15 Mayıs 2025

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin ikincisinde Pentan Tankı Risklerini inceleyeceğiz.

Yararlı olması dileklerimle.

Endüstriyel tesislerde kullanılan tehlikeli kimyasallar, üretim verimliliğini artırmakla birlikte, çalışan sağlığı, çevre güvenliği ve proses sürekliliği açısından çok boyutlu riskler içerir.

Pentan, alkan grubu hidrokarbonlar içerisinde yer alan ve yüksek uçuculuk ve yanıcılık özelliklerine sahip olup, özellikle yalıtım malzemesi üretimi başta olmak üzere farklı sektörlerde yoğun olarak kullanılan kimyasal bir ajandır.

Pentan’ın fiziksel ve kimyasal özellikleri, onu hem proses avantajı sunan hem de ciddi yangın ve patlama tehlikeleri taşıyan bir unsur haline getirmektedir.

Pentan tankı içeren endüstriyel işletmelerde karşılaşılabilecek tehlikeler hususunda katkı sağlamayı amaçlayan bu yazı;

Tehlikelerin sistematik biçimde tanımlanmasını,
Risk seviyelerinin nicel analiz yöntemleriyle değerlendirilmesini
Kontrol önlemlerinin önleyici iş sağlığı ve güvenliği stratejileriyle entegrasyonunu amaçlamaktadır.

Bu yazıda;

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, ilgili yönetmelikler ve ATEX (Atmosphères Explosibles) mevzuatı başta olmak üzere ulusal ve uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Yazımın, pentan kullanılan tesislerde tehlikelerin yönetimi, acil durum hazırlığı, önleyici bakım stratejileri ve sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması açısından uygulayıcılar, denetleyiciler ve araştırmacılar için yol gösterici bir kaynak teşkil etmesini amaçlıyorum.

Pentan Nedir?

Pentan, beş karbon ve on iki hidrojen atomundan oluşan bir alkan bileşiğidir. Üç izomeri bulunur: n-pentan, izopentan (2-metilbütan) ve neopentan (2,2-dimetilpropan). IUPAC sistemine göre “pentan” terimi genellikle n-pentanı ifade eder.

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Özellik	Değer/Not
Moleküler Formül	C₅H₁₂
Cas Numarası	109-66-0
Fiziksel Hâl	Oda sıcaklığında renksiz, uçucu bir sıvıdır. Oda sıcaklığında renksiz, düşük viskoziteli ve uçucu bir sıvıdır.
Kaynama Noktası	n-pentan için (yaklaşık) ~36 °C
Erime Noktası	n-pentan için yaklaşık -130 °C
Yoğunluk	Yaklaşık 0.626 g/mL (20 °C’de).
Parlama Noktası	-49 °C (son derece yanıcı)
LEL (Alt Patlama Sınırı)	%1,4 v/v – 42 mg/L
UEL (Üst Patlama Sınırı)	%7,8 v/v – 261 mg/L
Buhar Yoğunluğu	2.48 (hava = 1, buhar zemine çöker)
Buhar Basıncı	20 °C’de yaklaşık 57.9 kPa.
Suda çözünürlük	Suda çok düşük çözünürlüğe sahip, ancak organik çözücülerle karışabilir.
Koku	Benzin benzeri bir kokuya sahiptir.
Ana Risk Faktörü	Uçuculuk, yanıcılık, patlama riski
Sağlık Riski	Baş dönmesi, solunum depresyonu, bilinç kaybı

Kullanım Alanları

Çözücü: Laboratuvarlarda ve endüstride polar olmayan çözücü olarak kullanılır.
Köpük Üretimi: Polistiren (EPS) ve poliüretan köpüklerin üretiminde şişirici gaz olarak görev alır.
Soğutucu Sistemler: Bazı soğutucu sistemlerde katkı maddesi olarak kullanılır.
Yakıt Bileşeni: Bazı yakıt karışımlarında bileşen olarak yer alır.

Güvenlik ve Tehlikeler

Yanıcılık: Oldukça yanıcıdır; buharları hava ile patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
Patlama Sınırları: Havada %1.5 ile %7.8 arasında patlayıcı karışım oluşturabilir.
Flaş Noktası: Yaklaşık -49 °C.
Zararlılık: Yüksek konsantrasyonlarda solunması baş dönmesi, baş ağrısı ve merkezi sinir sistemi depresyonuna yol açabilir.

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizinin temel amacı, potansiyel tehlikeleri önceden tanımlayarak, oluşabilecek kazaların veya istenmeyen olayların önüne geçmek ve hem çalışanların hem de tesisin güvenliğini sağlamaktır.

Analiz, pentan tankı ile ilgili tüm yaşam döngüsü aşamalarını kapsamaktadır.

Dolum ve boşaltım işlemleri
Depolama süreci
Tank bakım ve onarımı
Tankın çevresel etkileri
Acil durum yönetimi ve müdahale senaryoları mekanik, kimyasal, elektriksel ve insan kaynaklı tehlikeler detaylı şekilde incelenmektedir.

Pentan tankları özelinde yapılan tehlike tanımlama çalışmalarında en sık karşılaşılan risk unsurlarının başında, pentanın aşırı yanıcı doğası nedeniyle oluşabilecek yangın ve patlama tehditleri gelir.

Dolum ve boşaltım işlemleri sırasında tankta statik elektrik birikimi, elektriksel ekipmanlardan kaynaklanabilecek kıvılcım riskleri veya sıcak yüzeyler, ateşleme kaynakları oluşturabilir. Ayrıca tankın flanş ve conta gibi bağlantı noktalarındaki olası sızıntılar, havada patlayıcı buhar bulutları oluşturma riski taşır. Tankın aşırı dolması veya sıcaklık artışına bağlı olarak iç basıncının yükselmesi durumunda yapısal bütünlük bozulabilir ve tehlikeli olaylar zinciri tetiklenebilir.

Bir diğer önemli tehlike grubu ise kapalı alanlarda çalışma koşulları ile ilgilidir. Tankın temizliği veya bakımı sırasında içeride biriken pentan buharlarının solunması sonucu, çalışanlarda solunum problemleri, bilinç kaybı veya ölümcül zehirlenmeler meydana gelebilir.

Bu tür durumlar, hem zehirli atmosfer riski hem de yangın-patlama tehlikesi açısından çift yönlü tehdit oluşturur. Ayrıca tank ve ekipman arızaları, tahliye sistemlerinin yetersizliği veya yangın söndürme ekipmanlarının çalışmaması gibi teknik aksaklıklar da risk potansiyelini artırır.

Tüm bunlara ek olarak, insan hatası kaynaklı olaylar da göz ardı edilmemelidir. Eğitim eksiklikleri, prosedür ihlalleri veya acil durumlara hazırlıksızlık, kazaların meydana gelmesinde ciddi pay sahibidir.

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizi yalnızca tehlikeleri tespit etmekle kalmaz, aynı zamanda bu risklerin etkilerini azaltmaya yönelik somut önlemler geliştirilmesini de sağlar.

Örneğin; tank sistemlerinde statik elektriğe karşı topraklama yapılması, aşırı dolumu önleyici seviye kontrol sistemlerinin kurulması, patlama diskleri veya inert gaz sistemleri gibi pasif güvenlik önlemlerinin entegre edilmesi gibi uygulamalar önerilir.

Ayrıca, yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin tesise entegre edilmesi, düzenli bakım programlarının oluşturulması, çalışanlara yönelik spesifik eğitimlerin verilmesi ve acil durum tatbikatlarının periyodik olarak yapılması, riskleri minimize etmek için hayati önem taşır.

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

No	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık (L)	Şiddet (S)	Risk Skoru (LxS)
1	Tank Sızıntısı	Korozyon, mekanik darbe	Tank, çevre, personel	Yangın, çevre kirliliği	Kaçak algılama sistemleri, düzenli tank muayeneleri	3	5	15
2	Aşırı Dolum	Seviye sensör arızası, operatör hatası	Tank, dolum istasyonu	Taşma, yangın	Seviye sensörü, otomatik dolum kesici	3	4	12
3	Basınç Artışı	Sıcaklık artışı, gaz genişlemesi	Tank, vana sistemleri	Patlama	Basınç emniyet valfleri, basınç göstergeleri	2	5	10
4	Statik Elektrik	Yetersiz topraklama	Tank, transfer hatları	Kıvılcım kaynaklı yangın	Topraklama sistemi, ex-proof ekipman	4	5	20
5	Yangın Sistemi Arızası	Bakım eksikliği	Yangın söndürme altyapısı	Yaygın yangın büyümesi	Sistematik yangın testi ve yedek sistem	2	5	10
6	Buhar Kaçağı	Conta aşınması, valf arızası	Atmosfer, personel	Patlayıcı atmosfer, zehirlenme	Buhar detektörleri, vana bakımı	3	4	12
7	Deprem	Doğal afet	Tank, tesis	Devrilme, patlama	Sismik dizaynlı sabitleme	2	5	10
8	Sel / Su Baskını	Aşırı yağışlar	Tank kaidesi, sabitleme noktaları	Tank yüzmesi, devrilme	Yükseltilmiş platformlar, drenaj sistemleri	2	4	8
9	Hortum Kopması	Hortum eskimesi, yanlış bağlantı	Transfer hatları	Ani boşalma, yangın	Düzenli hortum değişimi ve kontrolü	3	4	12
10	Valf Arızası	Yıpranma, aşınma	Dolum ve boşaltım sistemleri	Kaçak, yangın riski	Periyodik valf bakımı	2	4	8
11	İnsan Hatası	Yetersiz eğitim	Tüm operasyonel alan	Dolum hatası, yanlış valf açma	Eğitim ve prosedür takibi	3	4	12
12	Yanlış Kimyasal Dolumu	Etiketleme hatası	Tank içeriği	Reaksiyon, patlama	Etiket kontrol prosedürleri	2	5	10
13	Sabotaj	Güvenlik zaafiyeti	Tank, tesis	Patlama, yangın	Güvenlik kamera sistemleri, giriş kontrolü	1	5	5
14	Elektrik Arızası	Kablo izolasyon hatası	Elektrik sistemleri	Kıvılcım, yangın	Ex-proof sistemler, bakım	2	5	10
15	Sıcak Çalışmalar	Yetkisiz kaynak/taşlama	Tank çevresi	Yangın, patlama	Hot Work izin sistemi	2	5	10
16	Yetersiz Havalandırma	Tıkanmış hava hatları	Tank içi atmosfer	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
17	Bakım İhmal Edilmesi	Zayıf bakım kültürü	Tüm sistemler	Yüksek arıza riski	Planlı bakım programı	3	4	12
18	Tank Yaşlanması	Malzeme yorgunluğu	Tank yapısı	Çatlak, kaçak, patlama	Tank yaş yönetimi, ömür belirleme	2	5	10
19	Patlayıcı Atmosfer	Uygun olmayan ortam koşulları	Tesis içi atmosfer	Patlama	EX alan sınıflandırması ve kontrolü	2	5	10
20	Alarm Sistem Arızası	Alarm cihazı arızası	İzleme sistemleri	Geç müdahale	Alarm bakım protokolü	3	4	12
21	Dış Darbe (Araç çarpması)	Trafik yönetim hatası	Tank, boru hatları	Fiziksel hasar, kaçak	Fiziksel bariyerler	2	4	8
22	Yanlış Basınç Ayarı	Operatör hatası	Basınç kontrol ekipmanları	Patlama riski	Basınç kalibrasyonu	2	5	10
23	Hatalı Temizlik Malzemesi	Yanlış kimyasal kullanımı	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, hasar	Onaylı temizlik prosedürleri	2	4	8
24	PPE Eksikliği	Kişisel ihmal	Operasyon personeli	Yaralanmalar	PPE zorunluluğu ve denetim	3	3	9
25	Eğitim Eksikliği	Eğitim programı eksikliği	Operasyonel güvenlik	Hatalı işlem	Eğitim ve sertifikasyon sistemi	3	4	12
26	Yanıcı Atık Birikimi	Alan temizliği ihmali	Tank çevresi	Hızlı yangın yayılması	Tank çevresi düzenli temizliği	3	4	12
27	Yangın Su Sisteminin Çalışmaması	Su pompası arızası	Yangın müdahale sistemi	Yangının büyümesi	Yedek sistemler ve testler	2	5	10
28	Hava Değişimleri (Aşırı sıcak/soğuk)	İklim değişiklikleri	Tank yapısı	Malzeme gerilmesi, kaçak	Tasarım iyileştirmeleri	2	4	8
29	Yetersiz İzolasyon	İzolasyon malzemesi hatası	Tank yüzeyleri	Buharlaşma artışı, kaçak	İzolasyon bakımı	2	4	8
30	Topraklama Eksikliği	Korozyon, gevşek bağlantılar	Tank, hatlar	Statik elektrik birikimi	Topraklama ölçümleri	4	5	20

