25 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-10: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin on ikincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yüksek yanıcılık özelliklerine sahip kimyasalların depolandığı tank sistemlerinde, yangın söndürme sistemlerinin yeterliliğinin ve acil müdahale sürelerinin güvenlik açısından kritik rolünü değerlendirelim

Pentan, düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı nedeniyle, sızıntı veya buhar birikmesi durumlarında alev alma ve patlama riski taşıyan bir bileşiktir. Bu nedenle, yangın olaylarında erken algılama, otomatik söndürme sistemlerinin etkinliği ve insan kaynaklı müdahale süresi, olayın yayılım boyutunu belirleyen başlıca faktörlerdir.

Pentan Tankı Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizinde, olayın ilk tetikleyicisi olan pentan kaynaklı tutuşma sonrası sistemin nasıl tepki verdiğini ve olayın hangi aşamalarda büyüyerek ikincil zararlara (çevresel etkiler, can kaybı, domino etkileri) yol açabileceğini modelliyor.

Yangın söndürme ekipmanlarının yetersizliği, algılama sensörlerinin arızası, ekiplerin müdahale kapasitesindeki zafiyetler ya da iletişimdeki gecikmeler; acil durum yönetimini sekteye uğratarak felaket boyutunda sonuçlar doğurabilir.

🔺 **HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, bağlantı ekipmanı veya taşıma sırasında tutuşma/yangın çıkması (statik elektrik, sızıntı-buhar kaynaklı kıvılcım, sıcak yüzey teması vb.).

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?

Evet:
- Sistem çalışır durumda; dedektör, sensör ve yangın algılayıcılar düzgün devrede.
  ✅ Sonuç: Yangın otomatik tespit edilir, gecikmeden söndürülür.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Otomatik söndürme sistemi yok, devre dışı ya da arızalı.
  🔸 2. Kontrol Noktası: İlk Müdahale Ekipmanı (Yangın tüpleri, hidrant vb.) Hazır mı?
  - Evet:
    - Erişilebilir, basınçlı, işlevsel yangın tüpleri mevcut.
      ⚠️ Sonuç: Operatör tarafından hızlı müdahale mümkün.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Yangın tüpleri boş, yerinde değil ya da ulaşılması zor.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın İlk Müdahale Ekibi Eğitimli ve Hazır mı?
      - Evet:
        
        Personel yangın tatbikatına katılmış, yangın planı biliyor.
        ⚠️ Sonuç: Yangına hızlı ve kontrollü müdahale edilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Panik, zaman kaybı, uygun müdahale yapılamaz.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Acil Durum Alarm ve Tahliye Sistemi Çalışıyor mu?
        
        Evet:
        
        Alan zamanında boşaltılır, yayılma önlenir.
        ⚠️ Sonuç: İnsan kaybı riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Tahliye gecikir, yangın büyür, maruziyet artar.
        ❌ Sonuç: Patlama ve ölümlü kazalar kaçınılmaz olur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Genel Olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik sistem devrede, yangın erken söndürüldü	Düşük
2	Otomatik sistem yok, ekipman hazır ve personel müdahale etti	Orta
3	Ekipman yok, eğitim eksik, tahliye sistemi çalışıyor	Yüksek
4	Hiçbir sistem devrede değil, müdahale yok, tahliye gecikti	Çok Yüksek
5	İlk müdahale yapılmış ancak ekip yetersiz ve yangın yayıldı	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz

Pentan tankı sahasında otomatik yangın algılama ve bastırma sistemleri kurulmalı (örneğin FM-200, köpüklü sistem).
Taşınabilir yangın söndürücüler, periyodik kontrol ve testlerden geçirilmiş olmalı.
Yangın senaryolu acil durum tatbikatları, tüm vardiya personeline düzenli uygulanmalı.
Yangın riskli alanlar, görsel işaretler ve acil çıkış planlarıyla açıkça belirtilmeli.
Acil alarm ve tahliye sistemleri, sesli-ışıklı uyarıcılarla desteklenmeli.
Müdahale yetersizliği durumunda en azından yangın duvarları, yangın bölgeleme ve yangın geciktirici kaplamalar bulunmalı.

Yangın söndürme sisteminin yetersizliği ve müdahale süresindeki gecikme, yalnızca yangının fiziksel yayılımına değil; aynı zamanda can kaybı, çevresel tahribat, üretim kesintisi ve yasal sorumlulukların doğmasına neden olabilecek çoklu riskleri tetikleyen bir senaryo zinciridir.

Pentan gibi uçucu ve yanıcı kimyasalların yönetiminde yalnızca yangın sonrası müdahale değil; önleyici mühendislik kontrolleri, sürekli sistem testleri ve personel eğitimleri de yangın güvenliği stratejisinin temelini oluşturur.

Bu bağlamda; aktif yangın algılama sensörleri, otomatik gazlı söndürme sistemleri, yangın suyu hatları, köpük sistemleri, yedek jeneratör destekli ekipmanlar ve acil tahliye planları gibi çok katmanlı güvenlik önlemleri hayati önem taşır.

Bu olay ağacı analizi, özellikle acil durumlara hazırlıklı olmanın ve yangınla mücadele kapasitesinin artırılmasının önemini göstermiş oldu.

Kurumsal risk yönetiminin bir parçası olarak bu tür analizlerin periyodik aralıklarla güncellenmesi ve sistem tatbikatlarıyla desteklenmesi, hem çalışan güvenliği hem de tesis bütünlüğü açısından kaçınılmaz bir gerekliliktir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Gana’da Yangın Salgınlarının Eğilimi ve Bu Olayları Önleme Yolları https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5127973/

⭐️⭐️ Geçmişten Günümüze Yangınla Mücadele Şekilleri ve Günümüzde İtfaiyecilerin Bilmesi Gereken Yeni Yangın Söndürme Teknikleri http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://sssjournal.com/files/sssjournal/3c5426fb-5c91-4759-b2e6-2d2a976ba2db.pdf

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği25 Mayıs 2025

25 Mayıs 2025

Yangın Dolabı İçeriği Gereklilik mi, Şarta Bağlı mı?

Saygıdeğer İşletme Yöneticileri ve Değerli İş Güvenliği Uzmanları,

Mizansen de olsa; karşılıklı görüşlerin taraflarca dile getirildiği, özlediğimiz tartışma-saygı kültürünü sergilemeye de çalıştığım, sonucunda hem ortak bir noktada uzlaşı lle sonuçlandırmayı hem de yakın zamanda hizmet verdiğimiz firmalarımızdan birinde yaşadığımız farklı bakış açılarını sizlerin muhakemelerinize sunmayı hedeflediğim yazının yararlı olmasını umut ediyorum.

Yangın, saniyeler içinde felakete dönüşebilecek bir risktir. Bu riski yönetmek, yalnızca yangın tüpü ve alarm sistemleriyle sınırlı kalmayıp, işyerinin her bir noktasında alınacak önleyici tedbirlerle mümkündür. Yangın dolaplarının içeriği de bu zincirin önemli halkalarından biridir.

Okumakta olduğunuzu bu yazıyı, yangın dolaplarında bulunması gereken ekipmanlar konusundaki iki temel yaklaşımı —“her dolapta tam donanım” ve “risk esaslı içerik planlaması”— teknik, mevzuat temelli ve örnek olaylar ışığında derinlemesine ele almaya çalışarak, moderatör yönetiminde iki farklı görüşün tartışması formatında sunmaya. çalışacağım

Amacım; güvenliğin en üst düzeyde sağlanması için yalnızca mevzuatla sınırlı kalmadan, sahadan gelen verileri de dikkate alarak akılcı, sürdürülebilir ve etkin çözümler üretmektir.

Bu yazımın, iş sağlığı ve güvenliği kültürünü geliştirme yolculuğunda siz değerli uzman ve yöneticilere katkı sunmasını umuyor, yangına karşı hazırlıkta “önce insan, önce yaşam” ilkesini rehber edinmenizi temenni ediyoruz.

Saygılarımla,
Dr Mustafa KEBAT

Moderatör Mustafa KEBAT Açılış Konuşması

Hoş geldiniz saygıdeğer katılımcılar. Bugünkü oturumumuzun konusu: “Yangın dolaplarının içeriği nasıl olmalı? Her dolapta tam ekipman mı olmalı, yoksa riske ve şartlara göre mi belirlenmeli?”

İki değerli konuğumuz bu tartışmada bizlere rehberlik edecek:

Sayın. Ali TAMOLMALI, İş Güvenliği Uzmanı ve Afet Acil Durum Koordinatörü
Sayın. Nilüfer COŞAR, A Sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Yangın Eğitmeni

I. Görüş: “Her Yangın Dolabında Tam Ekipman Olmalı” – Ali TAMOLMALI

Ali TAMOLMALI:
Teşekkür ederim. Benim durduğum nokta net: Her yangın dolabında temel müdahale ekipmanlarının tam olması gerekir. Bu sadece teknik bir gereklilik değil, aynı zamanda insan hayatına doğrudan dokunan bir etik sorumluluktur.

Bugün yangın dolaplarında genellikle sadece hortum ve nozullar bulunduruluyor. Ancak bir yangın anında müdahale edecek kişinin o dolapta yangın elbisesi, baret, eldiven, yangın battaniyesi, duman maskesi, mümkünse portatif oksijen tüpü, el feneri, düdük gibi ekipmanlara da ihtiyacı vardır.

II. Görüş: “Şartlara Göre Belirlenmeli” – Nilüfer COŞAR

Nilüfer COŞAR:
Ben bu yaklaşımı anlayışla karşılasam da, mevzuat ve risk yönetimi açısından daha bütüncül bakmak gerektiğini düşünüyorum. Tüm yangın dolaplarının içeriğini standart hale getirmek, özellikle düşük riskli yerlerde maliyet ve karmaşa doğurabilir. Yangın yönetmeliği zaten neyin nerede olması gerektiğini tarif eder.

Örneğin, “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” madde 97’de açıkça “yangın söndürme sistemlerinin bina kullanım amacına, yüküne, risk sınıfına göre belirleneceği“ vurgulanır. Tüm dolaplara aynı ekipmanı koymak yerine, risk analizi sonuçlarına göre farklı seviyelerde donanım sağlamak daha etkili olur.

Teknik Temelli Sorgulama

Ali TAMOLMALI:
Peki Nilüfer Hanım, yangın ilk 90 saniyede kontrol altına alınmazsa ölümcül duman yoğunluğu ve sıcaklıkla müdahale imkânı kalmaz. Yangın sırasında olay yerine ilk ulaşan, genellikle eğitimli olmayan bir personel oluyor. O kişinin yangın hortumunu takacak zamanı bile zor buluyor.

Peki ya duman yoğunluğu yüksekse?

Yangın battaniyesi ya da solunum maskesi olmadan bu kişiyi o noktaya göndermek ne kadar etik?

Nilüfer COŞAR:
Bu doğru. Ancak bir dolaba maske, tüp, battaniye gibi malzemeleri koymak onları işlevsel hale getirmiyor. O maskenin filtresi 5 yılda bir değişmeli. Tüpün doluluk oranı düzenli denetlenmeli. Yangın elbiseleri uygun şekilde saklanmazsa nemden etkilenip işlevini kaybedebilir. Sıkı bir bakım protokolü uygulanmazsa bu malzemeler hem işe yaramaz hale gelir hem de güvenli olduğu sanılan tehlikeli bir ortam yaratır.

Mevzuat Referansları

Ali TAMOLMALI:
Ben yine de şuna vurgu yapmak istiyorum: Mevzuatlar bir çerçeve sunar ama uygulamada daha ileriye gitmek mümkündür. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu madde 4 der ki: “İşveren, risklerden korunma ilkelerine uygun olarak her türlü önlemi almak zorundadır.” Bir çalışanın dumanlı ortama girerken sadece hortumla müdahale etmesini beklemek, bu hükmü karşılamaz.

Nilüfer COŞAR:
Ama 6331 sayılı kanun da “makul önlem” der. Örneğin, yüksek katlı otellerde yangın dolaplarının içinde solunum cihazı olabilir. Ancak bir otoparkta ya da bir depo koridorunda bu tür ekipmanlara her dolapta yer vermek uygulamada sürdürülebilir değil. Ayrıca, yangına ilk müdahale ekipleri zaten baretli, eldivenli ve gaz maskeli olarak hazır beklemelidir.

Örnek Olay – Tuzla Tersaneleri Vakası

Ali TAMOLMALI:
İzin verirseniz bir örnek vereyim. 2016’da Tuzla tersaneler bölgesinde bir kabin yangını yaşandı. Yangın anında 3 işçi ilk müdahale için yangın dolabına koştu. Hortum vardı, ama yoğun dumandan dolayı içeri giremediler. Solunum maskesi yoktu, sadece biri cebinde kişisel maskeyle müdahale edebildi. O yangın 11 dakikada büyüdü. Eğer her dolapta temel maske ve battaniye olsaydı, belki ilk müdahale daha etkin olurdu.

Nilüfer COŞAR:
Haklısınız ama o örnek “riskli alan” sınıfında. Orada istasyon tipi yangın dolabı kurulmalıydı. “Yangın dolabı içeriği tek tip olmalı” dediğinizde, aynı sistemi bir AVM’nin tuvalet katındaki dolaba da uygulamış oluyorsunuz. Bu ise kaynak israfı yaratır ve yanlış alarm durumlarında müdahale eden kişinin anlamadığı ekipmanlarla karşılaşması riskini doğurur.

