31 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-16: Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on sekizincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer almayan Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski Olay Ağacı Analizi, Pentan Tankı tesislerinde meydana gelebilecek yangın ve patlama olaylarının ardından oluşabilecek ikincil hasar risklerini incelemeyi amaçladım.

Kimyasal ve patlayıcı maddelerin depolandığı alanlarda yangın ve patlama, ilk aşamada doğrudan fiziksel zararlar yaratabilir. Ancak, olay sonrası oluşan ikincil hasarlar, çoğunlukla daha geniş çaplı olumsuz etkiler yaratır ve bu tür tesislerin operasyonel sürekliliğini ciddi şekilde tehdit edebilir.

İkincil hasarlar, yangın sonrası patlama, kimyasal sızıntılar, toksik gaz salınımları ve çevresel kirlenme gibi unsurları içerebilir. Bu tür etkiler, hem çalışanların güvenliğini tehdit eder hem de çevreye zarar verebilir.

Yangın ve patlamaların ardından oluşan ikincil hasarların yönetilmesi, kriz yönetimi sürecinin kritik bir parçasıdır. Bu, sadece olayın erken dönemde etkili bir şekilde kontrol edilmesiyle değil, aynı zamanda uzun vadeli çevresel ve operasyonel etkilerin yönetilmesiyle de ilgilidir.

İkincil hasar risklerinin belirlenmesi, bu risklerin en aza indirgenmesi için stratejilerin geliştirilmesi, yalnızca tesisin güvenliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda yasal ve çevresel uyum gerekliliklerini yerine getirmeyi de temin eder.

Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski Olay Ağacı Analizi, yangın ve patlama sonrasında ortaya çıkabilecek ikincil hasar risklerinin detaylı bir şekilde değerlendirilmesi için gerekli araçları sağlayacaktır. Bu değerlendirmeler, ilgili risklerin doğru bir şekilde tanımlanması ve bu risklere karşı alınacak önlemlerin optimize edilmesi için hayati önem taşır.

HZ-16: Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski olay ağacı analizine geçiyorum:

🔺 **HZ-16 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankındaki patlama veya yangın sonucu meydana gelen ikincil hasar riski, yapısal zararlar, çevresel etkiler ve ekipman arızaları gibi faktörler nedeniyle büyür.

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Söndürme Sistemi Çalışır Durumda mı?

Evet:
- Yangın söndürme sistemleri, sprinklerler ve yangın söndürücüler düzgün çalışıyor ve aktif durumda.
  ✅ Sonuç: Yangın hızla kontrol altına alınır, ikincil hasar riski azalır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Yangın söndürme sistemlerinde arıza veya eksiklik var.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Yangın İzolasyonu ve Bariyerler Var mı?
  - Evet:
    - Yangın öncesinde yangının yayılmasını engelleyecek izolasyon bariyerleri var.
      ⚠️ Sonuç: Yangının çevreye yayılma olasılığı azalır.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Yangın bölgeyi hızla sarar, çevreye yayılma riski yüksek.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Elektriksel Tesisat ve Güç Kesintisi Durumu Yönetiliyor mu?
      - Evet:
        
        Elektriksel tesisat güvenli ve güç kesintisi durumunda devreye giren otomatik sistemler var.
        ⚠️ Sonuç: Yangın sırasında elektriksel yangın riski azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Elektriksel sistemlerin güvenliği sağlanmamış, elektrik kesintisi yönetilemiyor.
        ❌ Sonuç: Yangın sırasında elektriksel tehlikeler ve ikincil yangın riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek

🔸 4. Kontrol Noktası: Sızıntı ve Kimyasal Etkileşim Riskleri Yönetiliyor mu?

Evet:
- Yangın sonrası sızıntılar, kimyasal etkileşimler ve zehirli gazların yayılma riski kontrol altında.
  ⚠️ Sonuç: Kimyasal etkileşimler minimize edilir, çevre kirliliği azaltılır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Yangın sonrası kimyasal sızıntı ve zehirli gaz salınımı riski yönetilemiyor.
  ❌ Sonuç: Kimyasal buharlar ve zehirli gazlar çevreyi kirletir, insan sağlığını tehdit eder.
- Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Senaryomuzun Özet Tablosu

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Yangın söndürme sistemleri aktif, izolasyon ve elektriksel sistemler yönetiliyor	Düşük
2	Yangın söndürme sistemi yok, izolasyon yok, elektriksel sistem arızalı	Çok Yüksek
3	Yangın söndürme var, fakat sızıntı ve kimyasal etkileşimler kontrol edilmiyor	Çok Yüksek
4	Tüm sistemler etkin, kimyasal etkileşimler izleniyor, elektrik kesintisi yok	Düşük

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Yangın söndürme sistemleri düzenli olarak test edilmeli ve periyodik bakımları yapılmalıdır. Herhangi bir aksaklık durumunda yedek sistemler devreye girmelidir.
Yangın izolasyonu bariyerleri yerleştirilmeli, yangının yayılmasını önleyecek yanmaz malzemeler kullanılmalıdır.
Elektriksel tesisat güvenliği sağlanmalı, yangın durumunda güvenli bir şekilde kesilebilen otomatik devre kesiciler kullanılmalıdır.
Kimyasal sızıntılar için erken uyarı sistemleri kurulmalı, yangın sırasında kimyasal etkileşimleri kontrol altına alacak güvenlik önlemleri alınmalıdır.
Sızıntı kontrol ekipmanları, gaz dedektörleri ve koruyucu ekipmanlar kullanılarak çevreye yayılacak tehlikeler önlenmelidir.
Yangın sonrası çevreyi kirletebilecek maddeler konusunda hazırlıklı olunmalı ve acil müdahale planları oluşturulmalıdır.

Pentan tankı gibi yüksek riskli tesislerde yangın ve patlama sonrası ikincil hasar riski, yalnızca fiziksel zararlarla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda çevresel, hukuki ve operasyonel açılardan da ciddi sonuçlar doğurabilir.

Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski Olay Ağacı Analizi, yangın ve patlama olaylarının ardından ortaya çıkabilecek ikincil hasarları en aza indirmek için gerekli strateji ve önlemleri belirleyecektir.

İkincil hasar riski yönetimi, etkin bir yangın güvenliği altyapısı, hızlı müdahale süreçleri, doğru acil durum planlaması ve sürekli eğitimlerle mümkün olacaktır.

Buna ek olarak, tesisin içinde bulunduğu çevreyi korumak, iş sağlığı ve güvenliği standartlarını sağlamak, ve tesisin faaliyetlerine devam edebilmesini temin etmek adına risklerin doğru bir şekilde izlenmesi ve yönetilmesi önemlidir.

Düzenli denetimler ve simülasyonlar, potansiyel ikincil hasarları önceden tespit etmek ve hızlıca müdahale edebilmek için kritik unsurlardır.

Sonuç olarak, Yangın / Patlama Sonrası İkincil Hasar Riski Olay Ağacı Analizinde, yangın ve patlama sonrası ikincil hasar risklerinin etkin bir şekilde yönetilmesi ve minimize edilmesi için alınması gereken tüm önlemleri kapsamlı bir şekilde ortaya koymayı amaçladım.

Hem tesis güvenliğini sağlamak hem de çevresel etkileri minimize etmek adına, bu analizden çıkarılacak dersler, Pentan Tankı operasyonlarının sürdürülebilirliğine büyük katkı sağlayacaktır.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği31 Mayıs 2025

30 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-15: Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on yedincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski Olay Ağacı Analizinde, Pentan Tankı tesislerinde patlama valflerinin yetersizliği ve aşırı basınç riski üzerine odaklanacağım.

Kimyasal depolama ve taşıma süreçlerinde, özellikle uçucu ve patlayıcı maddelerin bulunduğu tanklarda, basınç kontrolü kritik bir güvenlik unsuru olarak karşımıza çıkmaktadır.

Patlama valfleri, sistemdeki aşırı basıncı kontrol etmek ve bu basıncı güvenli bir şekilde tahliye etmek için tasarlanmış güvenlik ekipmanlarıdır. Ancak, patlama valflerinin yetersizliği veya arızalanması durumunda, tanklarda meydana gelebilecek basınç artışları, patlama ve yangın gibi daha büyük tehlikelerin önünü açabilir.

Aşırı basınç riski, sadece doğrudan fiziksel hasara neden olmakla kalmaz, aynı zamanda kimyasal sızıntılar, çevresel kirlenme ve çalışan güvenliği açısından ciddi tehditler oluşturabilir.

