3 Ağustos 2025

Teflonun Şaşırtıcı Hikâyesi

Tavadan Uzaya

Her şey bir “kazayla” başladı…

Yıl 1938. Amerika Birleşik Devletleri’nin New Jersey eyaletinde, Roy Plunkett adında genç bir kimyager, soğutucu gazlarla ilgili deneyler yapıyordu. Bu deneylerde tüplerden birinde, normalde gaz hâlinde olması gereken madde beklenmedik şekilde beyaz, mumsu bir katıya dönüşmüştü. Ne olduğunu anlamaya çalıştı. Madde yanmıyor, suyu itiyor, ısıya da oldukça dayanıklıydı. Bu tuhaf maddeye sonradan “Politetrafloroetilen” (PTFE) adı verildi. Ancak hepimizin bildiği adıyla o bir TEFLON’du!

Plunkett bu keşfi ilk başta soğutucu gaz üretiminde kullanmak istese de, zamanla bu maddenin eşsiz özellikleri fark edildi:

Yapışmaz,
Isıya dayanıklı,
Kimyasallara karşı dirençli,
Neredeyse hiçbir şeye tepki vermiyor.

Ve işte teflonun yolculuğu başlamış oldu…

☢️ ☢️ ☢️

Önce Savaş, Sonra Mutfak!

Teflon, ilk yıllarında mutfaklarda değil, laboratuvarlarda ve askeri sanayide kullanıldı. Özellikle Manhattan Projesi (atom bombası geliştirme programı) sırasında, nükleer materyallerle çalışan bilim insanları için güvenli kaplama malzemesi arandığında, teflon kimyasal tepkimeye girmeyen yapısıyla ideal bulundu.

1950’li yıllarda uzay yarışları başladığında, NASA da teflonu keşfetti. Uzay araçlarının yalıtımında, astronot kıyafetlerinde ve elektrik kablolarının kaplamasında kullanıldı. Çünkü ısıya ve radyasyona dayanıklıydı.

Ancak mutfağa gelişi biraz zaman aldı…

🍳 🍳 🍳

1960’lar – Teflon Tavaların Mutfaklarla Tanışması

1961 yılında Fransız bir mühendis, teflon kaplı ilk yapışmaz tavayı üretmeyi başardı. Bu devrim niteliğinde bir yenilikti. Artık yumurta tavaya yapışmıyor, balık dağılmadan kızarıyor, temizlik kolaylaşıyordu.

Kısa sürede Amerika ve Avrupa’daki evlerde teflon tencereler ve tavalar vazgeçilmez hâle geldi. Üreticiler bu yeni mucize kaplamayı “modern mutfağın mucizesi” diye pazarladı. Gerçekten de hayatı kolaylaştırıyordu.

❗ ❗ ❗

Derken 1990’larda Sorular Artmaya Başladı…

Teflon kaplamaların üretiminde kullanılan bazı maddelerin (özellikle PFOA) doğada birikici olduğu ve vücutta kalabildiği fark edildi.

Bu maddelerin:

Karaciğer ve böbrek sorunlarına,
Doğurganlık problemlerine,
Bazı kanser türlerine neden olabileceğine dair araştırmalar yapılmaya başlandı.

Üstelik 260°C üzerinde ısındığında, teflonun bozulduğu ve zehirli dumanlar yaydığı da tespit edildi. Bu dumanların, özellikle küçük kuşlar ve solunum problemi yaşayanlar için ölümcül olabileceği görüldü.

🔄 🔄 🔄

2000’ler – Yeniden Yapılanma ve Güvenlik Tartışmaları

Bu gelişmeler sonrası pek çok teflon üreticisi, PFOA gibi maddeleri üretimden çıkardı. 2015 itibarıyla birçok ülkede PFOA kullanımı yasaklandı. Ancak bazı eski tavalarda bu risk hâlâ mevcut.

Bugün piyasada satılan teflon ürünlerinin çoğu PFOA içermiyor. Ancak yine de aşırı ısıya maruz bırakmak, çizilmiş tavalarda yemek pişirmek, yanlış temizlik yöntemleri kullanmak, hâlâ sağlık açısından risk oluşturabiliyor.

☠️ ☠️ ☠️

Dünya Sağlık Örgütü: PFOA’yı insanlar için kanserojen (Grup 1) ve PFOS’u da insanlar için olası kanserojen (Grup 2B) olarak sınıflandırdı.

