28 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-13: Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on beşincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi, pentan tanklarında aşırı dolum durumlarının neden olabileceği taşma ve uçucu buhar salınımı risklerini değerlendirmek amacıyla hazırladım.

Tankların maksimum kapasitesinin üzerinde doldurulması, genellikle operasyonel ihmaller, otomasyon sistemlerindeki arızalar veya proses kontrol hatalarından kaynaklanmaktadır. Uçucu bir hidrokarbon olan pentan, düşük kaynama noktası ve yüksek buhar basıncı nedeniyle taşma anında atmosfere hızla yayılarak yanıcı ve patlayıcı atmosferler oluşturma potansiyeline sahiptir.

Bu tür bir durum, yalnızca proses verimliliğini olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda yangın, patlama, zehirli buhar maruziyeti ve çevresel kontaminasyon gibi çok yönlü riskleri de beraberinde getirir. Ayrıca buhar salınımı, kapalı alanlarda patlayıcı gaz birikimine yol açarak ciddi iş sağlığı ve güvenliği tehditleri yaratabilir.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi, tankın aşırı dolması sonucu oluşabilecek olası senaryoları, bu senaryoların birbirini tetikleyici etkilerini ve önleyici/azaltıcı tedbirlerin sistematik değerlendirmesini kapsamasını amaçladım. Sizlerden gelecek olan katkılar sayesinde firma yöneticileri ve iş güvenliği uzmanları için yararlı bir kaynak haline geleceğine eminim.

Saygılarımla

🔺 **HZ-13 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Dolum işlemi sırasında tankın seviye kontrolü yapılamaması nedeniyle pentan taşması ve buhar salınımı meydana gelir.

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Göstergesi / Alarm Sistemi Çalışır Durumda mı?

Evet:
- Seviye kontrol cihazı ve yüksek seviye alarmı aktif, kalibrasyonu yapılmış.
  ✅ Sonuç: Taşma başlamadan dolum durdurulur.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Gösterge arızalı ya da kalibrasyonsuz.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Manuel Gözlem / Seviye Takibi Var mı?
  - Evet:
    - Operatör seviye artışını gözle takip ediyor.
      ⚠️ Sonuç: Risk azaltılır ancak gecikme yaşanabilir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Ne otomatik ne de manuel kontrol var.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Dolum Süresi Zamanlayıcı İle Sınırlı mı?
      - Evet:
        
        Önceden belirlenmiş süre sonunda dolum otomatik durur.
        ⚠️ Sonuç: Aşırı dolum ihtimali azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Süre kontrolsüz, manuel müdahaleye bağlı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Taşma Durumunda Buhar Tutucu / Havalandırma Sistemi Var mı?
        
        Evet:
        
        Tank havalandırma hattı aktif, buhar dışarı kontrollü salınıyor.
        ⚠️ Sonuç: Patlama riski düşer, çevreye etki azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Taşma ile birlikte pentan buharı atmosfere yayılır.
        ❌ Sonuç: Parlayıcı ortam oluşur → Yangın/Patlama riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Seviye kontrol cihazı çalışıyor, alarm var, manuel kontrol de yapılıyor	Düşük
2	Otomasyon yok ama gözlem ve süre sınırlaması mevcut	Orta
3	Ne gösterge, ne gözlem, ne de zamanlama mevcut, buhar salınımı kontrolsüz	Çok Yüksek
4	Her şey mevcut ama taşma anında havalandırma yetersiz	Yüksek

🛡️ 🛡️ 🛡️

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riskini Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Tanklara mutlaka yüksek seviye alarmı, seviye sensörü ve otomatik dolum kesici sistemler entegre edilmeli.
Dolum süresi sınırlayıcı zamanlayıcı sistemler (PLC ya da dijital sayaçlar) kullanılmalı.
Operatörler, dolum sırasında manüel gözlem yapacak şekilde görevlendirilmeli.
Tanklarda havalandırma boruları, buhar tutucu filtreler ve gerekirse emniyet valfleri olmalı.
Tüm sistemler için periyodik bakım ve kalibrasyon zorunlu olmalı.
Acil durumda buhar salınımına karşı yangınla mücadele ekipmanları hazırda bulunmalı.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentanın aşırı dolumu nedeniyle meydana gelebilecek taşma ve buhar salınımı, kimyasal tesislerde kontrol altına alınması gereken kritik süreçsel riskler arasında yer almaktadır. Bu riskin tetikleyici unsurları arasında otomasyon eksiklikleri, proses kontrol sistemlerindeki arızalar, operatör eğitimsizliği ve tank seviye göstergelerinin yetersizliği bulunmaktadır. Taşan pentanın çevreye yayılması, hızla buharlaşarak tutuşabilir ortamlarda yangın ve patlama potansiyelini önemli ölçüde artırır.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Risk Olay Ağacı Analizinde değerlendirilen olay ağacı yapısı, risk zincirinin hangi aşamalarında önleyici tedbirlerin etkin biçimde uygulanabileceğini göstermekte, özellikle dolum süreci sırasında gerçekleştirilebilecek teknik ve yönetsel kontrollerin önemine vurgu yapmaktadır.

Seviye sensörlerinin çift yedekli kurulumu, acil durdurma sistemleri, taşma alarm mekanizmaları ve personel farkındalığı eğitimi gibi önlemler, bu tür senaryoların meydana gelmesini önemli ölçüde azaltabilir.

Sonuç olarak, pentan tanklarının güvenli işletilmesi, sadece ekipmanın değil, bütün bir sistemin entegre güvenlik yaklaşımıyla ele alınmasıyla mümkündür.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi, bu kapsamda hem sistem zafiyetlerini hem de risk azaltıcı stratejileri teknik bir perspektifle ortaya koyarak, işletmelere somut bir karar destek aracı sunmayı amaçlamaktayım.

Saygılarımla

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği28 Mayıs 2025

27 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-12: Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on dördüncüsünde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizini, pentan tankı sistemlerinde meydana gelebilecek statik elektrik birikimi sonucu oluşabilecek kıvılcım kaynaklı tutuşma ve patlama riskini teknik açıdan değerlendirme maksadı ie hazırladım.

Pentan gibi uçucu ve düşük parlama noktası olan hidrokarbonların bulunduğu ortamlarda statik elektrik, ciddi bir tehlike kaynağıdır. Özellikle dolum, boşaltım ve transfer işlemleri sırasında sıvının hareketi ile birlikte boru hatları, tank iç yüzeyleri, işçi kıyafetleri veya yalıtkan ekipmanlar üzerinde elektriksel yük birikimi meydana gelebilir.

Yeterli önlemler alınmadığı takdirde, bu yükler ani bir boşalma ile kıvılcım oluşturabilir ve yanıcı gaz/hava karışımlarının bulunduğu atmosferde tutuşma ile sonuçlanabilir. Bu tür bir senaryo, zincirleme yangın ve patlama olaylarını tetikleyerek personel güvenliğini tehdit eder, ekipmanların tahribatına ve çevresel felaketlere yol açabilir.

Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizi ile statik elektriğin potansiyel risk yaratma sürecini adım adım ele alarak, sistematik bir şekilde sonuçlarını ve alınabilecek önleyici tedbirlerin etkinliğini değerlendirmeyi amaçlamaktayım. Eminim ki sizlerden de gelecek katkılarla ideal hale getireceğiz.

🔺 **HZ-12 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı dolumu, boşaltımı veya iç transfer sırasında statik elektrik birikmesi ve kıvılcım oluşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama ve Eş Potansiyel Sistemi Mevcut mu?