Eğitim ve Denetim Açısından Tartışma

Ali TAMOLMALI:
Amaç caydırıcılık değil, hazırlıklı olmak. Ekipman varsa, eğitim verilir. Bir okulda bile yangın tatbikatı yapılırken öğrenciler yangın battaniyesiyle eğitiliyor. O zaman neden her dolapta bu ekipman olmasın? Ayrıca düzenli eğitim ve tatbikat şart. Yangın anında herkesin ilk 30 saniyedeki kararları hayati olur.

Nilüfer COŞAR:
İşte tam da bu yüzden yangına ilk müdahale ekiplerinin özel dolapları olmalı. Genel yangın dolaplarında temel müdahale araçları yeterlidir. Herkesin profesyonel bir itfaiyeci gibi davranmasını bekleyemeyiz. Eğitim verilir, lakin fazla malzeme kafa karıştırabilir. Bir ofis çalışanına oksijen tüpü verip “Yangına git” diyemezsiniz.

Karşılıklı Soru-Cevap

Ali TAMOLMALI:
O zaman size sorayım: Bir fabrikada 3 vardiya çalışanı var. Gece vardiyasında sadece 8 kişi görevde. Yangın çıktığında, tek yangın dolabında hortum ve musluk var. Duman artıyor. O 8 kişiden biri müdahale etmek zorunda. Elinde maske ya da battaniye yoksa ne olacak?

Nilüfer COŞAR:
O fabrikada “gece acil eylem planı” hazırlanmalıydı. Dolapta battaniye olsun diye değil, o saatlerde görevli bir yangın ekibi bulunsun diye. Sistem kişiler üzerine değil, organizasyon üzerine kurulmalı. Ayrıca sadece maskeyi koymak yeterli değil. Onu kullanmayı da öğretmek gerek. Bu da her kurumda uygulanamaz.

Uzlaşı Noktası Arayışı

Moderatör Mustafa KEBAT:
İki görüş de oldukça güçlü argümanlar sundu. Bir uzlaşı noktası – ortak bir karar belirleyebilir miyiz?

Ali TAMOLMALI:
Benim önerim şu: Yangın dolapları 3 seviyede sınıflandırılsın.

Temel Tip – Hortum, lans, nozül
Genişletilmiş Tip – + Yangın battaniyesi, maske
İleri Tip – + Solunum tüpü, yangın elbisesi, baret, gözlük

Bu sınıflama, risk analizine göre belirlensin.

Nilüfer COŞAR
Görüşmenin başında da savunduğum noktadayız ”Yangın dolapları 3 seviyede sınıflandırılsın” önerinizi destekliyorum. Ve ayrıca her yangın dolabına her şeyi koymak yerine, “yangına müdahale alanı” veya “istasyon” mantığıyla planlama yapılmasının yanısıra eğitimin de zorunlu olması gerektiğini eklemek istiyorum. Ekipman kadar bilgili insan da önemli.

Sonuç

Yangın dolaplarının içeriği konusundaki bu tartışma, aslında iş güvenliği kültürünün temel bir prensibini gösteriyor: “Yalnızca ekipman değil, sistem önemlidir.”

Her dolaba her şeyi koymak ideal olabilir lakin sürdürülebilir olmadığı giibi işlevsizdir de. Öte yandan dengeler iyi sağlanmalıdır. Gereksiz tasarruf uğruna insan hayatı riske atılamaz.

Önerilen Yaklaşım:

Risk analizine göre yangın dolabı içeriği seviyelendirilmeli.
Ekipmanlar düzenli olarak denetlenmeli ve bakım görmeli.
Tüm çalışanlar belirli periyotlarla tatbikat ve eğitimlerle hazırlanmalı.
İleri düzey dolaplar, yangın yükü ve erişim mesafesi yüksek bölgelerde zorunlu tutulmalı.

🧯 🧯 🧯

Yangın, birkaç dakika içinde bir binayı yok edebilir. Ama iyi organize edilmiş bir dolap, iyi eğitilmiş bir personel ve doğru zamanlama, bu senaryoyu bir başarı öyküsüne çevirebilir.

En iyi ekipman, doğru yerde, doğru zamanda ve doğru kişiyle buluştuğunda hayat kurtarır.

Kapanış

İşyerlerinde yangın güvenliği, yalnızca yasal zorunluluklar çerçevesinde ele alınmamalıdır. Her dolabın içinde neyin bulunacağı, sahadaki gerçeklik ve risk analiziyle şekillenmelidir. Ancak bu kararlar alınırken bir an için bile olsa “bir çalışanın hayatı” akıldan çıkarılmamalıdır.

Bu yazıda tartışılan iki yaklaşım da önemli açılımlar sunmaktadır: Her dolapta tam donanım bulunması savı, insan hayatını ön planda tutarken; şartlara göre belirleme yaklaşımı, sistemin sürdürülebilirliğine işaret etmektedir. Gerçek çözüm, bu iki uç arasında risk temelli, kaynak verimliliği yüksek ve eğitimle desteklenmiş bir yapı kurmaktır.

Unutulmamalıdır ki; bir yangın dolabının içinde sadece hortum değil, bazen hayat kurtaracak küçük bir maske ya da battaniye olabilir. Ancak her şeyden önce, o dolaba uzanacak elin, neyle karşılaşacağını ve nasıl müdahale edeceğini biliyor olması gerekir.

Bu metni rehber edinerek atacağınız her adım, hem çalışanlarınızın hem de işletmenizin geleceği için güçlü birer güvenlik yatırımı olacağına inanıyorum.

Güvenli yarınlar için birlikte çalışmaya devam edelim.

Saygılarımla,
Dr Mustafa KEBAT

Aşağıdaki bölümü, yangın dolaplarının içeriğine dair teknik, mevzuat içeriğini topluca bulabilmeniz için derledim.

Yararlı olmasını dilerim

🔥 🔥 🔥

Yangın Dolaplarının İçeriği

Yangın dolapları, binalarda yangına ilk müdahale amacıyla kullanılan ve genellikle duvar içine veya yüzeyine monte edilen sabit yangın söndürme tertibatlarıdır. İçeriğinde aşağıdaki temel bileşenler bulunur:

✅ 1. Yangın Hortumu

Tip: Yassı hortum veya kauçuk hortum (yarı sert)
Uzunluk: Genellikle 20 m – 30 m arası
Çap: 1” (25 mm) veya 1½” (38 mm)
Bağlantı Uçları: DIN veya BS tip rekorlu (nozul bağlantısına uygun)

✅ 2. Lans (Nozul)

Ayarlanabilir su çıkışı (jet/sis/kapalı)
Debi kontrolü yapılabilir
Genellikle pirinç ya da paslanmaz çelik malzemeden

✅ 3. Hortum Makarası veya Tamburu

Hortumun düzgün sarılmasını ve hızla açılmasını sağlar
Otomatik geri sarma mekanizması opsiyoneldir

✅ 4. Su Alma Vanası

1” ya da 2½” çapa sahip olabilir
Genellikle küresel vana veya düz tip vana

✅ 5. Basınç Göstergesi (Manometre)

Sistem basıncını gösterir (özellikle kuru sistemlerde önerilir)

✅ 6. Talimat Levhası ve Kullanım Şeması

Kullanım yönergeleri
Yangın anında aranacak telefon numaraları

✅ 7. (Opsiyonel) Yangın Tüpü

Kimi yangın dolaplarının içine kuru kimyevi tozlu yangın söndürücü eklenebilir (bina risk analizine göre)

📘 📘 📘

Türk Mevzuatında Yangın Dolaplarını Belirleyen Yönetmelikler

1. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY).

Resmî Gazete Tarihi: 19 Aralık 2007
Son Değişiklik: 21 Haziran 2023
Bağlayıcılığı: Zorunludur (Tüm bina ve tesislerde geçerlidir)

🔹 İlgili Maddeler:

Madde 96 – Yangın dolapları: Her yapı sınıfı için uygun çapta, uzunlukta ve basınçta yangın hortumu içeren sabit sistemlerin kurulması gerekir.
Madde 97 – Yangın hortum sistemleri: Hortumlar 1 veya 2 kişi tarafından kullanılabilecek şekilde ve en fazla 30 metre uzunlukta olmalıdır.
Madde 129 – İlk müdahale ekipmanı: Yangın dolapları, yangın tüpleri ve yangın vanaları gibi donanımların erişilebilir, açık ve bakımlı olması zorunludur.

Yorum:
BYKHY, temel yangın söndürme donanımını tanımlar. Ancak kişisel yangın koruyucu ekipmanların (KKD) bulundurulması, özel risklere göre belirlenir.

2. TS EN 671 Serisi – Yangın Dolabı Standardı (TSE Tarafından Yayımlanmıştır)

Bu standartlar, yangın dolaplarının tasarımı, üretimi, testi ve kullanımı hakkında teknik kriterler sunar.

TS EN 671-1: Yarı sert hortumlu yangın dolapları
TS EN 671-2: Yassı hortumlu yangın dolapları
TS EN 671-3: Periyodik kontrol ve bakım kuralları

3. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

Dayanak: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
İlgili: Yangınla mücadele ekipmanlarının periyodik kontrolü zorunludur.

4. Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik (2013)

Madde 11 – Acil Durum Ekipleri ve Donanımları:

İşyerindeki acil durumlar için görevlendirilen çalışanlara uygun koruyucu donanımlar, iletişim cihazları, kurtarma malzemeleri, solunum cihazları gibi araçlar sağlanmalıdır.

🔍 🔍 🔍

Yangın Dolaplarının Kontrol ve Denetim Sıklığı

Bakım Aralığı: TS EN 671-3’e göre 6 ayda bir bakım yapılmalı
Basınç testi ve hortum kontrolü: Yılda en az 1 kez
İlgili kişi/kurum: İşyeri sağlık ve güvenlik birimi veya yetkili yangın güvenliği firması

Solunum maskesi, alev geciktirici elbise, yangın battaniyesi gibi ekipmanların, özellikle kapalı alan, yüksek ısı, duman bulunan yerlerde müdahale edecek kişiler için hazır bulundurulması istenir.

TS EN 469 – İtfaiyeci Koruyucu Elbiseleri Standardı

Bu standarda göre, yangına doğrudan müdahale edecek görevli ekiplerde olması gereken temel kişisel donanım:

Isıya dayanıklı yangın elbisesi
Baret, eldiven, gözlük
Solunum cihazı (SCBA), duman maskesi
Oksijen tüpü (solunabilir ortamın olmadığı yerlerde)

Yangın dolaplarında değil, acil müdahale ekipman dolaplarında veya istasyon odalarında muhafaza edilmesi önerilir.

Tesisin Kendi Acil Durum Planları ve Risk Analizleri

Her tesisin hazırlamakla yükümlü olduğu Acil Durum Planları, yangın risk analizleri, ve KKD değerlendirmeleri doğrultusunda, yangın dolapları dışında “Yangın Güvenlik Noktaları”, “Acil Müdahale İstasyonları” veya “KKD dolapları” kurulması gerekebilir.

📌 📌 📌

Sonuç ve Uygulama Önerisi

Malzeme	Yangın Dolabında Zorunlu mu?	Hangi Mevzuata Göre?
Yangın hortumu, nozul, vana	✅ Evet	BYKHY Madde 96, TS EN 671-1/2
Yangın tüpü	⚠️ Opsiyonel	BYKHY’ye göre bina riskine göre eklenebilir
Yangın battaniyesi	⚠️ Risk bazlı	Acil Durum Yönetmeliği / Risk analizi çıktısına göre
Solunum maskesi, SCBA	❌ Dolapta değil, KKD istasyonunda	Acil Durumlar Yön. Madde 11, EN 136-EN 137
Oksijen tüpü	❌ Yalnızca kapalı-yoğun dumanlı ortamlarda	KKD yönetmeliği + özel görevli ekip şartı
İtfaiyeci elbisesi (EN 469)	❌ Genel dolapta değil	TS EN 469 + Acil Müdahale Ekibi donanımı

🔧 🔧 🔧

Öneriler

Yangın dolapları, temel müdahale için hortum, lans ve vanayı içermelidir. Ancak yangın müdahale ekipleri için ayrı olarak kurulan “Yangın Müdahale Donanım Dolapları” içinde şu ekipmanlar bulunabilir:

EN 469’a uygun elbise
SCBA (Solunum cihazı)
Yüksek sıcaklığa dayanıklı eldiven ve bot
Taşınabilir el feneri
Yangın battaniyesi
Gaz maskesi

Sizlerin de eklemek istediği maddeleri dahi etmekten mutluluk duyarım.

Yangın dolaplarının içeriğiyle ilgili yaklaşım farkları olsa da hedef ortaktır.

Can kayıplarını ve zararı en aza indirmek.

Yangın dolaplarının içine yangın elbisesi, itfaiyeci kıyafeti, yangın battaniyesi, solunum maskesi, oksijen tüpü, yangın tüpü gibi ek kişisel koruyucu ve müdahale ekipmanlarının yerleştirilmesi, doğrudan “Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” (BYKHY) kapsamında zorunlu tutulmaz, ancak riskli alanlar, endüstriyel tesisler, patlayıcı-yanıcı malzeme depolanan yerler, rafineriler, boyahaneler, kimya fabrikaları gibi özel nitelikli çalışma sahaları için özel iş güvenliği mevzuatları, acil durum planları ve sektör standartları kapsamında gerekebilir.

Bu nedenle, mevzuata uyumlu ancak aynı zamanda sahaya uygun, risk odaklı ve sürdürülebilir çözümler geliştirmek zorunludur. Unutmayalım ki, kriz anında en büyük farkı doğru yerde, doğru ekipman yaratır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler25 Mayıs 2025

24 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-09: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on birincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan, düşük kaynama noktası ve yüksek uçuculuğu nedeniyle taşıma sürecinde özel dikkat gerektiren tehlikeli kimyasallar arasında yer almaktadır.

