21 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-06: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin sekizincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncına sahip yanıcı maddelerin depolandığı tank sistemlerinde, yangın veya patlama gibi olayların gerçekleşme ihtimali düşük olsa da, gerçekleştiğinde sonuçları yıkıcıdır.

Meydana gelebilecek istenmeyen durumlarda (Yangın-Patlama), olayın kontrol altına alınması büyük ölçüde ilk müdahale süresine ve etkinliğine bağlıdır. Ancak acil müdahalede yaşanan her saniyelik gecikme, etkilerin büyüklüğünü katlanarak artırır.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi, pentan tankında meydana gelebilecek yangın veya patlama durumlarında, acil müdahale sistemlerinin ve insan kaynaklı tepkilerin zamanında devreye girip girmemesi mihvalinde risk gelişimini sistematik olarak ele almaya çalıştım.

Algılama sistemlerinin etkinliği,
Uyarı mekanizmalarının işlerliği,
Yangın söndürme sistemlerinin hazır bulunuşluğu,
Eğitimli personel varlığı ve koordinasyon becerileri gibi değişkenleri dikkate alarak, senaryo bazlı bir yapı oluşturmayı hedefledim.

🔺 HZ-06 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan sızıntısı sonucunda yangın veya patlamanın meydana gelmesi

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Algılama Sistemi (Dedektör) Çalışıyor mu?

Evet:
- Yangın kısa sürede otomatik olarak algılanır.
- Alarm sistemi devreye girer.
  ✅ Sonuç: Müdahale tetiklenir.
- Risk Değerlendirmesi: Orta – Yangın var ama zamanında fark edildi.
Hayır:
- Dedektör arızalı ya da devrede değil.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Yangın İnsan Gözetimiyle Fark Edildi mi?
  - Evet:
    - Personel gözle alevi görür ve alarm verir.
      ⚠️ Sonuç: Müdahale gecikmeli ama mümkündür.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek – Gecikme nedeniyle alev yayılabilir.
  - Hayır:
    - Yangın fark edilmez.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Otomatik Söndürme Sistemi Mevcut mu ve Çalışıyor mu?
      - Evet:
        
        Yangın algılanmasa da sistem ısı/sıcaklıkla devreye girer.
        ✅ Sonuç: Alev kontrol altına alınır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Söndürme sistemi yok ya da devre dışı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Personel Tahliye Edilebildi mi?
        
        Evet:
        
        Alarm gecikmeli çalsa da tahliye eğitimi etkili.
        ⚠️ Sonuç: Can kaybı riski düşük ama mal kaybı yüksek olabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Personel içeride mahsur kalır.
        ❌ Sonuç: Ciddi yaralanmalar ve olası ölümler.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🔸 5. Kontrol Noktası: Acil Durum Müdahale Ekibi Hazır mı?

Evet:
- Ekip eğitilmiş ve gerekli ekipmana sahip.
  ✅ Sonuç: Yangına erken müdahale edilir.
- Risk Değerlendirmesi: Orta
Hayır:
- Müdahale gecikir veya yetersiz kalır.
  🔸 6. Kontrol Noktası: İtfaiye Erişimi Hızlı mı?
  - Evet:
    - 5-10 dakika içinde ulaşılır.
      ⚠️ Sonuç: Yangın yayılmış olabilir ama kontrol altına alınır.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek
  - Hayır:
    - Gecikme 15 dakikayı aşarsa yangın tüm tesisi sarar.
      ❌ Sonuç: Tesis kaybı ve büyük çevresel zararlar.
    - Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Dedektör ve söndürme sistemi çalışıyor, yangın kontrol altında	Orta
2	Yangın geç fark ediliyor ama tahliye sağlanıyor	Yüksek
3	Yangın fark edilmiyor, söndürme sistemi de çalışmıyor	Çok Yüksek
4	Dedektör çalışıyor ama müdahale ekibi hazırlıksız	Yüksek
5	Müdahale yok, yangın yayılıyor, itfaiye geç kalıyor	Çok Yüksek
6	Müdahale zamanında, ekip hazır, yangın lokalize ediliyor	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Yangın algılama ve erken uyarı sistemleri (alev, duman, sıcaklık dedektörleri) periyodik kontrol edilmeli.
Otomatik yangın söndürme sistemleri (köpük, su spreyi, kuru kimyevi toz) kurulmalı.
Personel düzenli yangın ve tahliye eğitimi almalı.
Acil durum planları güncel tutulmalı, her vardiyada hazır eğitimli ekip bulunmalı.
İtfaiye ile koordinasyon planı yapılmalı, erişim yolları açık tutulmalıdır.

Yangın ve patlama gibi yüksek şiddetli olaylarda zaman faktörü, olayın ölümcül ya da kontrol edilebilir olup olmadığını belirleyen en kritik parametredir.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analiziyle ortaya koymaya çalıştığım senaryolar, özellikle otomatik sistemlerin devreye girmemesi, alarm sistemlerinin gecikmesi, müdahale ekipmanlarının yetersizliği, görevli personelin eğitimsizliği veya fiziksel olarak olay yerine ulaşamaması gibi faktörlerin zincirleme olarak birbirlerine etkilerini gösterdiğini düşünüyorum.

Acil müdahalede yaşanan her gecikme; sadece yangının yayılma hızını artırmakla kalmaz, aynı zamanda can kaybı riskini, çevresel kontaminasyon ihtimalini ve tesisin tüm operasyonel devamlılığını tehlikeye atar.

Bu nedenle müdahale ekiplerinin organizasyon yapısı, haberleşme altyapısı, acil durum tatbikatları ve otomatik bastırma sistemlerinin sürekli işler halde tutulması, riskin yönetilmesinde kilit rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, bu analizle yalnızca teknik riskleri değil; aynı zamanda organizasyonel reflekslerin ve sistem bütünlüğünün etkinliğini de sorgulamaya çalıştım. Karar vericilere ve saha uygulayıcıları için başlangıç olacağına, bilgi ve deneyimleri ile çok daha iyi hale getireceklerinii düşünüyorum. Sizlerden gelen geri bildirimlere göre düzeltmeler ve eklemeler yapmaktan mutlu olacağım.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Mayıs 2025

20 Mayıs 2025

Bir Yudum Suyun Hikayesi

Bardaktan Mesaneye Uzanan Yolculuk

Merhaba Hatice öğretmenin sınıfı..!
Bir yudum suyum ben. Evet evet, yanlış duymadınız. Hani şu biraz önce ağzınıza aldığınız, serinliğiyle damağınızı şenlendiren, bazen limonla taçlandırılan, bazen kahveden sonra içinizi ferahlatan sade lakin efsanevi Su – H₂O

Bugün size başımdan geçenleri anlatacağım. Haydi hazırlanın, size kavuştuğum andan veda anıma kadar uzanan destansı serüvenime dalalım!

Ooo serinmiş bu su!

Beni ağzınıza aldığınız an serinliğimle “Ohh!” dediniz ya, işte orası benim doğum anım gibiydi. İlk olarak ağzınızdaki tükürükle kucaklaştım. (Tükürük, sindirimin öncüsüdür.)

“Hoş geldin,” dedi, “ben karbonhidratları parçalarım, ama sen farklı bir yolcusun. Yolun uzun.”

Dilinizle ilk temasımda, tat tomurcuklarınızdan dilinizin altına hızla (orası kılcal damarlarla doluydu. İşte bu damarlar, bazı su moleküllerini doğrudan emdi bile!) geçip damağınıza ulaştım.

Elbette reklamları bolca yapılmasına rağmen zararları saymakla bitmeyecek Kola‘ların, Ice Tea‘ lerin havası yok bende. Lakin ben “klasik, sade güzelliğin ve sağlığın” temsilcisiyim.

Siz ağzınızda tutmadıkça ben fazla takılmam, sosyal biri değilim. Dişlerinizin arasından tıngır mıngır geçerken, siz fark bile etmeden diliniz beni hafifçe yönlendirdi, genzinize vardım.

Aman dikkat! Gülmeyin, yanlışlıkla nefes borusuna kaçarsam öksürük krizine neden olurum. Neyse ki doğru yoldan gittim.

Kaydı Gitti Maşallah!

Yutağın kapıları açıldı ve ben adeta bir su kaydırağından aşağı kayan çocuk gibi “vııııjjjjj” diye aşağıya süzüldüm. Diliniz yukarı doğru bastırdı, yutak kapandı, nefes borusu ‘Benlik bir durum yok’ diyerek kapandı.

Sonra hooop! Yemek borusuna geçtim. Karanlık, dar bir tünel. Etrafımda “peristaltik hareket” denen dalga gibi kasılmalar başladı. Bu hareket sayesinde sanki omuzlarımdan itiliyormuşum gibi mideye doğru ilerledim. Giderken “mideye selam söyle!” diye bağıran lokmalara da rastladım tabii.

Burası Fazla Asitli Abi, Ben Kaçıyorum!

Şimdi geldik mideye. Burası vücudun “şantiye sahası” gibi. Mide asidi (hidroklorik asit), proteinleri parçalamakla meşgul, sindirim enzimleri etrafta fink atıyor, mide kasları sürekli “yoğurma hareketi” yapıyor. Tıpkı çamaşır makinesi gibi!

Bir yandan da göz yaşı döküyor ve mırıldanıyor ”Kola, Ice Tea gibi zararlı içecekler, bolca yenen şekerli gıdalar mahvetti beni”….

Ben ise saf ve sade bir yudum suyum. “Abicim ben ne proteinim ne yağ… Sadece suyum” diye bağırıyorum ama mide çok kalabalık, beni pek takan yok. Şöyle bir kenarda bekliyorum, mide “Tamam tamam, senlik bir iş yok. On iki parmak bağırsağına geçebilirsin” diyor.

Ama bu arada bir dürümle tanıştım, o da yeni gelmiş:
– “Sen neden bu kadar rahatladın?” dedi bana.
– “Kanka ben sadece suyum, sindirilmeden geçiyorum.”
– “Vay be, ben burada 3 saat mayalanacağım,” diye söylendi.

Ama yine de, midenin iç çeperlerindeki küçük kanallar beni emmeye başlamıştı bile. O kadar çok benim gibi yudumlara vardı ki, bazıları burada kana karıştı. Ama benim serüvenim bağırsaklardaydı.

Not: Su eksik olursa, mide asidi daha koyulaşır ve mide yanmaları baş gösterir. Mide koruyucu tabaka zayıflar, ülser riski artar.

Asıl Macera Başlıyor!

Ve işte geldik asıl eğlenceye: İnce bağırsak!
Yaklaşık 6-7 metre uzunluğunda, kıvrımlı bir tüp. Burası sindirim sisteminin Disneyland’ı resmen. Her şey ışık hızında, sistemli ve etkileyici.

Burada villus ve mikrovillus denilen, parmak gibi uzanan emici çıkıntılar var. Her biri “Gelin bakalım neler varmış?” der gibi uzanıyor. Ben ve diğer moleküller o villuslara çarpıp emiliyor, kılcal damarlara geçiyoruz.

Şöyle bir diyalog geçiyor:
– Villus: ”Dün gelen Kola, Ice Tea yakmıştı uçlarımı” “Bakıyorum taze taze sudan gelmişsiniz, çok sevindim buyurun içeri.”
– Ben: “Sağ olun, çok naziksiniz.”
– Villus: “Yukarı doğru ilerleyin, damarlar sizi karaciğere götürecek. Dünkü Kola – Ice Tea‘nin zararlarını tamir etmeye yardımcı olursunur”

Yani özetle: burada suyun büyük kısmı kan dolaşımına katılmak üzere emiliyor. Burası vücudun “bilet kontrol noktası” gibi. Kim faydalıysa içeri, kim zararlıysa dışarı!

Not: Vücudumuzun su ihtiyacının büyük kısmı burada emilir. Eğer yeterince su alınmazsa, besinlerin sindirimi yavaşlar, kabızlık olur.

Her Şey Kontrol Altında

Karaciğere geldiğimizde iş ciddileşiyor. Burası vücudun kimya laboratuvarı + gümrük kapısı.
Her gelen sıvıyı, maddeyi, molekülü kontrol eder.

Ben suyum ama yine de:
– “Kimsin? Nereden geliyorsun?” dedi bana… Çok yordu beni, gelen Kolalar, Ice Tea‘ler..
– “Ağızdan geldim, midede asit gördüm ama safım ben.”
– “Tahlilin temiz. Geçebilirsin.”

Eğer kimyasal bir içecek olsaydım, örneğin asitli bir kola yada bol şekerli Ice Tea, hemen işler değişir karaciğer haykırırdı:
– “Bu ne be kardeşimmm! Şeker, kafein, katkı maddesi… Bunu metabolizmaya bu haliyle salarsak sinir sistemini perişan eder. Yine fazla mesai yine yorgunluk”

Neyse ki ben tertemiz bir yudum sudum, vizesiz geçtim.

VIP Yolculuk Zamanı

Karaciğerden sonra atladım kan dolaşımı trenine. Tren deyip geçme, bu tam bir VIP yolculuk. Dört odalı dev pompa – namı diğer kalp – beni basıyor da basıyor.

İlk durak: sağ kulakçık
Oradan: sağ karıncık
Sonra akciğerlere kısa bir tur (oksijenle tanışmak için)
Geri dön: sol kulakçık → sol karıncık
Ve “pısssss” diye tüm vücuda dağıtıldım.

Şimdi her organ bana muhtaç. Her hücre, her doku sesleniyor:
– “Bize su gönderin, kuruduk burada!”

Kanla beraber vücudun her sokağında dolanıyorum. Tabi ki öncelikli durağım belli..