31	Tank İç Basınç Sensörü Arızası	Sensör arızası, kablo kopması	Basınç izleme sistemi	Aşırı basınç, patlama riski	Sensör yedekleme, düzenli kalibrasyon	2	5	10
32	Tank Seviye Göstergesi Hatası	Gösterge arızası, yanlış okuma	Dolum kontrolü	Taşma, dökülme	İkincil seviye kontrolü	3	4	12
33	Yanlış Acil Durum Müdahalesi	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yangın büyümesi, can kaybı	Acil durum tatbikatları	3	5	15
34	Tankta Çatlak Gelişimi	Malzeme yorulması	Tank gövdesi	Yavaş kaçak, çevre kirliliği	Periyodik ultrasonik testler	2	4	8
35	Çevre Koşullarından Kaynaklı Korozyon	Yüksek nem, kimyasal atmosfer	Tank yüzeyi	Yapısal zayıflama	Korozyon koruma kaplamaları	2	4	8
36	Kötü Havalandırılan Alanlarda Gaz Birikimi	Havalandırma hatası	Pompa istasyonları	Zehirlenme, patlama	Havalandırma fanı ve gaz detektörü	3	5	15
37	Yanlış Tank Temizliği Prosedürü	Eğitim eksikliği	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, yangın riski	SOP (standart prosedür) uygulaması	3	4	12
38	Tanker Dolum Alanında Yakıt Dökülmesi	Hatalı hortum bağlantısı	Dolum sahası	Yangın, kayma tehlikesi	Otomatik dolum sistemleri, damla tutucu	3	4	12
39	Tank Etrafında Bitki Büyümesi	Yetersiz bakım	Tank çevresi	Yangın hızlanması	Çevre düzenli temizliği	3	4	12
40	Kontrol Odası İklimlendirme Arızası	Klima sistemi arızası	Elektronik izleme sistemleri	İzleme kaybı, cihaz arızası	Klima bakım programı	2	4	8
41	İşaretleme Eksikliği	Uyarı levhası eksikliği	Çalışma sahası	Yanlış işlem riski	Uyarı işaretlemeleri	3	3	9
42	Emniyet Vanası Bloke Olması	Kirlenme, donma	Basınç tahliye sistemi	Basınç artışı, patlama	Düzenli valf bakımı ve test	2	5	10
43	Tankta Sıcaklık Artışı	Çevresel sıcaklık	Tank iç basıncı	Buharlaşma artışı	Tank sıcaklık izleme sistemleri	3	4	12
44	Elektrik Kesintisi	Şebeke arızası	Kontrol sistemleri	İzleme kaybı, müdahale gecikmesi	UPS, jeneratör sistemleri	2	4	8
45	İtfaiye Ulaşım Gecikmesi	Erişim kısıtları	Yangın müdahalesi	Yangın büyümesi	Erişim yollarının açık tutulması	2	5	10
46	Yetersiz İlk Yardım Ekipmanı	İlk yardım malzeme eksikliği	Tesis genelinde	Müdahale gecikmesi	İlk yardım istasyonları	3	3	9
47	Eğitimli Personel Eksikliği	Personel sirkülasyonu	Operasyon ekipleri	Hatalı müdahale	Sürekli eğitim programı	3	4	12
48	Operasyon Esnasında Telefon Kullanımı	Dikkat dağınıklığı	Transfer işlemleri	Hatalı işlem	Telefon kullanım yasağı	3	4	12
49	Yakıt Buharı Yoğunluğu	Yetersiz havalandırma	Tank üst bölgesi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Tank üst havalandırması	3	5	15
50	Depolama Alanında Hatalı Malzeme Yığılımı	Uygunsuz malzeme istifleme	Tank çevresi	Yangın riski	İstifleme kuralları ve denetim	3	3	9
51	Su Girişi	Yağmur, conta arızası	Tank içeriği	Ürün kontaminasyonu	Su ayırıcı sistemler	3	4	12
52	Tank Temelinde Çökme	Zayıf zemin hazırlığı	Tank temel yapısı	Tank devrilmesi	Zemin etüdü ve iyileştirme	2	5	10
53	Kimyasal Reaksiyon Riski	Yanlış kimyasal karışımı	Tank içeriği	Patlama	Kimyasal uyumluluk kontrolü	2	5	10
54	Aşırı Gürültü Maruziyeti	Pompalar, vanalar	Çalışanlar	İşitme kaybı	Kulaklık kullanımı, gürültü bariyerleri	3	3	9
55	Emisyon Limitlerinin Aşılması	Sızıntı, buhar kaçakları	Atmosfer	Çevre cezaları, halk sağlığı riski	Emisyon ölçümleri	2	4	8
56	Tehlikeli Alanlara Yetkisiz Giriş	Güvenlik ihlali	Tank sahası	Yaralanma, sabotaj riski	Fiziksel bariyer ve kartlı geçiş sistemi	2	4	8
57	Vana Etiket Eksikliği	Yanlış işlem	Boru hatları	Yanlış açma/kapama	Etiketleme ve renk kodlama sistemi	3	4	12
58	Soğuk Hava Koşullarında Donma	Boru hattı ve vana donması	Transfer hatları	Boru çatlaması, kaçak	Isıtmalı sistemler	2	4	8
59	Personelin Yanlış KKD Kullanımı	Eğitim eksikliği, ihmal	Operasyon alanları	Kaza sonucu yaralanma	KKD eğitimi ve denetim	3	3	9
60	Transfer Operasyonu Sırasında Araç Kayması	Zemin kayganlığı	Dolum alanı	Bağlantı kopması, sızıntı	Kaymaz zemin uygulamaları	3	4	12