Evet:
- Tank, borular ve taşıma ekipmanları uygun şekilde topraklanmış ve eş potansiyel barasına bağlanmış.
  ✅ Sonuç: Statik elektrik kontrollü şekilde boşalır. Kıvılcım riski minimize edilir.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Topraklama yok, bağlantılar yetersiz.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Dolum/Boşaltım Ekipmanı Antistatik Özellikli mi?
  - Evet:
    - Hortumlar, nozullar, eldivenler ve kıyafetler antistatik.
      ⚠️ Sonuç: Kıvılcım riski azalmış olur.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Kullanılan malzemeler yalıtkan ya da sürtünmeye hassas.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Dolum Hızı Kontrollü mü? (Tanker, pompa, vs.)
      - Evet:
        
        Dolum hızı sınırlı, türbülans düşük.
        ⚠️ Sonuç: Yüksek akış hızı kaynaklı yük birikimi önlenmiş olur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Hızlı dolum, yüksek türbülans ve yük birikimi var.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ortamda Patlayıcı Atmosfer Mevcut mu? (LEL > %10)
        
        Hayır:
        
        Buhar konsantrasyonu patlama sınırının çok altında.
        ⚠️ Sonuç: Kıvılcım oluşsa bile tutuşma gerçekleşmez.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Evet:
        
        Buhar konsantrasyonu alt patlama limiti üzerinde.
        ❌ Sonuç: Kıvılcım → Alev alma → Patlama → Yayılma ve ikincil hasarlar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Genel Olarak…

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama, antistatik önlem, kontrollü dolum ve patlayıcı atmosfer yok	Düşük
2	Topraklama yok, dolum hızlı, ortamda pentan buharı var	Çok Yüksek
3	Topraklama mevcut ama antistatik ekipman yok	Orta
4	Tüm önlemler var ancak anlık buhar artışı yaşanmış	Yüksek
5	Hiçbir önlem yok, LEL aşılmış, ortam kapalı	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Tüm metal ekipmanlar, tanklar, borular uygun şekilde topraklanmalı ve eş potansiyele alınmalı.
Dolum ve boşaltım işlemlerinde antistatik hortumlar, giysiler ve eldivenler zorunlu hale getirilmeli.
Dolum hızı sınırlayıcı vanalar kullanılmalı, ani akış değişimleri engellenmeli.
Ortam havası düzenli olarak LEL (Alt Patlama Limiti) açısından izlenmeli.
ATEX direktiflerine uygun ekipmanlar (pompa, motor, aydınlatma) tercih edilmeli.
Toz, buhar ve sıvı birikimi olmayan temiz bir zemin düzeni sağlanmalı.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Statik elektrik kaynaklı kıvılcım riski, özellikle uçucu maddelerin depolandığı ve transfer edildiği ortamlarda ihmal edilemeyecek düzeyde bir endüstriyel tehlike oluşturmaktadır. Pentan gibi düşük parlama noktasına sahip bir maddenin bulunduğu proseslerde, elektrostatik boşalmalar sonucu meydana gelen kıvılcımlar, birkaç milisaniyede büyük çaplı patlamalara ve yangınlara neden olabilir.

Bu nedenle, bu analizle incelenen risk senaryoları yalnızca teorik değil, pratik olarak birçok endüstri kazasında doğrulanmış örneklerdir.

Bu bağlamda, sistemde topraklama ve dengeleme uygulamaları, antistatik ekipman kullanımı, bağlama/kısa devreleme prosedürleri, dolum hız kontrolü, ortam nem seviyesinin düzenlenmesi ve periyodik elektrostatik ölçüm faaliyetleri gibi önleyici stratejiler kritik önem taşımaktadır.

Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizi, bu tedbirlerin hangi aşamalarda ne tür etkiler sağladığını somut senaryolarla ortaya koyarak işetmelerdeki karar vericilere yol göstermesini umut ediyorum…

Sonuç olarak, statik elektriğin kontrol altına alınması yalnızca teknik bir gereklilik değil, hayati bir güvenlik protokolü olarak ele alınmalıdır. Pentan tankı gibi yüksek riskli alanlarda bu tür analizlerin düzenli olarak güncellenmesi, güvenli işletme kültürünün sürdürülebilirliği açısından vazgeçilmezdir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği27 Mayıs 2025

26 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-11: Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on üçüncünde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Bu yazıda paylaştığım analizi, pentan tanklarında gerçekleştirilen temizlik ve bakım faaliyetleri sırasında, kapalı alan koşullarının neden olduğu inhalasyon kaynaklı zehirlenme risklerini değerlendirmek amacıyla hazırladım.

Kapalı ortam çalışmaları, endüstriyel güvenliğin en yüksek dikkat gerektiren başlıkları arasında yer almakta olup; özellikle uçucu organik bileşiklerin (UOB), düşük oksijen seviyesinin ve toksik gazların bir arada bulunabildiği durumlar ciddi bir sağlık tehdidi oluşturur.

Pentan, yüksek uçuculuğa ve düşük toksisite eşik değerine sahip olması nedeniyle kısa sürede ortam havasında patlayıcı ve/veya toksik konsantrasyonlara ulaşabilir.

Tank içi çalışma sırasında yetersiz havalandırma, uygun kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanılmaması, gaz ölçüm cihazlarının eksikliği ya da prosedür dışı müdahaleler, çalışanların maruz kalabileceği tehlikeyi daha da artırır.

Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski Olay Ağacı Analizi, söz konusu bakım/temizlik sürecinde oluşabilecek zehirlenme senaryolarını teknik olarak irdelemekte, olayların gelişim zincirini ve bu zincire müdahale edilebilecek noktaları ayrıntılı biçimde ortaya koymaktadır.

🔺 **HZ-11 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski (Pentan Buharı Maruziyeti)

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Tankın içi temizlik, bakım, onarım veya kontrol için girildiğinde yeterli havalandırma sağlanmadan pentan buharına maruz kalınması.

🔸 **1. Kontrol Noktası: Kapalı Alan Giriş İzni (Confined Space Entry Permit) Alındı mı?**

Evet:
- Tüm prosedürler yazılı ve imzalı; kontrol listeleri eksiksiz.
  ✅ Sonuç: Yasal ve güvenli giriş sağlanmış olur.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- İzinsiz veya prosedürsüz giriş.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Ortam Havası Ölçüldü mü? (Pentan seviyesi, O₂, CO, H₂S vb.)
  - Evet:
    - Gaz ölçüm cihazıyla ortam havası test edilmiş, limit altı.
      ⚠️ Sonuç: Giriş yapılabilir, ancak izleme devam etmeli.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Ölçüm yapılmadı, risk bilinmiyor.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Havalandırma Sağlandı mı?
      - Evet:
        
        Tank içine sürekli hava beslemesi yapılmış, buhar birikimi önlenmiş.
        ⚠️ Sonuç: Maruziyet ihtimali düşük.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Kapalı ortamda buhar birikmiş olabilir.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanıldı mı?
        
        Evet:
        
        Solunum maskesi, gaz dedektörü, emniyet halatı kullanıldı.
        ⚠️ Sonuç: Maruziyet olsa bile etkilenme azaltılır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Hiçbir KKD kullanılmadı.
        ❌ Sonuç: Bilinç kaybı, boğulma, ölüm riski çok yüksek.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Özet Olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	İzin alınmış, ortam ölçülmüş, havalandırma ve KKD mevcut	Düşük
2	İzin yok, ortam ölçülmemiş, havalandırma yok, KKD yok	Çok Yüksek
3	İzin var, ölçüm yapılmış ama havalandırma eksik, KKD eksik	Yüksek
4	Ölçüm yapılmamış, sadece KKD ile girilmiş	Orta-Yüksek
5	Her şey yapılmış ama anlık sızıntı/arıza sonucu ortamda pentan birikmiş	Yüksek

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Kapalı alan giriş izni prosedürü eksiksiz uygulanmalı.
Giriş öncesi hava kalitesi ölçümleri yapılmalı; özellikle pentan, O₂ ve patlama limiti kontrol edilmeli.
Tank içine giriş yapılmadan önce zorunlu havalandırma sağlanmalı (mekanik blowerlar ile).
Personel mutlaka gaz maskesi, taşınabilir dedektör, can halatı, gözlemci kişi gibi desteklerle donatılmalı.
Kapalı alanda çalışma süresi minimumda tutulmalı, düzenli ara verilerek dışarı çıkılmalı.
Acil kurtarma planı (yanıt süresi 3 dakikadan az) hazır ve tatbik edilmiş olmalı.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan tanklarında yapılan bakım ve temizlik çalışmaları, kapalı alan güvenliği açısından hem operasyonel hem de sağlık riskleri içeren çok aşamalı bir süreçtir.