THE LANCET Oncology – Perflorooktanoik asit ve perflorooktansülfonik asidin kanserojenliği

☠️ ☠️ ☠️

İlginç Bilgiler

Teflon, Guinness Rekorlar Kitabı’na “en kaygan madde” olarak girmiştir.
Sinekler bile teflon yüzeyde yürüyemez çünkü tutunamazlar!
Uzay mekiği Columbia’nın bazı parçaları teflonla kaplıydı.
Teflon, diş ipliği ve saç düzleştiricilerde bile kullanılmıştır.

🎯 🎯 🎯

Mucize mi, Tehlike mi?

Teflon, doğru kullanıldığında yaşamı kolaylaştıran harika bir buluştur. Ancak bu kolaylığın arkasındaki kimyasal gerçeği bilmek, özellikle evde yemek yapanlar, çocuklarına gıda hazırlayanlar ve sağlık konusunda duyarlı bireyler için çok önemlidir.

Unutmayın

Teflon çizildiyse, veda etme vakti gelmiştir.
Tavanız ısınıp duman çıkartıyorsa, sadece yemeğiniz değil sağlığınız da yanıyor olabilir.
Seramik, döküm, çelik gibi alternatifleri değerlendirin.

Teflonun hikâyesi bir kazayla başladı, ama nasıl bittiği bizim seçimlerimize bağlı.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Perfluorooctanoic-acid

⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit ve perflorooktansülfonik asidin kanserojenliği https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38043561/

⭐️⭐️ Gıdalarda perflorooktan sülfonik asit ve perflorooktanoik asitin bulunmasıyla ilgili insan sağlığı riski https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32625773/

⭐️⭐️ Perflorooktanoik Asit (PFOA) ve Perflorooktan Sülfonatın (PFOS) İki Yeşil Mikroalg Türü Üzerindeki Toksisite Etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36768770/

⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit (PFOA), perflorooktan sülfonik asit (PFOS) ve perflorononanoik asit (PFNA), insan HepaRG karaciğer hücrelerinde trigliserit düzeylerini artırır ve kolesterol gen ekspresyonunu azaltır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32588087/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Makaleler3 Ağustos 2025

25 Temmuz 2025

Kimyasal Risk Yönetiminin Üçlü Paradigması

Değerli İş Güvenliği Camiası

Türkiye, AB ve ABD’nin kimyasal risk yönetimi yaklaşımlarını karşılaştırmalı olarak ele aldım her bir sistemin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koymayı amaçladım. Farklı bakış açıları ve tecrübeleri ile sizlerin katkı sağlayacağı. özel bir konu. Eminim ki bu üçlü paradigma arasındaki farklarını değerlendirerek, küresel kimyasal güvenlik standartlarının harmonizasyonunun sağlanması için değerli görüş ve önerileriniz sunarak bu yazının işlevini ve içeriğin zenginleştireceksiniz. Şimdiden teşekkür ederim.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

Kimyasal Risk Yönetiminin Küresel Önemi ve Üçlü Paradigması

Sanayileşmenin hızla ilerlediği günümüzde, kimyasal maddelerin üretimi ve kullanımı, ekonomik büyümenin temel taşlarından biri haline gelmiştir. Ancak bu gelişme, beraberinde insan sağlığı ve çevre üzerinde ciddi riskleri de getirmiştir. Bu nedenle, kimyasal risklerin etkin bir şekilde yönetilmesi, sürdürülebilir kalkınmanın ve toplum sağlığının korunmasının vazgeçilmez bir unsuru olmuştur.

Dünya genelinde kimyasal risk yönetimi yaklaşımları, ülkelerin mevzuatları, ekonomik yapıları ve toplumsal değerleri doğrultusunda farklılık göstermektedir. Bu bağlamda, Türkiye, Avrupa Birliği (AB) ve Amerika Birleşik Devletleri (ABD), kimyasal risk yönetimi konusunda üç farklı paradigmayı temsil etmektedir.

Türkiye, AB’nin REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) yönetmeliğini temel alarak geliştirdiği KKDİK – Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması yönetmeliği ile kimyasal risk yönetimini yürütmektedir.

Avrupa Birliği, REACH yönetmeliği ile kimyasal maddelerin piyasaya sürülmeden önce güvenli olduklarının kanıtlanmasını zorunlu kılarak, önleyici bir yaklaşım benimsemektedir.

Amerika Birleşik Devletleri, TSCA (Toxic Substances Control Act) ve 2016 yılında yürürlüğe giren Frank R. Lautenberg Chemical Safety for the 21st Century Act ile kimyasal maddelerin risklerini değerlendirmekte, ancak bu değerlendirmeler genellikle piyasaya sürüldükten sonra yapılmaktadır.