Not: Susuz bir karaciğer toksinleri yeterince atamaz, bu da cilt problemlerinden halsizliğe kadar birçok soruna yol açar.

Ana Kumanda Beni Bekliyordu

Ve işte geldim geldim… Vücudun CEO’su, patronlar patronu, kumanda merkezi: BEYİN!

Beyin, %75’i sudan oluşan bir organ.

Her yer sinir ağı, elektrik sinyalleri havada uçuşuyor. Burası tam anlamıyla bir Wi-Fi merkezi gibi; sinyal güçlü, iletişim hızlı!

Lakin bir sorun var: CEO da çok hassas. Biraz susuz kalsın, hemen trip atıyor. “Başı ağrıyor”, “unutkan oldum”, “konsantre olamıyorum”, “dün ne yediğimi unuttum!” diye yakınıp duruyor.

Neyse ki ben geldim:
– “Selam patron, su getirdim.”
Beyin hücreleri (nöronlar) bir anda gözlerini açıyor:
– “Oh be! Dolaşım yavaşlamıştı, sinapslar tıkanmış gibiydi. Elektrik gidip geliyordu. Şimdi mis gibiyiz.”

Hemen sistem reboot ediyor gibi oluyor. Komutlar netleşiyor:
– “Yürüyün!”
– “Konuşun!”
– “Dengeyi koruyun!”
– “Kısa dönem hafızayı güncelleyin!”

Ben su olarak burada çok önemliyim. Nöronlar arasındaki iletişim sıvısı gibi çalışıyorum. Düşünceler akıyor, fikirler parlıyor. Bir çocuk matematik problemi çözüyor. Bir genç gitar çalıyor. Bir anne yemeğin tuzunu ayarlıyor. Her şeyin arkasında benim yani bir yudum suyun katkısı var.

Ama bakın, şunu unutmayın:

Beyin %75 su içeriyor.
Susuz kaldığında ilk tepki: baş ağrısı.
İkinci tepki: unutkanlık.
Üçüncü tepki: mood bozukluğu, agresiflik, huzursuzluk.

Yani öyle film sahnesi gibi değil ama, susuz beyin:
– “Ufff çok bunaldım!”
– “Kimse bana su getirmiyor!”
– “Düşünemiyorum artık!” diye ağlayacak neredeyse.

Ben ise orada bir damlacık olarak diyorum ki:
– “Merak etme, geldim geldim. Zihni serinletmeye, düşünceleri canlandırmaya geldim.”

Ve bir anda bulmaca çözülüyor, cümle tamamlanıyor, fikir doğuyor!

Oley, su geldi!

Hücrelere vardığımda içeriye girişim bayram gibi karşılandı.
Cilt hücresi diyor ki:
– “ Mahvetti beni Kola – Ice Tea Yaaa haftalardır pul pul dökülüyordum, teşekkürler!”
Kas hücresi:
– “Egzersiz yapıyorduk, su kaybı vardı. İmdat demiştik, yetiştin!”

Hücrelerin içi, adeta fabrikalar gibi çalışıyor. Enerji üretiliyor, proteinler sentezleniyor, zararlı maddeler süzülüyor. Ama su olmazsa hiçbir şey işlemiyor. Ben geldiğimde her şey şakır şakır çalışıyor.

Bazı hücreler beni ter olarak dışarı atıyor. Bazıları gözyaşı, bazıları tükürük, bazıları ise sindirime destek sıvılar olarak kullanıyor. Ama büyük kısmım hâlâ dolaşımda.

Sıvıların kraliçesi geldi!

Final noktasına geldik: Böbrekler!
Buraya geldiğinizde artık vücut diyor ki:
– “Kullanılmayan suyu ve atıkları temizleyelim.”

Böbrekler, “glomerül” denen küçük süzgeçlerle kanı süzüyor.
– “Kimler kalıyor, kimler gidiyor bakalım?”
Ben: “Artık görevimi yaptım, atık moleküllerle birlikte geldim.”
Böbrek: “O zaman seni gönderiyoruz. İdrar kanalları seni bekliyor.”

Burada üre, fazla tuz, bazı minerallerle birlikte “idrar ön maddesi” haline getiriliyorum. Bu sıvı, üreterden geçip mesaneye yönlendirilir.

VEDA

Mesanede biraz bekliyorum. Arkadaşlar geliyor, biraz daha birikiyoruz. Sonunda beyin komutu veriyor:

– “Tuvalete gitme zamanı!”
Ve vücut kapılarını açıyor. “Şııııııırr” diye veda ediyorum.

Ama giderken şunu söylüyorum:

“Ben geldim, görevimi yaptım, seni sağlıklı tuttum. Lütfen beni unutma. Günde 2-2.5 litre kadar kardeşimi daha çağır. Susuz kalma, kuru kalma. Hayat benden akar…”

Ben gidiyorum ama sen beni unutma!

Sevgili dostum,

Ben bir yudum suydum. Sana serinlik verdim, hücrelerini canlandırdım, toksinlerini temizledim, hatta cildini parlattım. Belki ter olarak çıktım, belki gözyaşı oldum, belki de idrarla veda ettim.

Ama bir şeyi unutma:
Ben her gün gelmek zorundayım.
Beni ihmal etme. Vücudun %60’ı benim. Çayla, kahveyle kandırma kendini. Gerçek temizlik, gerçek sağlık, gerçek canlılık bende.

Hadi şimdi bir yudum daha al. Ve gülümseyerek de ki:

“Hoş geldin su, vücudum seni çok özlemiş.“

Dr. Mustafa KEBAT

Sayın okuyucu,

Yukarıda yer alan hikaye firmalarımız Tetkik OSGB – Tetkik Danışmanlık tarafından sosyal sorumluluğumuz olan çocuklarımızı bilgilendirmek, okumaya, çalışmaya, doğal hayata heveslendirmek ülkemize ve geleceğimize yararlı bireyler olabilmelerine katkı sağlamak maksadı ile yayınlanmıştır.

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz. Varsa hatalarımızı bildirmeniz daha faydalı olmamıza desteğiniz bizim için çok değerli.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Su tüketiminin kilo kaybına etkisi: sistematik bir inceleme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31657610/

⭐️⭐️ Yaşın susuzluk ve sıvı alımına etkisi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11528342/

⭐️⭐️ Susuzluk ve Sıvı Alımının Fizyolojik Düzenlenmesi https://journals.physiology.org/doi/full/10.1152/nips.01470.2003

⭐️⭐️ Susuzluk Üretiminde Kan Hacmi ve Ozmotik Basınçtaki Değişiklikler https://www.nature.com/articles/2021341a0

⭐️⭐️ Bilişsel performans ve susuzluk https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22855911/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni20 Mayıs 2025

20 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-05: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin yedincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tanklarında gerçekleştirilen dolum ve boşaltım işlemleri, sistemin genel süreç güvenliği açısından en kritik operasyonel aşamalardan birini oluşturmaktadır.

Bu aşamada tank seviyesinin kontrolsüz yükselmesi veya vana / konnektör gibi transfer elemanlarının uygunsuz yönetimi, sıvı taşması olayına yol açabilir.

Taşan pentan, yüksek uçuculuğu ve parlayıcı özelliği nedeniyle yalnızca çevresel kirlenmeye değil, aynı zamanda yangın, patlama ve solunumsal toksik maruziyet risklerine de neden olabilir.

Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı analizi, dolum ve boşaltım sürecinde gerçekleşebilecek taşma olayını tetikleyen veya engelleyen faktörleri mantıksal bir yapı içinde değerlendirerek, potansiyel sonuçların olasılık zincirlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Bu analiz kapsamında;

Seviye göstergeleri
Operatör müdahalesi
Otomasyon sistemleri
Taşma sensörleri
Prosedürel Yeterlilikler
Acil Müdahale Tedbirleri gibi belirleyici değişkenler göz önünde bulundurulmuştur.

🔺 HZ-05 – Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Dolum veya boşaltım işlemi sırasında pentan sıvısının tank veya varil dışına taşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Kontrol Sistemi Var mı ve Çalışıyor mu?

Evet:
- Seviye sensörü çalışıyor, belirli bir doluluk seviyesinde işlem otomatik durduruluyor.
  ✅ Sonuç: Taşma gerçekleşmez.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Otomasyon yeterli kontrol sağlar.
Hayır:
- Seviye kontrol sistemi yok ya da arızalı.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Manuel Gözetim Mevcut mu?
  - Evet:
    - Operatör dolum seviyesini gözlemleyerek işlemi zamanında durdurur.
      ✅ Sonuç: Sıvı taşması önlenir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta – İnsan hatası riski mevcuttur.
  - Hayır:
    - Gözetim yapılmıyor veya geç kalınıyor.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Taşma Gerçekleşti mi?
      - Evet:
        
        Pentan sıvısı zemin ya da kanal üzerine dökülür.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Alan Sızdırmazlık Özelliğine Sahip mi?
        
        Evet:
        
        Zemin ikinci bariyerle kaplı (örneğin küvet tipi taşma havuzu).
        
        Dökülen sıvı toplanır, yayılmaz.
        ⚠️ Sonuç: Yayılım sınırlı, tutuşma riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Pentan sıvısı yayılır, geniş alana dağılır.
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Ortamda Ateşleme Kaynağı Mevcut mu?
        
        Evet:
        
        Elektrik panoları, statik kıvılcım, sıcak yüzeyler…
        ❌ Sonuç: Buhar tutuşur, yangın veya patlama meydana gelir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ancak buhar riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Seviyenin yükselmesi zamanında fark edilir ve işlem durdurulur.
        ✅ Sonuç: Sıvı taşması gerçekleşmez.
        
        Risk Değerlendirmesi: Düşük

Olası Durumlar Tablosu

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik kontrolle taşma önlenir	Düşük
2	Manuel gözetimle taşma önlenir	Orta
3	Taşma olur, zemin sızdırmaz, yangın oluşmaz	Orta
4	Taşma olur, yayılır, kıvılcım varsa yangın oluşur	Yüksek
5	Taşma olur, yayılır, ateşleme kaynağı yok	Orta
6	Taşma başlamadan fark edilir, işlem durdurulur	Düşük

Önleyici ve Azaltıcı Hangi Tedbirler Alınmalıdır

Otomatik seviye kontrol sistemi (yüksek seviye alarmı + shut-off valve) kurulmalıdır.
Manuel dolumlarda mutlaka operatör gözetimi sağlanmalıdır.
Taşma ihtimaline karşı ikincil güvenlik havuzları (containment basin) inşa edilmelidir.
İşlem alanlarında antistatik zemin kaplamaları kullanılmalı ve ateşleyici unsurlar yasaklanmalıdır.
Yangın algılama ve bastırma sistemleri entegre edilmelidir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Dolum ve boşaltım sırasında meydana gelen pentan taşması; görünürde basit bir sıvı kontrol hatası gibi algılansa da, bu olayın etkileri zincirleme reaksiyonlarla hem insan sağlığına hem de tesisin bütünlüğüne zarar verebilecek boyutlara ulaşabilir. Bu olay ağacı analizi, taşma riskinin yalnızca teknik ekipman hatalarına değil, aynı zamanda insan faktörüne, prosedürel disiplinsizliklere ve otomasyon sistemlerinin performansına da bağlı olarak geliştiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Analiz sonucunda görüldüğü üzere, taşma riskini en aza indirmek için yalnızca seviye kontrolleri yeterli değildir. Aynı zamanda çok katmanlı güvenlik önlemleri, eğitimli personel, etkin prosedürler, taşma algılama sistemleri ve hızlı müdahale olanakları da sistemin güvenliğini belirleyici unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Özellikle tank dolum operasyonları sırasında çift kontrol prensibi, alarm eşiklerinin güncelliği ve manuel/otomatik kapanma senaryoları büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi pentan tankı operasyonlarının güvenliğini sağlamaya yönelik önleyici ve düzeltici faaliyetlerin optimize edilmesi açısından yol gösterici bir teknik çerçeve sunmaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği20 Mayıs 2025

20 Mayıs 2025

İzmit Körfezi Tersaneler Bölgesinde Görülen Yılan Türlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi

İzmit Körfezi, Marmara Bölgesi’nin doğusunda yer alır ve Türkiye’nin en yoğun sanayi bölgelerinden biri olan Kocaeli ili sınırları içerisindedir. Bu bölgede yer alan tersaneler, hem ulusal hem de uluslararası gemi yapımı ve bakım-onarım faaliyetleri açısından kritik öneme sahiptir. Lakin, bu faaliyetler yürütülürken sadece mekanik ve kimyasal tehlikeler değil, aynı zamanda biyolojik riskler de iş güvenliği açısından dikkate alınmalıdır. Bu biyolojik risklerin başında, bölge faunasında yer alan yılan türleri gelmektedir.

İzmit Körfezi çevresi, özellikle yaz aylarında sıcak ve nemli iklim koşulları nedeniyle çeşitli yılan türlerinin aktif hale geldiği bir bölgedir.

Doğal yaşam alanları tahrip edilen yılanlar, insan yerleşimlerine ve çalışma alanlarına yaklaşabilmektedir. Bu nedenle, tersanelerde çalışan personelin yılanlarla karşılaşma olasılığı vardır. Yılanların türlerine göre farklılık gösteren davranış biçimleri, zehirli olup olmamaları, bulundukları habitatlar ve insan sağlığına etkileri, iş güvenliği önlemlerinin belirlenmesi açısından önemlidir.