Pentan Tankı HZ-09: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizi, pentanın tanklar arası transferi, tanker dolumu/boşaltımı ve boru hattı geçişleri esnasında oluşabilecek sızıntı ve buharlaşma risklerini değerlendirmek ve sizlerin görüşlerine sunmak, vereceğiniz katkılar ile daha zengin bir içerik ile yine sizlerin kullanımına sunma amacına hizmet etmektedir.

Pentan buharı, havayla patlayıcı karışım oluşturma potansiyeline sahiptir ve özellikle açık alanda ya da kapalı dolum istasyonlarında küçük kaçaklar dahi ciddi yangın/patlama olaylarının tetikleyicisi olabilir.

Olay ağacı (event tree) yöntemiyle, taşıma sürecinde meydana gelebilecek bir sızıntı olayının ardından sistemin nasıl tepki vereceğini ve hangi koşullar altında olayın bir güvenlik kazasına dönüşebileceğini teknik olarak modellemeyi, özellikle sızıntının erken tespiti, buharın kontrol altına alınması, havalandırma sistemlerinin işlevselliği ve taşıma prosedürlerine uyum gibi faktörler, olayın ilerleyişini belirleyen kritik değişkenler olduğunu vurgulamayı amaçlamaktadır.

🔺 **HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı veya varillerinin bir yerden başka bir yere taşınması sırasında darbe, titreşim, contalarda gevşeme veya bağlantı hataları nedeniyle sızıntı oluşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Taşıma Aracı Uygun ve Sertifikalı mı?

Evet:
- Pentan için uygun malzeme sınıfı ve ADR (tehlikeli madde taşımacılığı) sertifikasına sahip araç.
  ✅ Sonuç: Uygun emniyetli taşıma yapılabilir.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Uygunsuz veya sızdırmazlık standartlarına uygun olmayan taşıma araçları kullanılmış.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Tank/Varil Fiziksel Hasar Gördü mü?
  - Hayır:
    - Taşıma öncesi kontrol edilmiş, darbe almamış.
      ✅ Sonuç: Sızıntı riski düşüktür.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Evet:
    - Darbe, düşme, titreşim sonucu fiziksel hasar.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Ortamda Uçucu Madde Dedektörü Kullanıldı mı?
      - Evet:
        
        Buhar/sızıntı erken tespit edilebilir.
        ⚠️ Sonuç: Acil müdahale yapılabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Sızıntı fark edilmeden yayılır.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Buhar Maruziyeti Ortamda Mevcut mu?
        
        Evet:
        
        Kapalı alan veya zayıf havalandırma → pentan buharı birikir.
        ❌ Sonuç: Solunum zehirlenmesi, patlama riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
        
        Hayır:
        
        Açık alanda taşınma, rüzgar sızıntıyı dağıtır.
        ⚠️ Sonuç: Yangın riski devam etse de maruziyet düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek

Genel olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sertifikalı araçla taşıma, hasarsız tank, dedektör var	Düşük
2	Sertifikasız araç, hasarlı tank, dedektör yok, kapalı alan	Çok Yüksek
3	Araç uygun, ancak dedektör yok ve ortamda buhar birikimi var	Yüksek
4	Fiziksel darbe sonrası açık alanda fark edilmeden taşınmış	Yüksek
5	Darbe sonrası sızıntı fark edilmeden iç ortama taşınmış	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler Neler Olabilir

Sadece ADR uygunluğu olan araçlar ile taşımacılık yapılmalıdır.
Taşıma öncesi vizüel ve sızdırmazlık kontrolü mutlaka yapılmalıdır.
Tüm tanklar/variller darbeye dayanıklı taşıma kafesleri ile sabitlenmelidir.
Taşıma sırasında uçucu organik bileşik (VOC) dedektörleri kullanılmalıdır.
Kapalı ortamda taşıma yapılacaksa zorunlu havalandırma sistemleri devrede olmalıdır.
Olası sızıntılar için personel gaz maskesi, antistatik kıyafet gibi KKD ile donatılmalıdır.
Olay sonrası için acil durum planı (tahliye, sızıntı kontrolü, yangın müdahalesi) hazır olmalıdır.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan taşıma süreçlerinde sızıntı ve buhar salınımı, çoğu zaman gözle tespit edilemeyecek düzeyde gelişebilen fakat hızla yangın, toksik maruziyet ve çevresel kirlilik gibi sonuçlara evrilebilecek riskler barındırmaktadır.

Bu risk senaryosu kapsamında yapılan olay ağacı analizi, birincil olaydan itibaren sistemin yanıt kapasitesini, koruma sistemlerinin başarısını ve insan faktörünün etkisini değerlendirerek çoklu sonuç yollarını ortaya koymayı amaçlamıştır. Sizlerin katkılarını beklediğimi tekrarlamak isterim.

Sızıntı sonrası sonuçların kontrol altına alınabilmesi, acil müdahale planlarının uygulanabilirliği, gaz algılama sistemlerinin hassasiyeti ve personelin eğitim düzeyi ile doğrudan ilişkilidir. Ayrıca, buhar birikimi riskine karşı alınacak pasif önlemler (doğru zemin eğimi, patlamaya dayanıklı havalandırma sistemleri, sızdırmaz bağlantılar vb.) ile vuku bulmadan önce düzenleme yapmak (proaktif) güvenlik yönetiminin vazgeçilmez bileşenleridir.

Bu analiz, özellikle taşınan maddenin fiziksel-kimyasal özellikleri doğrultusunda geliştirilen proses güvenliği stratejilerinin, tesis bütünlüğü ve çalışan güvenliği açısından ne denli hayati olduğunu vurgulamak; işletme prosedürlerinin ve teknik altyapının süreklilikle değerlendirilmesini önermek için sizlerin görüşlerine sunulmuştur.

Riskin kaynağında kontrolü, reaktif müdahalenin ötesine geçerek sistem güvenliğini kalıcı olarak tesis etmenin temelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Kimya Endüstrilerinde Patlama ve Yangınların Önlenmesi ve İlgili Vaka Çalışması http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/693930

⭐️⭐️ TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA RİSK ANALİZİ YAPILARAK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE GÜZERGÂH BELİRLENMESİ http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/4327/1/639130.pdf

⭐️⭐️ Sızıntı Tespit Sistemi https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/leak-detection-system

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği24 Mayıs 2025

23 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-08: Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırkbeş) yazıdan oluşan serinin onuncusunda Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme (Parlama) Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tankı ile yapılan işler, (özellikle dolum, boşaltım, karıştırma veya transfer gibi işlemler) sırasında statik elektrik birikimi, yüksek tehlike potansiyeli olan bir risktir.

Düşük iletkenliğe sahip pentan, yüzeyler arası sürtünme ve akış hareketleri sonucunda kolaylıkla elektrostatik yük biriktirebilir. Eğer bu yükler kontrollü biçimde topraklanmaz veya nötürlenmez ise, elektriksel boşalma (discharge) yoluyla kolaylıkla yanıcı buhar/hava karışımını tutuşturabilir.

Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme (Parlama) Riski Olay Ağacı Analizi, tankta gerçekleşebilecek bir statik elektrik birikiminin ardından meydana gelebilecek olası senaryoları ortaya koymak üzere yapılandırılmıştır.

Bu analizde,

Topraklama sistemlerinin durumu
Tank çevresi atmosferik koşullar
Gaz konsantrasyon seviyesi
Potansiyel ateşleme kaynaklarının varlığı

gibi değişkenler üzerinden değerlendirme yaparken, teknik değerlendirme ile riskin tetiklenme olası yollarını değerllendireceğiz.

🔺 **HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event)
→ Pentan tankı dolumu, boşaltımı veya transferi sırasında statik elektrik birikimi

🔸 1. Kontrol Noktası: Tank Topraklama Sistemi Mevcut ve İşlevsel mi?

Evet:
- Tank ve boru sistemleri sürekli topraklanmış.
  ✅ Sonuç: Statik yükler güvenli şekilde boşalır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Topraklama bağlantısı yok veya bozuk.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Dolum/Boşaltım Hızı Kontrollü mü?
  - Evet:
    - Düşük hızda dolum/boşaltım yapılmış, türbülans az.
      ⚠️ Sonuç: Statik yük oluşumu azaltılır.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Hızlı dolum/boşaltım sonucu yüksek türbülans ve sürtünme.
      🔸 3. Kontrol Noktası: İletken Hortum ve Bağlantı Elemanları Kullanıldı mı?
      - Evet:
        
        Elektriksel iletkenliği olan hortum ve bağlantılarla statik aktarımı sağlanır.
        ✅ Sonuç: Yükler akıtılır, kıvılcım riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Dielektrik (iletken olmayan) hortum kullanılmış.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Tank Ortamı Uygun Nitrojenişleme veya Havalandırma ile Kontrol Altında mı?
        
        Evet:
        
        Ortam inert gaz (N₂) ile seyreltilmiş, parlama limiti düşürülmüş.
        ⚠️ Sonuç: Yeterli oksijen yok, tutuşma zor.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Tank atmosferi uçucu buharlarla dolu, LEL (alt parlama sınırı) aşılmış.
        🔸 5. Kontrol Noktası: Statik Boşaltma Süresi Beklendi mi?
        
        Evet:
        
        Transfer sonrası 1-2 dakika beklenmiş.
        ✅ Sonuç: Yükler kendiliğinden boşalmış olabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        İşlem sonrası hemen müdahale edilmiş.
        ❌ Sonuç: Kıvılcım oluşabilir → Patlama riski.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Genel Değerlendirme

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama ve iletken bağlantılar mevcut, inert atmosfer sağlanmış	Düşük
2	Topraklama yok, dolum hızlı, ortam yanıcı, bekleme yapılmamış	Çok Yüksek
3	Topraklama var ama dielektrik hortum kullanılmış, inert atmosfer yok	Yüksek
4	Bağlantılar uygun, dolum yavaş, ama bekleme yapılmadan müdahale var	Yüksek
5	Statik yükler boşaltılmamış, kıvılcım potansiyeli yüksek	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapılmalı

Her tank, boru ve tanker topraklama kabloları ile sürekli topraklanmalıdır.
İletken hortum ve bağlantı parçaları kullanılmalıdır.
Tanklara dolum sırasında hız kısıtlaması uygulanmalıdır. (örneğin < 1 m/s).
Tank atmosferi, özellikle bakım ve dolum öncesinde azotla inert hale getirilmeli.
Dolum ve boşaltım işlemlerinden sonra statik boşalması için bekleme süresi uygulanmalı.
Personel, antistatik kıyafet ve ayakkabı giymeli.
Statik birikimi ölçen cihazlar (örneğin elektrostatik dedektör) kullanılabilir.

Statik elektrik kaynaklı kıvılcım oluşumu, yanıcı ortamlarda gözle görülmeyen ama yüksek enerjili bir tetikleyici olarak süreç güvenliğinde ayrı bir öneme sahiptir. Bu olay ağacı çalışmasında yer alan olası durumlar, tankın topraklanma sistemindeki eksiklikler, operasyonel kontrol zafiyetleri veya elektrostatik yüklenmeye karşı alınmamış önlemlerin nelere yol açabileceğini inceledik.

Statik Elektrik Birikimi İle Ateşleme Riskini Azaltan Temel Faktörler

Etkin topraklama sistemleri
Antistatik malzeme kullanımı
Yavaş dolum-boşaltım prosedürleri
Nem kontrolü ve operatör eğitimi

Statik Elektrik Birikimi İle Ateşleme Riskini Azaltan İkincil Faktörler

Ortam gaz/buhar konsantrasyonu
Havalandırma yeterliliği

olayın patlama veya yangına dönüşme ihtimalini belirleyici niteliktedir.

Sonuç olarak; statik elektriğe dayalı ateşleme riskinin yalnızca donanımsal değil, işletme disiplini, bakım sürekliliği ve operasyonel farkındalık ile de sıkı biçimde ilişkilendirildiği aşikar bir şekilde gösterilmiş oldu.

Proaktif güvenlik kültürü kapsamında bu tür risklerin kök nedenlerine inilerek değerlendirilmeye devam edilmesi, tesis güvenliğinin sürdürülebilirliği açısından kritiktir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ HAZOP ve FTA Kullanılarak Bir Yakıt Depolama Terminalinin Risk Analizi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5551143/

⭐️⭐️ Statik Elektrik https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/static-electricity

⭐️⭐️ Endüstriyel tesislerin 62 risk analiz metodolojisinin incelenmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423002000086

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği23 Mayıs 2025

22 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-07: Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin dokuzuncusunda Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Kimyasal depolama sistemlerinde yer alan pentan tankları, periyodik bakım ve arıza müdahale süreçlerinde yüksek derecede tehlike barındırır.

Yanıcı ve uçucu bir madde olan pentan, yalnızca işletim anında değil, durdurulmuş sistemlerde dahi kalıntı gazlar, basınç kalıntısı veya statik yük birikimi nedeniyle risk teşkil etmeye devam eder.

Olası riskleri dikkate aldığımızda pentan tankı. ve bağlantılarında yapılacak bakım-onarım sırasında yürütülen müdahaleler, eğer uygun emniyet prosedürlerine dayanmıyorsa vahim sonuçlar doğurabilir.

Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi ile, tank bakım ve onarımı sırasında meydana gelebilecek emniyetsiz müdahaleden kaynaklanablecek olayların gelişim yollarını sistematik hale getirmeye çalıştım. Pek tabi ki sizlerden gelecek katkılar ile eksiklerinin tamamlanacağını umuyorum.