Avrupa Birliği – REACH Sistemi Öncülüğü

REACH Nedir?

REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals), 2007 yılında Avrupa Birliği tarafından yürülüğe sokulmuş ve kimyasalların kaydı, değerlendirilmesi, izni ve kısıtlanmasını düzenleyen tümleşik bir mevzuattır. Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA) bu sistemin koordinasyonundan sorumludur.

Temel Yaklaşım

REACH sistemi, “önce ispat, sonra pazar” mantığıyla çalışır. (ABD de bu. durum tamamen tersi işlemektedir) Bir kimyasalı piyasaya sunmak isteyen üretici veya ithalatçı, bu maddenin insan sağlığı ve çevre açısından güvenli olduğunu bilimsel verilerle ispat etmek zorundadır. Kayıt yükümlülüğü 1 ton/yıl ve üzeri maddeler için zorunludur.

Uygulama Örnekleri

REACH kapsamında SVHC (Substances of Very High Concern) olarak tanımlanan maddeler listelenir ve bu maddelerin kullanımının azaltılması veya izinle sürdürülmesi hedeflenir.
Örneğin, kurşun içeren pigmentlerin boya sanayinde kullanımı ciddi şekilde sınırlandırılmıştır.

Zorluklar

REACH dosyası hazırlamak maliyetli ve teknik olarak karmaşıktır.
KOBİ’ler için bu yük özellikle ağır olabilir.
Testlerin çevre ve hayvan etik ilkelerine uyumlu yürütülmesi de ayrı bir düzlemde ele alınmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri -TSCA ve Risk Değerlendirmeye Dayalı Sistem

TSCA Nedir?

1976 yılında çıkarılan TSCA (Toxic Substances Control Act), ABD’deki kimyasalların denetimini sağlayan temel mevzuattır. 2016 yılında Frank R. Lautenberg Chemical Safety for the 21st Century Act ile büyük bir revizyon geçirmiştir.

Temel Yaklaşım

TSCA daha esnek bir sistemdir. Kimyasallar önce pazara sunulabilir ve EPA (Environmental Protection Agency) gerekli görürse risk değerlendirmesi yapar. Mevcut kimyasallar, “grandfathered” yani otomatik kabul edilmiş sayılır.

Uygulama Örnekleri

EPA 2016’dan sonra 10 öncelikli kimyasal için derinlemesine risk analizine başlamıştır.
Asbestin sınırlandırılması için uzun yıllar süren bilimsel ve politik tartışmalar yaşanmıştır.

Zorluklar

EPA’nın kapasitesi binlerce kimyasalı değerlendirmek için yeterli değil.
Endüstri baskıları sebebiyle karar alma süreçleri gecikebilir.

Türkiye Cumhuriyeti Devleti – KKDİK ile AB Uyumlu Model

KKDİK Nedir?

Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması Hakkında Yönetmelik (KKDİK), 23 Haziran 2017’de Resmî Gazete‘de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Temel olarak REACH baz alınarak çevrilmiştir.

Temel Yaklaşım

KKDİK, 1 ton/yıl ve üzeri maddeler için kayıt zorunluluğu getirerek, “önce ispat” esasını benimsemiştir. Yetkili kurum Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’dır.

Uygulama Örnekleri

KKDİK kapsamında 2023 sonuna kadar kimyasalların kademeli kayıt süreci tamamlanması öngörülmüştü.
SVHC listesi ECHA ile uyumludur.

Zorluklar

Şerhi tercümeler nedeniyle uygulamada yorum farklılıkları görülmektedir.
Yerli firmalar REACH deneyimi olmadığı için danışmanlık hizmetlerine çok bağlı hale gelmiştir.
Bakanlığın teknik kadro kapasitesi sınırlıdır.

Kimyasal Risk Yönetiminin Üçlü Paradigması (Tanımlama – Değerlendirme – Kontrol) kapsamında Avrupa Birliği (AB), Amerika Birleşik Devletleri (ABD) ve Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin yaklaşımlarını ayrıntılı olarak karşılaştıran tablolar ile devam edelim.