🐍 🐍 🐍

İzmit Körfezi Tersaneler Bölgesindeki Başlıca Yılan Türleri ve Süreç Analizi

Yılan Türü (Halk Adı)	Zehir Durumu	İnsanlara Tehlike Düzeyi	Görülme Yerleri	Isırık Etkileri	İlk Yardım	Tedavisiz Durumda Olası Sonuçlar
Engerek Vipera ammodytes	Zehirli	Yüksek	Kıyı ormanları, taşlık alanlar, tersane çevresi	Şiddetli ağrı, şişlik, morarma, doku nekrozu, sistemik etkiler (bulantı, halsizlik)	Isırılan bölgeyi hareketsiz tut, kalp seviyesinden yukarıda tutma, hemen tıbbi yardım çağır	Doku kaybı, sepsis, nadiren ölüm
Bozyörük Yılanı Malpolon monspessulanus	Az Zehirli	Düşük-Orta	Otluk alanlar, açık araziler	Hafif şişlik ve ağrı (ısırık arka dişlerle olur, nadiren etkili olur)	Bölgeyi temizle, sakin kal, gözlem altında tut, alerjik reaksiyonlara karşı dikkatli olun	Hafif alerjik reaksiyonlar dışında genellikle ciddi sonuç görülmez
Hazar Yılanı Dolichophis caspius	Zehirsiz	Düşük	Kayalık alanlar, tersane sınır çitleri	Isırık olabilir ama sadece mekanik, enfeksiyon riski	Yara temizlenir, enfeksiyon önlenir	Nadiren enfeksiyon, genelde ciddi sonuç görülmez
Çukurbaşlı Yılan Eirenis modestus	Zehirsiz	Çok Düşük	Kuru taşlıklar, inşaat malzeme yığınları	Zararsız, ısırmaz ya da etkisizdir	Müdahale gerekmez	Hiçbir risk yok
Koca Engerek Vipera lebetina	Zehirli	Yüksek (çok nadir görülür)	Körfez çevresi ormanlık alanlar, kırsal	Şiddetli ağrı, şişlik, doku hasarı, sistemik toksisite	Hemen hastaneye sevk, antivenom gerekebilir	Tedavi edilmezse nekroz, organ yetmezliği, ölüm
Sarı Yılan Hierophis caspius	Zehirsiz	Düşük	Otluk ve çalılık alanlar, konteyner altları	Isırık mekanik, enfeksiyon riski olabilir	Temizleme, antiseptik uygulama	Genelde komplikasyon oluşmaz
Çizgili Yılan Platyceps najadum	Zehirsiz	Düşük	Ağaçlık ve çalılık alanlar	Zararsızdır, savunmacı değildir	Müdahale gerekmez	Ciddi risk oluşturmaz

🔸 Görülme Yerleri

İzmit Körfezi Tersaneler Bölgesinde bu türlerin çoğu kırsal, ormanlık ve taşlık alanlarda gözlemlenmektedir.
Özellikle yaz aylarında aktiflik artar.

🔸 Riskli İş Alanları

Açık alanda yürütülen her türlü Enerji, inşaat, altyapı, peyzaj, tarımsal faaliyet, liman işleri ve kırsal saha incelemeleri potansiyel risklidir.
Gece vardiyalarında düşük görünürlük nedeniyle özellikle kedi gözlü yılanlar ile karşılaşma riski artar.

Kara Yılanları: Tarım sahaları, RES, GES, Tersaneler, Tüm altyapı işleri, Açık kapalı madenler, Mermer ocakları, Taş Ocakları, Peyzaj çalışmaları, Yol yapımı, Moloz temizliği, kırsalda saha işleri vb gibi

Su Yılanı: Liman sahası, Kıyı tahkimatı, Kanal temizliği vb gibi

🐍 🐍 🐍

Merak Edenler Yazının Sonunda Yılan Çeşitlerinin Görebilir

🐍 🐍 🐍

Yılan Zehirlerinin Toksikolojik Özellikleri

Yılan zehirleri, kompleks yapılı proteinler ve enzimlerden oluşur. Bu bileşenler, vücutta çeşitli sistemleri etkileyebilir.

Hematotoksik Etki: Kan pıhtılaşma mekanizmalarını bozarak koagülopatiye neden olabilir.
Nörotoksik Etki: Sinir iletimini engelleyerek paraliziye yol açabilir.
Miyotoksik Etki: Kas hücrelerini tahrip ederek rabdomiyolize neden olabilir.
Nefrotoksik Etki: Böbrek fonksiyonlarını bozarak akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.

🐍 🐍 🐍

Yılan Isırığının Klinik Belirtileri

Yılan ısırığı sonrası belirtiler, zehirin türüne ve miktarına bağlı olarak değişir:

Lokal Belirtiler: Isırık bölgesinde ağrı, şişlik, eritem ve ekimoz görülebilir.
Sistemik Belirtiler: Bulantı, kusma, hipotansiyon, taşikardi, dispne ve bilinç değişiklikleri meydana gelebilir.
Laboratuvar Bulguları: Koagülasyon testlerinde anormallikler, kreatin kinaz seviyelerinde artış ve böbrek fonksiyon testlerinde bozulma saptanabilir.

🐍 🐍 🐍

Yılan Isırığında İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Yılan ısırığı durumunda aşağıdaki adımlar izlenmelidir:

Sakinlik: Panik, zehrin yayılmasını hızlandırabilir.
Hareketin Sınırlanması: Isırılan uzuv immobilize edilmeli ve kalp seviyesinin altında tutulmalıdır.
Takıların Çıkarılması: Şişmeyi önlemek için takılar çıkarılmalıdır.
Yaranın Temizlenmesi: Isırık bölgesi sabun ve su ile yıkanmalıdır.
Soğuk Uygulama: Şişliği azaltmak için soğuk kompres uygulanabilir.
Turnike ve Kesme Uygulamalarından Kaçınma: Bu tür müdahaleler doku hasarına neden olabilir.
Tıbbi Yardım: En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

🐍 🐍 🐍

Tedavi Olunmazsa Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar

Yılan ısırığı tedavi edilmezse, aşağıdaki ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir:

Doku Nekrozu: Isırık bölgesinde doku ölümü meydana gelebilir.
Organ Yetmezliği: Zehir, böbrek ve karaciğer gibi organların işlevini bozabilir.
Kanama Bozuklukları: Zehir, kanın pıhtılaşmasını engelleyerek iç ve dış kanamalara yol açabilir.
Enfeksiyon: Isırık bölgesi enfekte olabilir, bu da sepsise neden olabilir.
Ölüm: Ciddi vakalarda, özellikle tedavi gecikirse ölüm riski vardır.

🐍 🐍 🐍

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirme

Risk Faktörleri

Yüksek sıcaklık ve nem, yılanların daha aktif olmasına neden olur (özellikle Nisan–Ekim arası).
Yıkıntı ve moloz yığınları, yılanların saklanabileceği alanlardır.
Bitki örtüsünün yoğun olduğu sahalar, fark edilmeyi zorlaştırır.
Yetersiz PPE (kişisel koruyucu donanım) kullanımı, ısırıklarda ilk savunma hattını ortadan kaldırır.

İş Kazası Potansiyeli

Yılan ısırıkları, özellikle engerek türlerinden kaynaklanıyorsa:

Acil tıbbi müdahale gerektirir.
Kanamalı doku hasarı, iş göremezlik ve hastane yatışıyla sonuçlanır.
Yanlış müdahale (turnike, emme gibi) hayati risk doğurur.
Geç tanı, sepsis, doku nekrozu ve böbrek yetmezliği gibi ikincil komplikasyonlara neden olabilir.

🐍 🐍 🐍

Çalışanları Korumaya Yönelik Alınması Gereken Tedbirler

A. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)

Yılan geçirmez botlar ve tozluklar (özellikle yüksek otlu alanlarda çalışanlar için)
Kalın kumaştan yapılmış uzun paçalı pantolonlar
Eldiven (yıkıntı ve taş altlarında çalışma yapılacaksa)
Baş lambası / el feneri (karanlıkta yılan farkındalığı için)

B. Çevresel Önlemler

İş sahasında çalı, ot, moloz yığını gibi alanların temizlenmesi
Gece vardiyasında aydınlatmanın artırılması
Dinlenme alanlarının zeminden yüksek, kapalı ve düzenli olması
Atık yönetiminin iyi yapılması (kemirgen popülasyonu yılanları çeker)

C. Eğitim ve Farkındalık

Yılan türlerinin resimlerle tanıtıldığı eğitim panoları
Yılanla karşılaşıldığında yapılacaklar hakkında çalışanlara yıllık eğitim
Yılan ısırığı anında doğru ilk yardım bilgisi (turnike yok, yara kesilmez, hızlı sağlık müdahalesi)
Mobil sağlık ünitesi / ilkyardım noktası kurulması

D. Tıbbi Hazırlık ve Müdahale Planı

En yakın sağlık merkezleriyle protokol
Antivenin (panzehir) bulundurulması ve soğuk zincir korunması
İş yeri sağlık personeline yılan ısırığı acil müdahale eğitimi
Zehirlenme bilgi merkezi (UZEM) ile irtibat numaralarının (114) görünür yerlere asılması

E. Yasal ve Yönetimsel Uyum

Risk değerlendirmesine yılan temas ihtimali dâhil edilmeli
Çevresel izleme ve periyodik saha kontrolleri
Tehlikeli alanların uyarı tabelalarıyla işaretlenmesi

Yılan Isırmalarına Karşı Acil Durum Planı (ADP)

Kapsam: Açık alanda çalışan işçilerin yılan temasına maruz kalma riskine karşı alınacak önlemler ve acil müdahale adımları.

Riskleri Değerlendirme ve Önleme

Aksiyon	Sorumlu Birim	Süreklilik
Yılan riski olan bölgelerin belirlenmesi (çalı, moloz, taşlık alanlar)	İSG Uzmanı	Yılda 2 kez
Riskli bölgelerin çitle çevrilmesi, tabelalandırılması	Saha Mühendisi / İSG Uzmanı	Devamlı
Çalışanlara düzenli farkındalık eğitimi	Eğitim Birimi	6 ayda 1
KKD (bot, tozluk, eldiven) zorunlu hale getirilmesi	İK ve İSG Komisyonu	Sürekli
Gece aydınlatmalarının artırılması	Bakım-Onarım Birimi	Devamlı

Yılan Isırması Anında Müdahale Protokolü

Genel İlkeler

Panik yapılmamalı. Isırılan kişi sakinleştirilmeli.
Yaraya hiçbir şekilde kesme, emme, dağlama yapılmamalı.
Isırılan uzuv hareket ettirilmemeli. Kalp seviyesinin altında sabitlenmeli.
Hafif sıkılıkta bandaj (turnike değil!) uygulanabilir.
En kısa sürede tıbbi müdahale sağlanmalı.

İlk Müdahale Adımları (İlk Yardım Personeli Tarafından)

Aşağıda Yapıması Gerekenler Sıra İle Verimiştir
Olay yeri güvenliği sağlanır (çalışan ve çevresi).
Eldiven takılır. Isırılan bölge gözlemlenir ve varsa iki delik belirlenir.
Yaralı sırt üstü yatırılır, konuşarak bilinci kontrol edilir.
Isırılan bölge sabitlenir. Hareket ettirilmemesi sağlanır.
Yara sabunlu suyla hafifçe yıkanabilir. Alkol, antiseptik kullanılmaz.
Yaralı kişi 112 Acil Servis beklenmeden en yakın sağlık merkezine sevk edilir (önceden belirlenmiş protokol hastanesi).
Isıran yılanın rengi, şekli, boyutu hatırlanıyorsa kaydedilir (yılan asla kovalanmaz ya da yakalanmaz).

Tıbbi Müdahale ve Ulaşım Planı

Aksiyon	Sorumlu	Uygulama Şekli
Olası olay yerine en yakın sağlık kuruluşlarının listelenmesi (panzehir bulunanlar işaretlenmeli)	İşyeri Hekimi / İSG Uzmanı	Liste her 3 ayda 1 güncellenir
Olası yaralıyı taşıyacak araç temini (sedye, şirket aracı)	Lojistik Sorumlusu	Devamlı hazır
İşyerinde temel aktivitenin bilgisi ve ulaşım süresi kaydı	İşyeri Sağlık Birimi	Liste halinde İSG panosuna asılır
Tıbbi müdahale sonrası kayıt ve bildirim süreci (İSG Kaza Bildirim Formu, SGK bildirimi)	İSG Uzmanı	3 iş günü içinde yapılır

Kayıt, Raporlama ve İnceleme Süreci

Olay yeri raporu: İlk müdahaleyi yapan personelce doldurulur.
İSG Olay İnceleme Tutanağı: En geç 24 saat içinde hazırlanır.
Kişisel maruziyet formu: Isırılan kişiyle ilgili sağlık geçmişi, takip planı işlenir.
Geri bildirim ve düzeltici faaliyet: Olay sonrası İSG kurulunda değerlendirme yapılır, gerekirse alan yeniden düzenlenir.

Eğitim ve Tatbikat Planı

Eğitim / Tatbikat Türü	Sıklık	Katılımcılar
Yılan tanıma ve kaçınma eğitimi	Yılda 1	Tüm saha personeli
Isırık sonrası ilk yardım eğitimi	6 ayda 1	İlkyardım ekibi, formenler
Acil müdahale tatbikatı	Yılda 2	Tüm birimler
Panzehir ve tıbbi sevk simülasyonu	Yılda 1	Sağlık ekibi ve yönetim

Dokümantasyon ve Yasal Uyum

Acil Durum Planı, İSG yıllık planı ve risk değerlendirme dökümanları ile entegre edilmelidir.
Plan, İşyeri Hekimi, İSG Uzmanı ve İşveren Vekili tarafından imzalanarak yürürlüğe alınır.
Çalışanlar tarafından imza karşılığı okunması sağlanır.