İzolasyon yetersizliği
Gaz temizliği eksikliği
Atmosfer ölçümü yapılmaması
İzinli çalışma prosedürlerinin devre dışı bırakılması
Eğitimsiz personel müdahalesi

gibi faktörlerin başlığında yaptığım düzenlemeleri takdirinize sunuyorum.

**HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, boru hattı veya ilgili ekipmanda bakım/onarım yapılırken emniyet kurallarına uyulmaması.

🔸 **1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?**

Evet:
- İşe başlamadan önce izin alınmış, riskler değerlendirilmiş.
  ✅ Sonuç: Ön kontroller ve prosedürlere uygunluk sağlanmış.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Prosedür dışı, izinsiz müdahale yapılmış.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Gaz Algılama Yapıldı mı?
  - Evet:
    - Pentan buharı veya gaz birikimi kontrol edildi.
      ⚠️ Sonuç: Tehlikeli durum fark edilip işlem ertelenebilir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Gaz birikimi fark edilmedi.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Ekipman Basınçsız ve İzole Edilmiş mi?
      - Evet:
        
        Blind flanşlar takılmış, vana kapalı, sıvı tamamen boşaltılmış.
        ✅ Sonuç: Güvenli müdahale mümkün.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Basınçlı/sıvı dolu hatta müdahale başlatıldı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Kıvılcım Kaynağı Mevcut mu? (örn. kaynak işlemi)
        
        Evet:
        
        Ortamda gaz birikimi + kıvılcım → patlama riski.
        ❌ Sonuç: Parlama, patlama, ciddi yaralanma veya ölüm.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
        
        Hayır:
        
        Mekanik müdahale yapılmış, kıvılcım riski yok.
        ⚠️ Sonuç: Sızıntı olabilir ama yangın riski azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
      - Ek Durum:
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Personel KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Kullandı mı?
        
        Evet:
        
        Eldiven, antistatik kıyafet, gaz maskesi, gözlük vb.
        ✅ Sonuç: Olası maruziyet azaltılır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Deri teması, solunum maruziyeti, yanık ve zehirlenme riski.
        ❌ Sonuç: Sağlık sorunları, iş kazası, iş gücü kaybı.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	İzin sistemi uygulanmış, gaz kontrolü yapılmış, müdahale güvenli	Düşük
2	Gaz algılama yok, ekipman izole değil, kıvılcım var → patlama	Çok Yüksek
3	Gaz algılama yok ama kıvılcım yok, sızıntı ihtimali yüksek	Yüksek
4	PTW yok, izole değil, KKE kullanılmamış	Çok Yüksek
5	Müdahale sırasında gaz maskesi ve KKE kullanılmış	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Her bakım/onarım çalışması için İş İzni (PTW) prosedürü zorunlu olmalı.
Tüm müdahalelerden önce gaz algılama ve havalandırma sağlanmalı.
Basınçsızlaştırma ve izole etme (LOTO – Lock Out Tag Out) uygulanmalı.
Kıvılcım üretme potansiyeli olan işler için sıcak çalışma izni ve gözetim sağlanmalı.
KKD zorunluluğu denetlenmeli, antistatik ve kimyasal dirençli kıyafetler kullanılmalı.
Personel düzenli olarak güvenli bakım eğitimi almalıdır.

Bakım ve onarım süreçleri, rutin işletme dışı faaliyetler oldukları için güvenlik bariyerlerinin sıklıkla devre dışı kaldığı ve riskin daha kolay tetiklenebildiği ortamlardır.

Dikkat edilmesi gereken, pentan tankı gibi yüksek yanıcılık özelliğine sahip sistemlerde, işlem öncesi ve sonrası gazsızlaştırma, atmosfer ölçümü, kilitleme-etiketleme (LOTO), sıcak çalışma izin prosedürleri gibi güvenlik uygulamalarının adım adım istisnasız uygulanmasıdır. Yukarıda elimden geldiğince bu güvenlik prosedürlerinin neden vazgeçilmez olduğunu yazmaya çalıştım.

Emniyetsiz müdahale sonucunda statik kıvılcım, alevlenme, zehirlenme, basınçlı gaz boşalması ya da oksijen yetersizliğine dayalı boğulma gibi bir dizi zincirleme olay gelişebilir.

Bu Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi ile elde edilen senaryolar vasıtası ile sadece teknik arızaları değil; organizasyonel eksiklikleri, denetim zafiyetlerini ve insan kaynaklı hataları da dikkate almanızı sağllamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bakım-onarım faaliyetlerinde güvenliğin sağlanabilmesi, sadece bireysel sorumluluk değil, aynı zamanda kurumsal güvenlik kültürünün ve prosedürel disiplinin bir yansımasıdır. Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi karar vericilere ve saha sorumlularına yönelik önleyici stratejiler geliştirmede yol gösterici olmayı hedefleyen bir başlangıç olup katkılarınız ile olması gerektiği hale gelecektir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ ⭐️⭐️ İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18318&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Bir Sıcak İş Kazasının Olaylar ve Nedensel Faktörler Analizi İle Araştırılması ve Balık Kılçığı Diyagramı ile Kök Sebeplerinin Bulunması: Dupont Tedlar Üretim Tesisi Örneği https://dergipark.org.tr/tr/pub/cukurovaumfd/article/1230782

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği22 Mayıs 2025

21 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-06: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin sekizincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncına sahip yanıcı maddelerin depolandığı tank sistemlerinde, yangın veya patlama gibi olayların gerçekleşme ihtimali düşük olsa da, gerçekleştiğinde sonuçları yıkıcıdır.

Meydana gelebilecek istenmeyen durumlarda (Yangın-Patlama), olayın kontrol altına alınması büyük ölçüde ilk müdahale süresine ve etkinliğine bağlıdır. Ancak acil müdahalede yaşanan her saniyelik gecikme, etkilerin büyüklüğünü katlanarak artırır.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi, pentan tankında meydana gelebilecek yangın veya patlama durumlarında, acil müdahale sistemlerinin ve insan kaynaklı tepkilerin zamanında devreye girip girmemesi mihvalinde risk gelişimini sistematik olarak ele almaya çalıştım.

Algılama sistemlerinin etkinliği,
Uyarı mekanizmalarının işlerliği,
Yangın söndürme sistemlerinin hazır bulunuşluğu,
Eğitimli personel varlığı ve koordinasyon becerileri gibi değişkenleri dikkate alarak, senaryo bazlı bir yapı oluşturmayı hedefledim.

🔺 HZ-06 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan sızıntısı sonucunda yangın veya patlamanın meydana gelmesi

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Algılama Sistemi (Dedektör) Çalışıyor mu?

Evet:
- Yangın kısa sürede otomatik olarak algılanır.
- Alarm sistemi devreye girer.
  ✅ Sonuç: Müdahale tetiklenir.
- Risk Değerlendirmesi: Orta – Yangın var ama zamanında fark edildi.
Hayır:
- Dedektör arızalı ya da devrede değil.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Yangın İnsan Gözetimiyle Fark Edildi mi?
  - Evet:
    - Personel gözle alevi görür ve alarm verir.
      ⚠️ Sonuç: Müdahale gecikmeli ama mümkündür.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek – Gecikme nedeniyle alev yayılabilir.
  - Hayır:
    - Yangın fark edilmez.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Otomatik Söndürme Sistemi Mevcut mu ve Çalışıyor mu?
      - Evet:
        
        Yangın algılanmasa da sistem ısı/sıcaklıkla devreye girer.
        ✅ Sonuç: Alev kontrol altına alınır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Söndürme sistemi yok ya da devre dışı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Personel Tahliye Edilebildi mi?
        
        Evet:
        
        Alarm gecikmeli çalsa da tahliye eğitimi etkili.
        ⚠️ Sonuç: Can kaybı riski düşük ama mal kaybı yüksek olabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Personel içeride mahsur kalır.
        ❌ Sonuç: Ciddi yaralanmalar ve olası ölümler.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🔸 5. Kontrol Noktası: Acil Durum Müdahale Ekibi Hazır mı?

Evet:
- Ekip eğitilmiş ve gerekli ekipmana sahip.
  ✅ Sonuç: Yangına erken müdahale edilir.
- Risk Değerlendirmesi: Orta
Hayır:
- Müdahale gecikir veya yetersiz kalır.
  🔸 6. Kontrol Noktası: İtfaiye Erişimi Hızlı mı?
  - Evet:
    - 5-10 dakika içinde ulaşılır.
      ⚠️ Sonuç: Yangın yayılmış olabilir ama kontrol altına alınır.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek
  - Hayır:
    - Gecikme 15 dakikayı aşarsa yangın tüm tesisi sarar.
      ❌ Sonuç: Tesis kaybı ve büyük çevresel zararlar.
    - Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Dedektör ve söndürme sistemi çalışıyor, yangın kontrol altında	Orta
2	Yangın geç fark ediliyor ama tahliye sağlanıyor	Yüksek
3	Yangın fark edilmiyor, söndürme sistemi de çalışmıyor	Çok Yüksek
4	Dedektör çalışıyor ama müdahale ekibi hazırlıksız	Yüksek
5	Müdahale yok, yangın yayılıyor, itfaiye geç kalıyor	Çok Yüksek
6	Müdahale zamanında, ekip hazır, yangın lokalize ediliyor	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Yangın algılama ve erken uyarı sistemleri (alev, duman, sıcaklık dedektörleri) periyodik kontrol edilmeli.
Otomatik yangın söndürme sistemleri (köpük, su spreyi, kuru kimyevi toz) kurulmalı.
Personel düzenli yangın ve tahliye eğitimi almalı.
Acil durum planları güncel tutulmalı, her vardiyada hazır eğitimli ekip bulunmalı.
İtfaiye ile koordinasyon planı yapılmalı, erişim yolları açık tutulmalıdır.

Yangın ve patlama gibi yüksek şiddetli olaylarda zaman faktörü, olayın ölümcül ya da kontrol edilebilir olup olmadığını belirleyen en kritik parametredir.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analiziyle ortaya koymaya çalıştığım senaryolar, özellikle otomatik sistemlerin devreye girmemesi, alarm sistemlerinin gecikmesi, müdahale ekipmanlarının yetersizliği, görevli personelin eğitimsizliği veya fiziksel olarak olay yerine ulaşamaması gibi faktörlerin zincirleme olarak birbirlerine etkilerini gösterdiğini düşünüyorum.

Acil müdahalede yaşanan her gecikme; sadece yangının yayılma hızını artırmakla kalmaz, aynı zamanda can kaybı riskini, çevresel kontaminasyon ihtimalini ve tesisin tüm operasyonel devamlılığını tehlikeye atar.

Bu nedenle müdahale ekiplerinin organizasyon yapısı, haberleşme altyapısı, acil durum tatbikatları ve otomatik bastırma sistemlerinin sürekli işler halde tutulması, riskin yönetilmesinde kilit rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, bu analizle yalnızca teknik riskleri değil; aynı zamanda organizasyonel reflekslerin ve sistem bütünlüğünün etkinliğini de sorgulamaya çalıştım. Karar vericilere ve saha uygulayıcıları için başlangıç olacağına, bilgi ve deneyimleri ile çok daha iyi hale getireceklerinii düşünüyorum. Sizlerden gelen geri bildirimlere göre düzeltmeler ve eklemeler yapmaktan mutlu olacağım.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Mayıs 2025

20 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-05: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin yedincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tanklarında gerçekleştirilen dolum ve boşaltım işlemleri, sistemin genel süreç güvenliği açısından en kritik operasyonel aşamalardan birini oluşturmaktadır.

Bu aşamada tank seviyesinin kontrolsüz yükselmesi veya vana / konnektör gibi transfer elemanlarının uygunsuz yönetimi, sıvı taşması olayına yol açabilir.

Taşan pentan, yüksek uçuculuğu ve parlayıcı özelliği nedeniyle yalnızca çevresel kirlenmeye değil, aynı zamanda yangın, patlama ve solunumsal toksik maruziyet risklerine de neden olabilir.

Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı analizi, dolum ve boşaltım sürecinde gerçekleşebilecek taşma olayını tetikleyen veya engelleyen faktörleri mantıksal bir yapı içinde değerlendirerek, potansiyel sonuçların olasılık zincirlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Bu analiz kapsamında;

Seviye göstergeleri
Operatör müdahalesi
Otomasyon sistemleri
Taşma sensörleri
Prosedürel Yeterlilikler
Acil Müdahale Tedbirleri gibi belirleyici değişkenler göz önünde bulundurulmuştur.

🔺 HZ-05 – Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Dolum veya boşaltım işlemi sırasında pentan sıvısının tank veya varil dışına taşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Kontrol Sistemi Var mı ve Çalışıyor mu?

Evet:
- Seviye sensörü çalışıyor, belirli bir doluluk seviyesinde işlem otomatik durduruluyor.
  ✅ Sonuç: Taşma gerçekleşmez.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Otomasyon yeterli kontrol sağlar.
Hayır:
- Seviye kontrol sistemi yok ya da arızalı.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Manuel Gözetim Mevcut mu?
  - Evet:
    - Operatör dolum seviyesini gözlemleyerek işlemi zamanında durdurur.
      ✅ Sonuç: Sıvı taşması önlenir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta – İnsan hatası riski mevcuttur.
  - Hayır:
    - Gözetim yapılmıyor veya geç kalınıyor.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Taşma Gerçekleşti mi?
      - Evet:
        
        Pentan sıvısı zemin ya da kanal üzerine dökülür.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Alan Sızdırmazlık Özelliğine Sahip mi?
        
        Evet:
        
        Zemin ikinci bariyerle kaplı (örneğin küvet tipi taşma havuzu).
        