Ortamda biriken pentan buharları, fark edilmeden solunduğunda merkezi sinir sistemi depresyonu, baş dönmesi, bilinç kaybı ve ileri vakalarda solunum yetmezliği gibi hayati komplikasyonlara yol açabilir.

Bu nedenle olay ağacı analizi ile kapalı alanda çalışan personelin karşılaşabileceği zehirlenme riskinin dinamiklerini, neden-sonuç ilişkileriyle teknik bir çerçevede açıklamaya çalıştım. Muhakkak ki eksikleri vardır. Sizlerin katkıları ile tamamlanacaktır.

Acil durum prosedürlerinin eksikliği, giriş izin formlarının uygulanmaması, çoklu bariyer sistemlerinin yetersizliği veya yalnız çalışma durumları, ölümcül kazalara zemin hazırlayabilir. Bu bağlamda; kapalı alan girişi öncesi gaz ölçümü yapılması, zorunlu havalandırma, güvenli giriş-çıkış sistemlerinin oluşturulması, gözcü bulundurulması ve KKD’nin uygun şekilde kullanılması gibi önlemler hayati rol oynar.

Sonuç olarak, bu analizde, yalnızca bireysel maruziyeti değil; organizasyonel, teknik ve yönetimsel boyutlarıyla sistemsel güvenlik yaklaşımını temel almakta ve kapalı alan risklerinin çok yönlü olarak kontrol altına alınmasını amaçladım.

Süreç güvenliği açısından bu tür risk analizlerinin periyodik olarak güncellenmesi ve saha personelinin bilinç düzeyinin artırılması, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün vazgeçilmez bir parçasıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni26 Mayıs 2025

25 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-10: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin on ikincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yüksek yanıcılık özelliklerine sahip kimyasalların depolandığı tank sistemlerinde, yangın söndürme sistemlerinin yeterliliğinin ve acil müdahale sürelerinin güvenlik açısından kritik rolünü değerlendirelim

Pentan, düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı nedeniyle, sızıntı veya buhar birikmesi durumlarında alev alma ve patlama riski taşıyan bir bileşiktir. Bu nedenle, yangın olaylarında erken algılama, otomatik söndürme sistemlerinin etkinliği ve insan kaynaklı müdahale süresi, olayın yayılım boyutunu belirleyen başlıca faktörlerdir.

Pentan Tankı Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizinde, olayın ilk tetikleyicisi olan pentan kaynaklı tutuşma sonrası sistemin nasıl tepki verdiğini ve olayın hangi aşamalarda büyüyerek ikincil zararlara (çevresel etkiler, can kaybı, domino etkileri) yol açabileceğini modelliyor.

Yangın söndürme ekipmanlarının yetersizliği, algılama sensörlerinin arızası, ekiplerin müdahale kapasitesindeki zafiyetler ya da iletişimdeki gecikmeler; acil durum yönetimini sekteye uğratarak felaket boyutunda sonuçlar doğurabilir.

🔺 **HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, bağlantı ekipmanı veya taşıma sırasında tutuşma/yangın çıkması (statik elektrik, sızıntı-buhar kaynaklı kıvılcım, sıcak yüzey teması vb.).

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?

Evet:
- Sistem çalışır durumda; dedektör, sensör ve yangın algılayıcılar düzgün devrede.
  ✅ Sonuç: Yangın otomatik tespit edilir, gecikmeden söndürülür.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Otomatik söndürme sistemi yok, devre dışı ya da arızalı.
  🔸 2. Kontrol Noktası: İlk Müdahale Ekipmanı (Yangın tüpleri, hidrant vb.) Hazır mı?
  - Evet:
    - Erişilebilir, basınçlı, işlevsel yangın tüpleri mevcut.
      ⚠️ Sonuç: Operatör tarafından hızlı müdahale mümkün.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Yangın tüpleri boş, yerinde değil ya da ulaşılması zor.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın İlk Müdahale Ekibi Eğitimli ve Hazır mı?
      - Evet:
        
        Personel yangın tatbikatına katılmış, yangın planı biliyor.
        ⚠️ Sonuç: Yangına hızlı ve kontrollü müdahale edilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Panik, zaman kaybı, uygun müdahale yapılamaz.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Acil Durum Alarm ve Tahliye Sistemi Çalışıyor mu?
        
        Evet:
        
        Alan zamanında boşaltılır, yayılma önlenir.
        ⚠️ Sonuç: İnsan kaybı riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Tahliye gecikir, yangın büyür, maruziyet artar.
        ❌ Sonuç: Patlama ve ölümlü kazalar kaçınılmaz olur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Genel Olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik sistem devrede, yangın erken söndürüldü	Düşük
2	Otomatik sistem yok, ekipman hazır ve personel müdahale etti	Orta
3	Ekipman yok, eğitim eksik, tahliye sistemi çalışıyor	Yüksek
4	Hiçbir sistem devrede değil, müdahale yok, tahliye gecikti	Çok Yüksek
5	İlk müdahale yapılmış ancak ekip yetersiz ve yangın yayıldı	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz

Pentan tankı sahasında otomatik yangın algılama ve bastırma sistemleri kurulmalı (örneğin FM-200, köpüklü sistem).
Taşınabilir yangın söndürücüler, periyodik kontrol ve testlerden geçirilmiş olmalı.
Yangın senaryolu acil durum tatbikatları, tüm vardiya personeline düzenli uygulanmalı.
Yangın riskli alanlar, görsel işaretler ve acil çıkış planlarıyla açıkça belirtilmeli.
Acil alarm ve tahliye sistemleri, sesli-ışıklı uyarıcılarla desteklenmeli.
Müdahale yetersizliği durumunda en azından yangın duvarları, yangın bölgeleme ve yangın geciktirici kaplamalar bulunmalı.

Yangın söndürme sisteminin yetersizliği ve müdahale süresindeki gecikme, yalnızca yangının fiziksel yayılımına değil; aynı zamanda can kaybı, çevresel tahribat, üretim kesintisi ve yasal sorumlulukların doğmasına neden olabilecek çoklu riskleri tetikleyen bir senaryo zinciridir.

Pentan gibi uçucu ve yanıcı kimyasalların yönetiminde yalnızca yangın sonrası müdahale değil; önleyici mühendislik kontrolleri, sürekli sistem testleri ve personel eğitimleri de yangın güvenliği stratejisinin temelini oluşturur.

Bu bağlamda; aktif yangın algılama sensörleri, otomatik gazlı söndürme sistemleri, yangın suyu hatları, köpük sistemleri, yedek jeneratör destekli ekipmanlar ve acil tahliye planları gibi çok katmanlı güvenlik önlemleri hayati önem taşır.

Bu olay ağacı analizi, özellikle acil durumlara hazırlıklı olmanın ve yangınla mücadele kapasitesinin artırılmasının önemini göstermiş oldu.