Patlama valflerinin doğru seçimi, yerleştirilmesi ve düzenli bakımları, bu tür risklerin minimize edilmesi için kritik öneme sahiptir.

Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski Olay Ağacı Analizi, patlama valflerinin yetersizliğinden kaynaklanabilecek aşırı basınç durumlarını, bu durumların olası sonuçlarını ve bu sonuçları önlemek için alınması gereken güvenlik önlemlerini değerlendireceğiz.

🔺 **HZ-15 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Patlama valflerinin arızalı olması ya da yetersiz kapasiteye sahip olması nedeniyle tank içerisindeki basınç kontrolsüz şekilde yükselir ve aşırı basınç oluşur.

🔸 1. Kontrol Noktası: Patlama Valfleri Yeterli Kapasiteye Sahip mi?

Evet:
- Patlama valflerinin kapasitesi tankın en yüksek basınç seviyesini güvenli şekilde karşılayabiliyor.
  ✅ Sonuç: Basınç sınırlanmış, aşırı basınç riski azaltılmış.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Valfler, tankın maksimum basınç seviyesine uygun değil.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Valflerin Düzenli Bakımı Yapılıyor mu?
  - Evet:
    - Patlama valfleri, üretici tavsiyelerine göre periyodik olarak kontrol edilip, bakım yapılmakta.
      ⚠️ Sonuç: Arızalı valfler tespit edilip, zamanında müdahale edilir.
    - Risk Değerlendirmesi: Düşük
  - Hayır:
    - Bakım yapılmıyor veya valflerin durumu bilinmiyor.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Boru Sistemi Basınç Kontrol Ekipmanları Var mı?
      - Evet:
        
        Sistemde ek basınç düşürücü cihazlar ve güvenlik valfleri bulunuyor.
        ⚠️ Sonuç: Basınç artışı anında bu cihazlar devreye girer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Sistemde ek basınç denetim ekipmanları yok.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Tankın Üst Sınır Basıncı İzleniyor mu?
        
        Evet:
        
        Tankın iç basıncı sürekli izleniyor ve alarm sistemi devrede.
        ⚠️ Sonuç: Basınç yükseldiğinde alarm verilir, hızlı müdahale sağlanır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Düşük
        
        Hayır:
        
        Basınç izlenmiyor, alarm yok.
        ❌ Sonuç: Basınç artışı fark edilmezse tank patlaması riski yüksek.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Senaryo Özet Tablosu

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Valf kapasitesi yeterli, düzenli bakım yapılıyor, basınç izleniyor	Düşük
2	Valf kapasitesi yetersiz ama sistemde basınç kontrolü var	Yüksek
3	Valf bakımsız, basınç kontrol ekipmanları eksik	Çok Yüksek
4	Basınç izlenmiyor ve valf arızalı	Çok Yüksek

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Patlama valfleri, tankın maksimum basınç seviyesini aşamayacak şekilde seçilmeli ve güvenli kapasite ile tasarlanmalıdır.
Valfler, periyodik bakım ve kalibrasyon işlemlerine tabi tutulmalı, her bir valfin etkinliği izlenmelidir.
Ek basınç düşürücü cihazlar ve güvenlik valfleri kullanılmalı, her bir sistemin düzgün çalıştığı test edilmelidir.
Basınç izleme cihazları yerleştirilmeli, yüksek basınç durumlarında otomatik olarak alarm verilmeli ve sistem kapatılmalıdır.
Patlama valflerinin montajı ve yerleşimi, maksimum güvenlik için üretici talimatlarına uygun olmalıdır.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

🛡️ 🛡️ 🛡️

Pentan Tankı gibi yüksek riskli kimyasal tesislerde, patlama valflerinin yetersizliği ve aşırı basınç riski, yalnızca tesisin güvenliğini değil, aynı zamanda çevreyi ve çalışan sağlığını da tehdit eden önemli bir tehlike arz etmektedir.

Patlama valflerinin işlevini yerine getirememesi, tanklarda aşırı basınç birikmesine ve bu birikimin patlamalara yol açmasına neden olabilir.

Bu durum, hem malzeme kaybına hem de çevresel ve iş sağlığı güvenliği (İSG) açısından büyük risklere yol açar.

Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski Olay Ağacı Analizi, patlama valflerinin yetersizliği ile aşırı basınç riski arasındaki ilişkiyi detaylı bir şekilde inceleyerek, olası sonuçların önüne geçmek için alınması gereken güvenlik önlemlerini sizlere sunmaktadır.

Etkin bir güvenlik altyapısı, patlama valflerinin düzenli bakımı, sistemlerin doğru tasarımı ve aşırı basınç durumları için etkili acil müdahale prosedürlerinin oluşturulması, bu tür risklerin en aza indirilmesinde hayati rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, patlama valflerinin yetersizliğinden kaynaklanabilecek aşırı basınç riski, doğru mühendislik çözümleri, düzenli bakım ve denetimlerle etkin bir şekilde yönetilebilir.

Patlama Valflerinin Yetersizliği ve Aşırı Basınç Riski Olay Ağacı Analizini, Pentan Tankı gibi tesislerde bu tür tehlikelerin önlenmesi için gerekli güvenlik önlemlerinin alınmasında rehberlik sağlamak amacı ile oluşturdum. Yalnızca teorik değil, iszlerin de katkıları ile pratikte de uygulanabilir çözümlerle bu riskler minimize edilebilir ve tesisin güvenliği teminat altına alınabilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği30 Mayıs 2025

29 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-14: Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on altıncısında Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski Olay Ağacı Analizi, Pentan Tankı tesislerinde boru tesisatında darbe veya çarpma nedeniyle oluşabilecek sızıntı ve yangın riski üzerine odaklanmaktadır.

Kimyasal ve patlayıcı maddelerin taşınması sırasında kullanılan boru hatları, işletmenin kritik altyapı unsurlarından biridir. Ancak, boru tesisatında meydana gelebilecek fiziksel darbe veya çarpmalar, boruların yapısal bütünlüğünü zayıflatabilir ve bunun sonucunda sızıntılar meydana gelebilir.

Kimyasal sızıntılar, özellikle uçucu ve yanıcı maddelerin taşındığı sistemlerde, yangın ve patlama risklerini doğurur.

Boru tesisatına darbe veya çarpma, dışsal etkenler (örneğin, ekipman çarpması, forklift kazaları) veya içsel faktörler (örneğin, sistemdeki basınç dalgalanmaları, malzeme yorgunluğu) sonucu oluşabilir. Bu tür olaylar, yalnızca doğrudan boru hatlarında zarar yaratmakla kalmaz, aynı zamanda daha geniş çaplı güvenlik tehditleri oluşturabilir.

Sızıntılar, patlamalar, yangınlar ve çevresel kirlenmeler gibi sonuçlara yol açabilir. Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski Olay Ağacı Analizi, boru tesisatındaki darbe veya çarpmaların ardından oluşabilecek sızıntı ve yangın risklerini detaylı bir şekilde incelemeyi amaçlamaktadır.

🔺 **HZ-14 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Boru sistemine dışsal bir darbe veya çarpma sonucu meydana gelen mekanik hasar ve ardından sızıntı oluşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Boru Sistemi Koruyucu Kapaklar ve Bariyerler Var mı?

Evet:
- Boru hatları uygun şekilde koruma kapakları veya bariyerlerle korunmuş.
  ✅ Sonuç: Dışsal darbe riski azaltılmış.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Koruyucu tedbirler yok.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Boru Tesisatının Konumu ve Erişilebilirliği Kontrol Edildi mi?
  - Evet:
    - Borular, darbe riski oluşturabilecek bölgelerden uzak.
      ⚠️ Sonuç: Dışsal etkiler minimize edilmiş.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Boru hattı, darbe alabilecek bölgelerde konumlandırılmış.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Boru Sistemi Tasarımı ve Malzeme Seçimi Uygun mu?
      - Evet:
        
        Yüksek dayanımlı malzemeler, koruyucu katmanlar kullanılmış.
        ⚠️ Sonuç: Çarpma sonucu boru hasarı olasılığı azaltılmış.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Yetersiz malzeme, tasarım hataları mevcut.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Boru Sisteminde İzleme ve Erken Uyarı Sistemi Var mı?
        