Kimyasal Risk Yönetiminin Üçlü Paradigması Karşılaştırma Tablosu: AB – ABD – Türkiye

Paradigma Aşaması	Avrupa Birliği (AB)	Amerika Birleşik Devletleri (ABD)	Türkiye Cumhuriyeti Devleti
1. Tehlike Tanımlama	REACH Tüzüğü (EC No. 1907/2006) kapsamında üretici ve ithalatçı, kimyasalın tüm tehlikelerini kayıt altına almakla yükümlüdür. ECHA (Avrupa Kimyasallar Ajansı) merkezidir.	TSCA (Toxic Substances Control Act) 1976, 2016’da Frank Lautenberg Yasası ile güncellendi. EPA kimyasalları kategorilere ayırarak ön değerlendirme yapar.	AB REACH esas alınarak KKDİK Yönetmeliği (2017) yürürlüğe girdi. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı yetkilidir.
2. Risk Değerlendirmesi	Kimyasal güvenlik değerlendirmesi (CSA) zorunludur (≥10 ton/yıl). Maruz kalma senaryoları hazırlanır. DNEL ve PNEC sınırları belirlenir.	EPA, kimyasal riskleri maruziyet yolları, popülasyon hassasiyeti ve alternatiflerin bulunabilirliği gibi parametrelerle değerlendirir. Kimyasal profiller oluşturulur.	KKDİK ve SEA Yönetmeliği (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) ile REACH ve CLP’ye paralel sistem benimsenmiştir. Toksikolojik veriler ithalatçı/üretici sorumluluğundadır.
3. Risk Kontrolü	Tehlikeli maddeler listesi ve kısıtlı/izinli kullanım listeleri (Annex XVII / XIV). Güvenlik bilgi formları (e-SDS) ve etiketleme zorunludur.	EPA, kimyasalı pazardan çekebilir, sınırlandırabilir veya özel KKD önlemleri talep edebilir. OSHA, maruziyet sınır değerlerini (PEL) belirler.	KKDİK’e uygun olarak Güvenlik Bilgi Formu (GBF) zorunludur. ÇSGB tarafından İSG-KATİP üzerinden denetim yapılır. İşyeri ortam ölçümleri ve maruziyet limitleri uygulanır (işyeri hekimi, İSG uzmanı işbirliğiyle).

📌 📌 📌

Benzerlikler

Kriter	Açıklama
Kaynak Yönetmelikler	Türkiye, REACH ve CLP’ye uyumlu KKDİK ve SEA sistemleri ile AB mevzuatını büyük ölçüde benimsemiştir.
Maruziyet Yönetimi	Her üç ülke de işyeri ortamında çalışanların kimyasallara maruziyetini önlemek için sınır değerler (TWA, STEL, DNEL) uygular.
Bilgi Bildirim Yükümlülüğü	Üretici ve ithalatçılar kimyasal bileşenler hakkında bilgi vermek zorundadır (GBF/SDS zorunluluğu).
Tehlike Sembolleri ve Etiketleme	GHS (Globally Harmonized System) esas alınarak sembol, işaret ve uyarı sistemleri uyumlu hale getirilmiştir.

⚖️ ⚖️ ⚖️

Farklılıklar

Kriter	AB	ABD	Türkiye
Yönetim Merkezi	Avrupa Kimyasallar Ajansı (ECHA)	Çevre Koruma Ajansı (EPA) + OSHA	Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı + ÇSGB
Sınır Değer Sistemi	DNEL (Derived No-Effect Level), PNEC	PEL (Permissible Exposure Limit), REL, TLV	TWA-STEL-TLV sistemine kısmen uyumlu, AB sınır değerlerine daha yakın
Uygulama Derinliği	Ürün yaşam döngüsü boyunca sorumluluk zinciri detaylıdır. Sürekli güncellenen kısıtlama listeleri vardır.	Kimyasalların çoğu TSCA öncesi “grandfathered” kabul edilmiştir, bu da bazı kimyasalların eksik değerlendirilmesine neden olabilir.	AB’nin kopyası niteliğindedir ancak denetim kapasitesi ve sektör rehberliği açısından bazı eksiklikler sürmektedir.
Sistem Şeffaflığı	Kısıtlı madde listeleri ve risk değerlendirme dosyaları çevrimiçidir.	EPA veritabanı daha sınırlıdır; endüstriyel sır koruması ön plandadır.	E-Devlet üzerinden KKDİK sistemine erişim vardır ancak kamu şeffaflığı AB kadar değildir.

📎 📎 📎

Özet Ek Bilgi

AB REACH sistemi “önlem al, sonra ispatla” prensibine dayanır. Bu sistemde yükümlülük üreticide/ithalatçıdır.

ABD TSCA sistemi daha çok “ispatla, sonra kısıtla” yaklaşımındadır.

Türkiye, uygulamada AB’ye yakındır, ancak sahadaki İSG uzmanlarının yetkinliği ve uygulama çeşitliliği açısından gelişim aşamasındadır.