Kurumsal risk yönetiminin bir parçası olarak bu tür analizlerin periyodik aralıklarla güncellenmesi ve sistem tatbikatlarıyla desteklenmesi, hem çalışan güvenliği hem de tesis bütünlüğü açısından kaçınılmaz bir gerekliliktir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Gana’da Yangın Salgınlarının Eğilimi ve Bu Olayları Önleme Yolları https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5127973/

⭐️⭐️ Geçmişten Günümüze Yangınla Mücadele Şekilleri ve Günümüzde İtfaiyecilerin Bilmesi Gereken Yeni Yangın Söndürme Teknikleri http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://sssjournal.com/files/sssjournal/3c5426fb-5c91-4759-b2e6-2d2a976ba2db.pdf

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği25 Mayıs 2025

24 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-09: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on birincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan, düşük kaynama noktası ve yüksek uçuculuğu nedeniyle taşıma sürecinde özel dikkat gerektiren tehlikeli kimyasallar arasında yer almaktadır.

Pentan Tankı HZ-09: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizi, pentanın tanklar arası transferi, tanker dolumu/boşaltımı ve boru hattı geçişleri esnasında oluşabilecek sızıntı ve buharlaşma risklerini değerlendirmek ve sizlerin görüşlerine sunmak, vereceğiniz katkılar ile daha zengin bir içerik ile yine sizlerin kullanımına sunma amacına hizmet etmektedir.

Pentan buharı, havayla patlayıcı karışım oluşturma potansiyeline sahiptir ve özellikle açık alanda ya da kapalı dolum istasyonlarında küçük kaçaklar dahi ciddi yangın/patlama olaylarının tetikleyicisi olabilir.

Olay ağacı (event tree) yöntemiyle, taşıma sürecinde meydana gelebilecek bir sızıntı olayının ardından sistemin nasıl tepki vereceğini ve hangi koşullar altında olayın bir güvenlik kazasına dönüşebileceğini teknik olarak modellemeyi, özellikle sızıntının erken tespiti, buharın kontrol altına alınması, havalandırma sistemlerinin işlevselliği ve taşıma prosedürlerine uyum gibi faktörler, olayın ilerleyişini belirleyen kritik değişkenler olduğunu vurgulamayı amaçlamaktadır.

🔺 **HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı veya varillerinin bir yerden başka bir yere taşınması sırasında darbe, titreşim, contalarda gevşeme veya bağlantı hataları nedeniyle sızıntı oluşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Taşıma Aracı Uygun ve Sertifikalı mı?

Evet:
- Pentan için uygun malzeme sınıfı ve ADR (tehlikeli madde taşımacılığı) sertifikasına sahip araç.
  ✅ Sonuç: Uygun emniyetli taşıma yapılabilir.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Uygunsuz veya sızdırmazlık standartlarına uygun olmayan taşıma araçları kullanılmış.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Tank/Varil Fiziksel Hasar Gördü mü?
  - Hayır:
    - Taşıma öncesi kontrol edilmiş, darbe almamış.
      ✅ Sonuç: Sızıntı riski düşüktür.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Evet:
    - Darbe, düşme, titreşim sonucu fiziksel hasar.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Ortamda Uçucu Madde Dedektörü Kullanıldı mı?
      - Evet:
        
        Buhar/sızıntı erken tespit edilebilir.
        ⚠️ Sonuç: Acil müdahale yapılabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Sızıntı fark edilmeden yayılır.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Buhar Maruziyeti Ortamda Mevcut mu?
        
        Evet:
        
        Kapalı alan veya zayıf havalandırma → pentan buharı birikir.
        ❌ Sonuç: Solunum zehirlenmesi, patlama riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
        
        Hayır:
        
        Açık alanda taşınma, rüzgar sızıntıyı dağıtır.
        ⚠️ Sonuç: Yangın riski devam etse de maruziyet düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek

Genel olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sertifikalı araçla taşıma, hasarsız tank, dedektör var	Düşük
2	Sertifikasız araç, hasarlı tank, dedektör yok, kapalı alan	Çok Yüksek
3	Araç uygun, ancak dedektör yok ve ortamda buhar birikimi var	Yüksek
4	Fiziksel darbe sonrası açık alanda fark edilmeden taşınmış	Yüksek
5	Darbe sonrası sızıntı fark edilmeden iç ortama taşınmış	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler Neler Olabilir

Sadece ADR uygunluğu olan araçlar ile taşımacılık yapılmalıdır.
Taşıma öncesi vizüel ve sızdırmazlık kontrolü mutlaka yapılmalıdır.
Tüm tanklar/variller darbeye dayanıklı taşıma kafesleri ile sabitlenmelidir.
Taşıma sırasında uçucu organik bileşik (VOC) dedektörleri kullanılmalıdır.
Kapalı ortamda taşıma yapılacaksa zorunlu havalandırma sistemleri devrede olmalıdır.
Olası sızıntılar için personel gaz maskesi, antistatik kıyafet gibi KKD ile donatılmalıdır.
Olay sonrası için acil durum planı (tahliye, sızıntı kontrolü, yangın müdahalesi) hazır olmalıdır.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan taşıma süreçlerinde sızıntı ve buhar salınımı, çoğu zaman gözle tespit edilemeyecek düzeyde gelişebilen fakat hızla yangın, toksik maruziyet ve çevresel kirlilik gibi sonuçlara evrilebilecek riskler barındırmaktadır.

Bu risk senaryosu kapsamında yapılan olay ağacı analizi, birincil olaydan itibaren sistemin yanıt kapasitesini, koruma sistemlerinin başarısını ve insan faktörünün etkisini değerlendirerek çoklu sonuç yollarını ortaya koymayı amaçlamıştır. Sizlerin katkılarını beklediğimi tekrarlamak isterim.

Sızıntı sonrası sonuçların kontrol altına alınabilmesi, acil müdahale planlarının uygulanabilirliği, gaz algılama sistemlerinin hassasiyeti ve personelin eğitim düzeyi ile doğrudan ilişkilidir. Ayrıca, buhar birikimi riskine karşı alınacak pasif önlemler (doğru zemin eğimi, patlamaya dayanıklı havalandırma sistemleri, sızdırmaz bağlantılar vb.) ile vuku bulmadan önce düzenleme yapmak (proaktif) güvenlik yönetiminin vazgeçilmez bileşenleridir.

Bu analiz, özellikle taşınan maddenin fiziksel-kimyasal özellikleri doğrultusunda geliştirilen proses güvenliği stratejilerinin, tesis bütünlüğü ve çalışan güvenliği açısından ne denli hayati olduğunu vurgulamak; işletme prosedürlerinin ve teknik altyapının süreklilikle değerlendirilmesini önermek için sizlerin görüşlerine sunulmuştur.

Riskin kaynağında kontrolü, reaktif müdahalenin ötesine geçerek sistem güvenliğini kalıcı olarak tesis etmenin temelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Kimya Endüstrilerinde Patlama ve Yangınların Önlenmesi ve İlgili Vaka Çalışması http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/693930

⭐️⭐️ TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA RİSK ANALİZİ YAPILARAK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE GÜZERGÂH BELİRLENMESİ http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/4327/1/639130.pdf

⭐️⭐️ Sızıntı Tespit Sistemi https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/leak-detection-system

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği24 Mayıs 2025

23 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-08: Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırkbeş) yazıdan oluşan serinin onuncusunda Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme (Parlama) Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tankı ile yapılan işler, (özellikle dolum, boşaltım, karıştırma veya transfer gibi işlemler) sırasında statik elektrik birikimi, yüksek tehlike potansiyeli olan bir risktir.

Düşük iletkenliğe sahip pentan, yüzeyler arası sürtünme ve akış hareketleri sonucunda kolaylıkla elektrostatik yük biriktirebilir. Eğer bu yükler kontrollü biçimde topraklanmaz veya nötürlenmez ise, elektriksel boşalma (discharge) yoluyla kolaylıkla yanıcı buhar/hava karışımını tutuşturabilir.

Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme (Parlama) Riski Olay Ağacı Analizi, tankta gerçekleşebilecek bir statik elektrik birikiminin ardından meydana gelebilecek olası senaryoları ortaya koymak üzere yapılandırılmıştır.