        Evet:
        
        Basınç sensörleri, sızıntı dedektörleri ve alarm sistemleri mevcut.
        ⚠️ Sonuç: Hasar hemen tespit edilip müdahale edilebilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Düşük
        
        Hayır:
        
        Hiçbir izleme sistemi yok.
        ❌ Sonuç: Boru hattındaki hasar fark edilmeden devam edilebilir, sızıntı artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek

🧩 🧩 🧩

Senaryonun Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Boru hatları korunaklı, tasarım iyi, izleme sistemleri aktif	Düşük
2	Koruma yok, ancak borular darbe alabilecek bölgeden uzak	Orta
3	Boru hatları zayıf tasarlanmış, koruma yok	Yüksek
4	Boru hattı izlenmiyor ve darbe sonucu hasar oluşuyor	Çok Yüksek

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Boru hatları dışsal darbe riski taşıyan bölgelere yerleştirilmemeli, koruyucu bariyerler veya çarpma engelleyiciler kullanılmalı.
Tesisat boyunca yüksek dayanımlı, koruyucu malzemeler seçilmeli ve izolasyon katmanları uygulanmalıdır.
Boru hatları düzenli olarak basınç testi ve görsel denetim ile izlenmeli; olası çatlama veya sızıntılar erken aşamada tespit edilmelidir.
Sızıntı dedektörleri, alarm sistemleri ve basınç sensörleri kurulmalı, anormal bir durumda hızlı müdahale sağlanmalıdır.
Boru hattı üzerinde görsel işaretlemeler yapılarak, potansiyel darbe noktaları net bir şekilde belirlenmeli.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

🧩 🧩 🧩

Pentan Tankı tesislerinde boru tesisatında darbe veya çarpma kaynaklı sızıntı ve yangın riski, yalnızca tesisin güvenliği açısından değil, aynı zamanda çevreye ve çalışan sağlığına yönelik büyük tehditler yaratabilir.

Boru hatlarında meydana gelen darbe veya çarpmalar, sistemin güvenliğini ciddi şekilde zayıflatabilir, kimyasal maddelerin sızmasına, yangın ve patlamalara yol açabilir. Bu tür durumlar, doğru tespit edilmez ve yönetilmezse, büyük çaplı kazalara neden olabilir.

Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski Olay Ağacı Analizinde, darbe veya çarpma sonucu meydana gelen sızıntıların önceden tespit edilmesi, etkilerinin en aza indirilmesi ve yangın risklerinin önlenmesi için gerekli güvenlik önlemlerini sundum.

Etkin bir risk yönetimi, boru tesisatının düzenli bakımı, sistemdeki basınç değişimlerinin izlenmesi ve acil durum müdahale prosedürlerinin sürekli olarak güncellenmesi ile sağlanabilir. Boru tesisatlarının tasarımı, yerleştirilmesi ve işletme koşullarının düzenli olarak gözden geçirilmesi, bu tür risklerin minimize edilmesinde kritik bir rol oynamaktadır.

Sonuç olarak, boru tesisatındaki darbe veya çarpmalar nedeniyle oluşabilecek sızıntı ve yangın riskleri, doğru mühendislik çözümleri, sürekli bakım ve izleme ile etkin bir şekilde yönetilebilir.

Boru Tesisatında Darbe veya Çarpma Kaynaklı Sızıntı ve Yangın Riski Olay Ağacı Analizi, Pentan Tankı gibi tesislerde bu tür tehlikelerin önlenmesi ve güvenli operasyonların sürdürülmesi için gerekli önlemleri belirlemektedir.

Olası bir kazanın önlenmesi, sadece tesisin güvenliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda çevre ve iş sağlığı güvenliği açısından da önemli bir adımdır.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği29 Mayıs 2025

28 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-13: Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on beşincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi, pentan tanklarında aşırı dolum durumlarının neden olabileceği taşma ve uçucu buhar salınımı risklerini değerlendirmek amacıyla hazırladım.

Tankların maksimum kapasitesinin üzerinde doldurulması, genellikle operasyonel ihmaller, otomasyon sistemlerindeki arızalar veya proses kontrol hatalarından kaynaklanmaktadır. Uçucu bir hidrokarbon olan pentan, düşük kaynama noktası ve yüksek buhar basıncı nedeniyle taşma anında atmosfere hızla yayılarak yanıcı ve patlayıcı atmosferler oluşturma potansiyeline sahiptir.

Bu tür bir durum, yalnızca proses verimliliğini olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda yangın, patlama, zehirli buhar maruziyeti ve çevresel kontaminasyon gibi çok yönlü riskleri de beraberinde getirir. Ayrıca buhar salınımı, kapalı alanlarda patlayıcı gaz birikimine yol açarak ciddi iş sağlığı ve güvenliği tehditleri yaratabilir.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi, tankın aşırı dolması sonucu oluşabilecek olası senaryoları, bu senaryoların birbirini tetikleyici etkilerini ve önleyici/azaltıcı tedbirlerin sistematik değerlendirmesini kapsamasını amaçladım. Sizlerden gelecek olan katkılar sayesinde firma yöneticileri ve iş güvenliği uzmanları için yararlı bir kaynak haline geleceğine eminim.

Saygılarımla

🔺 **HZ-13 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Dolum işlemi sırasında tankın seviye kontrolü yapılamaması nedeniyle pentan taşması ve buhar salınımı meydana gelir.

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Göstergesi / Alarm Sistemi Çalışır Durumda mı?

Evet:
- Seviye kontrol cihazı ve yüksek seviye alarmı aktif, kalibrasyonu yapılmış.
  ✅ Sonuç: Taşma başlamadan dolum durdurulur.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Gösterge arızalı ya da kalibrasyonsuz.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Manuel Gözlem / Seviye Takibi Var mı?
  - Evet:
    - Operatör seviye artışını gözle takip ediyor.
      ⚠️ Sonuç: Risk azaltılır ancak gecikme yaşanabilir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Ne otomatik ne de manuel kontrol var.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Dolum Süresi Zamanlayıcı İle Sınırlı mı?
      - Evet:
        
        Önceden belirlenmiş süre sonunda dolum otomatik durur.
        ⚠️ Sonuç: Aşırı dolum ihtimali azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Süre kontrolsüz, manuel müdahaleye bağlı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Taşma Durumunda Buhar Tutucu / Havalandırma Sistemi Var mı?
        
        Evet:
        
        Tank havalandırma hattı aktif, buhar dışarı kontrollü salınıyor.
        ⚠️ Sonuç: Patlama riski düşer, çevreye etki azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Taşma ile birlikte pentan buharı atmosfere yayılır.
        ❌ Sonuç: Parlayıcı ortam oluşur → Yangın/Patlama riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Senaryo Özeti

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Seviye kontrol cihazı çalışıyor, alarm var, manuel kontrol de yapılıyor	Düşük
2	Otomasyon yok ama gözlem ve süre sınırlaması mevcut	Orta
3	Ne gösterge, ne gözlem, ne de zamanlama mevcut, buhar salınımı kontrolsüz	Çok Yüksek
4	Her şey mevcut ama taşma anında havalandırma yetersiz	Yüksek

🛡️ 🛡️ 🛡️

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riskini Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Tanklara mutlaka yüksek seviye alarmı, seviye sensörü ve otomatik dolum kesici sistemler entegre edilmeli.
Dolum süresi sınırlayıcı zamanlayıcı sistemler (PLC ya da dijital sayaçlar) kullanılmalı.
Operatörler, dolum sırasında manüel gözlem yapacak şekilde görevlendirilmeli.
Tanklarda havalandırma boruları, buhar tutucu filtreler ve gerekirse emniyet valfleri olmalı.
Tüm sistemler için periyodik bakım ve kalibrasyon zorunlu olmalı.
Acil durumda buhar salınımına karşı yangınla mücadele ekipmanları hazırda bulunmalı.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentanın aşırı dolumu nedeniyle meydana gelebilecek taşma ve buhar salınımı, kimyasal tesislerde kontrol altına alınması gereken kritik süreçsel riskler arasında yer almaktadır. Bu riskin tetikleyici unsurları arasında otomasyon eksiklikleri, proses kontrol sistemlerindeki arızalar, operatör eğitimsizliği ve tank seviye göstergelerinin yetersizliği bulunmaktadır. Taşan pentanın çevreye yayılması, hızla buharlaşarak tutuşabilir ortamlarda yangın ve patlama potansiyelini önemli ölçüde artırır.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Risk Olay Ağacı Analizinde değerlendirilen olay ağacı yapısı, risk zincirinin hangi aşamalarında önleyici tedbirlerin etkin biçimde uygulanabileceğini göstermekte, özellikle dolum süreci sırasında gerçekleştirilebilecek teknik ve yönetsel kontrollerin önemine vurgu yapmaktadır.