        Dökülen sıvı toplanır, yayılmaz.
        ⚠️ Sonuç: Yayılım sınırlı, tutuşma riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Pentan sıvısı yayılır, geniş alana dağılır.
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Ortamda Ateşleme Kaynağı Mevcut mu?
        
        Evet:
        
        Elektrik panoları, statik kıvılcım, sıcak yüzeyler…
        ❌ Sonuç: Buhar tutuşur, yangın veya patlama meydana gelir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ancak buhar riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Seviyenin yükselmesi zamanında fark edilir ve işlem durdurulur.
        ✅ Sonuç: Sıvı taşması gerçekleşmez.
        
        Risk Değerlendirmesi: Düşük

Olası Durumlar Tablosu

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik kontrolle taşma önlenir	Düşük
2	Manuel gözetimle taşma önlenir	Orta
3	Taşma olur, zemin sızdırmaz, yangın oluşmaz	Orta
4	Taşma olur, yayılır, kıvılcım varsa yangın oluşur	Yüksek
5	Taşma olur, yayılır, ateşleme kaynağı yok	Orta
6	Taşma başlamadan fark edilir, işlem durdurulur	Düşük

Önleyici ve Azaltıcı Hangi Tedbirler Alınmalıdır

Otomatik seviye kontrol sistemi (yüksek seviye alarmı + shut-off valve) kurulmalıdır.
Manuel dolumlarda mutlaka operatör gözetimi sağlanmalıdır.
Taşma ihtimaline karşı ikincil güvenlik havuzları (containment basin) inşa edilmelidir.
İşlem alanlarında antistatik zemin kaplamaları kullanılmalı ve ateşleyici unsurlar yasaklanmalıdır.
Yangın algılama ve bastırma sistemleri entegre edilmelidir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Dolum ve boşaltım sırasında meydana gelen pentan taşması; görünürde basit bir sıvı kontrol hatası gibi algılansa da, bu olayın etkileri zincirleme reaksiyonlarla hem insan sağlığına hem de tesisin bütünlüğüne zarar verebilecek boyutlara ulaşabilir. Bu olay ağacı analizi, taşma riskinin yalnızca teknik ekipman hatalarına değil, aynı zamanda insan faktörüne, prosedürel disiplinsizliklere ve otomasyon sistemlerinin performansına da bağlı olarak geliştiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Analiz sonucunda görüldüğü üzere, taşma riskini en aza indirmek için yalnızca seviye kontrolleri yeterli değildir. Aynı zamanda çok katmanlı güvenlik önlemleri, eğitimli personel, etkin prosedürler, taşma algılama sistemleri ve hızlı müdahale olanakları da sistemin güvenliğini belirleyici unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Özellikle tank dolum operasyonları sırasında çift kontrol prensibi, alarm eşiklerinin güncelliği ve manuel/otomatik kapanma senaryoları büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi pentan tankı operasyonlarının güvenliğini sağlamaya yönelik önleyici ve düzeltici faaliyetlerin optimize edilmesi açısından yol gösterici bir teknik çerçeve sunmaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği20 Mayıs 2025

20 Mayıs 2025

İzmit Körfezi Tersaneler Bölgesinde Görülen Yılan Türlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi

İzmit Körfezi, Marmara Bölgesi’nin doğusunda yer alır ve Türkiye’nin en yoğun sanayi bölgelerinden biri olan Kocaeli ili sınırları içerisindedir. Bu bölgede yer alan tersaneler, hem ulusal hem de uluslararası gemi yapımı ve bakım-onarım faaliyetleri açısından kritik öneme sahiptir. Lakin, bu faaliyetler yürütülürken sadece mekanik ve kimyasal tehlikeler değil, aynı zamanda biyolojik riskler de iş güvenliği açısından dikkate alınmalıdır. Bu biyolojik risklerin başında, bölge faunasında yer alan yılan türleri gelmektedir.

İzmit Körfezi çevresi, özellikle yaz aylarında sıcak ve nemli iklim koşulları nedeniyle çeşitli yılan türlerinin aktif hale geldiği bir bölgedir.

Doğal yaşam alanları tahrip edilen yılanlar, insan yerleşimlerine ve çalışma alanlarına yaklaşabilmektedir. Bu nedenle, tersanelerde çalışan personelin yılanlarla karşılaşma olasılığı vardır. Yılanların türlerine göre farklılık gösteren davranış biçimleri, zehirli olup olmamaları, bulundukları habitatlar ve insan sağlığına etkileri, iş güvenliği önlemlerinin belirlenmesi açısından önemlidir.

🐍 🐍 🐍

İzmit Körfezi Tersaneler Bölgesindeki Başlıca Yılan Türleri ve Süreç Analizi

Yılan Türü (Halk Adı)	Zehir Durumu	İnsanlara Tehlike Düzeyi	Görülme Yerleri	Isırık Etkileri	İlk Yardım	Tedavisiz Durumda Olası Sonuçlar
Engerek Vipera ammodytes	Zehirli	Yüksek	Kıyı ormanları, taşlık alanlar, tersane çevresi	Şiddetli ağrı, şişlik, morarma, doku nekrozu, sistemik etkiler (bulantı, halsizlik)	Isırılan bölgeyi hareketsiz tut, kalp seviyesinden yukarıda tutma, hemen tıbbi yardım çağır	Doku kaybı, sepsis, nadiren ölüm
Bozyörük Yılanı Malpolon monspessulanus	Az Zehirli	Düşük-Orta	Otluk alanlar, açık araziler	Hafif şişlik ve ağrı (ısırık arka dişlerle olur, nadiren etkili olur)	Bölgeyi temizle, sakin kal, gözlem altında tut, alerjik reaksiyonlara karşı dikkatli olun	Hafif alerjik reaksiyonlar dışında genellikle ciddi sonuç görülmez
Hazar Yılanı Dolichophis caspius	Zehirsiz	Düşük	Kayalık alanlar, tersane sınır çitleri	Isırık olabilir ama sadece mekanik, enfeksiyon riski	Yara temizlenir, enfeksiyon önlenir	Nadiren enfeksiyon, genelde ciddi sonuç görülmez
Çukurbaşlı Yılan Eirenis modestus	Zehirsiz	Çok Düşük	Kuru taşlıklar, inşaat malzeme yığınları	Zararsız, ısırmaz ya da etkisizdir	Müdahale gerekmez	Hiçbir risk yok
Koca Engerek Vipera lebetina	Zehirli	Yüksek (çok nadir görülür)	Körfez çevresi ormanlık alanlar, kırsal	Şiddetli ağrı, şişlik, doku hasarı, sistemik toksisite	Hemen hastaneye sevk, antivenom gerekebilir	Tedavi edilmezse nekroz, organ yetmezliği, ölüm
Sarı Yılan Hierophis caspius	Zehirsiz	Düşük	Otluk ve çalılık alanlar, konteyner altları	Isırık mekanik, enfeksiyon riski olabilir	Temizleme, antiseptik uygulama	Genelde komplikasyon oluşmaz
Çizgili Yılan Platyceps najadum	Zehirsiz	Düşük	Ağaçlık ve çalılık alanlar	Zararsızdır, savunmacı değildir	Müdahale gerekmez	Ciddi risk oluşturmaz

🔸 Görülme Yerleri

İzmit Körfezi Tersaneler Bölgesinde bu türlerin çoğu kırsal, ormanlık ve taşlık alanlarda gözlemlenmektedir.
Özellikle yaz aylarında aktiflik artar.

🔸 Riskli İş Alanları

Açık alanda yürütülen her türlü Enerji, inşaat, altyapı, peyzaj, tarımsal faaliyet, liman işleri ve kırsal saha incelemeleri potansiyel risklidir.
Gece vardiyalarında düşük görünürlük nedeniyle özellikle kedi gözlü yılanlar ile karşılaşma riski artar.

Kara Yılanları: Tarım sahaları, RES, GES, Tersaneler, Tüm altyapı işleri, Açık kapalı madenler, Mermer ocakları, Taş Ocakları, Peyzaj çalışmaları, Yol yapımı, Moloz temizliği, kırsalda saha işleri vb gibi

Su Yılanı: Liman sahası, Kıyı tahkimatı, Kanal temizliği vb gibi

🐍 🐍 🐍

Merak Edenler Yazının Sonunda Yılan Çeşitlerinin Görebilir

🐍 🐍 🐍

Yılan Zehirlerinin Toksikolojik Özellikleri

Yılan zehirleri, kompleks yapılı proteinler ve enzimlerden oluşur. Bu bileşenler, vücutta çeşitli sistemleri etkileyebilir.

Hematotoksik Etki: Kan pıhtılaşma mekanizmalarını bozarak koagülopatiye neden olabilir.
Nörotoksik Etki: Sinir iletimini engelleyerek paraliziye yol açabilir.
Miyotoksik Etki: Kas hücrelerini tahrip ederek rabdomiyolize neden olabilir.
Nefrotoksik Etki: Böbrek fonksiyonlarını bozarak akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.

🐍 🐍 🐍

Yılan Isırığının Klinik Belirtileri

Yılan ısırığı sonrası belirtiler, zehirin türüne ve miktarına bağlı olarak değişir:

Lokal Belirtiler: Isırık bölgesinde ağrı, şişlik, eritem ve ekimoz görülebilir.
Sistemik Belirtiler: Bulantı, kusma, hipotansiyon, taşikardi, dispne ve bilinç değişiklikleri meydana gelebilir.
Laboratuvar Bulguları: Koagülasyon testlerinde anormallikler, kreatin kinaz seviyelerinde artış ve böbrek fonksiyon testlerinde bozulma saptanabilir.

🐍 🐍 🐍

Yılan Isırığında İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Yılan ısırığı durumunda aşağıdaki adımlar izlenmelidir:

Sakinlik: Panik, zehrin yayılmasını hızlandırabilir.
Hareketin Sınırlanması: Isırılan uzuv immobilize edilmeli ve kalp seviyesinin altında tutulmalıdır.
Takıların Çıkarılması: Şişmeyi önlemek için takılar çıkarılmalıdır.
Yaranın Temizlenmesi: Isırık bölgesi sabun ve su ile yıkanmalıdır.
Soğuk Uygulama: Şişliği azaltmak için soğuk kompres uygulanabilir.
Turnike ve Kesme Uygulamalarından Kaçınma: Bu tür müdahaleler doku hasarına neden olabilir.
Tıbbi Yardım: En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

🐍 🐍 🐍

Tedavi Olunmazsa Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar

Yılan ısırığı tedavi edilmezse, aşağıdaki ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir:

Doku Nekrozu: Isırık bölgesinde doku ölümü meydana gelebilir.
Organ Yetmezliği: Zehir, böbrek ve karaciğer gibi organların işlevini bozabilir.
Kanama Bozuklukları: Zehir, kanın pıhtılaşmasını engelleyerek iç ve dış kanamalara yol açabilir.
Enfeksiyon: Isırık bölgesi enfekte olabilir, bu da sepsise neden olabilir.
Ölüm: Ciddi vakalarda, özellikle tedavi gecikirse ölüm riski vardır.

🐍 🐍 🐍

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirme

Risk Faktörleri

Yüksek sıcaklık ve nem, yılanların daha aktif olmasına neden olur (özellikle Nisan–Ekim arası).
Yıkıntı ve moloz yığınları, yılanların saklanabileceği alanlardır.
Bitki örtüsünün yoğun olduğu sahalar, fark edilmeyi zorlaştırır.
Yetersiz PPE (kişisel koruyucu donanım) kullanımı, ısırıklarda ilk savunma hattını ortadan kaldırır.

İş Kazası Potansiyeli

Yılan ısırıkları, özellikle engerek türlerinden kaynaklanıyorsa:

Acil tıbbi müdahale gerektirir.
Kanamalı doku hasarı, iş göremezlik ve hastane yatışıyla sonuçlanır.
Yanlış müdahale (turnike, emme gibi) hayati risk doğurur.
Geç tanı, sepsis, doku nekrozu ve böbrek yetmezliği gibi ikincil komplikasyonlara neden olabilir.

🐍 🐍 🐍

Çalışanları Korumaya Yönelik Alınması Gereken Tedbirler

A. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)

Yılan geçirmez botlar ve tozluklar (özellikle yüksek otlu alanlarda çalışanlar için)
Kalın kumaştan yapılmış uzun paçalı pantolonlar
Eldiven (yıkıntı ve taş altlarında çalışma yapılacaksa)
Baş lambası / el feneri (karanlıkta yılan farkındalığı için)

B. Çevresel Önlemler

İş sahasında çalı, ot, moloz yığını gibi alanların temizlenmesi
Gece vardiyasında aydınlatmanın artırılması
Dinlenme alanlarının zeminden yüksek, kapalı ve düzenli olması
Atık yönetiminin iyi yapılması (kemirgen popülasyonu yılanları çeker)

C. Eğitim ve Farkındalık

Yılan türlerinin resimlerle tanıtıldığı eğitim panoları
Yılanla karşılaşıldığında yapılacaklar hakkında çalışanlara yıllık eğitim
Yılan ısırığı anında doğru ilk yardım bilgisi (turnike yok, yara kesilmez, hızlı sağlık müdahalesi)
Mobil sağlık ünitesi / ilkyardım noktası kurulması

D. Tıbbi Hazırlık ve Müdahale Planı

En yakın sağlık merkezleriyle protokol
Antivenin (panzehir) bulundurulması ve soğuk zincir korunması
İş yeri sağlık personeline yılan ısırığı acil müdahale eğitimi
Zehirlenme bilgi merkezi (UZEM) ile irtibat numaralarının (114) görünür yerlere asılması

E. Yasal ve Yönetimsel Uyum

Risk değerlendirmesine yılan temas ihtimali dâhil edilmeli
Çevresel izleme ve periyodik saha kontrolleri
Tehlikeli alanların uyarı tabelalarıyla işaretlenmesi

Yılan Isırmalarına Karşı Acil Durum Planı (ADP)

Kapsam: Açık alanda çalışan işçilerin yılan temasına maruz kalma riskine karşı alınacak önlemler ve acil müdahale adımları.