Bu analizde,

Topraklama sistemlerinin durumu
Tank çevresi atmosferik koşullar
Gaz konsantrasyon seviyesi
Potansiyel ateşleme kaynaklarının varlığı

gibi değişkenler üzerinden değerlendirme yaparken, teknik değerlendirme ile riskin tetiklenme olası yollarını değerllendireceğiz.

🔺 **HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event)
→ Pentan tankı dolumu, boşaltımı veya transferi sırasında statik elektrik birikimi

🔸 1. Kontrol Noktası: Tank Topraklama Sistemi Mevcut ve İşlevsel mi?

Evet:
- Tank ve boru sistemleri sürekli topraklanmış.
  ✅ Sonuç: Statik yükler güvenli şekilde boşalır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Topraklama bağlantısı yok veya bozuk.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Dolum/Boşaltım Hızı Kontrollü mü?
  - Evet:
    - Düşük hızda dolum/boşaltım yapılmış, türbülans az.
      ⚠️ Sonuç: Statik yük oluşumu azaltılır.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Hızlı dolum/boşaltım sonucu yüksek türbülans ve sürtünme.
      🔸 3. Kontrol Noktası: İletken Hortum ve Bağlantı Elemanları Kullanıldı mı?
      - Evet:
        
        Elektriksel iletkenliği olan hortum ve bağlantılarla statik aktarımı sağlanır.
        ✅ Sonuç: Yükler akıtılır, kıvılcım riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Dielektrik (iletken olmayan) hortum kullanılmış.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Tank Ortamı Uygun Nitrojenişleme veya Havalandırma ile Kontrol Altında mı?
        
        Evet:
        
        Ortam inert gaz (N₂) ile seyreltilmiş, parlama limiti düşürülmüş.
        ⚠️ Sonuç: Yeterli oksijen yok, tutuşma zor.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Tank atmosferi uçucu buharlarla dolu, LEL (alt parlama sınırı) aşılmış.
        🔸 5. Kontrol Noktası: Statik Boşaltma Süresi Beklendi mi?
        
        Evet:
        
        Transfer sonrası 1-2 dakika beklenmiş.
        ✅ Sonuç: Yükler kendiliğinden boşalmış olabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        İşlem sonrası hemen müdahale edilmiş.
        ❌ Sonuç: Kıvılcım oluşabilir → Patlama riski.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Genel Değerlendirme

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama ve iletken bağlantılar mevcut, inert atmosfer sağlanmış	Düşük
2	Topraklama yok, dolum hızlı, ortam yanıcı, bekleme yapılmamış	Çok Yüksek
3	Topraklama var ama dielektrik hortum kullanılmış, inert atmosfer yok	Yüksek
4	Bağlantılar uygun, dolum yavaş, ama bekleme yapılmadan müdahale var	Yüksek
5	Statik yükler boşaltılmamış, kıvılcım potansiyeli yüksek	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapılmalı

Her tank, boru ve tanker topraklama kabloları ile sürekli topraklanmalıdır.
İletken hortum ve bağlantı parçaları kullanılmalıdır.
Tanklara dolum sırasında hız kısıtlaması uygulanmalıdır. (örneğin < 1 m/s).
Tank atmosferi, özellikle bakım ve dolum öncesinde azotla inert hale getirilmeli.
Dolum ve boşaltım işlemlerinden sonra statik boşalması için bekleme süresi uygulanmalı.
Personel, antistatik kıyafet ve ayakkabı giymeli.
Statik birikimi ölçen cihazlar (örneğin elektrostatik dedektör) kullanılabilir.

Statik elektrik kaynaklı kıvılcım oluşumu, yanıcı ortamlarda gözle görülmeyen ama yüksek enerjili bir tetikleyici olarak süreç güvenliğinde ayrı bir öneme sahiptir. Bu olay ağacı çalışmasında yer alan olası durumlar, tankın topraklanma sistemindeki eksiklikler, operasyonel kontrol zafiyetleri veya elektrostatik yüklenmeye karşı alınmamış önlemlerin nelere yol açabileceğini inceledik.

Statik Elektrik Birikimi İle Ateşleme Riskini Azaltan Temel Faktörler

Etkin topraklama sistemleri
Antistatik malzeme kullanımı
Yavaş dolum-boşaltım prosedürleri
Nem kontrolü ve operatör eğitimi

Statik Elektrik Birikimi İle Ateşleme Riskini Azaltan İkincil Faktörler

Ortam gaz/buhar konsantrasyonu
Havalandırma yeterliliği

olayın patlama veya yangına dönüşme ihtimalini belirleyici niteliktedir.

Sonuç olarak; statik elektriğe dayalı ateşleme riskinin yalnızca donanımsal değil, işletme disiplini, bakım sürekliliği ve operasyonel farkındalık ile de sıkı biçimde ilişkilendirildiği aşikar bir şekilde gösterilmiş oldu.

Proaktif güvenlik kültürü kapsamında bu tür risklerin kök nedenlerine inilerek değerlendirilmeye devam edilmesi, tesis güvenliğinin sürdürülebilirliği açısından kritiktir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ HAZOP ve FTA Kullanılarak Bir Yakıt Depolama Terminalinin Risk Analizi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5551143/

⭐️⭐️ Statik Elektrik https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/static-electricity

⭐️⭐️ Endüstriyel tesislerin 62 risk analiz metodolojisinin incelenmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423002000086

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği23 Mayıs 2025

22 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-07: Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin dokuzuncusunda Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Kimyasal depolama sistemlerinde yer alan pentan tankları, periyodik bakım ve arıza müdahale süreçlerinde yüksek derecede tehlike barındırır.

Yanıcı ve uçucu bir madde olan pentan, yalnızca işletim anında değil, durdurulmuş sistemlerde dahi kalıntı gazlar, basınç kalıntısı veya statik yük birikimi nedeniyle risk teşkil etmeye devam eder.

Olası riskleri dikkate aldığımızda pentan tankı. ve bağlantılarında yapılacak bakım-onarım sırasında yürütülen müdahaleler, eğer uygun emniyet prosedürlerine dayanmıyorsa vahim sonuçlar doğurabilir.

Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi ile, tank bakım ve onarımı sırasında meydana gelebilecek emniyetsiz müdahaleden kaynaklanablecek olayların gelişim yollarını sistematik hale getirmeye çalıştım. Pek tabi ki sizlerden gelecek katkılar ile eksiklerinin tamamlanacağını umuyorum.

İzolasyon yetersizliği
Gaz temizliği eksikliği
Atmosfer ölçümü yapılmaması
İzinli çalışma prosedürlerinin devre dışı bırakılması
Eğitimsiz personel müdahalesi

gibi faktörlerin başlığında yaptığım düzenlemeleri takdirinize sunuyorum.

**HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, boru hattı veya ilgili ekipmanda bakım/onarım yapılırken emniyet kurallarına uyulmaması.

🔸 **1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?**

Evet:
- İşe başlamadan önce izin alınmış, riskler değerlendirilmiş.
  ✅ Sonuç: Ön kontroller ve prosedürlere uygunluk sağlanmış.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Prosedür dışı, izinsiz müdahale yapılmış.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Gaz Algılama Yapıldı mı?
  - Evet:
    - Pentan buharı veya gaz birikimi kontrol edildi.
      ⚠️ Sonuç: Tehlikeli durum fark edilip işlem ertelenebilir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Gaz birikimi fark edilmedi.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Ekipman Basınçsız ve İzole Edilmiş mi?
      - Evet:
        
        Blind flanşlar takılmış, vana kapalı, sıvı tamamen boşaltılmış.
        ✅ Sonuç: Güvenli müdahale mümkün.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Basınçlı/sıvı dolu hatta müdahale başlatıldı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Kıvılcım Kaynağı Mevcut mu? (örn. kaynak işlemi)
        
        Evet:
        
        Ortamda gaz birikimi + kıvılcım → patlama riski.
        ❌ Sonuç: Parlama, patlama, ciddi yaralanma veya ölüm.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
        
        Hayır:
        
        Mekanik müdahale yapılmış, kıvılcım riski yok.
        ⚠️ Sonuç: Sızıntı olabilir ama yangın riski azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
      - Ek Durum:
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Personel KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Kullandı mı?
        