Seviye sensörlerinin çift yedekli kurulumu, acil durdurma sistemleri, taşma alarm mekanizmaları ve personel farkındalığı eğitimi gibi önlemler, bu tür senaryoların meydana gelmesini önemli ölçüde azaltabilir.

Sonuç olarak, pentan tanklarının güvenli işletilmesi, sadece ekipmanın değil, bütün bir sistemin entegre güvenlik yaklaşımıyla ele alınmasıyla mümkündür.

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riski Olay Ağacı Analizi, bu kapsamda hem sistem zafiyetlerini hem de risk azaltıcı stratejileri teknik bir perspektifle ortaya koyarak, işletmelere somut bir karar destek aracı sunmayı amaçlamaktayım.

Saygılarımla

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği28 Mayıs 2025

27 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-12: Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on dördüncüsünde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizini, pentan tankı sistemlerinde meydana gelebilecek statik elektrik birikimi sonucu oluşabilecek kıvılcım kaynaklı tutuşma ve patlama riskini teknik açıdan değerlendirme maksadı ie hazırladım.

Pentan gibi uçucu ve düşük parlama noktası olan hidrokarbonların bulunduğu ortamlarda statik elektrik, ciddi bir tehlike kaynağıdır. Özellikle dolum, boşaltım ve transfer işlemleri sırasında sıvının hareketi ile birlikte boru hatları, tank iç yüzeyleri, işçi kıyafetleri veya yalıtkan ekipmanlar üzerinde elektriksel yük birikimi meydana gelebilir.

Yeterli önlemler alınmadığı takdirde, bu yükler ani bir boşalma ile kıvılcım oluşturabilir ve yanıcı gaz/hava karışımlarının bulunduğu atmosferde tutuşma ile sonuçlanabilir. Bu tür bir senaryo, zincirleme yangın ve patlama olaylarını tetikleyerek personel güvenliğini tehdit eder, ekipmanların tahribatına ve çevresel felaketlere yol açabilir.

Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizi ile statik elektriğin potansiyel risk yaratma sürecini adım adım ele alarak, sistematik bir şekilde sonuçlarını ve alınabilecek önleyici tedbirlerin etkinliğini değerlendirmeyi amaçlamaktayım. Eminim ki sizlerden de gelecek katkılarla ideal hale getireceğiz.

🔺 **HZ-12 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı dolumu, boşaltımı veya iç transfer sırasında statik elektrik birikmesi ve kıvılcım oluşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama ve Eş Potansiyel Sistemi Mevcut mu?

Evet:
- Tank, borular ve taşıma ekipmanları uygun şekilde topraklanmış ve eş potansiyel barasına bağlanmış.
  ✅ Sonuç: Statik elektrik kontrollü şekilde boşalır. Kıvılcım riski minimize edilir.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Topraklama yok, bağlantılar yetersiz.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Dolum/Boşaltım Ekipmanı Antistatik Özellikli mi?
  - Evet:
    - Hortumlar, nozullar, eldivenler ve kıyafetler antistatik.
      ⚠️ Sonuç: Kıvılcım riski azalmış olur.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Kullanılan malzemeler yalıtkan ya da sürtünmeye hassas.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Dolum Hızı Kontrollü mü? (Tanker, pompa, vs.)
      - Evet:
        
        Dolum hızı sınırlı, türbülans düşük.
        ⚠️ Sonuç: Yüksek akış hızı kaynaklı yük birikimi önlenmiş olur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Hızlı dolum, yüksek türbülans ve yük birikimi var.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Ortamda Patlayıcı Atmosfer Mevcut mu? (LEL > %10)
        
        Hayır:
        
        Buhar konsantrasyonu patlama sınırının çok altında.
        ⚠️ Sonuç: Kıvılcım oluşsa bile tutuşma gerçekleşmez.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Evet:
        
        Buhar konsantrasyonu alt patlama limiti üzerinde.
        ❌ Sonuç: Kıvılcım → Alev alma → Patlama → Yayılma ve ikincil hasarlar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Genel Olarak…

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama, antistatik önlem, kontrollü dolum ve patlayıcı atmosfer yok	Düşük
2	Topraklama yok, dolum hızlı, ortamda pentan buharı var	Çok Yüksek
3	Topraklama mevcut ama antistatik ekipman yok	Orta
4	Tüm önlemler var ancak anlık buhar artışı yaşanmış	Yüksek
5	Hiçbir önlem yok, LEL aşılmış, ortam kapalı	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Tüm metal ekipmanlar, tanklar, borular uygun şekilde topraklanmalı ve eş potansiyele alınmalı.
Dolum ve boşaltım işlemlerinde antistatik hortumlar, giysiler ve eldivenler zorunlu hale getirilmeli.
Dolum hızı sınırlayıcı vanalar kullanılmalı, ani akış değişimleri engellenmeli.
Ortam havası düzenli olarak LEL (Alt Patlama Limiti) açısından izlenmeli.
ATEX direktiflerine uygun ekipmanlar (pompa, motor, aydınlatma) tercih edilmeli.
Toz, buhar ve sıvı birikimi olmayan temiz bir zemin düzeni sağlanmalı.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Statik elektrik kaynaklı kıvılcım riski, özellikle uçucu maddelerin depolandığı ve transfer edildiği ortamlarda ihmal edilemeyecek düzeyde bir endüstriyel tehlike oluşturmaktadır. Pentan gibi düşük parlama noktasına sahip bir maddenin bulunduğu proseslerde, elektrostatik boşalmalar sonucu meydana gelen kıvılcımlar, birkaç milisaniyede büyük çaplı patlamalara ve yangınlara neden olabilir.

Bu nedenle, bu analizle incelenen risk senaryoları yalnızca teorik değil, pratik olarak birçok endüstri kazasında doğrulanmış örneklerdir.

Bu bağlamda, sistemde topraklama ve dengeleme uygulamaları, antistatik ekipman kullanımı, bağlama/kısa devreleme prosedürleri, dolum hız kontrolü, ortam nem seviyesinin düzenlenmesi ve periyodik elektrostatik ölçüm faaliyetleri gibi önleyici stratejiler kritik önem taşımaktadır.

Statik Elektrik Kaynaklı Kıvılcım Oluşumu ve Patlama Riski Olay Ağacı Analizi, bu tedbirlerin hangi aşamalarda ne tür etkiler sağladığını somut senaryolarla ortaya koyarak işetmelerdeki karar vericilere yol göstermesini umut ediyorum…

Sonuç olarak, statik elektriğin kontrol altına alınması yalnızca teknik bir gereklilik değil, hayati bir güvenlik protokolü olarak ele alınmalıdır. Pentan tankı gibi yüksek riskli alanlarda bu tür analizlerin düzenli olarak güncellenmesi, güvenli işletme kültürünün sürdürülebilirliği açısından vazgeçilmezdir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği27 Mayıs 2025

26 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-11: Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on üçüncünde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Bu yazıda paylaştığım analizi, pentan tanklarında gerçekleştirilen temizlik ve bakım faaliyetleri sırasında, kapalı alan koşullarının neden olduğu inhalasyon kaynaklı zehirlenme risklerini değerlendirmek amacıyla hazırladım.

Kapalı ortam çalışmaları, endüstriyel güvenliğin en yüksek dikkat gerektiren başlıkları arasında yer almakta olup; özellikle uçucu organik bileşiklerin (UOB), düşük oksijen seviyesinin ve toksik gazların bir arada bulunabildiği durumlar ciddi bir sağlık tehdidi oluşturur.

Pentan, yüksek uçuculuğa ve düşük toksisite eşik değerine sahip olması nedeniyle kısa sürede ortam havasında patlayıcı ve/veya toksik konsantrasyonlara ulaşabilir.

Tank içi çalışma sırasında yetersiz havalandırma, uygun kişisel koruyucu donanım (KKD) kullanılmaması, gaz ölçüm cihazlarının eksikliği ya da prosedür dışı müdahaleler, çalışanların maruz kalabileceği tehlikeyi daha da artırır.

Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski Olay Ağacı Analizi, söz konusu bakım/temizlik sürecinde oluşabilecek zehirlenme senaryolarını teknik olarak irdelemekte, olayların gelişim zincirini ve bu zincire müdahale edilebilecek noktaları ayrıntılı biçimde ortaya koymaktadır.