Riskleri Değerlendirme ve Önleme

Aksiyon	Sorumlu Birim	Süreklilik
Yılan riski olan bölgelerin belirlenmesi (çalı, moloz, taşlık alanlar)	İSG Uzmanı	Yılda 2 kez
Riskli bölgelerin çitle çevrilmesi, tabelalandırılması	Saha Mühendisi / İSG Uzmanı	Devamlı
Çalışanlara düzenli farkındalık eğitimi	Eğitim Birimi	6 ayda 1
KKD (bot, tozluk, eldiven) zorunlu hale getirilmesi	İK ve İSG Komisyonu	Sürekli
Gece aydınlatmalarının artırılması	Bakım-Onarım Birimi	Devamlı

Yılan Isırması Anında Müdahale Protokolü

Genel İlkeler

Panik yapılmamalı. Isırılan kişi sakinleştirilmeli.
Yaraya hiçbir şekilde kesme, emme, dağlama yapılmamalı.
Isırılan uzuv hareket ettirilmemeli. Kalp seviyesinin altında sabitlenmeli.
Hafif sıkılıkta bandaj (turnike değil!) uygulanabilir.
En kısa sürede tıbbi müdahale sağlanmalı.

İlk Müdahale Adımları (İlk Yardım Personeli Tarafından)

Aşağıda Yapıması Gerekenler Sıra İle Verimiştir
Olay yeri güvenliği sağlanır (çalışan ve çevresi).
Eldiven takılır. Isırılan bölge gözlemlenir ve varsa iki delik belirlenir.
Yaralı sırt üstü yatırılır, konuşarak bilinci kontrol edilir.
Isırılan bölge sabitlenir. Hareket ettirilmemesi sağlanır.
Yara sabunlu suyla hafifçe yıkanabilir. Alkol, antiseptik kullanılmaz.
Yaralı kişi 112 Acil Servis beklenmeden en yakın sağlık merkezine sevk edilir (önceden belirlenmiş protokol hastanesi).
Isıran yılanın rengi, şekli, boyutu hatırlanıyorsa kaydedilir (yılan asla kovalanmaz ya da yakalanmaz).

Tıbbi Müdahale ve Ulaşım Planı

Aksiyon	Sorumlu	Uygulama Şekli
Olası olay yerine en yakın sağlık kuruluşlarının listelenmesi (panzehir bulunanlar işaretlenmeli)	İşyeri Hekimi / İSG Uzmanı	Liste her 3 ayda 1 güncellenir
Olası yaralıyı taşıyacak araç temini (sedye, şirket aracı)	Lojistik Sorumlusu	Devamlı hazır
İşyerinde temel aktivitenin bilgisi ve ulaşım süresi kaydı	İşyeri Sağlık Birimi	Liste halinde İSG panosuna asılır
Tıbbi müdahale sonrası kayıt ve bildirim süreci (İSG Kaza Bildirim Formu, SGK bildirimi)	İSG Uzmanı	3 iş günü içinde yapılır

Kayıt, Raporlama ve İnceleme Süreci

Olay yeri raporu: İlk müdahaleyi yapan personelce doldurulur.
İSG Olay İnceleme Tutanağı: En geç 24 saat içinde hazırlanır.
Kişisel maruziyet formu: Isırılan kişiyle ilgili sağlık geçmişi, takip planı işlenir.
Geri bildirim ve düzeltici faaliyet: Olay sonrası İSG kurulunda değerlendirme yapılır, gerekirse alan yeniden düzenlenir.

Eğitim ve Tatbikat Planı

Eğitim / Tatbikat Türü	Sıklık	Katılımcılar
Yılan tanıma ve kaçınma eğitimi	Yılda 1	Tüm saha personeli
Isırık sonrası ilk yardım eğitimi	6 ayda 1	İlkyardım ekibi, formenler
Acil müdahale tatbikatı	Yılda 2	Tüm birimler
Panzehir ve tıbbi sevk simülasyonu	Yılda 1	Sağlık ekibi ve yönetim

Dokümantasyon ve Yasal Uyum

Acil Durum Planı, İSG yıllık planı ve risk değerlendirme dökümanları ile entegre edilmelidir.
Plan, İşyeri Hekimi, İSG Uzmanı ve İşveren Vekili tarafından imzalanarak yürürlüğe alınır.
Çalışanlar tarafından imza karşılığı okunması sağlanır.

İzmit Körfezi Tersaneleri İçin Yılan Türlerine Bağlı Biyolojik Risk Matrisi

Yılan Türü	Tehlike Kaynağı (Risk Etkeni)	Maruz Kalma Olasılığı	Şiddet (Etkilenme Düzeyi)	Risk Puanı *(Olasılık × Şiddet)*	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Vipera ammodytes Boynuzlu Engerek	Zehirli ısırık, ani saldırı	3 Orta	5 Çok Yüksek	15	Yüksek 🔴	– Yüksek bilekli bot kullanımı – Yılan farkındalık eğitimi – Taşlık alanların sınırlandırılması – Uyarı levhaları – Antivenom hazır bulundurulması
Malpolon monspessulanus Bozyörük Yılanı	Hafif zehirli ısırık, panik tepkisi	4 Yüksek	2 Düşük	8	Orta 🟠	– Tanıtım eğitimi (zararsız olduğunun açıklanması) – KKD kullanımı – Otluk alan temizliği
Dolichophis caspius Hazar Yılanı	Zehirsiz ısırık (mekanik travma/enfeksiyon riski)	4 Yüksek	2 Düşük	8	Orta 🟠	– Alan temizliği – Yığın malzeme kontrolü – İlk yardım eğitimi (yarayı temizleme, enfeksiyon önleme)
Eirenis modestus Çukur başlı Yılan	Temas kaynaklı panik veya yanlış müdahale	5 Çok Yüksek	1 Çok Düşük	5	Düşük 🟢	– Zararsız türlerin tanıtımı – Gereksiz öldürme eğiliminin azaltılması – Bilgilendirme broşürleri
Vipera lebetina Koca Engerek	Güçlü zehir, ölümcül ısırık	2 Düşük	5 Çok Yüksek	10	Orta-Yüksek 🟠/🔴	– Yoğun kontrol ve gözetim – Riskli alanlarda çalışma yasağı gece saatlerinde – Acil müdahale ve antivenom planı
Hierophis caspius Sarı Yılan	Görsel benzerlikten doğan panik	4 Yüksek)	1 Çok Düşük	4	Düşük 🟢	– Yılan ayırt etme eğitimi – Panik durumlarında prosedür eğitimi
Platyceps najadum Çizgili Yılan	Gizlenme, ani çıkışla psikolojik panik	4 (Yüksek)	1 Çok Düşük	4	Düşük 🟢	– Yüksek riskli saklanma yerlerinin düzenlenmesi – Panik eğitimleri – Görsel farkındalık levhaları

İzmit Körfezi’ndeki tersane faaliyetlerinde yılan kaynaklı biyolojik risklerin hem şiddetini hem de sıklığını sistematik bir şekilde değerlendirmeye çalıştım.

Tüm yılan türleri için “zararsız” ya da “ölümcül” gibi tek tip yaklaşım yerine, maruziyet olasılığı ve etkilenme düzeyi kriterleriyle dinamik ve ölçülebilir bir İSG stratejisi geliştirmemiz gerektiğini düşünüyorum.

Bu risk matrisinin eksikleri siz değerli iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimi meslektaşlarımın katkıları ile tamamlanacağına eminim. Katkı ve önerilerinizi bekliyorum.

Risk Değerlendirme Kriterleri

🎲 🎲 🎲

Maruz Kalma Olasılığı

Derece	Tanım
1	Çok Düşük (Nadir)
2	Düşük (Yılda birkaç)
3	Orta (Mevsimsel)
4	Yüksek (Yaygın)
5	Çok Yüksek (Sürekli)

💥 💥 💥

Şiddet (Etkilenme Düzeyi)

Derece	Tanım
1	Çok Düşük (Korku, panik, psikolojik)
2	Düşük (Yüzeysel yara, enfeksiyon riski)
3	Orta (Hafif zehirlenme, alerjik reaksiyon)
4	Yüksek (Ağır yaralanma, hastane tedavisi)
5	Çok Yüksek (Organ yetmezliği, ölüm riski)

🚦 🚦 🚦

Risk Seviyesi Sınıflandırması

Risk Puanı	Açıklama	Renk
1 – 5	Düşük Risk	🟢 Yeşil
6 – 10	Orta Risk	🟠 Turuncu
11 – 15	Yüksek Risk	🔴 Kırmızı

İlave Kontrol Önlemleri (Bütün Tersane İçin Ortak)

Önlem	Uygulama Biçimi
Yılan Tanıma ve Müdahale Eğitimi	Tüm saha personeline yılda en az bir kez
Çevresel Temizlik (Ot, taş, çöp)	Haftalık düzenli saha kontrolü
Yüksek Risk Alanlarının Haritalanması	GIS tabanlı risk haritası çıkartılması
Acil Durum Yılan Protokolü	Saha girişlerinde, KKD istasyonlarında yazılı olarak bulundurulmalı
İzleme Kameraları ve Termal Sensörler	Yüksek riskli taşlık ve sınır bölgelerinde kurulmalı
İlk Yardım Kitleri + Antivenom Bilgisi	Sağlık personeli ve en az 3 saha görevlisi tarafından erişilebilir olmalı

📚 📚 📚

Sonuç ve Öneriler

Bu risk matrisi, İzmit Körfezi’ndeki tersane faaliyetlerinde yılan kaynaklı biyolojik risklerin hem şiddetini hem de sıklığını sistematik bir şekilde değerlendirmeye olanak tanır. Tüm yılan türleri için “zararsız” ya da “ölümcül” gibi tek tip yaklaşım yerine, maruziyet olasılığı ve etkilenme düzeyi kriterleriyle dinamik ve ölçülebilir bir İSG stratejisi geliştirilebilir.

🎯 🎯 🎯

Sonuç

İzmit Körfezi tersaneler bölgesinde görülen yılan türlerinin büyük kısmı zehirsiz olmakla birlikte, bazı türlerin (özellikle Engerekler) ciddi sağlık riski oluşturduğu açıktır. Bu nedenle tersanelerde çalışan işçilerin yalnızca mekanik ve kimyasal tehlikelere değil, aynı zamanda biyolojik tehditlere karşı da korunması gerekmektedir. Bu korunma, doğru eğitim, etkili kişisel donanım, çevresel kontrol ve uygun ilk yardım müdahaleleriyle sağlanabilir.

Yılanlarla karşılaşmaların önlenmesi kadar, karşılaşıldığında doğru müdahale edilmesi de hayati önem taşımaktadır. Tersane iş güvenliği politikaları bu tehditleri ciddiyetle ele almalı ve biyolojik risk yönetimini rutin denetimlerin bir parçası haline getirmelidir.

Boynuzlu Engerek (Vipera ammodytes)

Fotoğraf: Wikipedi

Bozyörük Yılanı (Malpolon monspessulanus)

Fotoğraf: Wikipedi

Hızlı Yılan – Hazer Yılanı (Dolichophis caspius)

Fotoğraf: Wikipedi

Eirenis modestus (Çukur başlı Yılan)

Fotoğraf: Wikipedi

Koca Engerek (Vipera lebetina)

Fotoğraf: Wikipedi

Hierophis caspius (Sarı Yılan)

Fotoğraf: Wikipedi

Çizgili Yılan (Platyceps najadum)

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yılan Sokmalarının Değerlendirilmesi ve Tedavisi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553151/

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.who.int/health-topics/snakebite#tab=tab_1

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.nature.com/articles/nrdp201763

⭐️⭐️ Zehirli yılan ısırıkları: Klinik tanı ve tedavi https://jintensivecare.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40560-015-0081-8

⭐️⭐️ Yılan ısırığının kronik sağlık etkileri ve maliyeti https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590171021000102

⭐️⭐️ Antimikrobiyal Yönetimi Çağında Yılan Isırması Sonrası Antibiyotik Kullanımı https://www.mdpi.com/2072-6651/16/1/37

⭐️⭐️ Yeni nesil yılan ısırığı tedavileri ölüm oranını azaltabilir https://www.nature.com/articles/d41586-024-03818-z

⭐️⭐️ Yılan sokmasından korunma, ilk yardım ve tedavi. https://www.outdoorhaber.com/saglik/yilan-sokmasi#google_vignette

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni20 Mayıs 2025

19 Mayıs 2025

Yüksekte Çalışanlarda Gelişen Psikolojik Sorunlar

Yüksekte çalışma, inşaat, enerji, bakım-onarım, temizlik ve çeşitli endüstriyel sektörlerde çalışan bireyler için yaygın bir faaliyettir.

Yüksekte çalışma yapılan işlerde genellikle fiziksel riskler ön planda tutularak değerlendirilse de, psikolojik etkiler de en az fizyolojik tehlikeler kadar önemlidir.

Yüksekte çalışmak, kişinin bilişsel, duygusal ve davranışsal tepkilerini etkileyebilir; bu durum zaman içinde çeşitli psikolojik sorunların gelişmesine zemin hazırlayabilir.

1. Yüksekte Çalışmanın Psikolojik Yükü

1.1. Tehdit Algısı ve Sürekli Stres

Tehdit Algısı (Perceived Threat)

Tehdit algısı, bireyin bulunduğu ortamda bir tehlike ya da zarar görme ihtimalini zihinsel olarak değerlendirmesi ve buna karşı bilinçli ya da bilinçsiz olarak verdiği psikolojik tepkidir.