İzmit Körfezi Tersaneleri İçin Yılan Türlerine Bağlı Biyolojik Risk Matrisi

Yılan Türü	Tehlike Kaynağı (Risk Etkeni)	Maruz Kalma Olasılığı	Şiddet (Etkilenme Düzeyi)	Risk Puanı *(Olasılık × Şiddet)*	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Vipera ammodytes Boynuzlu Engerek	Zehirli ısırık, ani saldırı	3 Orta	5 Çok Yüksek	15	Yüksek 🔴	– Yüksek bilekli bot kullanımı – Yılan farkındalık eğitimi – Taşlık alanların sınırlandırılması – Uyarı levhaları – Antivenom hazır bulundurulması
Malpolon monspessulanus Bozyörük Yılanı	Hafif zehirli ısırık, panik tepkisi	4 Yüksek	2 Düşük	8	Orta 🟠	– Tanıtım eğitimi (zararsız olduğunun açıklanması) – KKD kullanımı – Otluk alan temizliği
Dolichophis caspius Hazar Yılanı	Zehirsiz ısırık (mekanik travma/enfeksiyon riski)	4 Yüksek	2 Düşük	8	Orta 🟠	– Alan temizliği – Yığın malzeme kontrolü – İlk yardım eğitimi (yarayı temizleme, enfeksiyon önleme)
Eirenis modestus Çukur başlı Yılan	Temas kaynaklı panik veya yanlış müdahale	5 Çok Yüksek	1 Çok Düşük	5	Düşük 🟢	– Zararsız türlerin tanıtımı – Gereksiz öldürme eğiliminin azaltılması – Bilgilendirme broşürleri
Vipera lebetina Koca Engerek	Güçlü zehir, ölümcül ısırık	2 Düşük	5 Çok Yüksek	10	Orta-Yüksek 🟠/🔴	– Yoğun kontrol ve gözetim – Riskli alanlarda çalışma yasağı gece saatlerinde – Acil müdahale ve antivenom planı
Hierophis caspius Sarı Yılan	Görsel benzerlikten doğan panik	4 Yüksek)	1 Çok Düşük	4	Düşük 🟢	– Yılan ayırt etme eğitimi – Panik durumlarında prosedür eğitimi
Platyceps najadum Çizgili Yılan	Gizlenme, ani çıkışla psikolojik panik	4 (Yüksek)	1 Çok Düşük	4	Düşük 🟢	– Yüksek riskli saklanma yerlerinin düzenlenmesi – Panik eğitimleri – Görsel farkındalık levhaları

İzmit Körfezi’ndeki tersane faaliyetlerinde yılan kaynaklı biyolojik risklerin hem şiddetini hem de sıklığını sistematik bir şekilde değerlendirmeye çalıştım.

Tüm yılan türleri için “zararsız” ya da “ölümcül” gibi tek tip yaklaşım yerine, maruziyet olasılığı ve etkilenme düzeyi kriterleriyle dinamik ve ölçülebilir bir İSG stratejisi geliştirmemiz gerektiğini düşünüyorum.

Bu risk matrisinin eksikleri siz değerli iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimi meslektaşlarımın katkıları ile tamamlanacağına eminim. Katkı ve önerilerinizi bekliyorum.

Risk Değerlendirme Kriterleri

🎲 🎲 🎲

Maruz Kalma Olasılığı

Derece	Tanım
1	Çok Düşük (Nadir)
2	Düşük (Yılda birkaç)
3	Orta (Mevsimsel)
4	Yüksek (Yaygın)
5	Çok Yüksek (Sürekli)

💥 💥 💥

Şiddet (Etkilenme Düzeyi)

Derece	Tanım
1	Çok Düşük (Korku, panik, psikolojik)
2	Düşük (Yüzeysel yara, enfeksiyon riski)
3	Orta (Hafif zehirlenme, alerjik reaksiyon)
4	Yüksek (Ağır yaralanma, hastane tedavisi)
5	Çok Yüksek (Organ yetmezliği, ölüm riski)

🚦 🚦 🚦

Risk Seviyesi Sınıflandırması

Risk Puanı	Açıklama	Renk
1 – 5	Düşük Risk	🟢 Yeşil
6 – 10	Orta Risk	🟠 Turuncu
11 – 15	Yüksek Risk	🔴 Kırmızı

İlave Kontrol Önlemleri (Bütün Tersane İçin Ortak)

Önlem	Uygulama Biçimi
Yılan Tanıma ve Müdahale Eğitimi	Tüm saha personeline yılda en az bir kez
Çevresel Temizlik (Ot, taş, çöp)	Haftalık düzenli saha kontrolü
Yüksek Risk Alanlarının Haritalanması	GIS tabanlı risk haritası çıkartılması
Acil Durum Yılan Protokolü	Saha girişlerinde, KKD istasyonlarında yazılı olarak bulundurulmalı
İzleme Kameraları ve Termal Sensörler	Yüksek riskli taşlık ve sınır bölgelerinde kurulmalı
İlk Yardım Kitleri + Antivenom Bilgisi	Sağlık personeli ve en az 3 saha görevlisi tarafından erişilebilir olmalı

📚 📚 📚

Sonuç ve Öneriler

Bu risk matrisi, İzmit Körfezi’ndeki tersane faaliyetlerinde yılan kaynaklı biyolojik risklerin hem şiddetini hem de sıklığını sistematik bir şekilde değerlendirmeye olanak tanır. Tüm yılan türleri için “zararsız” ya da “ölümcül” gibi tek tip yaklaşım yerine, maruziyet olasılığı ve etkilenme düzeyi kriterleriyle dinamik ve ölçülebilir bir İSG stratejisi geliştirilebilir.

🎯 🎯 🎯

Sonuç

İzmit Körfezi tersaneler bölgesinde görülen yılan türlerinin büyük kısmı zehirsiz olmakla birlikte, bazı türlerin (özellikle Engerekler) ciddi sağlık riski oluşturduğu açıktır. Bu nedenle tersanelerde çalışan işçilerin yalnızca mekanik ve kimyasal tehlikelere değil, aynı zamanda biyolojik tehditlere karşı da korunması gerekmektedir. Bu korunma, doğru eğitim, etkili kişisel donanım, çevresel kontrol ve uygun ilk yardım müdahaleleriyle sağlanabilir.

Yılanlarla karşılaşmaların önlenmesi kadar, karşılaşıldığında doğru müdahale edilmesi de hayati önem taşımaktadır. Tersane iş güvenliği politikaları bu tehditleri ciddiyetle ele almalı ve biyolojik risk yönetimini rutin denetimlerin bir parçası haline getirmelidir.

Boynuzlu Engerek (Vipera ammodytes)

Fotoğraf: Wikipedi

Bozyörük Yılanı (Malpolon monspessulanus)

Fotoğraf: Wikipedi

Hızlı Yılan – Hazer Yılanı (Dolichophis caspius)

Fotoğraf: Wikipedi

Eirenis modestus (Çukur başlı Yılan)

Fotoğraf: Wikipedi

Koca Engerek (Vipera lebetina)

Fotoğraf: Wikipedi

Hierophis caspius (Sarı Yılan)

Fotoğraf: Wikipedi

Çizgili Yılan (Platyceps najadum)

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yılan Sokmalarının Değerlendirilmesi ve Tedavisi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553151/

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.who.int/health-topics/snakebite#tab=tab_1

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.nature.com/articles/nrdp201763

⭐️⭐️ Zehirli yılan ısırıkları: Klinik tanı ve tedavi https://jintensivecare.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40560-015-0081-8

⭐️⭐️ Yılan ısırığının kronik sağlık etkileri ve maliyeti https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590171021000102

⭐️⭐️ Antimikrobiyal Yönetimi Çağında Yılan Isırması Sonrası Antibiyotik Kullanımı https://www.mdpi.com/2072-6651/16/1/37

⭐️⭐️ Yeni nesil yılan ısırığı tedavileri ölüm oranını azaltabilir https://www.nature.com/articles/d41586-024-03818-z

⭐️⭐️ Yılan sokmasından korunma, ilk yardım ve tedavi. https://www.outdoorhaber.com/saglik/yilan-sokmasi#google_vignette

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni20 Mayıs 2025

19 Mayıs 2025

Yüksekte Çalışanlarda Gelişen Psikolojik Sorunlar

Yüksekte çalışma, inşaat, enerji, bakım-onarım, temizlik ve çeşitli endüstriyel sektörlerde çalışan bireyler için yaygın bir faaliyettir.

Yüksekte çalışma yapılan işlerde genellikle fiziksel riskler ön planda tutularak değerlendirilse de, psikolojik etkiler de en az fizyolojik tehlikeler kadar önemlidir.

Yüksekte çalışmak, kişinin bilişsel, duygusal ve davranışsal tepkilerini etkileyebilir; bu durum zaman içinde çeşitli psikolojik sorunların gelişmesine zemin hazırlayabilir.

1. Yüksekte Çalışmanın Psikolojik Yükü

1.1. Tehdit Algısı ve Sürekli Stres

Tehdit Algısı (Perceived Threat)

Tehdit algısı, bireyin bulunduğu ortamda bir tehlike ya da zarar görme ihtimalini zihinsel olarak değerlendirmesi ve buna karşı bilinçli ya da bilinçsiz olarak verdiği psikolojik tepkidir.

Yüksekte çalışan işçilerde Tehdit algısı;

Düşme riski
İş ekipmanlarının arızalanması
Zemin desteğinin kaybolması
Hava koşullarının ani değişimi
Kendi fiziksel yetersizliği veya dikkatsizliği gibi durumlardan kaynaklanabilir.

Bu tür durumlar, zihinde sürekli bir “hazır olma” ya da “kaç ya da savaş” tepkisi oluşturur.

🧷 Örnek: Bir işçinin 20 metrelik bir iskelede çalışırken zeminin esnemesiyle panik yaşaması, zihinsel olarak “Düşebilirim” düşüncesinin tehdit algısını tetiklediğinin göstergesidir.

Tehdit algısı yüksek olduğunda, beden sürekli alarm modundadır. Bu da doğrudan sürekli strese yol açar.

Sürekli Stres (Chronic Stress)

Sürekli stres, bireyin uzun süre boyunca yüksek düzeyde stres faktörlerine maruz kalması ve zihinsel-fiziksel olarak gevşeyememesi durumudur. Yüksekte çalışan bireylerde bu stres, işin doğası gereği sürekli mevcuttur.

Sürekli Stres Belirtileri;

Kronik yorgunluk
Odaklanma zorluğu
Uyku problemleri
Sinirlilik, sabırsızlık
Kas gerginliği ve çarpıntı
Motivasyon düşüklüğü

Yüksekte çalışmak, doğrudan hayatı tehdit edebileceği için çalışan kişi bilinçli ya da bilinçsiz şekilde hep tetikte olur. Bu tetikte olma hali, zamanla zihinsel kaynakların tükenmesine ve kişinin fiziksel olarak da yıpranmasına neden olur.

Bu durum sempatik sinir sistemini uyarır ve sürekli bir “alarm” durumu yaratır.

Günlük olarak stres yüküne maruz kalan bireylerde zaman içinde:

Tükenmişlik
Kaygı bozuklukları
Uyku problemleri gibi belirtiler gözlemlenebilir.

1.2. Bilişsel Yüklenme

Yüksekte çalışma, sadece fiziksel değil aynı zamanda ciddi bilişsel talepler içeren bir süreçtir.

Dengeyi koruma, dikkat dağıtıcı unsurları filtreleme, çevresel tehditleri algılama ve eş zamanlı olarak görevleri yerine getirme gibi beceriler, beynin sürekli aktif olmasını gerektirir.

Bu durum, çalışan üzerinde bilişsel yüklenmeye yol açabilir.

Bilişsel yüklenme; kişinin zihinsel kapasitesinin, görev ve çevresel talepler karşısında zorlanması durumudur. Yüksekte çalışan bireyler için bu yüklenme, özellikle tehlikeye karşı tetikte kalma ihtiyacı nedeniyle daha da artar. Denge kaybı yaşama korkusu, ekipman kullanımı, zaman baskısı ve güvenlik kurallarını eş zamanlı uygulama çabası, zihinsel kaynakların tükenmesine neden olabilir.

Bilişsel yüklenme, dikkat dağınıklığı, karar verme hataları, problem çözmede yavaşlama ve reaksiyon süresinde uzamayla sonuçlanabilir. Bu da iş kazası riskini artırır. Ayrıca uzun vadede zihinsel yorgunluk, tükenmişlik ve stres bozuklukları gibi psikolojik sorunlara zemin hazırlar.

Bu nedenle yüksekte çalışanlara yönelik eğitimlerde sadece fiziksel değil, bilişsel dayanıklılığı artırmaya yönelik stratejilere de yer verilmesi gerekir. Mola düzenlemeleri, görev rotasyonu, mindfulness çalışmaları ve dikkat geliştirme egzersizleri, bilişsel yüklenmeyi azaltmada etkili olabilir.

2. Sık Görülen Psikolojik Sorunlar

2.1. **Yükseklik Kaygısı (*Akrofobi***)

Akrofobi, bireyin yüksek bir yerde bulunurken ya da yüksekte olma fikriyle karşılaştığında aşırı, mantıksız ve yoğun bir korku ya da kaygı yaşaması durumudur. Bu durum sadece gerçek bir yükseklik ortamında değil, bazı durumlarda yükseklik hayal edildiğinde bile tetiklenebilir.

Akrofobi; klasik anlamda bir spesifik fobi türüdür ve kişinin günlük yaşamını, mesleki performansını ya da sosyal aktivitelerini kısıtlayacak düzeyde yoğun kaygılara yol açabilir.