🔺 **HZ-11 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tank Temizlik ve Bakım Sırasında Kapalı Ortamda Zehirlenme Riski (Pentan Buharı Maruziyeti)

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Tankın içi temizlik, bakım, onarım veya kontrol için girildiğinde yeterli havalandırma sağlanmadan pentan buharına maruz kalınması.

🔸 **1. Kontrol Noktası: Kapalı Alan Giriş İzni (Confined Space Entry Permit) Alındı mı?**

Evet:
- Tüm prosedürler yazılı ve imzalı; kontrol listeleri eksiksiz.
  ✅ Sonuç: Yasal ve güvenli giriş sağlanmış olur.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- İzinsiz veya prosedürsüz giriş.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Ortam Havası Ölçüldü mü? (Pentan seviyesi, O₂, CO, H₂S vb.)
  - Evet:
    - Gaz ölçüm cihazıyla ortam havası test edilmiş, limit altı.
      ⚠️ Sonuç: Giriş yapılabilir, ancak izleme devam etmeli.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Ölçüm yapılmadı, risk bilinmiyor.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Havalandırma Sağlandı mı?
      - Evet:
        
        Tank içine sürekli hava beslemesi yapılmış, buhar birikimi önlenmiş.
        ⚠️ Sonuç: Maruziyet ihtimali düşük.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Kapalı ortamda buhar birikmiş olabilir.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Kişisel Koruyucu Donanım (KKD) Kullanıldı mı?
        
        Evet:
        
        Solunum maskesi, gaz dedektörü, emniyet halatı kullanıldı.
        ⚠️ Sonuç: Maruziyet olsa bile etkilenme azaltılır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Hiçbir KKD kullanılmadı.
        ❌ Sonuç: Bilinç kaybı, boğulma, ölüm riski çok yüksek.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

🧩 🧩 🧩

Özet Olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	İzin alınmış, ortam ölçülmüş, havalandırma ve KKD mevcut	Düşük
2	İzin yok, ortam ölçülmemiş, havalandırma yok, KKD yok	Çok Yüksek
3	İzin var, ölçüm yapılmış ama havalandırma eksik, KKD eksik	Yüksek
4	Ölçüm yapılmamış, sadece KKD ile girilmiş	Orta-Yüksek
5	Her şey yapılmış ama anlık sızıntı/arıza sonucu ortamda pentan birikmiş	Yüksek

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Kapalı alan giriş izni prosedürü eksiksiz uygulanmalı.
Giriş öncesi hava kalitesi ölçümleri yapılmalı; özellikle pentan, O₂ ve patlama limiti kontrol edilmeli.
Tank içine giriş yapılmadan önce zorunlu havalandırma sağlanmalı (mekanik blowerlar ile).
Personel mutlaka gaz maskesi, taşınabilir dedektör, can halatı, gözlemci kişi gibi desteklerle donatılmalı.
Kapalı alanda çalışma süresi minimumda tutulmalı, düzenli ara verilerek dışarı çıkılmalı.
Acil kurtarma planı (yanıt süresi 3 dakikadan az) hazır ve tatbik edilmiş olmalı.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan tanklarında yapılan bakım ve temizlik çalışmaları, kapalı alan güvenliği açısından hem operasyonel hem de sağlık riskleri içeren çok aşamalı bir süreçtir.

Ortamda biriken pentan buharları, fark edilmeden solunduğunda merkezi sinir sistemi depresyonu, baş dönmesi, bilinç kaybı ve ileri vakalarda solunum yetmezliği gibi hayati komplikasyonlara yol açabilir.

Bu nedenle olay ağacı analizi ile kapalı alanda çalışan personelin karşılaşabileceği zehirlenme riskinin dinamiklerini, neden-sonuç ilişkileriyle teknik bir çerçevede açıklamaya çalıştım. Muhakkak ki eksikleri vardır. Sizlerin katkıları ile tamamlanacaktır.

Acil durum prosedürlerinin eksikliği, giriş izin formlarının uygulanmaması, çoklu bariyer sistemlerinin yetersizliği veya yalnız çalışma durumları, ölümcül kazalara zemin hazırlayabilir. Bu bağlamda; kapalı alan girişi öncesi gaz ölçümü yapılması, zorunlu havalandırma, güvenli giriş-çıkış sistemlerinin oluşturulması, gözcü bulundurulması ve KKD’nin uygun şekilde kullanılması gibi önlemler hayati rol oynar.

Sonuç olarak, bu analizde, yalnızca bireysel maruziyeti değil; organizasyonel, teknik ve yönetimsel boyutlarıyla sistemsel güvenlik yaklaşımını temel almakta ve kapalı alan risklerinin çok yönlü olarak kontrol altına alınmasını amaçladım.

Süreç güvenliği açısından bu tür risk analizlerinin periyodik olarak güncellenmesi ve saha personelinin bilinç düzeyinin artırılması, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün vazgeçilmez bir parçasıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni26 Mayıs 2025

25 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-10: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin on ikincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan gibi yüksek yanıcılık özelliklerine sahip kimyasalların depolandığı tank sistemlerinde, yangın söndürme sistemlerinin yeterliliğinin ve acil müdahale sürelerinin güvenlik açısından kritik rolünü değerlendirelim

Pentan, düşük parlama noktası ve yüksek buhar basıncı nedeniyle, sızıntı veya buhar birikmesi durumlarında alev alma ve patlama riski taşıyan bir bileşiktir. Bu nedenle, yangın olaylarında erken algılama, otomatik söndürme sistemlerinin etkinliği ve insan kaynaklı müdahale süresi, olayın yayılım boyutunu belirleyen başlıca faktörlerdir.

Pentan Tankı Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski Olay Ağacı Analizinde, olayın ilk tetikleyicisi olan pentan kaynaklı tutuşma sonrası sistemin nasıl tepki verdiğini ve olayın hangi aşamalarda büyüyerek ikincil zararlara (çevresel etkiler, can kaybı, domino etkileri) yol açabileceğini modelliyor.

Yangın söndürme ekipmanlarının yetersizliği, algılama sensörlerinin arızası, ekiplerin müdahale kapasitesindeki zafiyetler ya da iletişimdeki gecikmeler; acil durum yönetimini sekteye uğratarak felaket boyutunda sonuçlar doğurabilir.

🔺 **HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Yangın Söndürme Sistemi Yetersizliği ve Müdahale Gecikmesi Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, bağlantı ekipmanı veya taşıma sırasında tutuşma/yangın çıkması (statik elektrik, sızıntı-buhar kaynaklı kıvılcım, sıcak yüzey teması vb.).

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?

Evet:
- Sistem çalışır durumda; dedektör, sensör ve yangın algılayıcılar düzgün devrede.
  ✅ Sonuç: Yangın otomatik tespit edilir, gecikmeden söndürülür.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Otomatik söndürme sistemi yok, devre dışı ya da arızalı.
  🔸 2. Kontrol Noktası: İlk Müdahale Ekipmanı (Yangın tüpleri, hidrant vb.) Hazır mı?
  - Evet:
    - Erişilebilir, basınçlı, işlevsel yangın tüpleri mevcut.
      ⚠️ Sonuç: Operatör tarafından hızlı müdahale mümkün.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Yangın tüpleri boş, yerinde değil ya da ulaşılması zor.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Yangın İlk Müdahale Ekibi Eğitimli ve Hazır mı?
      - Evet:
        
        Personel yangın tatbikatına katılmış, yangın planı biliyor.
        ⚠️ Sonuç: Yangına hızlı ve kontrollü müdahale edilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Panik, zaman kaybı, uygun müdahale yapılamaz.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Acil Durum Alarm ve Tahliye Sistemi Çalışıyor mu?
        
        Evet:
        
        Alan zamanında boşaltılır, yayılma önlenir.
        ⚠️ Sonuç: İnsan kaybı riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
        
        Hayır:
        
        Tahliye gecikir, yangın büyür, maruziyet artar.
        ❌ Sonuç: Patlama ve ölümlü kazalar kaçınılmaz olur.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Genel Olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Otomatik sistem devrede, yangın erken söndürüldü	Düşük
2	Otomatik sistem yok, ekipman hazır ve personel müdahale etti	Orta
3	Ekipman yok, eğitim eksik, tahliye sistemi çalışıyor	Yüksek
4	Hiçbir sistem devrede değil, müdahale yok, tahliye gecikti	Çok Yüksek
5	İlk müdahale yapılmış ancak ekip yetersiz ve yangın yayıldı	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz

Pentan tankı sahasında otomatik yangın algılama ve bastırma sistemleri kurulmalı (örneğin FM-200, köpüklü sistem).
Taşınabilir yangın söndürücüler, periyodik kontrol ve testlerden geçirilmiş olmalı.
Yangın senaryolu acil durum tatbikatları, tüm vardiya personeline düzenli uygulanmalı.
Yangın riskli alanlar, görsel işaretler ve acil çıkış planlarıyla açıkça belirtilmeli.
Acil alarm ve tahliye sistemleri, sesli-ışıklı uyarıcılarla desteklenmeli.
Müdahale yetersizliği durumunda en azından yangın duvarları, yangın bölgeleme ve yangın geciktirici kaplamalar bulunmalı.