Yüksekte çalışan işçilerde Tehdit algısı;

Düşme riski
İş ekipmanlarının arızalanması
Zemin desteğinin kaybolması
Hava koşullarının ani değişimi
Kendi fiziksel yetersizliği veya dikkatsizliği gibi durumlardan kaynaklanabilir.

Bu tür durumlar, zihinde sürekli bir “hazır olma” ya da “kaç ya da savaş” tepkisi oluşturur.

🧷 Örnek: Bir işçinin 20 metrelik bir iskelede çalışırken zeminin esnemesiyle panik yaşaması, zihinsel olarak “Düşebilirim” düşüncesinin tehdit algısını tetiklediğinin göstergesidir.

Tehdit algısı yüksek olduğunda, beden sürekli alarm modundadır. Bu da doğrudan sürekli strese yol açar.

Sürekli Stres (Chronic Stress)

Sürekli stres, bireyin uzun süre boyunca yüksek düzeyde stres faktörlerine maruz kalması ve zihinsel-fiziksel olarak gevşeyememesi durumudur. Yüksekte çalışan bireylerde bu stres, işin doğası gereği sürekli mevcuttur.

Sürekli Stres Belirtileri;

Kronik yorgunluk
Odaklanma zorluğu
Uyku problemleri
Sinirlilik, sabırsızlık
Kas gerginliği ve çarpıntı
Motivasyon düşüklüğü

Yüksekte çalışmak, doğrudan hayatı tehdit edebileceği için çalışan kişi bilinçli ya da bilinçsiz şekilde hep tetikte olur. Bu tetikte olma hali, zamanla zihinsel kaynakların tükenmesine ve kişinin fiziksel olarak da yıpranmasına neden olur.

Bu durum sempatik sinir sistemini uyarır ve sürekli bir “alarm” durumu yaratır.

Günlük olarak stres yüküne maruz kalan bireylerde zaman içinde:

Tükenmişlik
Kaygı bozuklukları
Uyku problemleri gibi belirtiler gözlemlenebilir.

1.2. Bilişsel Yüklenme

Yüksekte çalışma, sadece fiziksel değil aynı zamanda ciddi bilişsel talepler içeren bir süreçtir.

Dengeyi koruma, dikkat dağıtıcı unsurları filtreleme, çevresel tehditleri algılama ve eş zamanlı olarak görevleri yerine getirme gibi beceriler, beynin sürekli aktif olmasını gerektirir.

Bu durum, çalışan üzerinde bilişsel yüklenmeye yol açabilir.

Bilişsel yüklenme; kişinin zihinsel kapasitesinin, görev ve çevresel talepler karşısında zorlanması durumudur. Yüksekte çalışan bireyler için bu yüklenme, özellikle tehlikeye karşı tetikte kalma ihtiyacı nedeniyle daha da artar. Denge kaybı yaşama korkusu, ekipman kullanımı, zaman baskısı ve güvenlik kurallarını eş zamanlı uygulama çabası, zihinsel kaynakların tükenmesine neden olabilir.

Bilişsel yüklenme, dikkat dağınıklığı, karar verme hataları, problem çözmede yavaşlama ve reaksiyon süresinde uzamayla sonuçlanabilir. Bu da iş kazası riskini artırır. Ayrıca uzun vadede zihinsel yorgunluk, tükenmişlik ve stres bozuklukları gibi psikolojik sorunlara zemin hazırlar.

Bu nedenle yüksekte çalışanlara yönelik eğitimlerde sadece fiziksel değil, bilişsel dayanıklılığı artırmaya yönelik stratejilere de yer verilmesi gerekir. Mola düzenlemeleri, görev rotasyonu, mindfulness çalışmaları ve dikkat geliştirme egzersizleri, bilişsel yüklenmeyi azaltmada etkili olabilir.

2. Sık Görülen Psikolojik Sorunlar

2.1. **Yükseklik Kaygısı (*Akrofobi***)

Akrofobi, bireyin yüksek bir yerde bulunurken ya da yüksekte olma fikriyle karşılaştığında aşırı, mantıksız ve yoğun bir korku ya da kaygı yaşaması durumudur. Bu durum sadece gerçek bir yükseklik ortamında değil, bazı durumlarda yükseklik hayal edildiğinde bile tetiklenebilir.

Akrofobi; klasik anlamda bir spesifik fobi türüdür ve kişinin günlük yaşamını, mesleki performansını ya da sosyal aktivitelerini kısıtlayacak düzeyde yoğun kaygılara yol açabilir.

Yüksekten korkmak, evrimsel olarak doğal bir tepki olsa da, bazı bireylerde bu korku yoğun ve işlev bozucu hale gelebilir. Akrofobi, yüksekte çalışan bireylerde şu şekilde kendini gösterebilir.

Fiziksel Tepkiler

Dizlerde titreme
Kalp çarpıntısı
Baş dönmesi
Nefes darlığı
Terleme
Bulantı

Psikolojik Tepkiler

Düşme korkusu (gerçekçi olmasa bile)
Kontrolünü kaybetme hissi
Kaçma isteği
Panik hissi
Ölecekmiş gibi düşünmek

Bu tür belirtiler, iş sırasında büyük bir tehlike oluşturabilir.

Yüksekte çalışmak zorunda olan bir işçide akrofobi varsa:

Dikkat dağınıklığı yaşanabilir
Panik anında refleks davranışlarla düşme riski artabilir
Çalışma kalitesi ve güvenliği ciddi şekilde etkilenebilir
Kişi görevden kaçınabilir ya da işi bırakabilir

Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği kapsamında, çalışanların yükseklik korkusu olup olmadığı işe alım öncesi ya da periyodik değerlendirmelerde test edilmelidir. Mümkün şartlarda yükseklik korkusu olanlar bu tür işlerde çalıştırılmamalı, zorunluluk hallerinde psikolojik destek sağlanmalıdır.

2.2. Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu

Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu, bireyin günlük yaşamında karşılaştığı olaylara ve durumlara karşı sürekli, aşırı ve kontrol edilemeyen bir kaygı ve endişe hali yaşadığı uzun süreli bir anksiyete (kaygı) bozukluğudur. Bu durum, kişide hem zihinsel hem de fiziksel belirtilerle kendini gösterir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir.

Bu kaygı hali belirli bir olayla sınırlı değildir; sağlık, iş, para, aile, gelecek gibi birçok konuda orantısız ve sürekli endişe duyulur.

Yüksekte çalışmanın getirdiği sürekli stres ve belirsizlik, zaman içinde genelleşmiş anksiyeteye yol açabilir. Kişi sadece yükseklikle değil, hayatının diğer alanlarında da kontrolsüz kaygılar yaşamaya başlar. Bu durum:

Zihinsel ve Duygusal Belirtiler:

Sürekli endişeli ya da tedirgin hissetme
Kötü bir şey olacakmış hissi
Konsantrasyon güçlüğü
Karar vermekte zorlanma
Aşırı düşünme (overthinking)

Fiziksel Belirtiler:

Kas gerginliği
Mide rahatsızlıkları
Terleme
Titreme
Uyku problemleri
Yorgunluk, halsizlik

gibi bulgularla kendini gösterebilir.

2.3. **Travma Sonrası Stres Bozukluğu (*TSSB***)

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), kişinin yaşamını veya bütünlüğünü tehdit eden ağır bir travmatik olay (örneğin ciddi iş kazası, doğal afet, savaş, fiziksel saldırı, tanık olunan bir ölüm vb.) yaşadıktan sonra, bu olayı zihninde sürekli tekrar yaşaması, kaçınma davranışları sergilemesi ve yüksek uyarılmışlık hali içinde olmasıyla karakterize edilen ciddi bir ruhsal bozukluktur.

Bu bozukluk, yalnızca olay anında değil, aylar hatta yıllar sonra da etkisini gösterebilir.

Daha önce bir düşme tehlikesi atlatan ya da meslektaşının düşüşüne tanık olan bireylerde travma sonrası stres bozukluğu gelişebilir. Bu bozuklukta kişi:

1. Yeniden Yaşantılama

Olayı rüyalarda ya da gündüz aniden tekrar yaşamak (flashback)
Olayla ilgili görüntü, ses, koku gibi tetikleyicilerle yoğun rahatsızlık hissetmek

2. Kaçınma Davranışları

Travmayı hatırlatan yer, kişi ya da konuşmalardan uzak durma
Duygusal uyuşma, insanlara karşı yabancılaşma

3. Artmış Uyarılmışlık

Sürekli tetikte olma hali
Uyku sorunları
Sinirlilik, öfke patlamaları
Konsantrasyon güçlüğü
Aşırı irkilme tepkileri

Bu tür bireylerin iş verimliliği ciddi şekilde düşer.

2.4. Depresyon

Depresyon, kişinin duygu durumunu, düşüncelerini, davranışlarını ve fiziksel işlevselliğini olumsuz yönde etkileyen, yaygın ve ciddi bir duygudurum bozukluğudur.

Kişi kendini uzun süreli olarak üzgün, boşlukta, umutsuz ya da değersiz hisseder ve bu durum günlük yaşam aktivitelerini sürdürmesini zorlaştırabilir.

Depresyon sadece “mutsuzluk” ya da “moral bozukluğu” değildir; ruhsal, zihinsel ve bedensel belirtileri olan klinik bir durumdur ve çoğu zaman hekim müdahalesi gerektirir.

Sürekli stres, sosyal izolasyon, fiziksel yorgunluk ve kontrolsüz çalışma saatleri, zamanla depresyona neden olabilir.

Yüksekte çalışan kişi depresyonda ise:

Sürekli üzgün ya da çökkün ruh hali
Günlük aktivitelere karşı ilgi ve zevk kaybı
Enerji eksikliği, yorgunluk hissi
Uyku bozuklukları (az ya da aşırı uyuma)
İştah değişiklikleri (azalma ya da artma)
Değersizlik ya da suçluluk hissi
Konsantrasyon güçlüğü
Hareketlerde yavaşlama veya huzursuzluk
Umutsuzluk hissi
Ölüm ya da intihar düşünceleri

geliştirebilir.

2.5. Performans Kaygısı

Yüksekte çalışırken hata yapma korkusu, işini kaybetme kaygısıyla birleştiğinde, kişilerde performans anksiyetesi gelişebilir. Bu durum bireyin işine dair sürekli olarak “yetersizim, hata yapacağım” şeklinde düşünmesine neden olur.

3. Psikolojik Sorunların Nedenleri

3.1. Çevresel Faktörler

Yetersiz güvenlik önlemleri
Düzensiz çalışma saatleri
Gürültü, sıcaklık, rüzgâr gibi çevresel zorluklar

3.2. Kişisel Faktörler

Önceden travma öyküsü
Düşük stres toleransı
Kişilik yapısı (mükemmeliyetçilik, obsesif özellikler)

3.3. Kurumsal Faktörler

Psikolojik destek hizmetlerinin olmaması
Yetersiz iş güvenliği eğitimi
Mobing veya yönetici baskısı

4. Psikolojik Etkilerin İş Güvenliğine Yansıması

Yüksekte çalışmak, sadece fiziksel bir denge ve koordinasyon meselesi değil; aynı zamanda bireyin zihinsel dayanıklılığını, duygusal kontrolünü ve psikolojik sağlamlığını doğrudan etkileyen bir durumdur. Bu psikolojik etkiler, çalışanın güvenli davranışlarını doğrudan şekillendirir ve iş güvenliği uygulamalarının başarısını belirleyen temel faktörlerden biri haline gelir.

Psikolojik Etkiler Nelerdir?

Kaygı ve korku (örneğin yükseklik korkusu / akrofobi)
Kronik stres ve baskı altında hissetme
Dikkat dağınıklığı ve zihinsel yorgunluk
Tükenmişlik ve motivasyon eksikliği
Tehdit algısında artış ve panik davranışlar

Bu etkiler; çalışanın zihinsel yükünü artırarak doğru karar alma, tehlikeleri fark etme, iş ekipmanlarını dikkatli kullanma gibi kritik becerilerde bozulmaya neden olabilir.

İş Güvenliğine Yansıması Nasıldır?

Kazaların Artışı: Psikolojik olarak zorlanan çalışan, hata yapmaya daha yatkındır. Bu durum düşme, ekipman hatası veya çevresel riskleri görmeme gibi kazaları artırır.

Güvenlik Prosedürlerine Uyumsuzluk: Aşırı stres ya da korku yaşayan kişi, güvenlik donanımlarını doğru kullanmayabilir ya da prosedürleri ihmal edebilir.

İletişim Sorunları: Psikolojik baskı altındaki çalışanlar, ekip arkadaşlarıyla iletişimde zorlanabilir ve bu durum grup güvenliğini tehdit eder.

İşe Devamsızlık ve Verimlilik Düşüşü: Sürekli stres altında olan kişilerde iş bırakma, devamsızlık ve motivasyon kaybı gibi durumlar görülebilir.

Çözüm – Psikolojik Güvenlik Kültürü

İşverenler, sadece fiziksel güvenlik önlemleriyle değil; aynı zamanda çalışanların psikolojik iyilik halini koruyacak uygulamalarla da iş güvenliğini desteklemelidir. Desteklemelerini sağlamak için gerekli – yeterli bilgilendirme ve motivasyon işyeri hekimi – İş Güvenliği Uzmanı tarafından verilmelidir.