Yüksekten korkmak, evrimsel olarak doğal bir tepki olsa da, bazı bireylerde bu korku yoğun ve işlev bozucu hale gelebilir. Akrofobi, yüksekte çalışan bireylerde şu şekilde kendini gösterebilir.

Fiziksel Tepkiler

Dizlerde titreme
Kalp çarpıntısı
Baş dönmesi
Nefes darlığı
Terleme
Bulantı

Psikolojik Tepkiler

Düşme korkusu (gerçekçi olmasa bile)
Kontrolünü kaybetme hissi
Kaçma isteği
Panik hissi
Ölecekmiş gibi düşünmek

Bu tür belirtiler, iş sırasında büyük bir tehlike oluşturabilir.

Yüksekte çalışmak zorunda olan bir işçide akrofobi varsa:

Dikkat dağınıklığı yaşanabilir
Panik anında refleks davranışlarla düşme riski artabilir
Çalışma kalitesi ve güvenliği ciddi şekilde etkilenebilir
Kişi görevden kaçınabilir ya da işi bırakabilir

Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği kapsamında, çalışanların yükseklik korkusu olup olmadığı işe alım öncesi ya da periyodik değerlendirmelerde test edilmelidir. Mümkün şartlarda yükseklik korkusu olanlar bu tür işlerde çalıştırılmamalı, zorunluluk hallerinde psikolojik destek sağlanmalıdır.

2.2. Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu

Genelleşmiş Anksiyete Bozukluğu, bireyin günlük yaşamında karşılaştığı olaylara ve durumlara karşı sürekli, aşırı ve kontrol edilemeyen bir kaygı ve endişe hali yaşadığı uzun süreli bir anksiyete (kaygı) bozukluğudur. Bu durum, kişide hem zihinsel hem de fiziksel belirtilerle kendini gösterir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir.

Bu kaygı hali belirli bir olayla sınırlı değildir; sağlık, iş, para, aile, gelecek gibi birçok konuda orantısız ve sürekli endişe duyulur.

Yüksekte çalışmanın getirdiği sürekli stres ve belirsizlik, zaman içinde genelleşmiş anksiyeteye yol açabilir. Kişi sadece yükseklikle değil, hayatının diğer alanlarında da kontrolsüz kaygılar yaşamaya başlar. Bu durum:

Zihinsel ve Duygusal Belirtiler:

Sürekli endişeli ya da tedirgin hissetme
Kötü bir şey olacakmış hissi
Konsantrasyon güçlüğü
Karar vermekte zorlanma
Aşırı düşünme (overthinking)

Fiziksel Belirtiler:

Kas gerginliği
Mide rahatsızlıkları
Terleme
Titreme
Uyku problemleri
Yorgunluk, halsizlik

gibi bulgularla kendini gösterebilir.

2.3. **Travma Sonrası Stres Bozukluğu (*TSSB***)

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB), kişinin yaşamını veya bütünlüğünü tehdit eden ağır bir travmatik olay (örneğin ciddi iş kazası, doğal afet, savaş, fiziksel saldırı, tanık olunan bir ölüm vb.) yaşadıktan sonra, bu olayı zihninde sürekli tekrar yaşaması, kaçınma davranışları sergilemesi ve yüksek uyarılmışlık hali içinde olmasıyla karakterize edilen ciddi bir ruhsal bozukluktur.

Bu bozukluk, yalnızca olay anında değil, aylar hatta yıllar sonra da etkisini gösterebilir.

Daha önce bir düşme tehlikesi atlatan ya da meslektaşının düşüşüne tanık olan bireylerde travma sonrası stres bozukluğu gelişebilir. Bu bozuklukta kişi:

1. Yeniden Yaşantılama

Olayı rüyalarda ya da gündüz aniden tekrar yaşamak (flashback)
Olayla ilgili görüntü, ses, koku gibi tetikleyicilerle yoğun rahatsızlık hissetmek

2. Kaçınma Davranışları

Travmayı hatırlatan yer, kişi ya da konuşmalardan uzak durma
Duygusal uyuşma, insanlara karşı yabancılaşma

3. Artmış Uyarılmışlık

Sürekli tetikte olma hali
Uyku sorunları
Sinirlilik, öfke patlamaları
Konsantrasyon güçlüğü
Aşırı irkilme tepkileri

Bu tür bireylerin iş verimliliği ciddi şekilde düşer.

2.4. Depresyon

Depresyon, kişinin duygu durumunu, düşüncelerini, davranışlarını ve fiziksel işlevselliğini olumsuz yönde etkileyen, yaygın ve ciddi bir duygudurum bozukluğudur.

Kişi kendini uzun süreli olarak üzgün, boşlukta, umutsuz ya da değersiz hisseder ve bu durum günlük yaşam aktivitelerini sürdürmesini zorlaştırabilir.

Depresyon sadece “mutsuzluk” ya da “moral bozukluğu” değildir; ruhsal, zihinsel ve bedensel belirtileri olan klinik bir durumdur ve çoğu zaman hekim müdahalesi gerektirir.

Sürekli stres, sosyal izolasyon, fiziksel yorgunluk ve kontrolsüz çalışma saatleri, zamanla depresyona neden olabilir.

Yüksekte çalışan kişi depresyonda ise:

Sürekli üzgün ya da çökkün ruh hali
Günlük aktivitelere karşı ilgi ve zevk kaybı
Enerji eksikliği, yorgunluk hissi
Uyku bozuklukları (az ya da aşırı uyuma)
İştah değişiklikleri (azalma ya da artma)
Değersizlik ya da suçluluk hissi
Konsantrasyon güçlüğü
Hareketlerde yavaşlama veya huzursuzluk
Umutsuzluk hissi
Ölüm ya da intihar düşünceleri

geliştirebilir.

2.5. Performans Kaygısı

Yüksekte çalışırken hata yapma korkusu, işini kaybetme kaygısıyla birleştiğinde, kişilerde performans anksiyetesi gelişebilir. Bu durum bireyin işine dair sürekli olarak “yetersizim, hata yapacağım” şeklinde düşünmesine neden olur.

3. Psikolojik Sorunların Nedenleri

3.1. Çevresel Faktörler

Yetersiz güvenlik önlemleri
Düzensiz çalışma saatleri
Gürültü, sıcaklık, rüzgâr gibi çevresel zorluklar

3.2. Kişisel Faktörler

Önceden travma öyküsü
Düşük stres toleransı
Kişilik yapısı (mükemmeliyetçilik, obsesif özellikler)

3.3. Kurumsal Faktörler

Psikolojik destek hizmetlerinin olmaması
Yetersiz iş güvenliği eğitimi
Mobing veya yönetici baskısı

4. Psikolojik Etkilerin İş Güvenliğine Yansıması

Yüksekte çalışmak, sadece fiziksel bir denge ve koordinasyon meselesi değil; aynı zamanda bireyin zihinsel dayanıklılığını, duygusal kontrolünü ve psikolojik sağlamlığını doğrudan etkileyen bir durumdur. Bu psikolojik etkiler, çalışanın güvenli davranışlarını doğrudan şekillendirir ve iş güvenliği uygulamalarının başarısını belirleyen temel faktörlerden biri haline gelir.

Psikolojik Etkiler Nelerdir?

Kaygı ve korku (örneğin yükseklik korkusu / akrofobi)
Kronik stres ve baskı altında hissetme
Dikkat dağınıklığı ve zihinsel yorgunluk
Tükenmişlik ve motivasyon eksikliği
Tehdit algısında artış ve panik davranışlar

Bu etkiler; çalışanın zihinsel yükünü artırarak doğru karar alma, tehlikeleri fark etme, iş ekipmanlarını dikkatli kullanma gibi kritik becerilerde bozulmaya neden olabilir.

İş Güvenliğine Yansıması Nasıldır?

Kazaların Artışı: Psikolojik olarak zorlanan çalışan, hata yapmaya daha yatkındır. Bu durum düşme, ekipman hatası veya çevresel riskleri görmeme gibi kazaları artırır.

Güvenlik Prosedürlerine Uyumsuzluk: Aşırı stres ya da korku yaşayan kişi, güvenlik donanımlarını doğru kullanmayabilir ya da prosedürleri ihmal edebilir.

İletişim Sorunları: Psikolojik baskı altındaki çalışanlar, ekip arkadaşlarıyla iletişimde zorlanabilir ve bu durum grup güvenliğini tehdit eder.

İşe Devamsızlık ve Verimlilik Düşüşü: Sürekli stres altında olan kişilerde iş bırakma, devamsızlık ve motivasyon kaybı gibi durumlar görülebilir.

Çözüm – Psikolojik Güvenlik Kültürü

İşverenler, sadece fiziksel güvenlik önlemleriyle değil; aynı zamanda çalışanların psikolojik iyilik halini koruyacak uygulamalarla da iş güvenliğini desteklemelidir. Desteklemelerini sağlamak için gerekli – yeterli bilgilendirme ve motivasyon işyeri hekimi – İş Güvenliği Uzmanı tarafından verilmelidir.

Psikolojik dayanıklılık eğitimleri
Düzenli psikolojik değerlendirme ve destek hizmetleri
Tehlike algısını düşüren simülasyonlar ve uygulamalı eğitimler
Kazalardan sonra “psikolojik ilk yardım” programları

5. Koruyucu ve Önleyici Yaklaşımlar

5.1. Psikolojik Dayanıklılık Eğitimi

Psikolojik Dayanıklılık Eğitimi, yüksekte çalışan bireylerin yüksek riskli ve stresli ortamlarda zihinsel esnekliklerini artırmak, duygusal tepkilerini düzenleyebilmek, olumsuz düşüncelerle başa çıkmak ve kriz anlarında soğukkanlılıkla hareket edebilmek amacıyla verilen yapılandırılmış psikoeğitim programıdır.

Bu eğitim, çalışanların sadece ruhsal sağlığını desteklemekle kalmaz, aynı zamanda iş güvenliği davranışlarını güçlendirerek iş kazalarının önlenmesine de katkı sağlar.

Eğitimin Temel Amaçları

Stresle başa çıkma becerisi kazandırmak
Tehlike algısı ve duygusal kontrolü güçlendirmek
Özgüven, odaklanma ve sakin kalabilme yetisini geliştirmek
Panik yerine çözüm odaklı düşünmeyi öğretmek
Travmatik olaylardan sonra toparlanma sürecini hızlandırmak

Neden Yüksekte Çalışanlara Bu Eğitim Gerekli?

Yüksekte çalışmak, fiziksel riskin yanı sıra ciddi psikolojik baskılar da yaratır (yükseklik korkusu, düşme endişesi, yoğun dikkat gereksinimi vb.)
Psikolojik olarak hazırlıksız olan çalışan, panikleyebilir, hatalı kararlar verebilir ya da güvenlik kurallarını ihmal edebilir.
Eğitim sayesinde çalışanlar, bu baskılar karşısında kontrolü kaybetmeden, soğukkanlılıkla ve güvenli davranışlarla süreci yönetebilir.

5.2. Psikolojik Destek Mekanizmaları

Psikolojik danışmanlık
Grup terapileri
İşyeri psikoloğu hizmeti

5.3. Düzenli Psikolojik Değerlendirme

Çalışanların periyodik olarak duygusal durumları gözden geçirilmeli; erken müdahale imkânı sağlanmalıdır.

5.4. İş Ortamında Destekleyici İletişim

Yöneticilerin empatik yaklaşımı, destekleyici liderlik tarzı ve çalışanla etkili iletişim kurulması kaygı düzeylerini önemli ölçüde düşürür.

Yüksekte Çalışanlar İçin Psikolojik Dayanıklılık Eğitim Programı

Firmalarımız Tetkik OSGB ve Tetkik Danışmanlık bünyelerinde, yüksekte çalışan personellere yönelik eğitimlerimiz mevcuttur. https://tetkik.com.tr/iletisim/ Bize ulaşabilirsiniz.

Eğitim içeriği: Yükseklik kaygısı ile baş etme, gevşeme teknikleri, grup çalışmaları
Uygulama süresi: 6 hafta boyunca haftada 1 gün
Sonuç: Kaygı düzeylerinde %30 azalma, iş memnuniyetinde artış, kaza oranlarında düşüş

Uygulamda hedefimiz hem çalışan sağlığını hem de iş verimliliğini olumlu yönde arttırmak, işverenin çalışanınan olan özen borcunu yerine getirmesinde destek olmaktır.

Eğtim başvurusu için bizi arayabilirsiniz.

Eğitim Koordinatörümüz Dr Mustafa KEBAT yönetiminde açılan eğitimlere personelinizin dahil olmasını yada firmanıza özel eğitim programı düzenlenmesini talep edebilirsiniz.

Yüksekte çalışmak, fiziksel beceriler kadar psikolojik dayanıklılığı da gerektiren bir süreçtir.

Sürekli tehlike altında olmak, zihinsel ve duygusal dengeyi bozabilir. Bu bağlamda; yüksekte çalışanların psikolojik açıdan desteklenmesi, yalnızca bireysel değil kurumsal bir sorumluluktur.

Unutulmamalıdır ki, “İş güvenliği” emniyet kemeri takmakla değil, zihne yerleştirmekle başlar.