61	Tankta Metal Yorulması	Sürekli basınç değişimi	Tank yapısı	Sızıntı, çatlak	NDT testleri, periyodik kontrol	2	5	10
62	Tank Bağlantı Flanşlarından Sızıntı	Conta aşınması	Boru hatları	Yangın riski, çevre kirliliği	Conta yenileme planı	3	4	12
63	Aşırı Doldurma Sebebiyle Taşma	Operasyon hatası	Tank dolum sistemi	Yanıcı madde yayılımı	Otomatik dolum kesme sistemi	2	5	10
64	Sıcak Çalışma (Kaynak) Esnasında Ateşleme	Kıvılcım kontrolsüzlüğü	Tank çevresi	Yangın, patlama	İzinli sıcak çalışma prosedürü	3	5	15
65	Dış Yüzeyde Buzlanma	Soğuk hava etkisi	Tank yüzeyi	Kayma, düşme riski	Yüzey temizliği ve ısıtıcılar	3	3	9
66	Tank Sızıntısında Acil Müdahale Eksikliği	Ekipman eksikliği	Müdahale ekipleri	Sızıntının büyümesi	Acil müdahale planı ve kitleri	3	4	12
67	Yangın Algılama Sisteminin Arızası	Sensör arızası	Algılama ekipmanı	Yangına geç müdahale	Periyodik sensör testleri	2	5	10
68	Depremde Tank Stabilitesinin Bozulması	Sismik etki	Tank destekleri	Devrilme, ürün kaybı	Sismik tasarım ve sabitleme	2	5	10
69	Tankta İç Basınç Artışı (Güneş Etkisiyle)	Sıcak hava dalgası	Tank içi gaz fazı	Patlama	Havalandırma ve basınç tahliye	3	5	15
70	Yakıt Dolumu Sırasında Statik Elektrik Oluşumu	Yetersiz topraklama	Dolum ekipmanı	Kıvılcım, patlama riski	Topraklama sistemleri	3	5	15
71	Yanlış Tank Kimliklendirmesi	Etiket hatası	Depolama tankları	Yanlış ürün dolumu	Etiket ve kodlama sistemi	2	4	8
72	Havalandırma Bacasında Tıkanıklık	Kirlilik, donma	Tank üst havalandırma	Basınç artışı	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
73	Elektrik Panosunda Kısa Devre	Su sızıntısı, yetersiz izolasyon	Elektrik sistemleri	Yangın riski	Su yalıtımı ve IP korumalı panolar	3	5	15
74	Gece Operasyonlarında Görüş Eksikliği	Aydınlatma yetersizliği	Dolum alanı	Kaza, hatalı işlem	Yeterli saha aydınlatması	3	3	9
75	Tank Etrafında Drenaj Sorunu	Yetersiz zemin eğimi	Tank çevresi	Su birikimi, kayma	Zemin iyileştirme	3	3	9
76	Kontrol Sistemlerinde Siber Güvenlik Açığı	Firewall eksikliği	SCADA sistemleri	Uzaktan saldırı riski	Siber güvenlik önlemleri	2	5	10
77	Boru Hattı İçinde Tortu Birikimi	Ürün bozulması	Transfer hatları	Basınç kaybı, sızıntı	Boru temizleme prosedürü	3	3	9
78	Personel Şift Değişiminde Bilgi Eksikliği	Yetersiz devir teslim	Tesis operasyonu	Yanlış müdahaleler	Devir teslim protokolü	3	4	12
79	Alarmların Yanlış Kalibrasyonu	Yanlış tetikleme	İzleme sistemleri	Müdahale gecikmesi	Alarm test ve kalibrasyonu	2	4	8
80	Tanker Giriş Alanında Trafik Karışıklığı	Yetersiz trafik yönlendirme	Araç güzergahı	Çarpışma riski	Trafik planı ve yönlendirme levhaları	3	3	9
81	Personel Yorgunluğu	Uzun vardiyalar	Tüm sahalar	Hatalı kararlar	Vardiya yönetimi, dinlenme süreleri	3	4	12
82	Kritik Yedek Parça Eksikliği	Yetersiz stok	Tank ekipmanları	Uzun süreli duruşlar	Kritik stok yönetimi	3	4	12
83	Havalandırma Fanı Arızası	Motor arızası	Tank iç ortamı	Patlayıcı gaz birikimi	Fan bakım programı	2	5	10
84	Borularda Vibrasyon Artışı	Pompa arızası	Transfer boruları	Boru çatlağı	Vibrasyon izleme sistemi	3	3	9
85	Yangın Söndürme Sisteminde Su Basıncı Eksikliği	Pompa hatası	Yangınla mücadele	Yetersiz söndürme	Hidrant ve pompa bakımı	2	5	10
86	Kaçak Gazın Tetiklediği İkincil Patlama	İlk yangın sonrası gaz birikmesi	Tank sahası	Büyük çaplı hasar	Gaz izleme ve tahliye sistemi	2	5	10
87	Havuzlama Alanı Yetersizliği	Tasarım eksikliği	Sızıntı kontrolü	Yayılım artışı	Havuzlama kapasite artırımı	3	4	12
88	Acil Durum Toplantı Noktalarının Belirsizliği	İşaretleme eksikliği	Çalışanlar	Toplanamama riski	Acil durum planları ve levhalar	3	3	9
89	Tanker Şoförlerinin Yetersiz Eğitimi	Eğitimsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri	Hatalı dolum	Sürücü eğitim programı	3	4	12
90	Kötü Hava Koşullarında Transfer	Şiddetli yağmur, rüzgar	Dış saha operasyonları	Ekipman hasarı, sızıntı	Hava durumu takip ve operasyon iptali	3	4	12
91	Elektrik Topraklama Eksikliği	Korozyon, kopma	Elektrik sistemleri	Elektrik çarpması, yangın	Topraklama sistem testleri	2	5	10
92	Tank İç Basınç Artışı (Yanlış Dolum Hızı)	Çok hızlı dolum	Tank gövdesi	Aşırı basınç	Dolum hızı kontrolü	2	5	10
93	Operasyon Alanında Sigara İçme	Kural ihlali	Dolum sahası	Yangın çıkışı	Sıkı sigara yasağı uygulaması	2	5	10
94	Tankta İçerik Değişimi Sonrası Temizlik Eksikliği	Operasyon hatası	Tank içeriği	Kimyasal reaksiyon	Tank temizleme prosedürleri	3	5	15
95	Kritik Operasyonlarda İletişim Kopukluğu	Radyo/telefon arızası	Acil durumlar	Koordinasyon kaybı	Yedek haberleşme sistemleri	3	4	12
96	Tank Alanında Hayvan Girişi	Güvenlik açığı	Saha çevresi	Kaza, ekipman hasarı	Çevre çit kontrolü	3	3	9
97	Pentan Sızıntısının Yeraltı Sularına Karışması	Sızıntı önlemlerinin yetersizliği	Çevre ve halk sağlığı	Su kirliliği, çevresel ceza	Çift cidarlı tanklar, acil drenaj planı	2	5	10
98	Basınç Tahliye Vanalarının Tıkanması	Tortu birikimi	Basınç sistemleri	Patlama riski	Periyodik vana temizliği	2	5	10
99	Tank Transferinde Yanlış Hat Kullanımı	Hatalı vana yönetimi	Boru hatları	Ürün karışımı	Hat tanımlama ve izleme sistemleri	2	4	8
100	Saha Tabanında Çökme veya Kayma	Zemin doygunluğu	Yürüyüş yolları	Düşme, yaralanma	Zemin stabilizasyonu ve drenaj	3	4	12
101	Tank Üzerinde Çalışırken Düşme	Düşme koruması eksikliği	Tank üst platformu	Yaralanma veya ölüm	Düşme koruma sistemleri	2	5	10
102	İkincil Kimyasal Reaksiyonlar	Yanlış madde teması	Dolum/boşaltım alanı	Patlama riski	Kimyasal analiz ve izolasyon planı	2	5	10
103	İş Ekipmanlarının Uygunsuz Kullanımı	Operasyon hatası	Transfer pompaları	Mekanik arıza	Ekipman kullanım eğitimi	3	3	9
104	Tank Etrafında Görüş Alanı Engelleri	Depolama malzemeleri	Saha operasyonu	Çarpışmalar	Açık saha yönetimi	3	3	9
105	Hatalı Boru Bağlantı Yapılması	Montaj hatası	Transfer hatları	Sızıntı, ürün kaybı	Montaj sonrası testler	3	4	12
106	Tank Çevresinde Rüzgar Etkisiyle Gaz Yayılımı	Şiddetli rüzgar	Açık alanlar	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Gaz yayılım modellemeleri	3	5	15
107	Tankta Korozyona Bağlı Delik Oluşumu	Aşırı nem ve kimyasal etki	Tank yüzeyi	Ürün kaybı, çevre kirliliği	Korozyon izleme ve boya bakımı	2	5	10
108	Kış Aylarında Buz Erimesiyle Kayganlık	Tank sahası yürüyüş yolları	Personel	Kayma, düşme	Kış saha hazırlık planı	3	3	9
109	Alarm Seslerinin Duyulamaması	Yüksek çevre gürültüsü	Acil durumlar	Geç müdahale	Görsel ve sesli alarm sistemleri	3	4	12
110	Transfer Hattı İçinde Hava Kilidi	Dolum/boşaltım hatları	Transfer operasyonu	Akış kesilmesi, basınç artışı	Hava tahliye sistemleri	3	3	9
111	Elektriksel Statik Yük Birikimi (Boru Hattında)	Akışkan sürtünmesi	Transfer boruları	Kıvılcım ve patlama	Antistatik borular	3	5	15
112	Tank Katodik Koruma Sisteminin Arızası	Koruma sistemi hatası	Tank alt yüzeyi	Korozyon hızlanması	Katodik koruma izleme sistemi	2	4	8
113	Tahliye Borularında Geri Akış	Tıkanma, yanlış vana açılması	Drenaj hatları	Kontaminasyon	Geri akış önleyici sistemler	2	4	8
114	Operasyon Alanında Yetersiz İklimlendirme	Sıcak hava, duman birikimi	Çalışanlar	Isı stresi, bayılma	İklimlendirme ve havalandırma planı	3	3	9
115	Hatalı Basınç Ayarlaması Sonrası Tank Deformasyonu	Proses kontrol hatası	Tank iç basıncı	Yapısal hasar	Basınç ayar otomasyonu	2	5	10
116	Transfer Borularında Aşırı Esneme	Yanlış destekleme	Hat ekipmanları	Boru kırılması	Boru destek yapıları	3	4	12
117	Tankta Şiddetli İç Basınç Değişimi	Hızlı sıcaklık değişimi	Tank gövdesi	Yapısal çökme	Termal genleşme tasarımı	2	5	10
118	Boru Hattında Hatalı Yama Uygulaması	Geçici tamirat	Transfer boruları	Patlama riski	Standartlara uygun onarım	3	4	12
119	Tank Zemininde Yerel Çöküntü	Zemin oturması	Tank destek yapısı	Stabilite kaybı	Tank temel güçlendirme	2	5	10
120	Tankta Yangın Sonrası Yapısal Bozulma	Yangın hasarı	Tank gövdesi	Yıkılma, devrilme	Yapısal yangın sonrası muayene	2	5	10

✅ Yüksek risk puanlı alanlar (örnek: 20 ve üzeri skorlar) öncelikli aksiyon planı gerektirir.
✅ Orta riskli alanlar için sürekli izleme ve geliştirme yapılmalıdır.

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

HIRARC “Hazard Identification, Risk Assessment and Risk Control” (Tehlike Tanımlama, Risk Değerlendirmesi ve Risk Kontrolü)

Mühendislik Kontrolleri

EX-proof (patlamaya dayanıklı) ekipman kullanımı
Statik elektrik topraklama çubuğu
Seviye sensörü ve taşma alarmları (iki kademeli)
Otomatik dolum kesme sistemi (PLC entegreli)
Köpük nozullu yangın bastırma sistemi (FM sertifikalı)
Tank ikincil sızdırmazlık (containment bund – 110% kapasite)
Gaz dedektörleri (pentan duyarlı)
Tank basınç tahliye valfleri (PSV)

Yönetimsel Kontroller

MSDS panosu, kimyasal güvenlik talimatı
Yıllık yangın tatbikatı ve eğitimler
Dolum-boşaltım prosedürleri (check-list bazlı)
6 ayda bir periyodik bakım ve test
Kamera ve sensör ile dolum izleme
Kaza/olay kayıt sistemi

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**

Solvent tipi gaz maskesi (A tipi filtre)
Antistatik iş elbiseleri
Kimyasal eldivenler (nitril, neopren)
Alev almaz tulum, gözlük, kulaklık

Acil Durum Planı

Senaryo	Müdahale Planı
Yangın	Köpük sistemi devreye alınır, bölge tahliye edilir, acil durum planı başlatılır
Patlama	Saha tamamen tahliye edilir, enerji kesilir, itfaiye çağrılır
Sızıntı	Alan izole edilir, sızan madde inert absorban ile temizlenir
Soluma	Kişi temiz havaya çıkarılır, sağlık birimi bilgilendirilir

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Gaz dedektörü: Günlük kalibrasyon kontrolü
Topraklama hattı testi: Aylık
Yangın sistem testi: 3 ayda bir
Seviye sensörü doğrulama: 6 ayda bir
Risk değerlendirme güncellemesi: Yılda bir veya proses değişiminde

Sonuç olarak, pentan tanklarına yönelik gerçekleştirilen Hazard Identification – Tehlike Tanımlama Analizi, hem tesis güvenliğini hem de çalışan sağlığını koruma açısından vazgeçilmez bir süreçtir.

Bu analiz sayesinde, olası riskler sistematik bir şekilde önceden belirlenerek, proaktif önlemlerle kazaların önüne geçilir. Ayrıca yasal mevzuatlara uyum sağlanır, çevresel zararlar en aza indirgenir ve işletme sürekliliği garanti altına alınır.