Küresel Kimyasal Güvenlik İçin Ortak Bir Yol Haritası

Kimyasal risk yönetimi, sadece ulusal sınırlar içinde kalmayan, küresel bir sorumluluk alanıdır. Türkiye, AB ve ABD’nin benimsediği farklı yaklaşımlar, her ne kadar kendi iç dinamiklerine uygun olsa da, küresel tedarik zincirleri ve çevresel etkiler göz önüne alındığında, daha uyumlu ve işbirliğine dayalı bir sistemin gerekliliğini ortaya koymaktadır.

AB’nin önleyici yaklaşımı, insan sağlığı ve çevre koruması açısından önemli avantajlar sunarken, ABD’nin risk değerlendirmeye dayalı sistemi, ekonomik ve teknolojik esneklik sağlamaktadır. Türkiye ise, AB mevzuatına uyum sürecinde karşılaştığı zorluklara rağmen, KKDİK yönetmeliği ile önemli bir adım atmıştır.

Halen devam eden farklılıklar, küresel ölçekte kimyasal güvenliğin sağlanması için engel teşkil etmektedir. Bu nedenle, uluslararası işbirliği mekanizmalarının güçlendirilmesi, bilgi ve veri paylaşımının artırılması ve ortak standartların geliştirilmesi büyük önem taşımaktadır.

Sonuç olarak, kimyasal risk yönetiminde etkinlik ve verimlilik, sadece ulusal politikalarla değil, aynı zamanda uluslararası işbirliği ile mümkün olacaktır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni25 Temmuz 2025

19 Temmuz 2025

Teflon Tencere – Tavalarda Pişen Yemekler Sandığınız Kadar Masum Olmayabilir!

Hepimiz zaman kazanmak, pratiklik sağlamak ve yemeklerin tavaya yapışmasını önlemek için mutfaklarımızda teflon kaplı tavaları tercih ediyoruz. Ancak az bilinen bir gerçek var: Teflon doğru kullanılmadığında sağlığımızı ciddi şekilde tehdit edebilir.

Bu yazıda, günlük yaşamda fark etmeden karşılaştığımız riskleri, özellikle çalışanlar için önemli olan sağlık etkilerini ve güvenli kullanım ipuçlarını basit ve anlaşılır şekilde paylaşıyoruz.

🔥 🔥 🔥

Aşırı Isınan Teflon = Zehirli Duman

Teflon tavanızı yüksek ateşte boş boş ısıttığınızda veya kapağını kapatıp ocakta unuttuğunuzda, kaplama 260°C’nin üzerine çıktığında bozulmaya başlar. Bu durumda ortaya çıkan toksik dumanlar, solunduğunda “Teflon gribi” (ya da “polimer dumanı ateşi”) denen bir tabloya neden olabilir.

Belirtiler:

Titreme ve yüksek ateş
Baş ağrısı
Kas ağrıları ve halsizlik
Öksürük ve nefes darlığı

🧠 Çoğu kişi bunu grip zanneder ama aslında soluduğu zehirli Teflon dumanıdır.

⚠️ ⚠️ ⚠️

Çizilmiş Tavada Yemek Pişirmek = Kimyasal Yutmak

Çoğu evde şöyle bir cümle duyulmuştur:
🗣 “Bu tavanın dibi biraz çizik ama daha idare eder.”

İşte bu “idare etme” aslında kimyasal madde yutma riski doğurur.
Teflon kaplama çizildiğinde veya soyulduğunda, mikroskobik parçacıklar pişirdiğiniz yemeğe geçebilir. Bu parçacıklar, yüksek ısıya maruz kaldığında zararlı bileşikler oluşturabilir.

🔍 Bu durum uzun vadede:

Karaciğer yükünü artırabilir
Hormonal dengeyi bozabilir
Bazı kanser risklerini artırabilir

🧪 🧪 🧪

PFOA ve PFAS – Sessiz Kimyasal Tehditler

Teflonun üretiminde yıllarca kullanılan kimyasallar olan PFOA (Perflorooktanoik asit) ve PFAS (Perflorlu bileşikler) artık birçok ülkede yasaklanmış ya da sınırlandırılmıştır. Ancak eski tavalarda ya da ucuz üretimli ürünlerde hâlâ bulunabilir.

Bu maddeler:

Vücutta birikir
Karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını etkiler
Kısırlık ve düşük riskini artırabilir
Kalp-damar hastalıkları ile ilişkilidir
Bazı kanser türleriyle bağlantılıdır (özellikle böbrek ve testis kanseri)

☠️ ☠️ ☠️

Dünya Sağlık Örgütü: PFOA’yı insanlar için kanserojen (Grup 1) ve PFOS’u da insanlar için olası kanserojen (Grup 2B) olarak sınıflandırdı.