        Evet:
        
        Eldiven, antistatik kıyafet, gaz maskesi, gözlük vb.
        ✅ Sonuç: Olası maruziyet azaltılır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Deri teması, solunum maruziyeti, yanık ve zehirlenme riski.
        ❌ Sonuç: Sağlık sorunları, iş kazası, iş gücü kaybı.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	İzin sistemi uygulanmış, gaz kontrolü yapılmış, müdahale güvenli	Düşük
2	Gaz algılama yok, ekipman izole değil, kıvılcım var → patlama	Çok Yüksek
3	Gaz algılama yok ama kıvılcım yok, sızıntı ihtimali yüksek	Yüksek
4	PTW yok, izole değil, KKE kullanılmamış	Çok Yüksek
5	Müdahale sırasında gaz maskesi ve KKE kullanılmış	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Her bakım/onarım çalışması için İş İzni (PTW) prosedürü zorunlu olmalı.
Tüm müdahalelerden önce gaz algılama ve havalandırma sağlanmalı.
Basınçsızlaştırma ve izole etme (LOTO – Lock Out Tag Out) uygulanmalı.
Kıvılcım üretme potansiyeli olan işler için sıcak çalışma izni ve gözetim sağlanmalı.
KKD zorunluluğu denetlenmeli, antistatik ve kimyasal dirençli kıyafetler kullanılmalı.
Personel düzenli olarak güvenli bakım eğitimi almalıdır.

Bakım ve onarım süreçleri, rutin işletme dışı faaliyetler oldukları için güvenlik bariyerlerinin sıklıkla devre dışı kaldığı ve riskin daha kolay tetiklenebildiği ortamlardır.

Dikkat edilmesi gereken, pentan tankı gibi yüksek yanıcılık özelliğine sahip sistemlerde, işlem öncesi ve sonrası gazsızlaştırma, atmosfer ölçümü, kilitleme-etiketleme (LOTO), sıcak çalışma izin prosedürleri gibi güvenlik uygulamalarının adım adım istisnasız uygulanmasıdır. Yukarıda elimden geldiğince bu güvenlik prosedürlerinin neden vazgeçilmez olduğunu yazmaya çalıştım.

Emniyetsiz müdahale sonucunda statik kıvılcım, alevlenme, zehirlenme, basınçlı gaz boşalması ya da oksijen yetersizliğine dayalı boğulma gibi bir dizi zincirleme olay gelişebilir.

Bu Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi ile elde edilen senaryolar vasıtası ile sadece teknik arızaları değil; organizasyonel eksiklikleri, denetim zafiyetlerini ve insan kaynaklı hataları da dikkate almanızı sağllamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bakım-onarım faaliyetlerinde güvenliğin sağlanabilmesi, sadece bireysel sorumluluk değil, aynı zamanda kurumsal güvenlik kültürünün ve prosedürel disiplinin bir yansımasıdır. Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi karar vericilere ve saha sorumlularına yönelik önleyici stratejiler geliştirmede yol gösterici olmayı hedefleyen bir başlangıç olup katkılarınız ile olması gerektiği hale gelecektir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ ⭐️⭐️ İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18318&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Bir Sıcak İş Kazasının Olaylar ve Nedensel Faktörler Analizi İle Araştırılması ve Balık Kılçığı Diyagramı ile Kök Sebeplerinin Bulunması: Dupont Tedlar Üretim Tesisi Örneği https://dergipark.org.tr/tr/pub/cukurovaumfd/article/1230782

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği22 Mayıs 2025

21 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-06: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin sekizincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncına sahip yanıcı maddelerin depolandığı tank sistemlerinde, yangın veya patlama gibi olayların gerçekleşme ihtimali düşük olsa da, gerçekleştiğinde sonuçları yıkıcıdır.

Meydana gelebilecek istenmeyen durumlarda (Yangın-Patlama), olayın kontrol altına alınması büyük ölçüde ilk müdahale süresine ve etkinliğine bağlıdır. Ancak acil müdahalede yaşanan her saniyelik gecikme, etkilerin büyüklüğünü katlanarak artırır.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analizi, pentan tankında meydana gelebilecek yangın veya patlama durumlarında, acil müdahale sistemlerinin ve insan kaynaklı tepkilerin zamanında devreye girip girmemesi mihvalinde risk gelişimini sistematik olarak ele almaya çalıştım.

Algılama sistemlerinin etkinliği,
Uyarı mekanizmalarının işlerliği,
Yangın söndürme sistemlerinin hazır bulunuşluğu,
Eğitimli personel varlığı ve koordinasyon becerileri gibi değişkenleri dikkate alarak, senaryo bazlı bir yapı oluşturmayı hedefledim.

🔺 HZ-06 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan sızıntısı sonucunda yangın veya patlamanın meydana gelmesi

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Algılama Sistemi (Dedektör) Çalışıyor mu?

Evet:
- Yangın kısa sürede otomatik olarak algılanır.
- Alarm sistemi devreye girer.
  ✅ Sonuç: Müdahale tetiklenir.
- Risk Değerlendirmesi: Orta – Yangın var ama zamanında fark edildi.
Hayır:
- Dedektör arızalı ya da devrede değil.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Yangın İnsan Gözetimiyle Fark Edildi mi?
  - Evet:
    - Personel gözle alevi görür ve alarm verir.
      ⚠️ Sonuç: Müdahale gecikmeli ama mümkündür.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek – Gecikme nedeniyle alev yayılabilir.
  - Hayır:
    - Yangın fark edilmez.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Otomatik Söndürme Sistemi Mevcut mu ve Çalışıyor mu?
      - Evet:
        
        Yangın algılanmasa da sistem ısı/sıcaklıkla devreye girer.
        ✅ Sonuç: Alev kontrol altına alınır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Söndürme sistemi yok ya da devre dışı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Personel Tahliye Edilebildi mi?
        
        Evet:
        
        Alarm gecikmeli çalsa da tahliye eğitimi etkili.
        ⚠️ Sonuç: Can kaybı riski düşük ama mal kaybı yüksek olabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Personel içeride mahsur kalır.
        ❌ Sonuç: Ciddi yaralanmalar ve olası ölümler.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🔸 5. Kontrol Noktası: Acil Durum Müdahale Ekibi Hazır mı?

Evet:
- Ekip eğitilmiş ve gerekli ekipmana sahip.
  ✅ Sonuç: Yangına erken müdahale edilir.
- Risk Değerlendirmesi: Orta
Hayır:
- Müdahale gecikir veya yetersiz kalır.
  🔸 6. Kontrol Noktası: İtfaiye Erişimi Hızlı mı?
  - Evet:
    - 5-10 dakika içinde ulaşılır.
      ⚠️ Sonuç: Yangın yayılmış olabilir ama kontrol altına alınır.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek
  - Hayır:
    - Gecikme 15 dakikayı aşarsa yangın tüm tesisi sarar.
      ❌ Sonuç: Tesis kaybı ve büyük çevresel zararlar.
    - Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Dedektör ve söndürme sistemi çalışıyor, yangın kontrol altında	Orta
2	Yangın geç fark ediliyor ama tahliye sağlanıyor	Yüksek
3	Yangın fark edilmiyor, söndürme sistemi de çalışmıyor	Çok Yüksek
4	Dedektör çalışıyor ama müdahale ekibi hazırlıksız	Yüksek
5	Müdahale yok, yangın yayılıyor, itfaiye geç kalıyor	Çok Yüksek
6	Müdahale zamanında, ekip hazır, yangın lokalize ediliyor	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Yangın algılama ve erken uyarı sistemleri (alev, duman, sıcaklık dedektörleri) periyodik kontrol edilmeli.
Otomatik yangın söndürme sistemleri (köpük, su spreyi, kuru kimyevi toz) kurulmalı.
Personel düzenli yangın ve tahliye eğitimi almalı.
Acil durum planları güncel tutulmalı, her vardiyada hazır eğitimli ekip bulunmalı.
İtfaiye ile koordinasyon planı yapılmalı, erişim yolları açık tutulmalıdır.