Yangın söndürme sisteminin yetersizliği ve müdahale süresindeki gecikme, yalnızca yangının fiziksel yayılımına değil; aynı zamanda can kaybı, çevresel tahribat, üretim kesintisi ve yasal sorumlulukların doğmasına neden olabilecek çoklu riskleri tetikleyen bir senaryo zinciridir.

Pentan gibi uçucu ve yanıcı kimyasalların yönetiminde yalnızca yangın sonrası müdahale değil; önleyici mühendislik kontrolleri, sürekli sistem testleri ve personel eğitimleri de yangın güvenliği stratejisinin temelini oluşturur.

Bu bağlamda; aktif yangın algılama sensörleri, otomatik gazlı söndürme sistemleri, yangın suyu hatları, köpük sistemleri, yedek jeneratör destekli ekipmanlar ve acil tahliye planları gibi çok katmanlı güvenlik önlemleri hayati önem taşır.

Bu olay ağacı analizi, özellikle acil durumlara hazırlıklı olmanın ve yangınla mücadele kapasitesinin artırılmasının önemini göstermiş oldu.

Kurumsal risk yönetiminin bir parçası olarak bu tür analizlerin periyodik aralıklarla güncellenmesi ve sistem tatbikatlarıyla desteklenmesi, hem çalışan güvenliği hem de tesis bütünlüğü açısından kaçınılmaz bir gerekliliktir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Gana’da Yangın Salgınlarının Eğilimi ve Bu Olayları Önleme Yolları https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5127973/

⭐️⭐️ Geçmişten Günümüze Yangınla Mücadele Şekilleri ve Günümüzde İtfaiyecilerin Bilmesi Gereken Yeni Yangın Söndürme Teknikleri http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://sssjournal.com/files/sssjournal/3c5426fb-5c91-4759-b2e6-2d2a976ba2db.pdf

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği25 Mayıs 2025

24 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-09: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin on birincisinde Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan, düşük kaynama noktası ve yüksek uçuculuğu nedeniyle taşıma sürecinde özel dikkat gerektiren tehlikeli kimyasallar arasında yer almaktadır.

Pentan Tankı HZ-09: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski Olay Ağacı Analizi, pentanın tanklar arası transferi, tanker dolumu/boşaltımı ve boru hattı geçişleri esnasında oluşabilecek sızıntı ve buharlaşma risklerini değerlendirmek ve sizlerin görüşlerine sunmak, vereceğiniz katkılar ile daha zengin bir içerik ile yine sizlerin kullanımına sunma amacına hizmet etmektedir.

Pentan buharı, havayla patlayıcı karışım oluşturma potansiyeline sahiptir ve özellikle açık alanda ya da kapalı dolum istasyonlarında küçük kaçaklar dahi ciddi yangın/patlama olaylarının tetikleyicisi olabilir.

Olay ağacı (event tree) yöntemiyle, taşıma sürecinde meydana gelebilecek bir sızıntı olayının ardından sistemin nasıl tepki vereceğini ve hangi koşullar altında olayın bir güvenlik kazasına dönüşebileceğini teknik olarak modellemeyi, özellikle sızıntının erken tespiti, buharın kontrol altına alınması, havalandırma sistemlerinin işlevselliği ve taşıma prosedürlerine uyum gibi faktörler, olayın ilerleyişini belirleyen kritik değişkenler olduğunu vurgulamayı amaçlamaktadır.

🔺 **HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Pentan Taşıma Sürecinde Sızıntı ve Buharlaşma Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı veya varillerinin bir yerden başka bir yere taşınması sırasında darbe, titreşim, contalarda gevşeme veya bağlantı hataları nedeniyle sızıntı oluşması.

🔸 1. Kontrol Noktası: Taşıma Aracı Uygun ve Sertifikalı mı?

Evet:
- Pentan için uygun malzeme sınıfı ve ADR (tehlikeli madde taşımacılığı) sertifikasına sahip araç.
  ✅ Sonuç: Uygun emniyetli taşıma yapılabilir.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Uygunsuz veya sızdırmazlık standartlarına uygun olmayan taşıma araçları kullanılmış.
  🔸 2. Kontrol Noktası: Tank/Varil Fiziksel Hasar Gördü mü?
  - Hayır:
    - Taşıma öncesi kontrol edilmiş, darbe almamış.
      ✅ Sonuç: Sızıntı riski düşüktür.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Evet:
    - Darbe, düşme, titreşim sonucu fiziksel hasar.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Ortamda Uçucu Madde Dedektörü Kullanıldı mı?
      - Evet:
        
        Buhar/sızıntı erken tespit edilebilir.
        ⚠️ Sonuç: Acil müdahale yapılabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Sızıntı fark edilmeden yayılır.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Buhar Maruziyeti Ortamda Mevcut mu?
        
        Evet:
        
        Kapalı alan veya zayıf havalandırma → pentan buharı birikir.
        ❌ Sonuç: Solunum zehirlenmesi, patlama riski artar.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
        
        Hayır:
        
        Açık alanda taşınma, rüzgar sızıntıyı dağıtır.
        ⚠️ Sonuç: Yangın riski devam etse de maruziyet düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek

Genel olarak

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Sertifikalı araçla taşıma, hasarsız tank, dedektör var	Düşük
2	Sertifikasız araç, hasarlı tank, dedektör yok, kapalı alan	Çok Yüksek
3	Araç uygun, ancak dedektör yok ve ortamda buhar birikimi var	Yüksek
4	Fiziksel darbe sonrası açık alanda fark edilmeden taşınmış	Yüksek
5	Darbe sonrası sızıntı fark edilmeden iç ortama taşınmış	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler Neler Olabilir

Sadece ADR uygunluğu olan araçlar ile taşımacılık yapılmalıdır.
Taşıma öncesi vizüel ve sızdırmazlık kontrolü mutlaka yapılmalıdır.
Tüm tanklar/variller darbeye dayanıklı taşıma kafesleri ile sabitlenmelidir.
Taşıma sırasında uçucu organik bileşik (VOC) dedektörleri kullanılmalıdır.
Kapalı ortamda taşıma yapılacaksa zorunlu havalandırma sistemleri devrede olmalıdır.
Olası sızıntılar için personel gaz maskesi, antistatik kıyafet gibi KKD ile donatılmalıdır.
Olay sonrası için acil durum planı (tahliye, sızıntı kontrolü, yangın müdahalesi) hazır olmalıdır.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan taşıma süreçlerinde sızıntı ve buhar salınımı, çoğu zaman gözle tespit edilemeyecek düzeyde gelişebilen fakat hızla yangın, toksik maruziyet ve çevresel kirlilik gibi sonuçlara evrilebilecek riskler barındırmaktadır.

Bu risk senaryosu kapsamında yapılan olay ağacı analizi, birincil olaydan itibaren sistemin yanıt kapasitesini, koruma sistemlerinin başarısını ve insan faktörünün etkisini değerlendirerek çoklu sonuç yollarını ortaya koymayı amaçlamıştır. Sizlerin katkılarını beklediğimi tekrarlamak isterim.

Sızıntı sonrası sonuçların kontrol altına alınabilmesi, acil müdahale planlarının uygulanabilirliği, gaz algılama sistemlerinin hassasiyeti ve personelin eğitim düzeyi ile doğrudan ilişkilidir. Ayrıca, buhar birikimi riskine karşı alınacak pasif önlemler (doğru zemin eğimi, patlamaya dayanıklı havalandırma sistemleri, sızdırmaz bağlantılar vb.) ile vuku bulmadan önce düzenleme yapmak (proaktif) güvenlik yönetiminin vazgeçilmez bileşenleridir.