THE LANCET Oncology – Perflorooktanoik asit ve perflorooktansülfonik asidin kanserojenliği

☠️ ☠️ ☠️

Solunum Sistemi Üzerindeki Etkiler

Özellikle evcil kuşu olanlar dikkat!
Teflon ısındığında çıkan duman, kuşlar için dakikalar içinde ölümcül olabilir.
Aynı şekilde, astımı ya da bronşiti olan çalışanlar için bu dumanlar ciddi solunum krizi riski taşır.

📌 📌 📌

Peki Ne Yapmalıyız?

Teflon tencere – tavaları asla boşken yüksek ısıda ısıtmayın.
Yemek pişirirken tahta veya silikon kaşık kullanın.
Çizilmiş ya da soyulmuş tavaları hemen değiştirin.
Yemek pişirmede düşük – orta ateşi tercih edin.
Yeni tencere alırken “PFOA içermez” ibaresine dikkat edin.
Seramik, döküm veya çelik alternatiflere yönelin.
Tavanızı bulaşık makinesine atmayın, elde yumuşak süngerle yıkayın.
Kaplaması soyulan teflon kaplarda asla bebek maması veya çorba ısıtmayın!

🍟 🍟 🍟

Tükettiğimiz Bazı Ürünlerde de MSG ve PFAS Olabilir!

Hazır çorbalar
Dondurulmuş pizzalar
Tavuk bulyonlar
Mikrodalga patlamış mısırlar
Paketli kızartmalar
Hızlı restoran kızartmaları
Bazı ketçap ve soslar

📌 Sadece tavadan değil, paketli gıdalardan da bu zararlı maddelere maruz kalabiliriz. Etiket okumak, bu nedenle çok önemlidir.

Tavayı Değiştirerek Sağlığınızı Koruyabilirsiniz

Çalışırken beden gücünüzü korumanız, evde ise sevdiklerinizle sağlıklı bir ömür geçirmeniz için tükettiğiniz gıdaların ve kullandığınız mutfak gereçlerinin güvenli olması hayati önem taşır.

Bir tencere, bir tava basit bir eşya gibi görünse de, vücudunuza giren maddelerin taşıyıcısıdır.
Bugün çizik tavanızla yemek pişirirseniz, fark etmeden akciğerinize duman, midenize toksin gönderebilirsiniz.

Bu yüzden:

📌 Teflonun ne kadar sağlıklı değil, ne kadar riskli olabileceğini bilin.
📌 Mutfakta kullandığınız her araç, sağlığınızın bir parçasıdır.

Unutmayın:

Doğru tava, doğru sıcaklık, doğru yaşam!

Sağlıkla kalın…

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Perfluorooctanoic-acid

⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit ve perflorooktansülfonik asidin kanserojenliği https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38043561/

⭐️⭐️ Gıdalarda perflorooktan sülfonik asit ve perflorooktanoik asitin bulunmasıyla ilgili insan sağlığı riski https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32625773/

⭐️⭐️ Perflorooktanoik Asit (PFOA) ve Perflorooktan Sülfonatın (PFOS) İki Yeşil Mikroalg Türü Üzerindeki Toksisite Etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36768770/

⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit (PFOA), perflorooktan sülfonik asit (PFOS) ve perflorononanoik asit (PFNA), insan HepaRG karaciğer hücrelerinde trigliserit düzeylerini artırır ve kolesterol gen ekspresyonunu azaltır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32588087/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni19 Temmuz 2025

18 Temmuz 2025

Türkiye – AB – ABD Mesleki Maruziyet Limitlerinin Kıyaslaması

Kimyasal Maruziyetin Evrensel Dili – TLV, TWA, STEL

Kimyasal maddelere maruziyet, modern endüstriyel üretim süreçlerinin kaçınılmaz bir parçasıdır. Solunan bir buhar, ciltle temas eden bir çözücü ya da gözle fark edilmeyen bir toz tanesi; eğer doğru sınırlar içinde denetlenmezse, çalışan sağlığı üzerinde kalıcı hasarlar bırakabilir. Bu nedenle ülkeler, bilimsel veriler ışığında “ne kadarına, ne kadar süreyle ve hangi sıklıkla maruz kalınabileceğini” belirlemek amacıyla mesleki maruziyet limitleri geliştirmiştir.