Etkin bir tehlike tanımlama süreci, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda güvenli ve sürdürülebilir bir endüstriyel işletmeciliğin temel şartıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği15 Mayıs 2025

18 Nisan 2025

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları

Kimyasallar, hemen her sektörün içerisinde yer aldığı için çalışanların da doğrudan veya dolaylı maruz kaldıkları ve sonucunda sağlıklarının riske girdiği maddeler.

Sağlığın riske girmesine neden olan kimyasalların hepsi hakkında bilgi sahibi olabilmemiz mümkün değil. Bu durumda kullandığımız – maruz kaldığımız kimyasallar hakkında bilgi sahibi olabileceğimiz bir yol olmalı.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC hakkında ayrıntılara girmeden önce kimyasalların üretimi ile birlikte ilk hazırlanan bilgi formundan bahsedelim.

Tabiki Uluslararası ve ulusal kanunlar yolu ile yapılan düzenlemeler ile kimyasalların üreticilerine, MSDS (Material Safety Data Sheet), Türkçede Malzeme Güvenlik Bilgi Formu (GBF) olarak bilinen ve kimyasal maddelerin güvenli kullanımı, depolanması, taşınması ve bertarafı başta olmak üzere kimyasal hakkında kapsamlı bilgiler sunan formların hazırlanmasını zorunlu kılmıştır.

Türkiye’de, MSDS’lerin hazırlanması ve sunulması, “Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik” kapsamında zorunludur. Bu belgeler, sertifikalı kimyasal değerlendirme uzmanları tarafından hazırlanmalıdır.

Peki… Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS içeriğinde olmazsa olmaz bilgiler nelerdir? İnceleyelim.

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS Genel İçeriği

Kimyasalın Tanımı: Ürün adı, CAS Kayıt Numarası ve formül bilgileri.
Tehlike Tanımları: Kimyasalın potansiyel sağlık ve güvenlik riskleri.
İlk Yardım Önlemleri: Maruziyet durumunda uygulanacak ilk yardım prosedürleri.
Yangınla Mücadele: Yangın durumunda alınması gereken önlemler ve uygun söndürücüler.
Kazara Yayılma Önlemleri: Dökülme veya sızıntı durumunda alınacak önlemler.
Elleçleme ve Depolama: Kimyasalın güvenli elleçlenmesi ve depolanması için öneriler.
Maruz Kalma Kontrolleri ve Kişisel Korunma: Kişisel koruyucu ekipman kullanımı ve maruziyet sınırları.
Fiziksel ve Kimyasal Özellikler: Kimyasalın temel fiziksel ve kimyasal özellikleri.
Kararlılık ve Tepkime: Kimyasalın kararlılığı ve tepkimeye girebileceği maddeler.
Toksikolojik Bilgiler: Kimyasalın sağlık üzerindeki etkileri.
Ekolojik Bilgiler: Kimyasalın çevre üzerindeki etkileri.
Bertaraf Etme Bilgileri: Atık yönetimi ve bertaraf yöntemleri.
Taşımacılık Bilgileri: Kimyasalın taşınmasıyla ilgili bilgiler.
Mevzuat Bilgileri: İlgili yasal düzenlemeler ve mevzuat.
Diğer Bilgiler: Ek bilgiler ve referanslar.

CAS Kayıt Numarası, kimyasal bileşikler, moleküler formüller, kimyasal yapılar, genel, sistematik, genel ve ticari adlar dahil olmak üzere maddeler hakkında tüm mevcut verileri birbirine bağlayan net bir tanımlayıcıdır. CAS Kayıt Numarası verilerine bu linkten ulaşabilirsiniz — https://www.cas.org/cas-data/cas-registry

İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları için Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS çalışma sahasında yürütecekleri faaliyetler ve hazırlayacakları evraklar açısından da önem arz eder.

Öncelikle;

Risk Değerlendirmesi: Kimyasal risklerin tanımlanması ve kontrolü.

Eğitim ve Bilinçlendirme: Çalışanların kimyasal güvenlik konularında eğitilmesi.

Acil Durum Hazırlığı: Olası kimyasal kazalara karşı hazırlık planlarının oluşturulması.

Yasal Uyum: İş sağlığı ve güvenliği mevzuatına uyum sağlamak

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS, tabi ki İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları çalışma alanına göre farklı sebep ve durumlarda da kullanılabilir.

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS haricinde bir de Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından Avrupa Komisyonu’nun iş birliğiyle geliştirilen bir proje ile oluşturulan Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC mevcuttur.

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS ve Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC içerikleri benzer de olsa birbirlerinden ayrı bilgi formlarıdır.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC Nedir?

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC , işyerlerinde kimyasal maddelerin güvenli kullanımını teşvik etmek amacıyla oluşturulmuş standartlaştırılmış bilgi formlarıdır. Bu kartlar, işçilerin ve iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin kimyasallar hakkında hızlı ve anlaşılır bilgilere erişimini sağlar. Yani İşyeri Hekimi ve İş güvenliği Uzmanları için önemli bir yardımcıdır.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC ‘ler, kimyasal güvenliğin sağlanmasında kritik bir rol oynar. İşyerlerinde bu kartların etkin kullanımı, hem çalışanların sağlığını korur hem de olası kazaların önlenmesine katkı sağlar.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC‘lerin İş Sağlığı ve Güvenliğindeki Önemi

Standartlaştırılmış Bilgi Sunumu: ICSC‘ler, kimyasal maddelerle ilgili sağlık ve güvenlik bilgilerini açık ve anlaşılır bir biçimde sunar. Bu sayede, işçiler ve iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri, kimyasalların potansiyel tehlikeleri hakkında hızlıca bilgi edinebilir.
Eğitim ve Bilinçlendirme: ICSC‘ler, çalışanların kimyasal maddelerin güvenli kullanımı konusunda eğitilmesinde etkili bir araçtır. Bu kartlar, işyerlerinde kimyasal güvenlik kültürünün oluşturulmasına katkı sağlar.
Risk Değerlendirmesi ve Önleyici Tedbirler: ICSC‘ler, kimyasal maddelerin risk değerlendirmesinde kullanılarak, olası tehlikelerin önceden belirlenmesine ve gerekli önlemlerin alınmasına yardımcı olur. Bu, iş kazalarının ve meslek hastalıklarının önlenmesinde önemli bir adımdır.
Acil Durum Hazırlığı: ICSC‘ler, kimyasal maddelerle ilgili acil durumlarda (örneğin, dökülme, yangın, maruziyet) izlenmesi gereken prosedürleri içerir. Bu bilgiler, hızlı ve etkili müdahaleyi mümkün kılarak, olası zararları en aza indirir.
Uluslararası Uyum ve Erişilebilirlik: ICSC‘ler, farklı dillerde sunularak, küresel iş gücünün kimyasal güvenlik konusunda bilinçlenmesini sağlar. Bu, çok uluslu şirketlerde ve farklı ülkelerde faaliyet gösteren işletmelerde standart bir güvenlik yaklaşımının benimsenmesine olanak tanır.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC Kartlarının İçeriği

Kimyasalın Tanımı: Kimyasalın adı, CAS Kayıt Numarası ve diğer tanımlayıcılar.
Tehlike Tanımları: Kimyasalın potansiyel sağlık ve güvenlik riskleri.
Maruziyet Kontrolleri: Kişisel koruyucu ekipman kullanımı ve mühendislik kontrolleri.
İlk Yardım Önlemleri: Maruziyet durumunda uygulanacak ilk yardım prosedürleri.
Yangınla Mücadele: Yangın durumunda alınması gereken önlemler ve uygun söndürücüler.
Saklama ve Taşıma: Kimyasalın güvenli saklanması ve taşınması için öneriler.
Atık Yönetimi: Kimyasal atıkların uygun şekilde bertaraf edilmesi yöntemleri

MSDS – ICSC Benzer Noktaları

Kimyasal Güvenlik Bilgisi Sağlama: Her iki belge de kimyasal maddelerin tehlikeleri, güvenli kullanım yöntemleri ve acil durum önlemleri hakkında bilgi sunar.

İş Sağlığı ve Güvenliği: Çalışanların kimyasal maddelerle güvenli bir şekilde çalışmasını sağlamak amacıyla kullanılırlar.

Uluslararası Kullanım: Her iki belge de farklı ülkelerde ve dillerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır.

MSDS – ICSC Farklılıkları

Özellik	MSDS (Malzeme Güvenlik Bilgi Formu)	ICSC (Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartı)

Hazırlayan Kuruluş

Kimyasal madde üreticileri veya tedarikçileri tarafından hazırlanır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) ve Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) tarafından hazırlanır.

Amaç

Kimyasalın tüm yaşam döngüsü boyunca (üretim, taşıma, kullanım, bertaraf) güvenliğini sağlamak.

Çalışanlara, kimyasal maddelerin güvenli kullanımı konusunda özlü ve anlaşılır bilgi sunmak.

İçerik Detayı

Genellikle 16 başlık altında detaylı bilgi içerir (örneğin, fiziksel ve kimyasal özellikler, toksikolojik bilgiler).

Daha kısa ve öz bilgiler sunar; genellikle tek sayfa halinde hazırlanır.

Hedef Kitle

İşverenler, güvenlik uzmanları ve düzenleyici kurumlar.

Doğrudan çalışanlar ve işyeri düzeyindeki kullanıcılar.

Yasal Zorunluluk

Birçok ülkede yasal olarak bulundurulması zorunludur.

Yasal zorunluluk olmayabilir; tamamlayıcı bilgi kaynağı olarak kullanılır.

Dil ve Format

Üretici tarafından belirlenir; teknik dil içerebilir.

Standartlaştırılmış formatta ve sade bir dilde hazırlanır; farklı dillere çevrilmiştir.

Güncellenme Sıklığı

Üretici tarafından belirlenir; genellikle yeni bilgi ortaya çıktığında güncellenir.

Uluslararası uzmanlar tarafından düzenli olarak gözden geçirilir ve güncellenir.

MSDS ve ICSC belgeleri, kimyasal güvenlik yönetiminde birbirini tamamlayan araçlardır. MSDS‘ler daha kapsamlı ve detaylı bilgi sunarken, ICSC‘ler çalışanların hızlı ve kolay erişebileceği özlü bilgiler sağlar. İşyerlerinde her iki belgenin birlikte kullanılması, kimyasal güvenliğin etkin bir şekilde sağlanmasına katkı sağlar.

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC ‘ler, farklı ülkelerdeki işçilerin anlayabileceği şekilde çeşitli dillere çevrilmiştir. Bu, küresel iş gücünün kimyasal güvenlik konusunda bilinçlenmesini sağlar.

İşyeri Hekimi ve İş güvenliği Uzmanları Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) – Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartlarına bu linkten ulaşabilirler — https://chemicalsafety.ilo.org/dyn/icsc/showcard.home

İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları

Yasal düzenlemeler konunun asıl sorumlusu ve muhatabı olarak işvereni göstermektedir. Lakin işin profesyonelleri olan İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları aldıkları eğitim ve yasal danışman olma sorumluluğu ile kimyasallar konusuna gerekli özeni göstermelidirler.

İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları sorumluluk sahalarında yaptıkları incelemeler ve saha gözlemleri yolu ile tecrübelerini, bilgilerini, uyarı ve eğitimler yolu ile işveren vee çalışanlarla paylaşmalıdırlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

İşveren, kimyasal maddelerle çalışmalarda, çalışanların bu maddelere maruziyetini önlemek, bunun mümkün olmadığı hallerde en aza indirmek ve çalışanların bu maddelerin tehlikelerinden korunması için gerekli tüm önlemleri almakla yükümlüdür. (Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik – İşverenin yükümlülükleri Madde 5 – 1)

İşveren, işyerinde tehlikeli kimyasal madde bulunup bulunmadığını tespit etmek ve tehlikeli kimyasal madde bulunması halinde, çalışanların sağlık ve güvenliği yönünden olumsuz etkilerini belirlemek üzere, 29/12/2012 tarihli ve 28512 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği hükümlerine uygun şekilde risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18709&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 İşverenin yükümlülükleri Risk değerlendirmesi Madde 6 – 1 )

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) – Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları https://chemicalsafety.ilo.org/dyn/icsc/showcard.home

⭐️⭐️ Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18709&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18709&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Zararlı Maddeler ve Karışımlara İlişkin Güvenlik Bilgi Formları Hakkında Yönetmelik https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/12/20141213-1.htm

⭐️⭐️ Hindistan, işçilerin sağlık ve güvenliğini korumak için Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartlarını benimsiyor https://indianchemicalregulation.com/tr/india-adopts-the-international-chemical-safety-cards-to-protect-workers-health-and-safety/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca,

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği18 Nisan 2025

13 Nisan 2025

Eyvah Reçine Cildimi Yakıyor Ne Yapmalıyım?

Reçine; ağaçlardan, özellikle çamgillerden elde edilen viskoz, yapışkan ve genellikle sarımtırak renkli bir maddedir.

Endüstriyel üretimde, marangozlukta, sanat çalışmalarında ve geleneksel yöntemlerde sıkça kullanılır.

Reçinenin Cilde Etkisi

Reçine temasında meydana gelen olası cilt reaksiyonları şunlardır:

Ciltte yapışma ve hava almama: Kuruyan reçine cilt üzerinde tabaka oluşturarak hava almayı engeller ve tahrişi artırır.

Termal Yanıklar: Reçine eritilerek kullanıldığında yüksek sıcaklık içerir. Cilde teması halinde 1. ve 2. derece yanık oluşabilir.

Kimyasal Tahriş: Özellikle epoksi reçineler, çözücüler içerir. Bu maddeler cildi tahriş eder, kızarıklık, kaşıntı, şişlik ve kabarcıklara neden olabilir.

Alerjik Kontakt Dermatit: Bazı bireylerde bağışıklık sistemi reçineye alerjik reaksiyon gösterebilir.

Eğer elinize reçine bulaştıysa ve yanma hissi oluştuysa, aşağıdaki adımları uygulamanız çok önemlidir.

Aşağıda yer alan tarifler bilgi amaçlıdır. Hekiminize muayene olmadan – danışmadan kesinlikle kullanmamakısınız. Unutmayın her insanın vücudunun ihtiyacı olan tedavi – takviye farklı olabilceği gibi kullanılacak miktarlar – dozlar da farklıdır. Bu farklılıklara göre size en uygun yolu ve dozu önerecek olan hekiminizdir.

🛑 🛑 🛑 İlk Temas Anında Yapılması Gerekenler 🛑 🛑 🛑

Reçine cilde temas ettiğinde hızlı ve doğru hareket etmek çok önemlidir:

Panik Yapmayın İlk tepki genellikle paniktir. Ancak hızlı ve bilinçli bir müdahale hasarı azaltır.

🚿 🚿🚿🚿🚿 Reçineyi Ciltte Soğutun (Sıcaksa) 🚿 🚿🚿🚿🚿

Sıcak reçine temas ettiyse

Ellerinizi soğuk (buz gibi olmayan) akan su altında 10-15 dakika tutun.
Reçineyi çözücü madde kullanmadan önce su ve sabunla temizlemeye çalışın.
Özellikle ılık su ve yağ çözücü bir sabun (örneğin bulaşık deterjanı) etkili olabilir.
Ovmayın! Cildi tahriş edebilirsiniz.
Soğutma, ısıyı uzaklaştırır ve dokuların daha fazla zarar görmesini engeller.

Reçineyi Temizlemeye Çalışın

Soğuyan reçine ciltte kuruyabilir. Temizleme süreci önemlidir

Zorlamayın: Donmuş reçineyi soymaya çalışmak cilde zarar verir.
Temiz bir gazlı bezle silin.

Epoksi reçine ise:
- Aseton (cilt için tahriş edici olabilir), alkol (izopropil alkol önerilir) ya da bitkisel yağ (zeytinyağı, hindistan cevizi yağı) ile reçineyi çözebilirsiniz.
Doğal reçine (çam reçinesi) ise:
- Zeytinyağı, terebentin yağı ya da alkol etkili olur.
Ellerinizi sabun ve ılık su ile iyice yıkayın.

⚠️⚠️⚠️ Asla tiner, aseton, çamaşır suyu gibi sert kimyasalları doğrudan cilde uygulamayın! ⚠️⚠️⚠️

❄️❄️❄️ Yanma Hissi Varsa Soğuk Kompres Uygula ❄️❄️❄️

Temiz bir bez ya da havluya sarılmış buz torbasını (direkt buz değil) 10-15 dakika boyunca uygulayabilirsiniz.
Bu hem yanmayı hafifletir hem de ciltteki iltihabi tepkiyi azaltır.

💊 💊 💊 💊 💊 Cilt Bakımı Uygula 💊 💊 💊 💊 💊

Aloe Vera Jel – Ciltte serinletici, yatıştırıcı ve hücre yenileyici etkisi vardır.
Lavanta Yağı – Antiseptik ve antienflamatuvar özellikleri nedeniyle hafif yanıklarda kullanılabilir.
Bal – Doğal bir antibakteriyel olan bal, hafif yanıklarda koruyucu tabaka oluşturur ve iyileşmeyi hızlandırır.
Panthenol içerikli krem (Bepanthen gibi) ya da nemlendirici bir losyon sürerek cildin iyileşmesine destek olabilirsiniz.

🚨🚨 Alerjik Reaksiyon veya Kimyasal Yanık Belirtileri Varsa Hekiminize Danışın 🚨🚨

Aşağıdaki durumlarda vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız

Gözle temas
Yanık genişse veya derinse
Şiddetli ağrı varsa ve geçmiyorsa
Şiddetli kızarıklık, Kabarcıklar açılmış ve iltihaplanmışsa
Ciltte dökülme ya da sızıntı
Alerjik reaksiyonlar sistemik hale gelmişse (nefes darlığı, dudaklarda şişme gibi)
Reçine çıkarılamıyorsa

İyileşme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Bölgeyi nemli tutun: Cilt iyileşmesi için nem önemlidir. Bepanthen, Madecassol gibi onarıcı kremler kullanılabilir.
Güneşten koruyun: Yanık izlerinin kalmaması için bölgeyi güneşten koruyun.
Kabukları soymayın.
Bol su için: Cilt sağlığı için hidrasyon gereklidir.

Uzun Vadeli Cilt Zararları

Cilde sık temas eden reçineler zamanla şu sorunlara yol açabilir

Kronik dermatit
Ciltte lekelenme veya kalıcı pigment bozuklukları
Duyarlılık gelişmesi (allerjik reaksiyonlar artabilir)
Doku hasarı ve iz oluşumu

Önleme Yöntemleri

Eldiven Kullanın: Isıya ve kimyasallara dayanıklı koruyucu eldivenler kullanın.
İyi havalandırılmış ortamda çalışın.
Cilt teması halinde ilk yardım malzemelerini el altında bulundurun.
Kılavuzları okuyun: Epoksi veya polimer reçineler kullanıyorsanız üretici talimatlarını dikkate alın.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Antik çağlarda yanık tedavisi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23888738/

⭐️⭐️ İnşaat kaplamasındaki epoksi kimyasallarına cilt maruziyeti, gözlem, görüşme ve ölçümlerle değerlendirildi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30259537/

⭐️⭐️ Epoksi bileşiklerinden kaynaklanan mesleki cilt hastalıkları. Epoksi reçine bileşikleri, epoksi akrilatlar ve 2,3-epoksipropil trimetil amonyum klorür https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1837196/

⭐️⭐️ Boru yenileme ticaretinde epoksiye cilt maruziyeti – gözlemsel bir çalışma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22578424/

⭐️⭐️ Epoksi reçine bileşiklerinden kaynaklanan mesleki dermatozlar https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2149318/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni13 Nisan 2025

19 Mart 2025

Haydi Ağır Metal Detoksu Yapalım

İnsanın bitmeyen çilesi kimyasallar ve çevresel toksinler…!!

Her gün giderek artan miktarda maruz kalındığını muhakkak biliyorsunuz..

Peki güzel.. Biliyorsunuz da ne yapıyorsunuz?

İçinizden bu soruya ne yanıt verdiğiniz size kalsın.

Paranızla, davranışlarınızla kendinize ne kadar zarar verdiiğinizi hatırlamak üzücü olmuştur.

Kimyasallar ve çevresel toksinlerin neler olduğunu tekrar hatırlatmakta fayda var.

☁️ Hava kirleticileri

Ağır metaller
Araba egzozu
Endüstriyel kimyasallar

💦 Pestisitler ve Herbisitler

Merak edenler için yazının sonunda listesi mevcut.

💉 Ağır metaller

Kurşun
Cıva
Arsenik
Kadmiyum vb gibi

🧴 Plastik Kimyasalları

BPA
Ftalatlar
Mikroplastikler

🧽 Evsel toksinler

Temizlik ürünleri
Kokular
Kozmetikler

🌭 İşlenmiş gıda katkı maddeleri

Koruyucu maddeler
Yapay boyalar
Emülgatörler

⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️ ⬆️

Ana başlıkları bile okuduğunuzda gündelik yaşamda kaçış olmadığını kabul etmek gerekiyor. Lakin yine de biraz gayretle bazılarından uzak durabiliriz.

Gelin birlikte tamamen doğal malzemelerden oluşan bir tarifi hazırlayarak vücudumuza biraz katkı sağlayalım. Unutmayın mucize iksir yoktur. Doğal takviyeler vücudunuzu çalışma sistemine destek olurlar. Tek mucize insanın kendi vücududur.