Bu analiz, özellikle taşınan maddenin fiziksel-kimyasal özellikleri doğrultusunda geliştirilen proses güvenliği stratejilerinin, tesis bütünlüğü ve çalışan güvenliği açısından ne denli hayati olduğunu vurgulamak; işletme prosedürlerinin ve teknik altyapının süreklilikle değerlendirilmesini önermek için sizlerin görüşlerine sunulmuştur.

Riskin kaynağında kontrolü, reaktif müdahalenin ötesine geçerek sistem güvenliğini kalıcı olarak tesis etmenin temelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız, vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Kimya Endüstrilerinde Patlama ve Yangınların Önlenmesi ve İlgili Vaka Çalışması http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/693930

⭐️⭐️ TEHLİKELİ MADDE TAŞIMACILIĞINDA RİSK ANALİZİ YAPILARAK COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ İLE GÜZERGÂH BELİRLENMESİ http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://adudspace.adu.edu.tr:8080/jspui/bitstream/11607/4327/1/639130.pdf

⭐️⭐️ Sızıntı Tespit Sistemi https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/leak-detection-system

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği24 Mayıs 2025

23 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-08: Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme Riski Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırkbeş) yazıdan oluşan serinin onuncusunda Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme (Parlama) Riski Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tankı ile yapılan işler, (özellikle dolum, boşaltım, karıştırma veya transfer gibi işlemler) sırasında statik elektrik birikimi, yüksek tehlike potansiyeli olan bir risktir.

Düşük iletkenliğe sahip pentan, yüzeyler arası sürtünme ve akış hareketleri sonucunda kolaylıkla elektrostatik yük biriktirebilir. Eğer bu yükler kontrollü biçimde topraklanmaz veya nötürlenmez ise, elektriksel boşalma (discharge) yoluyla kolaylıkla yanıcı buhar/hava karışımını tutuşturabilir.

Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme (Parlama) Riski Olay Ağacı Analizi, tankta gerçekleşebilecek bir statik elektrik birikiminin ardından meydana gelebilecek olası senaryoları ortaya koymak üzere yapılandırılmıştır.

Bu analizde,

Topraklama sistemlerinin durumu
Tank çevresi atmosferik koşullar
Gaz konsantrasyon seviyesi
Potansiyel ateşleme kaynaklarının varlığı

gibi değişkenler üzerinden değerlendirme yaparken, teknik değerlendirme ile riskin tetiklenme olası yollarını değerllendireceğiz.

🔺 **HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Tankta Statik Elektrik Birikimi ile Ateşleme Riski

Başlangıç Olayı (Initiating Event)
→ Pentan tankı dolumu, boşaltımı veya transferi sırasında statik elektrik birikimi

🔸 1. Kontrol Noktası: Tank Topraklama Sistemi Mevcut ve İşlevsel mi?

Evet:
- Tank ve boru sistemleri sürekli topraklanmış.
  ✅ Sonuç: Statik yükler güvenli şekilde boşalır.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Topraklama bağlantısı yok veya bozuk.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Dolum/Boşaltım Hızı Kontrollü mü?
  - Evet:
    - Düşük hızda dolum/boşaltım yapılmış, türbülans az.
      ⚠️ Sonuç: Statik yük oluşumu azaltılır.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Hızlı dolum/boşaltım sonucu yüksek türbülans ve sürtünme.
      🔸 3. Kontrol Noktası: İletken Hortum ve Bağlantı Elemanları Kullanıldı mı?
      - Evet:
        
        Elektriksel iletkenliği olan hortum ve bağlantılarla statik aktarımı sağlanır.
        ✅ Sonuç: Yükler akıtılır, kıvılcım riski düşer.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Dielektrik (iletken olmayan) hortum kullanılmış.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Tank Ortamı Uygun Nitrojenişleme veya Havalandırma ile Kontrol Altında mı?
        
        Evet:
        
        Ortam inert gaz (N₂) ile seyreltilmiş, parlama limiti düşürülmüş.
        ⚠️ Sonuç: Yeterli oksijen yok, tutuşma zor.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Tank atmosferi uçucu buharlarla dolu, LEL (alt parlama sınırı) aşılmış.
        🔸 5. Kontrol Noktası: Statik Boşaltma Süresi Beklendi mi?
        
        Evet:
        
        Transfer sonrası 1-2 dakika beklenmiş.
        ✅ Sonuç: Yükler kendiliğinden boşalmış olabilir.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        İşlem sonrası hemen müdahale edilmiş.
        ❌ Sonuç: Kıvılcım oluşabilir → Patlama riski.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Genel Değerlendirme

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	Topraklama ve iletken bağlantılar mevcut, inert atmosfer sağlanmış	Düşük
2	Topraklama yok, dolum hızlı, ortam yanıcı, bekleme yapılmamış	Çok Yüksek
3	Topraklama var ama dielektrik hortum kullanılmış, inert atmosfer yok	Yüksek
4	Bağlantılar uygun, dolum yavaş, ama bekleme yapılmadan müdahale var	Yüksek
5	Statik yükler boşaltılmamış, kıvılcım potansiyeli yüksek	Çok Yüksek

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapılmalı

Her tank, boru ve tanker topraklama kabloları ile sürekli topraklanmalıdır.
İletken hortum ve bağlantı parçaları kullanılmalıdır.
Tanklara dolum sırasında hız kısıtlaması uygulanmalıdır. (örneğin < 1 m/s).
Tank atmosferi, özellikle bakım ve dolum öncesinde azotla inert hale getirilmeli.
Dolum ve boşaltım işlemlerinden sonra statik boşalması için bekleme süresi uygulanmalı.
Personel, antistatik kıyafet ve ayakkabı giymeli.
Statik birikimi ölçen cihazlar (örneğin elektrostatik dedektör) kullanılabilir.

Statik elektrik kaynaklı kıvılcım oluşumu, yanıcı ortamlarda gözle görülmeyen ama yüksek enerjili bir tetikleyici olarak süreç güvenliğinde ayrı bir öneme sahiptir. Bu olay ağacı çalışmasında yer alan olası durumlar, tankın topraklanma sistemindeki eksiklikler, operasyonel kontrol zafiyetleri veya elektrostatik yüklenmeye karşı alınmamış önlemlerin nelere yol açabileceğini inceledik.

Statik Elektrik Birikimi İle Ateşleme Riskini Azaltan Temel Faktörler

Etkin topraklama sistemleri
Antistatik malzeme kullanımı
Yavaş dolum-boşaltım prosedürleri
Nem kontrolü ve operatör eğitimi

Statik Elektrik Birikimi İle Ateşleme Riskini Azaltan İkincil Faktörler

Ortam gaz/buhar konsantrasyonu
Havalandırma yeterliliği

olayın patlama veya yangına dönüşme ihtimalini belirleyici niteliktedir.

Sonuç olarak; statik elektriğe dayalı ateşleme riskinin yalnızca donanımsal değil, işletme disiplini, bakım sürekliliği ve operasyonel farkındalık ile de sıkı biçimde ilişkilendirildiği aşikar bir şekilde gösterilmiş oldu.

Proaktif güvenlik kültürü kapsamında bu tür risklerin kök nedenlerine inilerek değerlendirilmeye devam edilmesi, tesis güvenliğinin sürdürülebilirliği açısından kritiktir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ HAZOP ve FTA Kullanılarak Bir Yakıt Depolama Terminalinin Risk Analizi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5551143/

⭐️⭐️ Statik Elektrik https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/static-electricity

⭐️⭐️ Endüstriyel tesislerin 62 risk analiz metodolojisinin incelenmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423002000086

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği23 Mayıs 2025

22 Mayıs 2025

Pentan Tankı HZ-07: Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin dokuzuncusunda Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi‘ nde yer alan Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizini inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Kimyasal depolama sistemlerinde yer alan pentan tankları, periyodik bakım ve arıza müdahale süreçlerinde yüksek derecede tehlike barındırır.

Yanıcı ve uçucu bir madde olan pentan, yalnızca işletim anında değil, durdurulmuş sistemlerde dahi kalıntı gazlar, basınç kalıntısı veya statik yük birikimi nedeniyle risk teşkil etmeye devam eder.

Olası riskleri dikkate aldığımızda pentan tankı. ve bağlantılarında yapılacak bakım-onarım sırasında yürütülen müdahaleler, eğer uygun emniyet prosedürlerine dayanmıyorsa vahim sonuçlar doğurabilir.

Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi ile, tank bakım ve onarımı sırasında meydana gelebilecek emniyetsiz müdahaleden kaynaklanablecek olayların gelişim yollarını sistematik hale getirmeye çalıştım. Pek tabi ki sizlerden gelecek katkılar ile eksiklerinin tamamlanacağını umuyorum.