Bu bağlamda, TLV (Threshold Limit Value), TWA (Time-Weighted Average) ve STEL (Short-Term Exposure Limit) gibi kavramlar, yalnızca birer teknik terim değil; aynı zamanda insan hayatını güvence altına alan bilimsel eşik değerlerdir. Ancak bu değerlerin yorumlanışı, hesaplanışı ve uygulama biçimi her ülkenin mevzuatına, teknolojik alt yapısına ve iş sağlığı kültürüne göre farklılık gösterebilir.

Mesleki Maruziyet Limitlerinin Üçlü Kıyaslaması: Türkiye – AB – ABD

Kriter	Türkiye	Avrupa Birliği (AB)	Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
Yasal Dayanak	28733 sayılı “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”	Direktif 98/24/EC (Kimyasal Ajanlar Direktifi) ve 2000/39/EC (İlk Limitler Direktifi)	OSHA (Occupational Safety and Health Administration) – 29 CFR 1910.1000
Uygulanan Limit Türleri	TWA (zorunlu), STEL (bazı maddeler için), TLV değerleri ACGIH referanslıdır ama bağlayıcı değildir.	TWA ve STEL kullanılır, “Binding” ve “Indicative” değerler ayrımı yapılır.	PEL (Permissible Exposure Limit), REL (Recommended Exposure Limit – NIOSH), TLV (ACGIH önerisi olarak).
Yasal Bağlayıcılık	Yönetmelikte verilen değerler bağlayıcıdır. TLV, tavsiye niteliğindedir.	Binding (zorunlu) değerler tüm üye devletlerde uygulanmak zorundadır.	OSHA PEL değerleri yasal zorunluluktur; TLV ve REL yalnızca öneri niteliğindedir.
Referans Kurumlar	İSGÜM (İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı	SCOEL (bilimsel komite), Avrupa Komisyonu	OSHA (yasal), NIOSH (araştırma), ACGIH. (bilimsel referans)
TWA Süresi	8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.	8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.	8 saat (PEL-TWA), ayrıca bazı maddeler için 10 saatlik REL-TWA tanımları da mevcuttur.
STEL Süresi ve Kullanımı	15 dakikalık sınır, sadece bazı maddelerde belirtilmiştir.	Genellikle 15 dakika olarak uygulanır, sıkça kullanılır.	15 dakikalık kısa süreli limit (STEL) OSHA ’da az yer alır, NIOSH ve ACGIH daha kapsamlı kullanır.
TLV Kullanımı	Yasal değil, ancak İSG uzmanları tarafından teknik referans olarak yaygınca kullanılır.	SCOEL değerleri TLV benzeri bilimsel verilerden etkilenir; ACGIH verileri dolaylı etki yapar.	ACGIHTLV listesi teknik dünyada çok yaygın; OSHA yalnızca bazı TLV’leri yasal PEL olarak benimser.
Güncelleme Sıklığı	Çok yavaş – Türkiye’deki maruziyet limitleri 2013 yılında yayımlandı ve az sayıda güncellendi.	Periyodik olarak gözden geçirilir, bilimselliği yüksek sistemdir.	OSHA limitleri genellikle eskidir (1970’lerden kalma birçok değer hâlâ geçerli). ACGIH her yıl günceller.
Denetim Mekanizması	İSG denetçileri ve müfettişler aracılığıyla uygulanır.	AB ülkeleri kendi ulusal otoriteleri ve iş müfettişleriyle kontrol eder.	OSHA aracılığıyla doğrudan yaptırım uygulanır.
Uygulama Alanı	Tüm sektörlerde geçerli. Örnek: boya, solvent, metalurji, petrokimya, laboratuvarlar.	Sanayi, sağlık sektörü, gıda üretimi, atık yönetimi vb.	Madencilik, sanayi, enerji, tarım ve hatta ofis ortamlarına kadar geniş bir kapsama sahiptir.
Eğitim ve Uygulama Bilinci	İSG uzmanları ve işyeri hekimlerine yönelik eğitimlerde vurgulanır; ancak sahada uygulama kalitesi değişkendir.	Teknik personel genellikle yüksek farkındalığa sahiptir, mevzuat detaylı açıklanır.	Mühendisler, teknisyenler ve İSG profesyonelleri için zengin dokümantasyon ve uygulamalı rehberler mevcuttur.
Maruziyet Limitlerinin Etki Alanı	Türkiye’de limitler genel sağlık koruması için belirlenir; hassas gruplara özel limitler nadiren tanımlanmıştır.	AB limitleri, genetik yatkınlıklar, gebe çalışanlar ve kronik hastalıklar gibi özel durumları da dikkate alabilir.	ABD’de hassas popülasyonlara yönelik araştırmalar vardır ancak limitler genelde “ortalama işçi” için belirlenir.