Ağır Metal Detoks Yağı Tarifi

Malzeme Listemiz:

🌿 1 demet taze kişniş
🌱 2 yemek kaşığı kişniş tohumu
🧄 4 diş sarımsak
🫒 Zeytinyağı (Malzemelerin tamamını kaplayacak kadar)

Hazırlama:

Temiz bir cam kavanoza kişniş, kişniş tohumları ve doğranmış sarımsağı ekleyin.
Malzemelerin üzerini tamamen kaplayacak kadar zeytinyağı dökün.
Kavanozun ağzını kapatıp su dolu bir tencerenin içine yerleştirin.
Suyu kaynatın. Kaynama başlayınca hafif ateşte 1 saatten az olmamak kaydı ile kaynatın ve sonrasında kaynar suyun içinde kavanozun 4 saat demlenmesini bekleyin. (Ne kadar uzun süre kaynarsa o kadar etkili olur.)
Kavanozu dikkatlice çıkarıp soğumaya bırakın.
Yağı süzün ve temiz bir cam şişede saklayın.
Kalan posaları salatanıza her seferinde bir tutam – bir çay kaşığı kadar ilave edebilirsiniz.

Elde Ettiğinizi Yağın Kullanım Şekli:

Doğal bir detoks desteği için salatalarınıza sofraya koyacağınız çiğ sebzelerin üzerine günlük 1 çay kaşığı kadar koyarak tüketin.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Pestisitler

Herbisitler

Pestisit ve Herbisitlerin alıntılandığı adres: Pestisit aktif bileşenleri veritabanı https://ipm.ucanr.edu/home-and-landscape/pesticide-active-ingredients-database/#gsc.tab=0

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni19 Mart 2025

21 Ocak 2025

Karsinojen Ne ki?

Karsinojen – kanser yapıcı (carcinogenesis – ”Kanserleşme süreci” kelimesinden Türkçe’mize eklenmiştir.

Karsinojen – Hücrelerde kanserleşmeye neden olacak mekanizmaları tetikleyen, ağır gen hasarlarına neden olan maddelere ve maruziyetlere denir.

Kanser sebebi sorulduğunda çoğu kişinin aklına ilk olarak “kimyasal” maddeler gelir. Öncelikle her kimyasal karsinojen olmadığı gibi karsinojen maddeler arasında kimyasalların oranı düşünüldüğü kadar da yüksek değildir.

Aşağıdaki pastada şematize edilmiş şekilde kanserin ana nedenleri görebilirsiniz

Yukarıdaki şemada da görüleceği gibi %50 sebep çevresel nedenler olup “kimyasal” karsinojenler ise çevresel nedenlerin sadece bir kısmıdır.

Çevresel nedenlere bağlı kanser gelişimine odaklandığımızda aynı zamanda önlenebilir kanser nedenlerine odaklanmış olacağız. Mesela ilk akla gelen;

Sigara maruziyetini engellemekle akciğer kanserlerinin %90’ını,
Güneşten korunmakla cilt kanserlerinin büyük kısmını,
HPV ve hepatit virüs enfeksiyonlarını engellemekle rahim ağzı ve karaciğer kanserlerinin büyük kısmını,
İşlenmiş gıdalar ve alkolden uzak durulduğunda mide barsak kanserlerininin önemli bir kısmını daha oluşmadan engelleyebiliriz.

Kanserde Çevresel Faktör Ne Demek?

Hücre DNA’sının iç veya dış etkilerle değişimi sonucu kanser oluşur. Eğer kişinin anne ve/veya babasından geçen sebeplerle kansere sebebiyet veren değişimler meydana gelirse bunlara kalıtsal kanserler denir. Geri kalan kanserler dış etkilerle yani çevresel faktörler sonucu oluşur.

Çevresel Kanser Nedenleri

Yaşanılan çevreye bağlı meydana gelen kaçınılamaz maruziyetler (güneşin ultraviyole ışınları, radon gazı, enfeksiyon ajanları vb gibi)
Çalışma ortamından kaynaklanan (maruz kalınan) kimyasallar (asbest, boya ve çözücüler, bazı tarım ilaçları vb gibi)
Yaşam tercihlerine bağlı (kötü beslenme, sigara, fiziksel olarak hareketsiz sedanter yaşam tarzı vb gibi)
Hava kirliliği (dizel motor egzoz dumanı)

Karsinojenlere maruziyet kesin kanser olunacağı anlamına gelmez. Her karsinojen maddenin farklı derecelerde kanser yapma potansiyeli mevcuttur.

Her Sigara İçen Niçin kanser olmuyor?

Herkesin hem fikir olduğu konulardan biri de sigaranın akciğer kanserine sebep olduğudur. Çevrenizden hemen tersine örnekler duyacaksınız.

”Bir tanıdık 60 yıl sigara içti de ne kanser oldu ne de ciğerlerinden hasta oldu”

”Benim ….. yakınım 12 yaşından beri sigara içer halı saha maçında da bizden iyi koşuyor”

Bu örnekleri çoğaltmak mümkün lakin unutmayın ki ölenler konuşamadığı gibi ölenin ardından da konuşulmuyor.

Karsinojenlerin hücrenin DNA’sına hasar verdiğini yukarıda yazmıştım. Tüm canlılar ve hücreleri yaşam savaşı içerisinde sonuna kadar mücadele ederler. Karsinojen bir madde ”sigara” vücuda girdiğinde hücrenin DNA’sına zarar vermeye başladığı andan itibaren de hücre içerisinde DNA tamir mekanizmaları harekete geçer. Sigara içeriğindeki karsinojen kimyasallar hep aynı olsa da ve herkese hep aynı zararlı etkileri yapsalar da herkesin DNA tamir mekanizması birbirinden farklı çalışmaktadır.

Aziz Sancar ve ekibinin dünya genelinde büyük yankı uyandıran karsinojenlere bağlı DNA hasarını haritalandırmasını merak edenler okuyabilir (yazının üzerini tıklamanız yeterli)

DNA tamir sistemi kişiden kişiye farklı kapasite ve yetkinlikte olduğu için bazı kişiler kansere daha meyillidir.

Nasıl ve Kimler Karsinojenik Kararı Veriyor?

Kansere neden olan etkenleri bulabilmenin en zor tarafı, nedenin insan üzerindeki etkisini, insan üzerinde denemeden bumaya çalışmaktan gelmektedir.

Bu sebeple;

Şüphelenilen bir nedenin karsinojen olup olmadığını anlayabilmek için hücre kültürü ve hayvan çalışmaları gereklidir.

Maddenin karsinojen olup olmadığı her zaman laboratuvar çalışmalarında net olarak belirlenemeyebilir. Lakin insanlarda karsinojen sınıfına alınmış tüm kimyasallar laboratuvarda hayvanlarda kansere neden olmuştur.

Unutulmaması gereken laboratuvar hayvanları ile insanların fizyolojileri aynı değildir. Bu sebeple etkenlere verdikleri biyolojik yanıtlar da farklı omaktadır.

Yine hayvanların maruz bırakıldığı dozlar insanların karşılaştıklarından oldukça yüksektir. Bu dozlarda karsinojenik etki olması daha düşük dozlarda olacağı anlamına da gelmemektedir. Bu da ilgili etken hakkında kesin bir yargıya varılmasını zorlaştırmaktadır.

Maruz kalınan yol da çok önemlidir. Solunum yolu ile maruziyet ile deri yoluyla maruziyet sonrası etki de çok farklı olacaktır.

Hayvanlarda yüksek dozlarda kansere yol açan bir etken insanda da kanser sebebi sayılmasındaki soru işareti..”Hangi dozlarda karsinojen olduğunu bilmenin mümkün olmamasıdır” Bu sebeple hayvanlarda karsinojen olan etkenlerle maruziyeti mümkün ise kesmek değilse en aza indirmek gerekir.

İnsanlarla Kanser Çalışması Yapılıyor mu?

Evet yapılıyor… Lakin filmlerde gördüğünüz gibi canavarca deneyler yaparak değil elbet..

Epidemiyolojik çalışmalar yolu ile insanlarda kanser çalışması yapılmaktadır.

Epidemiyolojik Çalışma Nedir

Toplumu, toplumun içerisinde bir bölümü hedeflenen doğrultuda inceleyerek – takip ederek hangi faktörlerin araştırılan kanser ile ilişkili olduğunu belirlemektir.

Her ne kadar elde edilen veriler faydalı olsa da insanların yaşamı içerisinde çok farklı çeşit ve sayıda etkene maruz kalmaları net bir sonuca ulaşılmasına engel olmaktadır. İnsan ömrünün uzunluğu yine karsinojene maruziyet ve kanserleşmenin uzun yıllarda oluşması ilgili etken hakkında kesin yargıya varımasının önünde ciddi engellerdir.

Her ne kadar sürerse sürsün elde edilen veriller tasniflenerek etkenler karsinojenlik açısından sınıflandırılır.

Güçlü kanıtların varlığında etken – madde “karsinojen” olarak sınıflandırılır.

Kanıtlar tartışmalı ise “muhtemel karsinojen” olarak tanımlanır.

Karsinojen etkenler üzerine çalışma yapan birçok ulusal ve uluslararası kuruluş vardır.

Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) bir bölümü olan Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC), Dünya Sağlık Örgütü’ne üye tüm ülkelerin ortak kabul ettiği bir kuruluştur.

Kanser Araştırmaları Uluslararası Ajansı (International Agency for Research on Cancer = IARC)

Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) kanser nedenlerini ve karsinojenleri belirlemek ana hedeflerinden biridir. Karsinojenlerin sınıflandırılması için oluşturduğu sistem en yaygın kullanıma. sahiptir.

Kanser Yapma Potansiyeline Değerlendirme

Grup 1: İnsanlar için karsinojen
Grup 2A: İnsanlar için muhtemelen / büyük ihtimalle karsinojen
Grup 2B: İnsanlar için kansinojen olma ihtimali var
Grup 3: İnsanlarda karsinojen olarak sınıflandırılamaz, çalışmalarla bunun gösterilmesi lazım
Grup 4: Muhtemelen insanlar için karsinojen değildir

Hayatınızın her anında maruziyetlerinize dikkat etmeli ve mümkün olduğunca engellemelisiniz.

Unutmayın ki maruz kalmak kesin kanser olacağınız anlamına gelmemektedir. Maruziyetin süresi, miktarı ve kişisel genetik özellikleriniz de kanser gelişiminde etkili belirleyiciler olduğu hatırlanmalıdır.