Psikolojik dayanıklılık eğitimleri
Düzenli psikolojik değerlendirme ve destek hizmetleri
Tehlike algısını düşüren simülasyonlar ve uygulamalı eğitimler
Kazalardan sonra “psikolojik ilk yardım” programları

5. Koruyucu ve Önleyici Yaklaşımlar

5.1. Psikolojik Dayanıklılık Eğitimi

Psikolojik Dayanıklılık Eğitimi, yüksekte çalışan bireylerin yüksek riskli ve stresli ortamlarda zihinsel esnekliklerini artırmak, duygusal tepkilerini düzenleyebilmek, olumsuz düşüncelerle başa çıkmak ve kriz anlarında soğukkanlılıkla hareket edebilmek amacıyla verilen yapılandırılmış psikoeğitim programıdır.

Bu eğitim, çalışanların sadece ruhsal sağlığını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda iş güvenliği davranışlarını güçlendirerek iş kazalarının önlenmesine de katkı sağlar.

Eğitimin Temel Amaçları

Stresle başa çıkma becerisi kazandırmak
Tehlike algısı ve duygusal kontrolü güçlendirmek
Özgüven, odaklanma ve sakin kalabilme yetisini geliştirmek
Panik yerine çözüm odaklı düşünmeyi öğretmek
Travmatik olaylardan sonra toparlanma sürecini hızlandırmak

Neden Yüksekte Çalışanlara Bu Eğitim Gerekli?

Yüksekte çalışmak, fiziksel riskin yanı sıra ciddi psikolojik baskılar da yaratır (yükseklik korkusu, düşme endişesi, yoğun dikkat gereksinimi vb.)
Psikolojik olarak hazırlıksız olan çalışan, panikleyebilir, hatalı kararlar verebilir ya da güvenlik kurallarını ihmal edebilir.
Eğitim sayesinde çalışanlar, bu baskılar karşısında kontrolü kaybetmeden, soğukkanlılıkla ve güvenli davranışlarla süreci yönetebilir.

5.2. Psikolojik Destek Mekanizmaları

Psikolojik danışmanlık
Grup terapileri
İşyeri psikoloğu hizmeti

5.3. Düzenli Psikolojik Değerlendirme

Çalışanların periyodik olarak duygusal durumları gözden geçirilmeli; erken müdahale imkânı sağlanmalıdır.

5.4. İş Ortamında Destekleyici İletişim

Yöneticilerin empatik yaklaşımı, destekleyici liderlik tarzı ve çalışanla etkili iletişim kurulması kaygı düzeylerini önemli ölçüde düşürür.

Yüksekte Çalışanlar İçin Psikolojik Dayanıklılık Eğitim Programı

Firmalarımız Tetkik OSGB ve Tetkik Danışmanlık bünyelerinde, yüksekte çalışan personellere yönelik eğitimlerimiz mevcuttur. https://tetkik.com.tr/iletisim/ Bize ulaşabilirsiniz.

Eğitim içeriği: Yükseklik kaygısı ile baş etme, gevşeme teknikleri, grup çalışmaları
Uygulama süresi: 6 hafta boyunca haftada 1 gün
Sonuç: Kaygı düzeylerinde %30 azalma, iş memnuniyetinde artış, kaza oranlarında düşüş

Uygulamda hedefimiz hem çalışan sağlığını hem de iş verimliliğini olumlu yönde arttırmak, işverenin çalışanınan olan özen borcunu yerine getirmesinde destek olmaktır.

Eğtim başvurusu için bizi arayabilirsiniz.

Eğitim Koordinatörümüz Dr Mustafa KEBAT yönetiminde açılan eğitimlere personelinizin dahil olmasını yada firmanıza özel eğitim programı düzenlenmesini talep edebilirsiniz.

Yüksekte çalışmak, fiziksel beceriler kadar psikolojik dayanıklılığı da gerektiren bir süreçtir.

Sürekli tehlike altında olmak, zihinsel ve duygusal dengeyi bozabilir. Bu bağlamda; yüksekte çalışanların psikolojik açıdan desteklenmesi, yalnızca bireysel değil kurumsal bir sorumluluktur.

Unutulmamalıdır ki, “İş güvenliği” emniyet kemeri takmakla değil, zihne yerleştirmekle başlar.

Personelinizin zihnine güvenlik kültürünün yerleştirilmesine destek olalım.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yüksekte Çalışanlarda İş Kazalarını Önlemek Amaçlı Uygulanacak Bilişsel ve Psikomotor Testlerin Geliştirilmesi. https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A13%3A9849677/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A149702645&crl=c&link_origin=scholar.google.com.tr

⭐️⭐️ Yükseklik Korkusu https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/fear-of-heights

⭐️⭐️ Belirli Fobiler https://www.msdmanuals.com/professional/psychiatric-disorders/anxiety-and-stressor-related-disorders/specific-phobias

⭐️⭐️ Akrofobi ve görsel yükseklik tahammülsüzlüğü: Epidemiyoloji ve mekanizmalardaki gelişmeler https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7718183/

⭐️⭐️ Yükseklik tahammülsüzlüğü fizyolojik mekanizmalar ve psikolojik sıkıntı arasında: literatür taraması ve deneyimlerimiz https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6734202/

⭐️⭐️ Yükseklik baş dönmesi ve insan duruşu https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/484362/

⭐️⭐️ Yükseklikten mi düştünüz? Üç kişiden biri görsel yükseklik tahammülsüzlüğü yaşıyor https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23070463/

⭐️⭐️ Yüksekliğin vücudun mekansal yönelimi ve dengesi üzerindeki etkisi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11020194/

⭐️⭐️ Yüksekte Güvenli Çalışma Eğitimi Çalıştayı 12 ARALIK 2017 ÇASGEM / ANKARA http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.csgb.gov.tr/Media/um0hn5n5/yuksekte_guvenli_calisma.pdf

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği19 Mayıs 2025

19 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin altıncısında Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yüksek uçuculuğa ve düşük parlama noktasına sahip hidrokarbonların depolandığı tank sistemlerinde, statik elektrik kaynaklı tutușma riski, işletmenin ve işlerin güvenliği açısından yüksek öncelikli bir tehlike olarak değerlendirilmeli, gerekli önlemler belirlenerek aralıksız uygulanmalıdır.

Pentan Tankının dolumu ve boşaltımı sırasında sıvıların hareketi, boru hatlarında ve tank iç yüzeylerinde elektriksel yük birikimine neden olabilir.

Uygun topraklama yapılmadığında veya antistatik önlemler ihmal edildiğinde, bu birikim kıvılcım boşalmasına dönüşerek patlayıcı atmosferin tutușmasına yol açabilir.

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizinde, statik elektrik yükünün oluşumu ile başlayan olası bir senaryo üzerinden, bu yükün kontrol altına alınıp alınamamasına bağlı olarak gelişebilecek olay zincirlerini değerlendirmeye çalışacağım

Yapacağımız analizde olayların olasılıklarını belirleyecek olan ve dikkate alacağım temel değişkenler;

Topraklama sistemlerinin işlevselliği,
Operasyonel disiplin
Ortamda uçucu buhar konsantrasyonu
Kıvılcım söndürme sistemleri
Acil durum önlemleri

Başlıklarında olacak.

HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma için detaylı açıklamalı olay ağacı (event tree) analizimize bakalım.

🔺 HZ-04 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Statik elektrik birikimi ve potansiyel kıvılcım oluşumu.

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama / Eş Potansiyel Sistemi Çalışıyor mu?

Evet:
- Tüm metal parçalar eş potansiyel ile topraklanmış.
- Statik yükler etkili şekilde boşaltılır.
  ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşmaz, tutuşma riski yok.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Önleyici sistem etkin şekilde çalışmakta.
Hayır:
- Topraklama yapılmamış ya da arızalı.
- Statik yük birikir.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Yanıcı Buhar Mevcut mu?
  - Evet:
    - Yanıcı buhar mevcut, patlayıcı atmosfer oluşur.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Kıvılcım Atladı mı?
      - Evet:
        
        Statik elektrik boşalmasıyla kıvılcım meydana gelir.
        
        Tutuşma olur.
        ❌ Sonuç: Yangın/patlama meydana gelir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İgnisyon ve tutuşma gerçekleşti.
      - Hayır:
        
        Yük birikse de kıvılcım oluşmaz.
        ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ama risk devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta – Kritik durum devam ediyor.
  - Hayır:
    - Yanıcı buhar yok.
      ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşsa da tutuşturacak ortam yok.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük – Yangın riski yok.

🔸 4. Kontrol Noktası: Antistatik Malzeme Kullanıldı mı?

Evet:
- Hortumlar, eldivenler, ayakkabılar antistatik özellikte.
- Yük transferi dengelenmiş.
  ✅ Sonuç: Statik yük oluşmaz veya güvenli boşaltılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Tasarımda güvenlik ön planda.
Hayır:
- Uygun antistatik önlem alınmamış.
- İnsan veya ekipman üzerindeki yük birikir.
- 🔸 5. Kontrol Noktası: İşlem Alanı İçinde Buhar Yoğunluğu Yüksek mi?
  - Evet:
    - Buhar patlayıcı düzeyde.
    - Kıvılcım olursa tutuşma kaçınılmaz.
      ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İhmaller zinciriyle sonuç kötüleşti.
  - Hayır:
    - Buhar az, patlayıcı atmosfer oluşmaz.
      ⚠️ Sonuç: Kıvılcım tehlikesi mevcut ama tutuşturacak ortam yok.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta – Tehlike sınırında seyreden durum.

Senaryomuzun Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama çalışıyor, statik yük boşaltılır	Düşük
2	Topraklama yok, kıvılcım oluşmaz, ortamda buhar yok	Orta
3	Topraklama yok, buhar var, kıvılcım oluşur, yangın çıkar	Yüksek
4	Antistatik ekipman var, yük oluşmaz	Düşük
5	Antistatik önlem yok, kıvılcım var ama buhar yok	Orta
6	Antistatik önlem yok, ortam buhar dolu, kıvılcım → patlama	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Statik elektrik kaynaklı tutușma olayları, genellikle görünmeyen bir enerji kaynağının etkisiyle başlar ve ani, zincirleme etkiler ile yangın veya patlamalara neden olabilir.

Bu analizimizde, pentan tankı depolama biriminde, statik elektrik riskinin hafife alınamayacağını ve bu riskin yalnızca pasif topraklama sistemleriyle değil, tüm proses zinciri boyunca disiplinli bir kontrol sistematiğiyle yönetilmesi gerektiğini ortaya koymaya

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı senaryosu, statik elektriğe bağlı tutuşma – patlama riskinin gerçekleşmesi durumunda hem personel güvenliği hem de tesisin operasyonel bütünlüğü açısından yaratabileceği etkileri gözler önüne sermeye çalıştım.

Bu çalışmanın – analizin sonucu olarak; statik elektrik önleme stratejilerinin, önleyici bakım planlarına entegre edilmesinin, çalışanların antistatik kıyafetlerle çalışmasının ve yüksek riskli alanlarda donanım kıvılcım güvenliğinin sağlanmasının elzem olduğunu farklı bir bakış açısı ile vurgulamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi; statik elektrik kaynaklı tutușmaların öngörüp önleyici (proaktif – günümüzün popüler kelimesi) risk yönetimi bakış açısı ile ele alınması, enerji kontrol önlemlerinin disiplinli bir şekilde uygulanması ve insan-makine-çevre etkileşimlerinin eş zamanlı birbirleri ile paralel olarak değerlendirilmesi için kapsamlı bir temel sunmayı amaçladım. Katkılarınız ile daha da iyi olacağına eminim.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği19 Mayıs 2025

İş Güvenliği

🔺 HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?

Genel Olarak

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

Moderatör Mustafa KEBAT Açılış Konuşması

I. Görüş: “Her Yangın Dolabında Tam Ekipman Olmalı” – Ali TAMOLMALI

II. Görüş: “Şartlara Göre Belirlenmeli” – Nilüfer COŞAR

Teknik Temelli Sorgulama

Mevzuat Referansları

Örnek Olay – Tuzla Tersaneleri Vakası

Eğitim ve Denetim Açısından Tartışma

Karşılıklı Soru-Cevap

Uzlaşı Noktası Arayışı

Sonuç

🧯 🧯 🧯

Kapanış

🔥 🔥 🔥

Yangın Dolaplarının İçeriği

✅ 1. Yangın Hortumu

✅ 2. Lans (Nozul)

✅ 3. Hortum Makarası veya Tamburu

✅ 4. Su Alma Vanası

✅ 5. Basınç Göstergesi (Manometre)

✅ 6. Talimat Levhası ve Kullanım Şeması

✅ 7. (Opsiyonel) Yangın Tüpü

📘 📘 📘

Türk Mevzuatında Yangın Dolaplarını Belirleyen Yönetmelikler

1. Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY).

🔹 İlgili Maddeler:

2. TS EN 671 Serisi – Yangın Dolabı Standardı (TSE Tarafından Yayımlanmıştır)

3. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği

4. Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik (2013)

🔍 🔍 🔍

Yangın Dolaplarının Kontrol ve Denetim Sıklığı

TS EN 469 – İtfaiyeci Koruyucu Elbiseleri Standardı

Tesisin Kendi Acil Durum Planları ve Risk Analizleri

📌 📌 📌

Sonuç ve Uygulama Önerisi

🔧 🔧 🔧

Öneriler

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

⭐️⭐️⭐️⭐️

🔺 HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Taşıma Aracı Uygun ve Sertifikalı mı?

Genel olarak

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler Neler Olabilir

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Tank Topraklama Sistemi Mevcut ve İşlevsel mi?

Genel Değerlendirme

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapılmalı

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?

Senaryo

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-06 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Algılama Sistemi (Dedektör) Çalışıyor mu?

🔺 **HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

**HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔸 **1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?**