Personelinizin zihnine güvenlik kültürünün yerleştirilmesine destek olalım.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yüksekte Çalışanlarda İş Kazalarını Önlemek Amaçlı Uygulanacak Bilişsel ve Psikomotor Testlerin Geliştirilmesi. https://openurl.ebsco.com/EPDB%3Agcd%3A13%3A9849677/detailv2?sid=ebsco%3Aplink%3Ascholar&id=ebsco%3Agcd%3A149702645&crl=c&link_origin=scholar.google.com.tr

⭐️⭐️ Yükseklik Korkusu https://www.sciencedirect.com/topics/psychology/fear-of-heights

⭐️⭐️ Belirli Fobiler https://www.msdmanuals.com/professional/psychiatric-disorders/anxiety-and-stressor-related-disorders/specific-phobias

⭐️⭐️ Akrofobi ve görsel yükseklik tahammülsüzlüğü: Epidemiyoloji ve mekanizmalardaki gelişmeler https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7718183/

⭐️⭐️ Yükseklik tahammülsüzlüğü fizyolojik mekanizmalar ve psikolojik sıkıntı arasında: literatür taraması ve deneyimlerimiz https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6734202/

⭐️⭐️ Yükseklik baş dönmesi ve insan duruşu https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/484362/

⭐️⭐️ Yükseklikten mi düştünüz? Üç kişiden biri görsel yükseklik tahammülsüzlüğü yaşıyor https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23070463/

⭐️⭐️ Yüksekliğin vücudun mekansal yönelimi ve dengesi üzerindeki etkisi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11020194/

⭐️⭐️ Yüksekte Güvenli Çalışma Eğitimi Çalıştayı 12 ARALIK 2017 ÇASGEM / ANKARA http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.csgb.gov.tr/Media/um0hn5n5/yuksekte_guvenli_calisma.pdf

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği19 Mayıs 2025

19 Mayıs 2025

İdrarda Lökosit Var…. O da Ne Demek?

İdrarınızda görülen lökosit kan tetkikinizde gördüğünüz beyaz kan hücresi (WBC) ile aynıdır. Savaşçı hücrelerdir. Yani ortada savaşmaya gerek bir sorun vardır.

Vücudunuzun neresinde bakteri, mantar, virüs, zararlı madde, taş/kum vb. gibi varsa orada beyaz kan hücresi – lökosit sayısı çoğalır.

Bu durum, “lökositüri” olarak adlandırılır ve çeşitli sağlık sorunlarının belirtisi olabilir.

İdrarınızda normalde Lökosit (beyaz kan hücresi) olmaz, en fazla 2-4 arası olur. Eğer sayı 5 ve 5’ten fazla ise idrar yollarınızda iltihabi veya enfeksiyöz bir sürece işaret eder.

İdrarda Lökosit (lökositüri) Sebepleri

İdrar Yolu Enfeksiyonları (İYE)

Mesane (sistit), üretra (üretrit) ve böbrek (piyelonefrit) enfeksiyonları, idrarda lökosit artışının en yaygın nedenlerindendir.

Bu enfeksiyonlar, sık idrara çıkma, idrar yaparken yanma ve karın ağrısı gibi belirtilerle kendini gösterebilir.

En sık görülen sebeptir.
Lökositlerle birlikte genelde nitrit ve bakteri de görülür.

Böbrek Taşları (Nefrolitiyazis)

Böbreklerde veya idrar yollarında oluşan taşlar, idrar yolunu tahriş ederek inflamasyona ve dolayısıyla lökosit artışına neden olabilir.

Ağrı ve hematüri (idrarda kan) enfeksiyona eşlik edebilir.

Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklar

Klamidya ve bel soğukluğu gibi cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlar, üretrada iltihaplanmaya yol açarak idrarda lökosit seviyesini artırabilir.

Klamidya, gonore gibi enfeksiyonlar özellikle genç ve cinsel aktif bireylerde lökositüriye neden olabilir.
İdrar kültürü negatif çıkabilir, bu durumda PCR testleri gerekebilir.

Kateter Kullanımı

Farklı sebeplerle idrar sondası takılan kişilerde, sonda. yolu ile bakteri bulaşmasa bile sondanın yarattığı mekanik tahriş nedeniyle lökosit görülebilir.

Prostat İltihabı (Prostatit)

Erkeklerde prostat bezinin iltihaplanması, idrarda lökosit artışına ve idrar yaparken rahatsızlık hissine neden olabilir.

Kontaminasyon (Dışarıdan bulaş)

Özellikle kadınlarda, vajinal akıntı veya düzgün örnek alınmaması durumunda lökosit saptanabilir. Temiz orta akım idrar örneği alınmalıdır.

Steril Piyüri (İdrarda lökosit var ama bakteri yok)

Bazı enfeksiyonlar (örneğin tüberküloz, mantar enfeksiyonları), interstisyel sistit gibi inflamatuar mesane hastalıklarında da olabilir. Antibiyotik kullanımı sonrası kültür negatifleşebilir.

Gebelik

Gebelik fizyolojik bir süreç de olsa metdana gelen hormonal değişiklikler ve idrar yollarına gelen basınç artışı, enfeksiyon riskine sebep olabilir dolayısı ile idrarda lökosit seviyesinin de yükselmesine neden olabilir.

Otoimmün ve İnflamatuar Hastalıklar

Lupus, romatoid artrit gibi bağışıklık sistemi hastalıklarında glomerülonefrit gibi böbrek hastalıklarında idrar yollarında inflamasyona neden olarak idrarda lökosit artışına sebep olabilir.

Genellikle proteinüri ve hematüri ile birlikte seyreder.

Doğuştan Gelen İdrar Yolu Anomalileri

İdrar yollarındaki yapısal bozukluklar, idrarın geri kaçmasına ve enfeksiyon riskinin artmasına yol açarak lökosit seviyesini yükseltebilir.

Dikkat Edilmesi Gereken Belirtiler

İdrarda lökosit artışı ile birlikte genellikle ,

İdrar yaparken yanma ve ağrı
Sık idrara çıkma
Bulanık veya kötü kokulu idrar
İdrarda kan (hematüri)
Alt karın veya bel bölgesinde ağrı

belirtilerle birlikte görülür.

Dikkate almanız gerken bu belirtiler ciddi sağlık sorunlarınızın ilk sinyalleri olabilir. Hekiminize danışmadan ilaç özellikle de antibiyotik kullanmamalısınız.

Yanlış veya gereksiz kullanacağınız ilaçlar böbreklerinize zarar verebileceği gibi enfeksiyon kaynağı mikroorganizmaların direncini de arttırabilir. Bu durum tedavi süreciniz uzatacağı gibi çekeceğiniz zahmeti de arttırır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Komplikasyonsuz İdrar Yolu Enfeksiyonları https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK470195/

⭐️⭐️ Hastamın idrar yolu enfeksiyonu açısından taranması veya tedavi edilmesi gerekiyor mu? https://www.ccjm.org/content/89/12/695

⭐️⭐️ Erişkin Hastalarda İdrar Yolu Enfeksiyonlarının Laboratuvar Tanısı https://academic.oup.com/cid/article-abstract/38/8/1150/441696?redirectedFrom=fulltext

⭐️⭐️ İdrar tahlili: Kapsamlı bir inceleme https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2005/0315/p1153.html

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni19 Mayıs 2025

19 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin altıncısında Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yüksek uçuculuğa ve düşük parlama noktasına sahip hidrokarbonların depolandığı tank sistemlerinde, statik elektrik kaynaklı tutușma riski, işletmenin ve işlerin güvenliği açısından yüksek öncelikli bir tehlike olarak değerlendirilmeli, gerekli önlemler belirlenerek aralıksız uygulanmalıdır.

Pentan Tankının dolumu ve boşaltımı sırasında sıvıların hareketi, boru hatlarında ve tank iç yüzeylerinde elektriksel yük birikimine neden olabilir.

Uygun topraklama yapılmadığında veya antistatik önlemler ihmal edildiğinde, bu birikim kıvılcım boşalmasına dönüşerek patlayıcı atmosferin tutușmasına yol açabilir.

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizinde, statik elektrik yükünün oluşumu ile başlayan olası bir senaryo üzerinden, bu yükün kontrol altına alınıp alınamamasına bağlı olarak gelişebilecek olay zincirlerini değerlendirmeye çalışacağım

Yapacağımız analizde olayların olasılıklarını belirleyecek olan ve dikkate alacağım temel değişkenler;

Topraklama sistemlerinin işlevselliği,
Operasyonel disiplin
Ortamda uçucu buhar konsantrasyonu
Kıvılcım söndürme sistemleri
Acil durum önlemleri

Başlıklarında olacak.

HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma için detaylı açıklamalı olay ağacı (event tree) analizimize bakalım.

🔺 HZ-04 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Statik elektrik birikimi ve potansiyel kıvılcım oluşumu.

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama / Eş Potansiyel Sistemi Çalışıyor mu?

Evet:
- Tüm metal parçalar eş potansiyel ile topraklanmış.
- Statik yükler etkili şekilde boşaltılır.
  ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşmaz, tutuşma riski yok.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Önleyici sistem etkin şekilde çalışmakta.
Hayır:
- Topraklama yapılmamış ya da arızalı.
- Statik yük birikir.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Yanıcı Buhar Mevcut mu?
  - Evet:
    - Yanıcı buhar mevcut, patlayıcı atmosfer oluşur.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Kıvılcım Atladı mı?
      - Evet:
        
        Statik elektrik boşalmasıyla kıvılcım meydana gelir.
        
        Tutuşma olur.
        ❌ Sonuç: Yangın/patlama meydana gelir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İgnisyon ve tutuşma gerçekleşti.
      - Hayır:
        
        Yük birikse de kıvılcım oluşmaz.
        ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ama risk devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta – Kritik durum devam ediyor.
  - Hayır:
    - Yanıcı buhar yok.
      ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşsa da tutuşturacak ortam yok.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük – Yangın riski yok.

🔸 4. Kontrol Noktası: Antistatik Malzeme Kullanıldı mı?

Evet:
- Hortumlar, eldivenler, ayakkabılar antistatik özellikte.
- Yük transferi dengelenmiş.
  ✅ Sonuç: Statik yük oluşmaz veya güvenli boşaltılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Tasarımda güvenlik ön planda.
Hayır:
- Uygun antistatik önlem alınmamış.
- İnsan veya ekipman üzerindeki yük birikir.
- 🔸 5. Kontrol Noktası: İşlem Alanı İçinde Buhar Yoğunluğu Yüksek mi?
  - Evet:
    - Buhar patlayıcı düzeyde.
    - Kıvılcım olursa tutuşma kaçınılmaz.
      ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İhmaller zinciriyle sonuç kötüleşti.
  - Hayır:
    - Buhar az, patlayıcı atmosfer oluşmaz.
      ⚠️ Sonuç: Kıvılcım tehlikesi mevcut ama tutuşturacak ortam yok.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta – Tehlike sınırında seyreden durum.

Senaryomuzun Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama çalışıyor, statik yük boşaltılır	Düşük
2	Topraklama yok, kıvılcım oluşmaz, ortamda buhar yok	Orta
3	Topraklama yok, buhar var, kıvılcım oluşur, yangın çıkar	Yüksek
4	Antistatik ekipman var, yük oluşmaz	Düşük
5	Antistatik önlem yok, kıvılcım var ama buhar yok	Orta
6	Antistatik önlem yok, ortam buhar dolu, kıvılcım → patlama	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Statik elektrik kaynaklı tutușma olayları, genellikle görünmeyen bir enerji kaynağının etkisiyle başlar ve ani, zincirleme etkiler ile yangın veya patlamalara neden olabilir.

Bu analizimizde, pentan tankı depolama biriminde, statik elektrik riskinin hafife alınamayacağını ve bu riskin yalnızca pasif topraklama sistemleriyle değil, tüm proses zinciri boyunca disiplinli bir kontrol sistematiğiyle yönetilmesi gerektiğini ortaya koymaya

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı senaryosu, statik elektriğe bağlı tutuşma – patlama riskinin gerçekleşmesi durumunda hem personel güvenliği hem de tesisin operasyonel bütünlüğü açısından yaratabileceği etkileri gözler önüne sermeye çalıştım.

Bu çalışmanın – analizin sonucu olarak; statik elektrik önleme stratejilerinin, önleyici bakım planlarına entegre edilmesinin, çalışanların antistatik kıyafetlerle çalışmasının ve yüksek riskli alanlarda donanım kıvılcım güvenliğinin sağlanmasının elzem olduğunu farklı bir bakış açısı ile vurgulamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi; statik elektrik kaynaklı tutușmaların öngörüp önleyici (proaktif – günümüzün popüler kelimesi) risk yönetimi bakış açısı ile ele alınması, enerji kontrol önlemlerinin disiplinli bir şekilde uygulanması ve insan-makine-çevre etkileşimlerinin eş zamanlı birbirleri ile paralel olarak değerlendirilmesi için kapsamlı bir temel sunmayı amaçladım. Katkılarınız ile daha da iyi olacağına eminim.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği19 Mayıs 2025

18 Mayıs 2025

Yüksekte Çalışanlar İçin Dengeyi Arttıran Kas Egzersizleri

Denge, Tıpta farklı branşlarında (Nöroloji, KBB, Beyin Cerrahi, Ortopedi, Acil, İşyeri Hekimliği vb gibi) çalışan hekimler tarafından sıklıkla kullanılan bir terimdir. Lakin insanın dengesi veya ilgili terimler için genel olarak üzerinde anlaşılmış ve kullanılmakta olan Denge tanım mevcut değil. Tabi ki halk arasında da kullanımında doğru yanlış farklılıklar mevcut.

Durum böyle olunca okuyacağınız makale ve benzeri yazılarda siz çelişki gibi gelebilecek cümleler olacaktır. Yazılarım içerisinde de farklı vereceğim farklı tarifler yada benzetmeler kafa karışıklığı yaratmak için değil aksine denge konusuna, farklı açılar ve kelimeler ile bakabilme becerimi ve becerinizi geliştirme çabasıdır.

Duruş kontrolü, herhangi bir duruş veya aktivite sırasında bir denge durumunu koruma, elde etme veya geri yükleme eylemi olarak tanımlanır.