Aşağıdaki tablo ve sonrasında bulunan listeyi inceleyerek yaşamınız içerisinde maruz kaldıklarınızın kanser riskinizi artırıp artırmadığını öğrenebilirsiniz

İnsanlar İçin Bilinen Karsinojenler

Kanser Araştırmaları Uluslararası Ajansı – IARC Listesi

Grup 1: İnsanlar İçin Karsinojen

Acetaldehyde – asetaldehit (alkollü içkilerden)
Acheson process – acheson süreci (mesleki maruziyetle ilişkili)
Aflatoxins – aflatoksinler
Alcoholic beverages – alkollü içecekler
Aluminum production – alüminyum üretimi
4-Aminobiphenyl – 4-aminobifenil
Areca nut – areca somunu
Aristolochic acid – aristoloşik asit (ve ihtiva eden bitkiler)
Arsenic and inorganic arsenic compounds – arsenik ve inorganik asit bileşikleri
Asbest (tüm formları) ve asbest içeren mineral maddeler ( talk = pudra veya vermikülit gibi )
Auramine production – auramin üretimi
Azathioprine – azatioprin
Benzene – benzen
Benzidine and dyes metabolized to benzidine – benzidin ve benzidine metabolize boyalar
Benzo[a]pyrene (2017 yılına ait çalışmalarda elektronik sigarada bu madde tespit edilmiştir)
Beryllium and beryllium compounds – berilyum ve berilyum bileşikleri
Betel quid, with or without tobacco – betel gzı, tütünlü veya tütünsüz
Bis(chloromethyl)ether and chloromethyl methyl ether (technical-grade) – Bis (klorometil) eter ve klorometil metil eter
Busulfan – busulfan
1,3-Butadiene – 1,3-Bütadien
Cadmium and cadmium compounds – Kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri
Chlorambucil – Klorambusil
Chlornaphazine – Klornapazin
Chromium (VI) compounds – Krom (VI) bileşikleri
Clonorchis sinensis – klonorşiz sinezi (enfeksiyon ile) aynı zamanda Çin karaciğeri kurdu olarak da bilinir
Coal – kömür, ev içi yanmadan kaynaklı kapalı emisyonlar
Coal gasification – kömür gazına maruziyet
Coal-tar – kömör katranı, kok kömür üretimi
Cyclophosphamide – siklofosfamid
Cyclosporine – siklosporin
1,2-Dichloropropane – 1,2-dikloropropan
Diethylstilbestrol – dietilstilbestrol
Engine exhaust, diesel – dizel motor egzozu
Epstein-Barr virus – Ebsttein bar virüsü EBV (enfeksiyon ile)
Erionite – eriyonit
Ethanol in alcoholic beverages – alkollü içeceklerde etanol
Ethylene oxide – etilen oksit
Etoposide – etoposid
Fission products, including strontium-90 – Stronsiyum-90 dahil olmak üzere fisyon ürünleri
Fluoro-edenite fibrous amphibole – fluoro-edenite lifli amfibol
Formaldehyde – formaldehit
Haematite mining (underground) – Hematit madenciliği (yeraltı)
Helicobacter pylori (infection with) – Helicobacter pylori (enfeksiyon ile)
Hepatitis B virus (chronic infection with) – Hepatit B virüsü (kronik enfeksiyon ile)
Hepatitis C virus (chronic infection with) – Hepatit C virüsü (kronik enfeksiyon ile)
Human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) (infection with) – insan immün yetmezlik virüsü tip 1 (HIV-1) (enfeksiyon ile)
Human papilloma virus (HPV) types 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 (infection with) (Note: The HPV types that have been classified as carcinogenic to humans can differ by an order of magnitude in risk for cervical cancer) – insan papilloma virüsü (HPV) tip 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 (enfeksiyon ile birlikte) (Not: İnsanlar için karsinojen olarak sınıflandırılan HPV tipleri, rahim ağzı (serviks) kanseri riski büyüklük sırasına göre)
Human T-cell lymphotropic virus type I (HTLV-1) (infection with) – insan T hücresi lenfotropik virüs tip 1 (HTLV-1) (enfeksiyon ile)
Ionizing radiation (all types) – iyonize radyasyon (her tip)
Iron and steel founding (workplace exposure) – demir ve çelik kurucu (iş yerinde maruz kalma)
Isopropyl alcohol manufacture using strong acids – izopropil alkol, güçlü asitler kullanılarak imal edilir
Kaposi sarcoma herpesvirus (KSHV), also known as human herpesvirus 8 (HHV-8) (infection with) – insan herpesvirüs 8 (HHV-8) olarak da bilinen kaposi sarkomu herpes virüsü (KSHV) (enfeksiyon ile)
Leather dust – deri tozu
Lindane – lindan
Magenta production – macenta üretimi
Melphalan – melfalan
Methoxsalen (8-methoxypsoralen) plus ultraviolet A radiation, also known as PUVA – metoksalen (8-metoksipüralen) artı ultraviyole A ışını, ayrıca PUVA olarak da bilinir
4,4′-Methylenebis(chloroaniline) (MOCA) – 4,4′-Metilenbis (kloroanilin) (MOCA)
Mineral oils, untreated or mildly treated – Mineral yağlar, işlenmemiş veya hafifçe işlenmiş
MOPP and other combined chemotherapy including alkylating agents – MOPP ve alkilleyici maddeler de dahil olmak üzere diğer kombine kemoterapi
2-Naphthylamine – 2-Naftilamin
Neutron radiation – Nötron radyasyonu
Nickel compounds – Nikel bileşikleri
N’-Nitrosonornicotine (NNN) and 4-(N-Nitrosomethylamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanone (NNK) – N’-Nitrosonornikotin (NNN) ve 4- (N-Nitrosomethylamino) -1- (3-pyridyl) -l-butanone (NNK)
Opisthorchis viverrini (infection with), also known as the Southeast Asian liver fluke – Opisthorchis viverrini (enfeksiyon ile), aynı zamanda Güneydoğu Asya karaciğer kurdu olarak da bilinir
Outdoor air pollution (and the particulate matter in it) – Dış hava kirliliği (ve içerisindeki partiküler madde)
Painter (workplace exposure as a) – boyacılık (olarak işyerinde maruz kalma)
3,4,5,3′,4′-Pentachlorobiphenyl (PCB-126)
2,3,4,7,8-Pentachlorodibenzofuran
Phenacetin (and mixtures containing it) – fenasetin (ve karışımları içeren karışımlar)
Phosphorus-32, as phosphate – fosfor-32, fosfat olarak
Plutonium – plütonyum
Polychlorinated biphenyls (PCBs), dioxin-like – dioksin benzeri poliklorlu bifeniller
Processed meat (consumption of) – işlenmiş et (tüketim)
Radioiodines, including iodine-131 – radyoiyodinler, iyot-131 dahil
Radionuclides, alpha-particle-emitting – radyonüklidler, alfa parçacık yayan
Radionuclides, beta-particle-emitting – radyonüklidler, beta partikül yayan
Radium-224 and its decay products – Radyum-224 ve bozunma ürünleri
Radium-226 and its decay products – Radyum-226 ve bozunma ürünleri
Radium-228 and its decay products – Radyum-228 ve bozunma ürünleri
Radon-222 and its decay products – Radyum-222 ve bozunma ürünleri
Rubber manufacturing industry – kauçuk imalat sanayi
Salted fish (Chinese-style) – tuzlu balık (Çin usulü)
Schistosoma haematobium (infection with) – şistozoma hematobium (enfeksiyon ile)
Semustine (methyl-CCNU) – semustin (metil-CCNU)
Shale oils – şist yağları
Silica dust, crystalline, in the form of quartz or cristobalite – silika tozu, kristal, kuvartz veya kristobalit şeklinde
Solar radiation – güneş radyasyonu
Soot (as found in workplace exposure of chimney sweeps) – Kurum (baca artıklarının iş yerinde bulunması gibi)
Sulfur mustard – kükürt hardal
2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-para-dioxin
Thiotepa
Thorium-232 and its decay products – Toryum-232 ve bozunma/çürüme ürünleri
Tobacco, smokeless – tütün, dumansız
Tobacco smoke, secondhand – sigara pasif içicilik
Tobacco smoking – sigara (her türlü tütün ve tütün ürünü)
ortho-Toluidine – orto-Toluidin
Treosulfan – treosülfan
Trichloroethylene – trikloroetilen
Ultraviolet (UV) radiation, including UVA, UVB, and UVC rays – UVA, UVB ve UVC ışınlarını da içeren ultraviyole (UV) ışınım
Vinyl chloride – vinil klorür
Wood dust – tahta tozu
X- and Gamma-radiation – X ve Gama radyasyonu

Grup 2A: İnsanlar İçin Muhtemelen / Büyük İhtimalle Karsinojen

Acrylamide
Adriamycin (doxorubicin)
Androgenic (anabolic) steroids
Art glass, glass containers, and press ware (manufacture of)
Azacitidine
Biomass fuel (primarily wood), emissions from household combustion
Bischloroethyl nitrosourea (BCNU), also known as carmustine
Captafol
Carbon electrode manufacture
Chloral
Chloral hydrate
Chloramphenicol
alpha-Chlorinated toluenes (benzal chloride, benzotrichloride, benzyl chloride) and benzoyl chloride (combined exposures)
1-(2-Chloroethyl)-3-cyclohexyl-1-nitrosourea (CCNU)
4-Chloro-ortho-toluidine
Chlorozotocin
Cisplatin
Cobalt metal with tungsten carbide
Creosotes
Cyclopenta[cd]pyrene
DDT (4,4′-Dichlorodiphenyltrichloroethane)
Diazinon
Dibenz[a,j]acridine
Dibenz[a,h]anthracene
Dibenzo[a,l]pyrene
Dichloromethane (methylene chloride)
Diethyl sulfate
Dimethylcarbamoyl chloride
1,2-Dimethylhydrazine
Dimethyl sulfate
Epichlorohydrin
Ethyl carbamate (urethane)
Ethylene dibromide
N-Ethyl-N-nitrosourea
Frying, emissions from high-temperature
Glycidol
Glyphosate
Hairdresser or barber (workplace exposure as) – kuaförlük veya berberlik (meslek olarak)
Human papillomavirus (HPV) type 68 (infection with)
Indium phosphide
IQ (2-Amino-3-methylimidazo[4,5-f]quinoline)
Lead compounds, inorganic – kurşun bileşikleri, inorganik
Malaria (caused by infection with Plasmodium falciparum) – sıtma
Malathion
Merkel cell polyomavirus (MCV)
5-Methoxypsoralen
Methyl methanesulfonate
N-Methyl-N´-nitro-N-nitrosoguanidine (MNNG)
N-Methyl-N-nitrosourea
Nitrate or nitrite (ingested) under conditions that result in endogenous nitrosation
6-Nitrochrysene
Nitrogen mustard
1-Nitropyrene
N-Nitrosodiethylamine
N-Nitrosodimethylamine
2-Nitrotoluene
Non-arsenical insecticides (workplace exposures in spraying and application of)
Petroleum refining (workplace exposures in)
Pioglitazone
Polybrominated biphenyls (PBBs)
Procarbazine hydrochloride
1,3-Propane sultone
Red meat (consumption of) – yoğun kırmızı et tüketimi
Silicon carbide whiskers
Styrene-7,8-oxide
Teniposide
Tetrachloroethylene (perchloroethylene)
Tetrafluoroethylene
Trichloroethylene
1,2,3-Trichloropropane
Tris(2,3-dibromopropyl) phosphate
Very hot beverages (above 65 degrees Celsius) – çok sıcak içecekler (65 derecenin üstü)
Vinyl bromide

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ AZİZ SANCAR – Sigara dumanı kanserojeni benzo[a]pirenin neden olduğu DNA hasarının insan genomu çapında onarım haritası https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1706021114

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni21 Ocak 2025

24 Kasım 2024

Fitalat’ lardan ve Bisfenol’ lerden Korunun

FİTALATLAR

Fitalatlar renksiz, kokusuz, yüksek kaynama noktasına (280-400°C), düşük uçuculuğa ve düşük suda çözünebilme kapasitesine sahip yağ benzeri sıvılardır.