Yangın ve patlama gibi yüksek şiddetli olaylarda zaman faktörü, olayın ölümcül ya da kontrol edilebilir olup olmadığını belirleyen en kritik parametredir.

Yangın / Patlama Durumunda Acil Müdahale Gecikmesi Olay Ağacı Analiziyle ortaya koymaya çalıştığım senaryolar, özellikle otomatik sistemlerin devreye girmemesi, alarm sistemlerinin gecikmesi, müdahale ekipmanlarının yetersizliği, görevli personelin eğitimsizliği veya fiziksel olarak olay yerine ulaşamaması gibi faktörlerin zincirleme olarak birbirlerine etkilerini gösterdiğini düşünüyorum.

Acil müdahalede yaşanan her gecikme; sadece yangının yayılma hızını artırmakla kalmaz, aynı zamanda can kaybı riskini, çevresel kontaminasyon ihtimalini ve tesisin tüm operasyonel devamlılığını tehlikeye atar.

Bu nedenle müdahale ekiplerinin organizasyon yapısı, haberleşme altyapısı, acil durum tatbikatları ve otomatik bastırma sistemlerinin sürekli işler halde tutulması, riskin yönetilmesinde kilit rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, bu analizle yalnızca teknik riskleri değil; aynı zamanda organizasyonel reflekslerin ve sistem bütünlüğünün etkinliğini de sorgulamaya çalıştım. Karar vericilere ve saha uygulayıcıları için başlangıç olacağına, bilgi ve deneyimleri ile çok daha iyi hale getireceklerinii düşünüyorum. Sizlerden gelen geri bildirimlere göre düzeltmeler ve eklemeler yapmaktan mutlu olacağım.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği21 Mayıs 2025

20 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-05: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin yedincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tanklarında gerçekleştirilen dolum ve boşaltım işlemleri, sistemin genel süreç güvenliği açısından en kritik operasyonel aşamalardan birini oluşturmaktadır.

Bu aşamada tank seviyesinin kontrolsüz yükselmesi veya vana / konnektör gibi transfer elemanlarının uygunsuz yönetimi, sıvı taşması olayına yol açabilir.

Taşan pentan, yüksek uçuculuğu ve parlayıcı özelliği nedeniyle yalnızca çevresel kirlenmeye değil, aynı zamanda yangın, patlama ve solunumsal toksik maruziyet risklerine de neden olabilir.

Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı analizi, dolum ve boşaltım sürecinde gerçekleşebilecek taşma olayını tetikleyen veya engelleyen faktörleri mantıksal bir yapı içinde değerlendirerek, potansiyel sonuçların olasılık zincirlerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Bu analiz kapsamında;

Seviye göstergeleri
Operatör müdahalesi
Otomasyon sistemleri
Taşma sensörleri
Prosedürel Yeterlilikler
Acil Müdahale Tedbirleri gibi belirleyici değişkenler göz önünde bulundurulmuştur.

🔺 HZ-05 – Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Dolum veya boşaltım işlemi sırasında pentan sıvısının tank veya varil dışına taşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Kontrol Sistemi Var mı ve Çalışıyor mu?

Evet:
- Seviye sensörü çalışıyor, belirli bir doluluk seviyesinde işlem otomatik durduruluyor.
  ✅ Sonuç: Taşma gerçekleşmez.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Otomasyon yeterli kontrol sağlar.
Hayır:
- Seviye kontrol sistemi yok ya da arızalı.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Manuel Gözetim Mevcut mu?
  - Evet:
    - Operatör dolum seviyesini gözlemleyerek işlemi zamanında durdurur.
      ✅ Sonuç: Sıvı taşması önlenir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta – İnsan hatası riski mevcuttur.
  - Hayır:
    - Gözetim yapılmıyor veya geç kalınıyor.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Taşma Gerçekleşti mi?
      - Evet:
        
        Pentan sıvısı zemin ya da kanal üzerine dökülür.
        
        🔸 4. Kontrol Noktası: Alan Sızdırmazlık Özelliğine Sahip mi?
        
        Evet:
        
        Zemin ikinci bariyerle kaplı (örneğin küvet tipi taşma havuzu).
        
        Dökülen sıvı toplanır, yayılmaz.
        ⚠️ Sonuç: Yayılım sınırlı, tutuşma riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Pentan sıvısı yayılır, geniş alana dağılır.
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Ortamda Ateşleme Kaynağı Mevcut mu?
        
        Evet:
        
        Elektrik panoları, statik kıvılcım, sıcak yüzeyler…
        ❌ Sonuç: Buhar tutuşur, yangın veya patlama meydana gelir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Ateşleme kaynağı yok.
        ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ancak buhar riski devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Seviyenin yükselmesi zamanında fark edilir ve işlem durdurulur.
        ✅ Sonuç: Sıvı taşması gerçekleşmez.
        
        Risk Değerlendirmesi: Düşük

Olası Durumlar Tablosu

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik kontrolle taşma önlenir	Düşük
2	Manuel gözetimle taşma önlenir	Orta
3	Taşma olur, zemin sızdırmaz, yangın oluşmaz	Orta
4	Taşma olur, yayılır, kıvılcım varsa yangın oluşur	Yüksek
5	Taşma olur, yayılır, ateşleme kaynağı yok	Orta
6	Taşma başlamadan fark edilir, işlem durdurulur	Düşük

Önleyici ve Azaltıcı Hangi Tedbirler Alınmalıdır

Otomatik seviye kontrol sistemi (yüksek seviye alarmı + shut-off valve) kurulmalıdır.
Manuel dolumlarda mutlaka operatör gözetimi sağlanmalıdır.
Taşma ihtimaline karşı ikincil güvenlik havuzları (containment basin) inşa edilmelidir.
İşlem alanlarında antistatik zemin kaplamaları kullanılmalı ve ateşleyici unsurlar yasaklanmalıdır.
Yangın algılama ve bastırma sistemleri entegre edilmelidir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Dolum ve boşaltım sırasında meydana gelen pentan taşması; görünürde basit bir sıvı kontrol hatası gibi algılansa da, bu olayın etkileri zincirleme reaksiyonlarla hem insan sağlığına hem de tesisin bütünlüğüne zarar verebilecek boyutlara ulaşabilir. Bu olay ağacı analizi, taşma riskinin yalnızca teknik ekipman hatalarına değil, aynı zamanda insan faktörüne, prosedürel disiplinsizliklere ve otomasyon sistemlerinin performansına da bağlı olarak geliştiğini açıkça ortaya koymaktadır.