İzolasyon yetersizliği
Gaz temizliği eksikliği
Atmosfer ölçümü yapılmaması
İzinli çalışma prosedürlerinin devre dışı bırakılması
Eğitimsiz personel müdahalesi

gibi faktörlerin başlığında yaptığım düzenlemeleri takdirinize sunuyorum.

**HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

Tehlike Başlığı: Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale

Başlangıç Olayı (Initiating Event):
→ Pentan tankı, boru hattı veya ilgili ekipmanda bakım/onarım yapılırken emniyet kurallarına uyulmaması.

🔸 **1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?**

Evet:
- İşe başlamadan önce izin alınmış, riskler değerlendirilmiş.
  ✅ Sonuç: Ön kontroller ve prosedürlere uygunluk sağlanmış.
- Risk Değerlendirmesi: Düşük
Hayır:
- Prosedür dışı, izinsiz müdahale yapılmış.
- 🔸 2. Kontrol Noktası: Ortamda Gaz Algılama Yapıldı mı?
  - Evet:
    - Pentan buharı veya gaz birikimi kontrol edildi.
      ⚠️ Sonuç: Tehlikeli durum fark edilip işlem ertelenebilir.
    - Risk Değerlendirmesi: Orta
  - Hayır:
    - Gaz birikimi fark edilmedi.
      🔸 3. Kontrol Noktası: Ekipman Basınçsız ve İzole Edilmiş mi?
      - Evet:
        
        Blind flanşlar takılmış, vana kapalı, sıvı tamamen boşaltılmış.
        ✅ Sonuç: Güvenli müdahale mümkün.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
      - Hayır:
        
        Basınçlı/sıvı dolu hatta müdahale başlatıldı.
        🔸 4. Kontrol Noktası: Kıvılcım Kaynağı Mevcut mu? (örn. kaynak işlemi)
        
        Evet:
        
        Ortamda gaz birikimi + kıvılcım → patlama riski.
        ❌ Sonuç: Parlama, patlama, ciddi yaralanma veya ölüm.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek
        
        Hayır:
        
        Mekanik müdahale yapılmış, kıvılcım riski yok.
        ⚠️ Sonuç: Sızıntı olabilir ama yangın riski azalır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Yüksek
      - Ek Durum:
        
        🔸 5. Kontrol Noktası: Personel KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) Kullandı mı?
        
        Evet:
        
        Eldiven, antistatik kıyafet, gaz maskesi, gözlük vb.
        ✅ Sonuç: Olası maruziyet azaltılır.
        
        Risk Değerlendirmesi: Orta
        
        Hayır:
        
        Deri teması, solunum maruziyeti, yanık ve zehirlenme riski.
        ❌ Sonuç: Sağlık sorunları, iş kazası, iş gücü kaybı.
        
        Risk Değerlendirmesi: Çok Yüksek

Senaryo

Senaryo No	Sonuç	Risk Seviyesi
1	İzin sistemi uygulanmış, gaz kontrolü yapılmış, müdahale güvenli	Düşük
2	Gaz algılama yok, ekipman izole değil, kıvılcım var → patlama	Çok Yüksek
3	Gaz algılama yok ama kıvılcım yok, sızıntı ihtimali yüksek	Yüksek
4	PTW yok, izole değil, KKE kullanılmamış	Çok Yüksek
5	Müdahale sırasında gaz maskesi ve KKE kullanılmış	Orta

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Her bakım/onarım çalışması için İş İzni (PTW) prosedürü zorunlu olmalı.
Tüm müdahalelerden önce gaz algılama ve havalandırma sağlanmalı.
Basınçsızlaştırma ve izole etme (LOTO – Lock Out Tag Out) uygulanmalı.
Kıvılcım üretme potansiyeli olan işler için sıcak çalışma izni ve gözetim sağlanmalı.
KKD zorunluluğu denetlenmeli, antistatik ve kimyasal dirençli kıyafetler kullanılmalı.
Personel düzenli olarak güvenli bakım eğitimi almalıdır.

Bakım ve onarım süreçleri, rutin işletme dışı faaliyetler oldukları için güvenlik bariyerlerinin sıklıkla devre dışı kaldığı ve riskin daha kolay tetiklenebildiği ortamlardır.

Dikkat edilmesi gereken, pentan tankı gibi yüksek yanıcılık özelliğine sahip sistemlerde, işlem öncesi ve sonrası gazsızlaştırma, atmosfer ölçümü, kilitleme-etiketleme (LOTO), sıcak çalışma izin prosedürleri gibi güvenlik uygulamalarının adım adım istisnasız uygulanmasıdır. Yukarıda elimden geldiğince bu güvenlik prosedürlerinin neden vazgeçilmez olduğunu yazmaya çalıştım.

Emniyetsiz müdahale sonucunda statik kıvılcım, alevlenme, zehirlenme, basınçlı gaz boşalması ya da oksijen yetersizliğine dayalı boğulma gibi bir dizi zincirleme olay gelişebilir.

Bu Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi ile elde edilen senaryolar vasıtası ile sadece teknik arızaları değil; organizasyonel eksiklikleri, denetim zafiyetlerini ve insan kaynaklı hataları da dikkate almanızı sağllamaya çalıştım.

Sonuç olarak, bakım-onarım faaliyetlerinde güvenliğin sağlanabilmesi, sadece bireysel sorumluluk değil, aynı zamanda kurumsal güvenlik kültürünün ve prosedürel disiplinin bir yansımasıdır. Bakım-Onarım Sırasında Emniyetsiz Müdahale Olay Ağacı Analizi karar vericilere ve saha sorumlularına yönelik önleyici stratejiler geliştirmede yol gösterici olmayı hedefleyen bir başlangıç olup katkılarınız ile olması gerektiği hale gelecektir.

Bu yazının kaynağı olan Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi aşağıdadır.

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ ⭐️⭐️ İŞ EKİPMANLARININ KULLANIMINDA SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18318&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Bir Sıcak İş Kazasının Olaylar ve Nedensel Faktörler Analizi İle Araştırılması ve Balık Kılçığı Diyagramı ile Kök Sebeplerinin Bulunması: Dupont Tedlar Üretim Tesisi Örneği https://dergipark.org.tr/tr/pub/cukurovaumfd/article/1230782

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği22 Mayıs 2025

Pentan Tankı

🔺 HZ-16 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Yangın Söndürme Sistemi Çalışır Durumda mı?

🔸 4. Kontrol Noktası: Sızıntı ve Kimyasal Etkileşim Riskleri Yönetiliyor mu?

🧩 🧩 🧩

Senaryomuzun Özet Tablosu

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-15 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Patlama Valfleri Yeterli Kapasiteye Sahip mi?

🧩 🧩 🧩

Senaryo Özet Tablosu

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

🛡️ 🛡️ 🛡️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-14 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Boru Sistemi Koruyucu Kapaklar ve Bariyerler Var mı?

🧩 🧩 🧩

Senaryonun Özeti

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

🧩 🧩 🧩

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-13 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Seviye Göstergesi / Alarm Sistemi Çalışır Durumda mı?

🧩 🧩 🧩

Senaryo Özeti

🛡️ 🛡️ 🛡️

Tankın Aşırı Dolması Nedeniyle Pentan Taşması ve Buhar Salınımı Riskini Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-12 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Topraklama ve Eş Potansiyel Sistemi Mevcut mu?

🧩 🧩 🧩

Genel Olarak…

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-11 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Kapalı Alan Giriş İzni (Confined Space Entry Permit) Alındı mı?

🧩 🧩 🧩

Özet Olarak

🛡️ 🛡️ 🛡️

Önleyici ve Azaltıcı Tedbirler

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi

🔸 1. Kontrol Noktası: Otomatik Yangın Söndürme Sistemi Mevcut ve Aktif mi?

Genel Olarak

Önleyici ve Azaltıcı Neler Yapabiliriz

Pentan Tankı – ((Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

Dr Mustafa KEBAT

🔺 **HZ-16 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-15 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-14 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-13 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-12 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-11 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔸 **1. Kontrol Noktası: Kapalı Alan Giriş İzni (Confined Space Entry Permit) Alındı mı?**

🔺 **HZ-10 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-09 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔺 **HZ-08 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

**HZ-07 – Olay Ağacı (Event Tree) Analizi**

🔸 **1. Kontrol Noktası: İş İzni (Permit to Work – PTW) Sistemi Uygulandı mı?**