Yapıştırıcıların, kozmetiklerin, kokuların (fragnance), boyaların, yazıcı mürekkeplerinin ve daha birçok endüstriyel ürünün yapısında bulunmakta ve doğada çok yavaş yok olmaktadır

Fitalatlara maruziyet; oral, dermal, inhalasyon ve intravenöz yollarla olmaktadır.

İdrarda fitalat bulunması bu etkene maruz kalındığının belirtisidir. Özellikle kadınların idrarlarındaki çoklu fitalat metabolitlerinden sıklıkla parfüm ve kozmetikler sorumludur.

Fitalat ve çevresel fenollerin sıklıkla obezite, baş ağrısı, öksürük ve kaşınmaya neden olduğu bilinmektedir. Bunu yanı sıra endometriyozise ve sperm motilitesinde azalmalara neden olur.

Fitalatlar insan vücudunun içine solunum (inhalasyon) yoluna oranla daha çok deri yoluyla (transdermal yol 10 – 20 kat fazla) girmektedir.

Lakin yine de ortamda bulunan fitalat ve fitalat metabolitleri çocukluk çağında astım (Özellikle ev tozları ve PVC yüzey kaplamalarının astım vakalarıyla ilişkilidir.)ve hırıltılı solunum gibi alerjik hastalıklarla yakından ilişkilidir.

Çocuklarda yapılan bir çalışmada; idrarlarında fazla miktarda fitalat ve metabolitleri oanların akciğer fonksiyonlarının düşük olduğu bulunmuştur.

Kısa süreli fitalat maruziyetlerinde; düşük fitalat konsantrasyonlarını kan serumundan ölçebilirken,

Uzun süreli fitalat maruziyetlerinde; maruz kalınan yüksek düzeydeki konsantrasyonlar idrar fitalat metabolitleri yolu ile ölçülebilir.

BİSFENOL A (BPA)

Plastiğin esnek olmasını sağlayan bisfenol A, fitalat gibi kimyasal maddeler gıdaların plastik kapta veya koruyucuda ısıtılması sırasında yiyeceklere geçebilmektedir.

Özellikle günümüzde yaygın kullanılan mikrodalga fırınlarında kullanım talimatı olarak yiyeceklerin ısıtılması sırasında üzerlerinin plastik koruyucularla kapatılması gerektiği yazmaktadır. Bu plastik koruyucular çok sakıncalıdır. Çünkü ısınma sırasında kapağın altında meydana gelen yoğunlaşmada fitalatlar bulunabilir ve bunlar damlacıklar içerisinde yiyeceğe damlayabilir.

Texas Üniversitesi tarafından yapılan bir araştırmada;

455 plastik kap incelendi. % 70’inde hormon bozucu kimyasallar bulundu.

Aynı araştırmada aynı ürünler mikrodalga fırınlarda kullanıldığında hormon bozucu kimyasalların oranının yüzde 95’ e çıktığı bildirildi. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

Özelikle dikkat çekici bir bulgu da üzerinde Bisfenol A (BPA) yoktur uyarısı bulunan plastik kaplarda bile östrojen aktivitesinin varlığının yanı sıra biyolojik tehlike – aktivite oranlarının daha yüksek olmasıydı.

Gün içerisinde en çok, alışveriş fişleri temasıyla Bisfenol A (BPA) ‘ya maruz kalındığı belirtilmektedir.

Yapılan bir araştırmaya göre 5 saniye boyunca alışveriş fişini elinde tutan bir insanın maruz kalacağı BPA düzeylerinin 0.2-6 μg (ortalama 1μg) düzeylerinde olduğu bulunmuştur.

Bisfenol A (BPA) lipofilik (yağda emilen) bir bileşendir.

El terli, kremli veya yağlı ise maruziyetin 10 kat fazla olduğu belirenmiştir.

Bu hesapla özellikle kasiyer olarak çalışanların, ön muhasebe elemanlarının (günde 10 saat alışveriş fişlerine temas edenlerin) yüksek düzeyde Bisfenol A (BPA) ’ya maruz kaldığı ve bu fişlerin herhangi bir yağlı el bakım ürünü uygulanmış deri ile teması sonucunda deriden vücudun içine (transdermal) geçişin 100 kat kadar artması söz konusudur.

Yüksek düzeydeki Bisfenol A (BPA) maruziyetinin sitotoksik ve DNA’ya hasar verici etkileri olduğu

Düşük dozlardaki Bisfenol A (BPA) maruziyetinin ise kemik gelişimini engelleyici ve göğüs kanseri oluşumuna sebep olduğu bilinmektedir.

Bisfenol A (BPA)’ lar osteoblast olma yönünde farklılaşması gereken kök hücrelerinin, yağ hücresi olarak değişmesine neden olarak kemik gelişimini engellemektedir.

Plastik Kapların Hepsinde Hormon Bozucu Kimyasallar Var

Bisfenoller ve fitalatlar ağız yolu ile alındıklarında glukorinidasyon veya sülfasyonu da içeren bir metabolizmaya uğrarlar. Dermal yolla alındıklarında ise kısmi bir metabolizasyona uğramaktadır.

Bisfenoller ve fitalatlar kan-plesenta bariyerini geçerek ana rahmindeki bebeğe ulaşırlar. Hormonları taklit ederek gelişim ve üremeyi engelleyici etki yaparlar.

Deri ile temas eden kimyasallar direk olarak dermal kapilları geçerek doku ve organlara ulaşmaktadır. Elle yemek yeme alışkanlığı olanlarda, eldeki fitalatların ağız yoluyla alınması da olası görülmektedir.

Deri yoluyla maruziyet, kıyafetlerin yıkanma sıklığına ve şekline, yüzeylerle temas durumuna ve kıyafetlerin değiştirilme periyoduna bağlı olarak da değişmektedir.

Islak mendillerdeki kimyasalların havaya karışmasıyla inhalasyon yolu ile alım da söz konusu olmaktadır.

Özet olarak insanların günlük aktiviteleri, tercihleri ve alışkanlıklarına göre deri yoluyla maruz kalınan fitalat oranları değişmektedir.

Plâstik kapların çizilmiş ve renklerinin değişmiş olanlarındaki tehlike çok daha büyük, bunların kesinlikle kullanılmaması gerekiyor.

Plastik kapların altlarında yer alan numaralar içerisindeki bileşen gruplarına göre numaralandırılmıştır.

3 ve 7 numaralı olanların mutfağımızda asla bulunmamalıdır.

Karsinojenik olduğu gerekçesiyle DEHP yerine kullanılmaya başlanan DINP ve DIDP’ ın de hipertansiyon ve insülin direncine yol açtıkları tespit edildi.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Çoğu Plastik Ürün Östrojenik Kimyasallar Yayar: Çözülebilecek Potansiyel Bir Sağlık Sorunu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

⭐️⭐️ Association of Exposure to Di-2-Ethylhexylphthalate Replacements With Increased Blood Pressure in Children and Adolescents https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/hypertensionaha.115.05603?sid=be69c579-505c-4e04-a84f-5a4b187da7a6

⭐️⭐️ Çocuklarda ve Ergenlerde Di-2-Etilhekzilftalat Replasmanlarına Maruz Kalmanın Artan Kan Basıncıyla İlişkisi https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/hypertensionaha.115.05603?sid=be69c579-505c-4e04-a84f-5a4b187da7a6

⭐️⭐️ Bisfenol A ve insan sağlığı: literatür taraması. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23994667/

⭐️⭐️ Çoğu Plastik Ürün Östrojenik Kimyasallar Yayar: Çözülebilecek Potansiyel Bir Sağlık Sorunu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni24 Kasım 2024

Kimyasal

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Nedir?

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Kullanım Alanları

Güvenlik ve Tehlikeler

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

Mühendislik Kontrolleri

Yönetimsel Kontroller

Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)

Acil Durum Planı

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları

Malzeme Güvenlik Bilgi Formu – MSDS Genel İçeriği

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC Nedir?

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC‘lerin İş Sağlığı ve Güvenliğindeki Önemi

Uluslararası Kimyasal Güvenlik Kartları – ICSC Kartlarının İçeriği

MSDS – ICSC Benzer Noktaları

MSDS – ICSC Farklılıkları

İşyeri Hekimi ve İş Güvenliği Uzmanları

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Eyvah Reçine Cildimi Yakıyor Ne Yapmalıyım?

Reçinenin Cilde Etkisi

🛑 🛑 🛑 İlk Temas Anında Yapılması Gerekenler 🛑 🛑 🛑

🚿 🚿🚿🚿🚿 Reçineyi Ciltte Soğutun (Sıcaksa) 🚿 🚿🚿🚿🚿

Reçineyi Temizlemeye Çalışın

❄️❄️❄️ Yanma Hissi Varsa Soğuk Kompres Uygula ❄️❄️❄️

💊 💊 💊 💊 💊 Cilt Bakımı Uygula 💊 💊 💊 💊 💊

🚨🚨 Alerjik Reaksiyon veya Kimyasal Yanık Belirtileri Varsa Hekiminize Danışın 🚨🚨

İyileşme Sürecinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Uzun Vadeli Cilt Zararları

Önleme Yöntemleri

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Haydi Ağır Metal Detoksu Yapalım

Ağır Metal Detoks Yağı Tarifi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Pestisitler

Herbisitler

Karsinojen Ne ki?

Kanserde Çevresel Faktör Ne Demek?

Çevresel Kanser Nedenleri

Her Sigara İçen Niçin kanser olmuyor?

Nasıl ve Kimler Karsinojenik Kararı Veriyor?

İnsanlarla Kanser Çalışması Yapılıyor mu?

Epidemiyolojik Çalışma Nedir

Kanser Araştırmaları Uluslararası Ajansı (International Agency for Research on Cancer = IARC)

Kanser Yapma Potansiyeline Değerlendirme

İnsanlar İçin Bilinen Karsinojenler

Kanser Araştırmaları Uluslararası Ajansı – IARC Listesi

Grup 1: İnsanlar İçin Karsinojen

Grup 2A: İnsanlar İçin Muhtemelen / Büyük İhtimalle Karsinojen

Dr Mustafa KEBAT

Fitalat’ lardan ve Bisfenol’ lerden Korunun

FİTALATLAR

BİSFENOL A (BPA)

Plastik Kapların Hepsinde Hormon Bozucu Kimyasallar Var

Ara

İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**