110% kapasite)
Gaz dedektörleri (pentan duyarlı)
Tank basınç tahliye valfleri (PSV)

Yönetimsel Kontroller

MSDS panosu, kimyasal güvenlik talimatı
Yıllık yangın tatbikatı ve eğitimler
Dolum-boşaltım prosedürleri (check-list bazlı)
6 ayda bir periyodik bakım ve test
Kamera ve sensör ile dolum izleme
Kaza/olay kayıt sistemi

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**

Solvent tipi gaz maskesi (A tipi filtre)
Antistatik iş elbiseleri
Kimyasal eldivenler (nitril, neopren)
Alev almaz tulum, gözlük, kulaklık

Acil Durum Planı

Senaryo	Müdahale Planı
Yangın	Köpük sistemi devreye alınır, bölge tahliye edilir, acil durum planı başlatılır
Patlama	Saha tamamen tahliye edilir, enerji kesilir, itfaiye çağrılır
Sızıntı	Alan izole edilir, sızan madde inert absorban ile temizlenir
Soluma	Kişi temiz havaya çıkarılır, sağlık birimi bilgilendirilir

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Gaz dedektörü: Günlük kalibrasyon kontrolü
Topraklama hattı testi: Aylık
Yangın sistem testi: 3 ayda bir
Seviye sensörü doğrulama: 6 ayda bir
Risk değerlendirme güncellemesi: Yılda bir veya proses değişiminde

Sonuç olarak, pentan tanklarına yönelik gerçekleştirilen Hazard Identification – Tehlike Tanımlama Analizi, hem tesis güvenliğini hem de çalışan sağlığını koruma açısından vazgeçilmez bir süreçtir.

Bu analiz sayesinde, olası riskler sistematik bir şekilde önceden belirlenerek, proaktif önlemlerle kazaların önüne geçilir. Ayrıca yasal mevzuatlara uyum sağlanır, çevresel zararlar en aza indirgenir ve işletme sürekliliği garanti altına alınır.

Etkin bir tehlike tanımlama süreci, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda güvenli ve sürdürülebilir bir endüstriyel işletmeciliğin temel şartıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği15 Mayıs 2025