Analiz sonucunda görüldüğü üzere, taşma riskini en aza indirmek için yalnızca seviye kontrolleri yeterli değildir. Aynı zamanda çok katmanlı güvenlik önlemleri, eğitimli personel, etkin prosedürler, taşma algılama sistemleri ve hızlı müdahale olanakları da sistemin güvenliğini belirleyici unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Özellikle tank dolum operasyonları sırasında çift kontrol prensibi, alarm eşiklerinin güncelliği ve manuel/otomatik kapanma senaryoları büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi pentan tankı operasyonlarının güvenliğini sağlamaya yönelik önleyici ve düzeltici faaliyetlerin optimize edilmesi açısından yol gösterici bir teknik çerçeve sunmaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği20 Mayıs 2025

19 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin altıncısında Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yüksek uçuculuğa ve düşük parlama noktasına sahip hidrokarbonların depolandığı tank sistemlerinde, statik elektrik kaynaklı tutușma riski, işletmenin ve işlerin güvenliği açısından yüksek öncelikli bir tehlike olarak değerlendirilmeli, gerekli önlemler belirlenerek aralıksız uygulanmalıdır.

Pentan Tankının dolumu ve boşaltımı sırasında sıvıların hareketi, boru hatlarında ve tank iç yüzeylerinde elektriksel yük birikimine neden olabilir.

Uygun topraklama yapılmadığında veya antistatik önlemler ihmal edildiğinde, bu birikim kıvılcım boşalmasına dönüşerek patlayıcı atmosferin tutușmasına yol açabilir.

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı Analizinde, statik elektrik yükünün oluşumu ile başlayan olası bir senaryo üzerinden, bu yükün kontrol altına alınıp alınamamasına bağlı olarak gelişebilecek olay zincirlerini değerlendirmeye çalışacağım

Yapacağımız analizde olayların olasılıklarını belirleyecek olan ve dikkate alacağım temel değişkenler;

Topraklama sistemlerinin işlevselliği,
Operasyonel disiplin
Ortamda uçucu buhar konsantrasyonu
Kıvılcım söndürme sistemleri
Acil durum önlemleri

Başlıklarında olacak.

HZ-04: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma için detaylı açıklamalı olay ağacı (event tree) analizimize bakalım.

🔺 HZ-04 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

Tehlike Başlığı: Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Statik elektrik birikimi ve potansiyel kıvılcım oluşumu.

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama / Eş Potansiyel Sistemi Çalışıyor mu?

Evet:
- Tüm metal parçalar eş potansiyel ile topraklanmış.
- Statik yükler etkili şekilde boşaltılır.
  ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşmaz, tutuşma riski yok.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Önleyici sistem etkin şekilde çalışmakta.
Hayır:
- Topraklama yapılmamış ya da arızalı.
- Statik yük birikir.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Yanıcı Buhar Mevcut mu?
  - Evet:
    - Yanıcı buhar mevcut, patlayıcı atmosfer oluşur.
    - 🔸 3. Kontrol Noktası: Kıvılcım Atladı mı?
      - Evet:
        
        Statik elektrik boşalmasıyla kıvılcım meydana gelir.
        
        Tutuşma olur.
        ❌ Sonuç: Yangın/patlama meydana gelir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İgnisyon ve tutuşma gerçekleşti.
      - Hayır:
        
        Yük birikse de kıvılcım oluşmaz.
        ⚠️ Sonuç: Tutuşma olmaz ama risk devam eder.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta – Kritik durum devam ediyor.
  - Hayır:
    - Yanıcı buhar yok.
      ✅ Sonuç: Kıvılcım oluşsa da tutuşturacak ortam yok.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük – Yangın riski yok.

🔸 4. Kontrol Noktası: Antistatik Malzeme Kullanıldı mı?

Evet:
- Hortumlar, eldivenler, ayakkabılar antistatik özellikte.
- Yük transferi dengelenmiş.
  ✅ Sonuç: Statik yük oluşmaz veya güvenli boşaltılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük – Tasarımda güvenlik ön planda.
Hayır:
- Uygun antistatik önlem alınmamış.
- İnsan veya ekipman üzerindeki yük birikir.
- 🔸 5. Kontrol Noktası: İşlem Alanı İçinde Buhar Yoğunluğu Yüksek mi?
  - Evet:
    - Buhar patlayıcı düzeyde.
    - Kıvılcım olursa tutuşma kaçınılmaz.
      ❌ Sonuç: Yangın ve patlama meydana gelir.
    - Risk Değerlendirmesi: Yüksek – İhmaller zinciriyle sonuç kötüleşti.
  - Hayır:
    - Buhar az, patlayıcı atmosfer oluşmaz.
      ⚠️ Sonuç: Kıvılcım tehlikesi mevcut ama tutuşturacak ortam yok.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta – Tehlike sınırında seyreden durum.

Senaryomuzun Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama çalışıyor, statik yük boşaltılır	Düşük
2	Topraklama yok, kıvılcım oluşmaz, ortamda buhar yok	Orta
3	Topraklama yok, buhar var, kıvılcım oluşur, yangın çıkar	Yüksek
4	Antistatik ekipman var, yük oluşmaz	Düşük
5	Antistatik önlem yok, kıvılcım var ama buhar yok	Orta
6	Antistatik önlem yok, ortam buhar dolu, kıvılcım → patlama	Yüksek

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Statik elektrik kaynaklı tutușma olayları, genellikle görünmeyen bir enerji kaynağının etkisiyle başlar ve ani, zincirleme etkiler ile yangın veya patlamalara neden olabilir.

Bu analizimizde, pentan tankı depolama biriminde, statik elektrik riskinin hafife alınamayacağını ve bu riskin yalnızca pasif topraklama sistemleriyle değil, tüm proses zinciri boyunca disiplinli bir kontrol sistematiğiyle yönetilmesi gerektiğini ortaya koymaya

Statik Elektrik Kaynaklı Tutuşma Olay Ağacı senaryosu, statik elektriğe bağlı tutuşma – patlama riskinin gerçekleşmesi durumunda hem personel güvenliği hem de tesisin operasyonel bütünlüğü açısından yaratabileceği etkileri gözler önüne sermeye çalıştım.

Bu çalışmanın – analizin sonucu olarak; statik elektrik önleme stratejilerinin, önleyici bakım planlarına entegre edilmesinin, çalışanların antistatik kıyafetlerle çalışmasının ve yüksek riskli alanlarda donanım kıvılcım güvenliğinin sağlanmasının elzem olduğunu farklı bir bakış açısı ile vurgulamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bu olay ağacı analizi; statik elektrik kaynaklı tutușmaların öngörüp önleyici (proaktif – günümüzün popüler kelimesi) risk yönetimi bakış açısı ile ele alınması, enerji kontrol önlemlerinin disiplinli bir şekilde uygulanması ve insan-makine-çevre etkileşimlerinin eş zamanlı birbirleri ile paralel olarak değerlendirilmesi için kapsamlı bir temel sunmayı amaçladım. Katkılarınız ile daha da iyi olacağına eminim.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği19 Mayıs 2025

Pentan

🔺 HZ-13 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Göstergesi / Alarm Sistemi Çalışır Durumda mı?

🧩 🧩 🧩

Senaryo Özeti

🛡️ 🛡️ 🛡️

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riskini Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-12 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama ve Eş Potansiyel Sistemi Mevcut mu?

🧩 🧩 🧩

Genel Olarak…

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-11 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Kapalı Alan Giriş İzni (Confined Space Entry Permit) Alındı mı?

🧩 🧩 🧩

Özet Olarak

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?

Genel Olarak

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Taşıma Aracı Uygun ve Sertifikalı mı?

Genel olarak

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler Neler Olabilir

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Tank Topraklama Sistemi Mevcut ve İşlevsel mi?

Genel Değerlendirme

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapılmalı

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?

Senaryo

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-06 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Algılama Sistemi (Dedektör) Çalışıyor mu?

🔸 5. Kontrol Noktası: Acil Durum Müdahale Ekibi Hazır mı?

Senaryo Özeti

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-05 – Dolum / Boşaltım Sırasında Sıvı Taşması Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔺 **HZ-13 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-12 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-11 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔸 **1. Kontrol Noktası: Kapalı Alan Giriş İzni (Confined Space Entry Permit) Alındı mı?**

🔺 **HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

**HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔸 **1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?**