Egzersizlere geçmeden önce; çalışanların ayakkabı daha net bir ifade ile ayakkabı tabanlığı seçimleri hususunun öneminden bahsedeyim.

Düşük esnekliğe sahip ayakkabı tabanlığı, özellikle dengesiz yaşlı insanlar için dengeyi iyileştirme yeteneğine sahip olduğu (Dengeyi geliştirmek makalesi) tespit edilmiştir. Bu tespitten yola çıkarak yüksekte çalışanların denge yeteneklerini üst seviyede tutabilmeleri için tabanlık bölümleri düşük esnekliğe sahip iş ayakkabısı tercih etmelerini tavsiye ederim.

Gelelim yüksekte çalışanlara, onlar için hayati önem arz eder denge.

Maesef dengenin geliştirilebileceği ise ya bilinmez yada ihmal edilir. Lakin yüksekten düşmelerin bir kısmının zayıf denge sebebi ile olacağını sizler de tahmin ediyorsunuzdur.

Düşme riskini azaltmak ve iş güvenliğini sağlamak için dengeyi ve vücut farkındalığını geliştiren kas egzersizleri oldukça faydalıdır.

Dengeyi artıran etkili egzersizlerden örnekler vereyim:

Dengeyi Artıran Kas Egzersizleri

1. Tek Ayak Üzerinde Duruş (Balance Stand)

Nasıl yapılır: Düz bir zeminde tek ayak üzerinde durun. Kollarınızı yanlara açarak dengenizi sağlayın.
Zorluk seviyesi artırımı: Gözleri kapatarak ya da yumuşak bir zemin (denge yastığı/yoga matı) üzerinde deneyin.
Kaslar: Ayak bileği, baldır, kalça, karın kasları.

2. Kalça ve Bacak Güçlendirme (Squat & Lunge)

Squat: Ayaklar omuz genişliğinde açık, dizleri kırarak çömelip kalkın.
Lunge: Bir ayağınızı öne atarak dizlerinizi 90 derece bükün, sonra başlangıç pozisyonuna dönün.
Kaslar: Quadriceps, hamstring, kalça kasları, karın kasları.

3. Plank & Side Plank

Nasıl yapılır: Dirsekler ve ayak parmakları üzerinde vücudu düz bir çizgide tutun.
Side plank: Vücudu yana çevirip bir dirsek üzerinde tutun.
Kaslar: Karın, bel, omuz, kalça stabilizatörleri.

4. Bird-Dog Egzersizi

Nasıl yapılır: Dört ayak pozisyonunda bir kol ve karşı bacak aynı anda ileri uzatılır, sonra diğer taraf.
Kaslar: Karın, bel, sırt, kalça, karın kasları.
Fayda: Omurga stabilitesi ve koordinasyon gelişir.

5. Denge Topu (Bosu Ball veya Swiss Ball) Egzersizleri

Kullanım: Üzerine oturarak, plank yaparak ya da squat ile.
Kaslar: Bel, sırt, kalça, karın kasları.
Fayda: Dengeyi zorlayarak kasları refleksif olarak çalıştırır.

6. Step Üzerinde Çıkma-İnme

Nasıl yapılır: Alçak bir platforma (step tahtası gibi) sırayla çıkıp inin.
Kaslar: Kalça, diz, ayak bileği çevresi kasları.
Dengeye katkısı: Yükselme-indirme sırasında dengeyi korumaya odaklanır.

✅ Ekstra İpuçları

Core kaslarını güçlendirmek denge için temeldir.
Haftada en az 2–3 gün bu egzersizleri düzenli yapmak önerilir.
Egzersizler sırasında kontrollü nefes almak ve hareketi yavaş yapmak daha etkilidir.
İş öncesi kısa denge egzersizleriyle aktif ısınma yapılabilir.

Eğitim Almak İçin Bizi Arayın

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü Dr Mustafa KEBAT yönetiminde deneyimli ekibimizle, firmanıza özel İnşaat Sektöründe – Yüksekte Çalışanlara Denge Eğitimini Türkiyenin her yerinde planlayalım.

Eğitim Başvurusu

Dr Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Yeşillik Cad. No:230 Kat:4/424, Selgeçen Modeko İş Merkezi – Karabağlar/İZMİR
+90 232 265 20 65
[email protected]

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Dengeyi geliştirmek https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9809757/

⭐️⭐️ Yetişkinlerde dengeyi tanımlama ve ölçme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11232210/

⭐️⭐️ İnsanlarda denge kontrolünün değerlendirilmesi https://europepmc.org/article/med/2138696https://europepmc.org/article/med/2138696

⭐️⭐️ Sağlıklı yaşlılarda denge: postürografi ve klinik değerlendirme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9267972/

⭐️⭐️ Denge hatası puanlama sisteminin sistematik olarak incelenmesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23016020/

⭐️⭐️ Güç antrenmanı sağlıklı yaşlı yetişkinlerde dengeyi geliştirir https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16456197/

⭐️⭐️ Postüral yönelim ve denge: Düşmeleri önlemek için denge üzerindeki sinirsel kontrol hakkında neleri bilmemiz gerekiyor? https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16926210/

⭐️⭐️ Sessiz ayakta durma sırasında denge motor mekanizmaları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12488086/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, Haberler&Duyurular, Sağlık Bülteni18 Mayıs 2025

18 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-03: Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin beşincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı tanklar, özellikle endüstriyel tesislerde yüksek güvenlik önlemleri gerektiren kritik birimlerdir.

Bu tür tesislerde yangın ve patlama tehlikesi, yalnızca depolama alanının kendisini değil, aynı zamanda çevresindeki insanları, ekipmanları ve çevreyi de ciddi şekilde tehdit etmektedir.

Pentan tankları, uçucu özellikleri nedeniyle, açık hava koşulları, elektriksel kıvılcımlar, statik elektrik birikimi, yanıcı gazlar gibi dış etmenler tarafından tetiklenen yangın veya patlama riskine açıktır.

Yangın ve Patlama Tehlikesi Olay Ağacı Analizi, yangın ve patlama tehlikesinin gelişim süreçlerini incelemeye ve tankın çeşitli durumlarıyla ilişkili olan tüm potansiyel yangın ve patlama senaryolarını ortaya koymaya çalışılmıştır. Her zamanki gibi sizlerin görüş ve önerilerini eklemekten, bu sayede daha yararlı bir paylaşım olmasından mutluluk duyacağım.

Dolum, boşaltım, bakım ve temizlik işlemleri gibi tank operasyonları sırasında, patlama noktasına yaklaşan olaylar için uygun müdahale stratejilerini belirlemek ve bu tehlikelerin en aza indirilmesine yönelik önlemleri planlamak oldukça önemlidir. Ayrıca, yangın güvenlik sistemlerinin etkinliği, erken uyarı mekanizmalarının güvenilirliği ve acil durum protokollerinin hayati rol oynadığı bilinen ve ihmal edilmemesi gereken gerçeklerdir.

🔺 HZ-03 – Yangın ve Patlama tehlikesi için Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın ve Patlama

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Yangın ve patlama başlatan bir durum (örneğin, sızıntı, ateşleme kaynağı, aşırı basınç vb.).

🔸 1. Kontrol Noktası: Sızıntı Algılandı mı?

Evet:
- Sızıntı hemen tespit edildi ve müdahale başladı.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Hızlı müdahale yapıldı mı?
  - Evet:
    - Sızıntı kontrol altına alındı.
    - Yangın oluşum riski minimize edildi.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, hızlı müdahale ile yangın riski engellenmiştir.
  - Hayır:
    - Sızıntı büyür.
    - 3. Kontrol Noktası: Havalandırma yeterli mi?
      - Evet:
        
        Havalandırma sağlanır, buhar birikimi önlenir.
        
        Yangın riski düşük, ancak zehirli gazlar atmosfere yayılabilir.
        ⚠️ Sonuç: Buhar birikimi engellenir, ancak çevresel kirlenme riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, çevresel etkiler olabilir.
      - Hayır:
        
        Havalandırma yetersizdir.
        
        Buhar birikimi başlar ve ortamda patlayıcı atmosfer oluşur.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ateşleme kaynağı var mı?
        
        Evet:
        
        Ateşleme kaynağı ile yangın ve patlama meydana gelir.
        ❌ Sonuç: Yangın ve patlama oluşur, ciddi zarar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama riski büyük.
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        
        Buhar birikimi olsa da, patlama riski engellenir.
        ⚠️ Sonuç: Patlayıcı ortam oluşur, ancak ateşleme kaynağı yoktur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak ateşleme kaynağı olmadığı için patlama olmayacaktır.
Hayır:
- Sızıntı tespit edilmez ve durum daha da kötüleşir.
- 🔸 5. Kontrol Noktası: Ateşleme Kaynağı var mı?
  - Evet:
    - Ateşleme kaynağı ile yangın/patlama meydana gelir.
      ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir, büyük zarar.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama riski büyük.
  - Hayır:
    - Ateşleme kaynağı yoktur.
    - Yangın riski olmasa da, sızıntı çevresel zararlara yol açabilir.
      ⚠️ Sonuç: Yangın riski olmasa da, çevresel kirlilik devam eder.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta, ancak ateşleme kaynağı yoksa patlama olasılığı yoktur.

🔸 2. Kontrol Noktası: Basınç Artışı veya Sistem Aşırı Isınması Oluştu mu?

Evet:
- Basınç artışı veya aşırı ısınma durumu oluşmuştur.
- 🔸 3. Kontrol Noktası: Güvenlik Valfi çalıştı mı?
  - Evet:
    - Güvenlik valfi devreye girer ve basıncı kontrol eder.
    - Yangın ve patlama riski engellenir.
      ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük, güvenlik sistemleri aktif.
  - Hayır:
    - Güvenlik valfi çalışmaz ve basınç yükselir.
    - Tank aşırı ısınır vepatlama riski oluşur.
      🔸 4. Kontrol Noktası: Patlama oluştu mu?
      - Evet:
        
        Tank patlar, yangın oluşur.
        ❌ Sonuç: Patlama ve yangın büyük zarara yol açar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek, patlama ve yangın büyük risk taşır.
      - Hayır:
        
        Patlama oluşmaz, ancak yangın riski devam eder.
        ⚠️ Sonuç: Patlama olmamakla birlikte, yangın devam edebilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta, yangın riski devam eder.
Hayır:
- Basınç artışı veya aşırı ısınma oluşmaz.
- Durum stabil kalır.
  ✅ Sonuç: Kontrollü bir durum.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük, basınç normal seviyelerde.

🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın veya Patlama Öncesi Müdahale Yapıldı mı?

Evet:
- Yangın ve patlama öncesi müdahale yapılır ve tehlike önlenir.
  ✅ Sonuç: Yangın ve patlama riski ortadan kaldırılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük, doğru müdahalelerle risk engellenmiştir.
Hayır:
- Müdahale yapılmaz ve yangın/patlama meydana gelir.
  ❌ Sonuç: Yangın/patlama büyük hasara yol açar.
- Risk Değerlendirmesi: Yüksek, yangın ve patlama büyük risk taşır.

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sızıntı tespit edildi, hızlı müdahale yapıldı	Düşük
2	Sızıntı tespit edilmedi, havalandırma yeterli	Orta
3	Sızıntı tespit edilmedi, havalandırma yetersiz	Yüksek
4	Basınç artışı tespit edildi, güvenlik valfi çalıştı	Düşük
5	Basınç artışı tespit edildi, güvenlik valfi çalışmadı	Yüksek
6	Yangın/patlama öncesi müdahale yapıldı	Düşük
7	Yangın/patlama öncesi müdahale yapılmadı	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın ve patlama tehlikesi, yalnızca fiziksel altyapının değil, aynı zamanda operasyonel prosedürlerin de dikkatle yönetilmesi gereken bir risk faktörüdür. Pentan tanklarında gerçekleşebilecek bir yangın veya patlama, çok hızlı bir şekilde kontrolden çıkabilir ve felakete dönüşebilir. Bu olay ağacı analizi, söz konusu tehlikenin önlenmesi için bir dizi risk faktörünü detaylandırarak, tank operatörlerinin ve güvenlik ekiplerinin etkin müdahale kabiliyetini artırmayı hedeflemektedir.

Analiz sonucunda, yangın güvenliği önlemleri sadece yangın söndürme sistemlerinin varlığıyla değil, aynı zamanda yangın algılama sistemlerinin etkinliği, açık hava koşullarının kontrolü, personel eğitimi ve acil durum müdahale planlarının doğruluğu ile doğrudan ilişkilidir. Bu sistemlerin kesintisiz ve uyumlu çalışması, yangın ve patlama risklerini minimize etmenin ve potansiyel felaketleri önlemenin anahtarıdır.

Sonuç olarak, yangın ve patlama riski, sadece operasyonel süreçlerin dikkatle izlenmesi değil, aynı zamanda teknolojik altyapının güçlendirilmesi ve personelinin bilinçlendirilmesiyle etkin bir şekilde yönetilebilecek bir tehdittir. Bu olay ağacı analizi, güvenlik stratejilerini geliştirme ve sistematik iyileştirmeler yapma yolunda önemli bir rehber sunmaktadır.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği18 Mayıs 2025

18 Mayıs 2025

Ağrı Kesicilerin İş Sağlığı ve Güvenliğini Tehdit Ettiğini Biliyor musunuz?

İşyeri hekimi olarak çok fazla talep edilen – çalışanlar tarafından reçetelenmesinin en çok istenen ilaç grubu ağrı kesiciler (analjezikler).

Genele baktığımızda ağrı kesiciler (analjezikler), iş yaşamında en sık başvurulan farmakolojik ajanlardandır. Özellikle ağır fiziksel eforun gerektiği, tekrar eden hareketlerin görüldüğü ve ergonomik açıdan zorlayıcı koşullarda çalışan bireylerde, bu ilaçlar günlük yaşamın bir parçası haline gelebilmektedir. Lakin çalışanların bilinçsiz ya da sürekli şekilde ağrı kesici kullanması, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) açısından çok sayıda doğrudan ve dolaylı risk yaratmaktadır.

Bu yazıda yer alan bilgilerle sizlere ağrı kesicilerin çalışanların,

Performansına olan etkisini,
İşe devamlılıklarına olan etkisini,
İş kazası ihtimaline etkilerini,
İş Sağlığı ve Güvenliği sisteminin genel işleyişi üzerindeki etkilerini

Sunacağım..

💊 💊 💊

1. İş Performansı Üzerine Etkileri

1.1. Fiziksel Performans Üzerindeki Maskelenmiş Etki

Parasetamol, ibuprofen ve diklofenak gibi yaygın ağrı kesiciler, ağrıyı geçici olarak maskeleyerek çalışanın işine devam etmesini sağlar. Bu durum kısa vadede olumlu gibi görünse de, uzun vadede ciddi sorunlara yol açar:

Kas-iskelet sistemi bozuklukları ilerleyebilir çünkü kişi ağrıyı hissetmeden iş yükünü sürdürür.
Zorlanma kaynaklı mikrotravmalar, hissedilmediği için önemsenmez ve kronikleşir.
Ağrıyı baskılamak, aslında vücudun “dur, dinlen” sinyalini yok saymak anlamına gelir.

Bu bağlamda ağrı kesiciler, çalışanın aşırı eforla çalışmasına neden olarak performansın kalitesini değil, sadece süresini artırır. Uzun vadede bu durum iş gücü kaybı, sağlık harcamalarının artması ve üretim kalitesinde düşüşe neden olur.

💊 💊 💊

1.2. Psikomotor Performans ve Dikkat

Tramadol, kodein gibi opioid sınıfı ağrı kesiciler ve bazı kas gevşeticiler (Parafon, Muscoflex gibi kombinasyonlar) uyuklama, sersemlik, konsantrasyon kaybı, yavaş refleksler gibi etkiler yaratabilir.

Bu durum özellikle:

Hassas makine kullanımı
Yüksekte çalışma
Vinç ve forklift kullanımı
Elektrik işleri

gibi dikkat ve reaksiyon süresi gerektiren görevlerde iş kazası riskini ciddi ölçüde artırır. Bu ilaçları kullanan bireyler farkında olmadan çevresel tehlikelere karşı daha savunmasız hale gelir.

💊 💊 💊

2. İşe Devamlılık (Devamsızlık – Presenteizm – Absenteizm)

2.1. Presenteizm (Hasta halde çalışmaya devam)

Ağrı kesicilerin sürekli kullanımı, çalışanın hasta olmasına rağmen işine devam etmesine neden olabilir (presenteizm).

Bu durum:

İş kalitesinde düşüş
Hatalı üretim
İş kazası riski
Uzun vadeli performans kaybı

gibi olumsuzluklara yol açar. Ağrı hissetmeyen çalışan, aslında taşıyamayacağı bir yükü taşımaya çalışır. Bu da ileride daha ciddi sağlık sorunlarını tetikler.

💊 💊 💊

2.2. Absenteizm (İşe Gelememe)

Ağrı kesicilerin yan etkilerinden dolayı gelişen mide rahatsızlıkları, baş dönmesi, karaciğer ve böbrek sorunları gibi problemler, çalışanın işe devamını engelleyebilir. Bu da absenteizmi, yani işe gelememe oranlarını artırır.

Özellikle:

Diklofenak ve ibuprofen gibi NSAİİ’ler → mide kanaması ve ülser
Tramadol → mide bulantısı, baş dönmesi
Parasetamol → karaciğer toksisitesi (yüksek dozlarda)

devamsızlık nedenlerinin başında yer alabilir.

💊 💊 💊

3. İş Kazası İhtimali

3.1. Refleks ve Reaksiyon Süresinde Bozulma

Tramadol ve kodein gibi ağrı kesiciler, motor koordinasyonu zayıflatarak çalışanların çevresel uyarılara zamanında tepki vermesini engeller.

Bu durum:

Vinç operatörlerinde yanlış manevra
Yüksekte çalışanlarda denge kaybı
Hareketli hatlarda el-yüz kazaları

gibi iş kazalarına davetiye çıkarır.

💊 💊 💊

3.2. Bireysel Sorumluluk ve Yanıltıcı Güven

Ağrı kesici kullanan çalışan, kendini olduğundan sağlıklı hissedebilir. Bu da yanıltıcı bir özgüven oluşturur. Özellikle kas-iskelet sistemine binen yük artar, kişi zorlanmaya devam eder ve bu da ani incinmeler, düşmeler, lif yırtıkları ile sonuçlanır.

💊 💊 💊

3.3. Kaza Zincirinde Dolaylı Etki

Ağrı kesici kullanan bir çalışanın:

Dikkatsizlikle yaptığı bir hata,
Geç algıladığı bir ses/uyarı,
Yavaşladığı bir refleks,

bir başka çalışanın da güvenliğini tehlikeye atabilir. Yani bu tür ilaçlar bireysel değil, kolektif güvenlik üzerinde de risk oluşturur.

💊 💊 💊

4. İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemine Etkileri

4.1. Sağlık Gözlem Süreçlerinin Karmaşıklaşması

Ağrı kesici kullanan çalışanlarda semptomlar baskılandığı için işyeri hekiminin gerçek durumu değerlendirmesi zorlaşır.

Bu da:

Yanıltıcı muayene sonuçları
Gerçek meslek hastalıklarının gizlenmesi
Erken müdahale fırsatlarının kaçırılması

gibi sonuçlara yol açar.

💊 💊 💊

4.2. Risk Değerlendirme Sonuçlarının Sapması

Süreğen ağrısı olan ancak ilaçla bunu baskılayan çalışanlar, risk analizlerinde “sağlıklı” olarak görünebilir. Bu da:

Risklerin olduğundan düşük değerlendirilmesine
Önlem düzeyinin yanlış belirlenmesine
KKD ve dinlenme sürelerinin yetersiz tasarlanmasına

neden olur.

💊 💊 💊

4.3. İşveren Sorumluluğu ve Hukuki Risk

İşveren, çalışanların ağrı kesici bağımlılığına kayıtsız kalırsa, özellikle iş kazalarında kusurlu bulunabilir. “İlaç etkisinde çalıştırmak”, yasal anlamda işverenin önlem alma sorumluluğuna ters düşer. Dolayısıyla sürekli ilaç kullanımının:

Takip edilmesi
Belgelendirilmesi
Kısıtlanması

işverenin yasal yükümlülükleri arasındadır.

Genel bilgilendirme – değerlendirme sonrası 5X5 matriks ile ağrı her gün en az bir tane ağrı kesici kullanan çalışan örneği üzerinden hazırladığım risk analizini sizlere sunarken katkılarınız ile zaman içerisinde daha da geliştireceğimizden eminim.

💊 💊 💊

Ağrı Kesici Türleri ile Çalışanlar İçin Risk Analizi Tablosu

Ağrı Kesici Etken Madde/ Grup	Tehlike Kaynağı (Risk Etkeni)	Maruz Kalma Olasılığı	Şiddet (Etkilenme Düzeyi)	Risk Puanı (Olasılık × Şiddet)	Risk Seviyesi	Kontrol Önlemleri
Parasetamol	Karaciğer hasarı (özellikle alkolle birlikte), doz aşımı riski	4 Yüksek	4 Yüksek	16	🔴 Çok Yüksek	– Bilgilendirme ve karaciğer fonksiyon takibi- Alternatif ağrı yönetimi yöntemlerinin önerilmesi
İbuprofen	Mide kanaması, böbrek hasarı, tansiyon artışı	3 Orta)	4 Yüksek	12	🔴 Yüksek	– Yemekle birlikte alınması gerektiği eğitimi- Sürekli kullanımın engellenmesi için rehberlik
Diklofenak	Kalp-damar sistemi üzerinde yük, mide ülseri riski	3 Orta	4 Yüksek	12	🔴 Yüksek	– Doktor kontrolü dışında sürekli kullanımı yasaklamak- İş hekimi danışmanlığı ile reçete takibi
Naproksen	Mide irritasyonu, böbrek yükü, baş dönmesi	2 Düşük	3 Orta	6	🟠 Orta	– Günlük dozun aşılmaması gerektiği vurgulanmalı- Reçetesiz alınmaması için bilgilendirme afişleri
Ketoprofen	Fotosensitivite (güneşe karşı hassasiyet), mide rahatsızlıkları	2 Düşük	3 Orta	6	🟠 Orta	– Açık alanda çalışanlar için özel uyarı- Cilt temasına yönelik KKD önlemleri
Meloksikam	Uzun süreli kullanımda böbrek yetmezliği	2 Düşük	3 Orta	6	🟠 Orta	– Kronik kullanım kontrolü- İş hekimi tarafından izlenmeli
Etodolak	Mide ve bağırsak sistemi üzerinde toksisite	2 Düşük	2 (Düşük)	4	🟢 Düşük	– Alternatif olarak daha az yan etkili ağrı kesicilere yönlendirme
Tramadol	Bağımlılık, sersemlik, düşme riski	2 Düşük	5 Çok Yüksek	10	🟠 Orta	– Operatör ve vinç kullanıcılarda kullanımı yasaklamak- Psikomotor test ve gözlem yapılmalı
Kodein	Uyuklama, dikkat dağınıklığı, bağımlılık riski	2 Düşük	5 Çok Yüksek	10	🟠 Orta	– Kodein içeren ilaç kullanan personel ağır işlerde görevlendirilmemeli
Kas gevşetici + ağrı kesici kombinasyonu	Reaksiyon zamanında gecikme, motor koordinasyon azalması	3 Orta	3 Orta	9	🟠 Orta	– Makine, yüksekte çalışma gibi alanlarda görev sınırlaması
Metamizol	Alerjik reaksiyon, anafilaktik şok riski (nadir ama ciddi)	1 Çok Düşük	5 Çok Yüksek	5	🟢 Düşük	– Bilinen alerjisi olanlar için fişleme yapılmalı
Asetilsalisilik asit	Kanama riski, mide problemleri	2 Düşük	3 Orta	6	🟠 Orta	– Fiziksel travma riski yüksek işlerde alınmadan çalışılmamalı

Bütün bu bilgiler sonrasında elde dilen verilerin doğru değerlendirilmesi ve olası sorunları önleyici uygulamalar yapılmalıdır.

Stratejik Önerilerde sizlere uygulama için çözüm önerileri veriyorum.

Muhakkak ki öncelikle firma yöneticilerinin ortak felsefede olmalarının yanı sıra özellikle bu konuda görüş birliğinde olmaları çok önemlidir.

Çünkü yaşadığımız günlerde ilaçların özellikle de ağrı kesicilerin suistimali – umarsız kullanımı vb gibi pek çok sebeple çalışanların duyarsız yaklaşımı, tepkili olmaları gibi sorunlarla karşılaşma ihtimali çok yüksektir.

Bu zorlu süreç iyi örnekler, düzenli eğitimler vb gibi iyi niyetli yaklaşımlarla başarı ile sonuçlanacağına eminim.

Saygılarımla…

Stratejik Öneriler

Alan	Uygulama
İşyeri Hekimi Sistemi	Ağrı kesici kullanımı düzenli olarak sorgulanmalı.
Eğitim ve Bilinçlendirme	İşçiye ağrı kesicinin “çözüm değil geçici bastırma” olduğu anlatılmalı.
Ergonomi ve İş Tasarımı	Ağrıyı önleyici müdahaleler (dinlenme alanı, uygun pozisyonlar) geliştirilmelidir.
Rehberlik Sistemi	Kronik ağrısı olan çalışanlar için fizyoterapist veya psikolojik destek sunulmalı.
İlaç Politikası	Reçetesiz ve sürekli kullanım yasaklanmalı, kayıt altına alınmalıdır.

SONUÇ

Ağrı kesiciler, işyerinde ciddi fiziksel rahatsızlıkların ve yetersiz ergonomik koşulların bir sonucu olarak yaygınlaşır. Lakin bu ilaçların bilinçsiz veya sürekli kullanımı, sadece bireysel sağlık sorunlarına değil, iş kazalarına, üretim düşüklüğüne, hukuki sorumluluklara ve İSG sisteminde çöküşe neden olabilir.

Bu nedenle, ağrı kesici kullanımı sadece tıbbi değil aynı zamanda stratejik bir İSG yönetim meselesi olarak ele alınmalı, bireysel ihtiyaçlardan çok sistematik koruma anlayışı ile yönetilmelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İlaç kullanımı: Daha Fazla Bilgi Edinin – Reçetesiz satılan ağrı kesicilerin güvenli kullanımı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK361006/

⭐️⭐️ Ağrı ve Ağrı Kesici İlaçların Kan Basıncına Etkileri https://link.springer.com/article/10.1007/s11906-022-01205-5

⭐️⭐️ Aspirinin ağrı kesici olarak kullanılmasının yan etkileri https://www.nhs.uk/medicines/aspirin-for-pain-relief/side-effects-of-aspirin-for-pain-relief/

⭐️⭐️ İbuprofen https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542299/

⭐️⭐️ Deksketoprofen ve diğer ağrı kesici ilaçların karşılaştırılması (2018’den 2021’e kadar inceleme) https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0753332222002074

⭐️⭐️ Opioid komplikasyonları ve yan etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18443635/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni18 Mayıs 2025