🎯 🎯 🎯

Öne Çıkan Farklılıklar

Özellik	Türkiye	AB	ABD
Güncelleme sıklığı	Yavaş (2013 sonrası büyük değişiklik yok)	Orta – Bilimsel kurul önerisiyle güncellenir	ACGIH: Yıllık, OSHA: Çok yavaş
Yasal geçerlilik	TWA: Bağlayıcı STEL: Sınırlı	TWA & STEL: Bağlayıcı veya öneri (duruma göre)	PEL: Bağlayıcı REL & TLV: Öneri
Risk kontrol zinciri	KKD ve havalandırma ön planda	İş organizasyonu ve mühendislik önlemleri öncelikli	Risk hiyerarşisi katı: Eliminasyon > Substitüsyon > Mühendislik

💡 💡 💡

Sınır Güvence Değil – Maruziyet Limitlerinin Evrensel Sorumluluğu Var

Maruziyet limitleri, yalnızca rakamsal değerler olarak görülmemelidir. Her TLV, TWA ya da STEL; ardında yüzlerce toksikoloji çalışmasının, binlerce iş kazası kaydının, on binlerce işçinin yaşanmış deneyimlerinin damıtılmış halidir. Bu nedenle bu limitlere uymak, sadece yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda etik ve insani bir sorumluluktur.

Türkiye’nin mevcut sistemi, Avrupa Birliği ile büyük ölçüde uyumlu olmakla birlikte, güncelleme sıklığı, bazı maddelerdeki eksik limitler ve uygulama pratiklerinin zayıflığı gibi sorunlarla mücadele etmektedir.

Ülkemiz, genellikle AB mevzuatıyla uyumlu olarak TWA ve STEL değerlerini baz almaktadır. Ancak AB’ye kıyasla güncelleme sıklığı daha düşük ve belirli maddelerde STEL eksikliği gözlenmektedir.

TLV değerleri, İSG profesyonellerinin teknik değerlendirmelerinde sıkça başvurulan kaynaklar arasında yer alır lakin yasal geçerliliği yoktur.

Türkiye’de kimyasal güvenlik eğitimi, sahada uygulama kalitesini artıracak şekilde yeniden yapılandırılmalı; ölçüm ve izleme altyapısı güncellenmelidir.

Öte yandan, Amerika Birleşik Devletleri örneği, bilimsel üretim kapasitesi ile mevzuat arasında ciddi bir zaman farkı olduğunu, OSHA limitlerinin yıllarca güncellenmeden kaldığını söyleyebiliriz

Bu tablo, bize şunu öğretmektedir: Mesleki maruziyet sınırları, statik ve sabit değil, sürekli yeniden yorumlanması gereken canlı bilgiler bütünüdür. Bu sınırları sadece belgelemek değil, aynı zamanda anlamak, uygulatmak ve denetlemek, yaşamı korumanın bilimsel adımıdır.

İş güvenliği kültürünün derinleştiği bir gelecekte, bu limitlerin yalnızca “kaç ppm tehlikelidir” sorusuna değil; aynı zamanda “bir insanın sağlığı, hangi eşikte bozulur?” sorusuna da yanıt verdiği bilinciyle hareket etmek gerekir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği18 Temmuz 2025

16 Temmuz 2025

GHS Sistemiyle Kimyasal Güvenliğe Yolculuk

GHS (Globally Harmonized System) – Küresel Uyumlaştırılmış Sistem

Kimyasalların sınıflandırılması, etiketlenmesi ve güvenlik bilgi formlarının standardize edilmesi, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının temel taşlarından biridir. Bu kapsamda GHS (Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals – Kimyasalların Sınıflandırması ve Etiketlenmesine İlişkin Küresel Uyumlaştırılmış Sistem), Birleşmiş Milletler tarafından geliştirilmiş, kimyasal güvenlik bilgilerini evrensel bir standartla sunan bir sistemdir.

Bu yazıda, özellikle Türkiye’deki iş güvenliği uzmanları ve iş yeri hekimlerinin, Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sisteminin teknik detaylarını anlaması ve uygulamaya entegre etmesi amacıyla kapsamılı bir açıklama sunulacaktır.

GHS – Küresel Uyumlaştırılmış Sistem Nedir? Amaç ve Kapsam

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS, farklı ülkelerde ve sektörlerde kullanılan çeşitli kimyasal sınıflandırma sistemlerini tek bir çatı altında toplamayı hedefleyen bir sistemdir.

Amaçları şunlardır:

Kimyasal tehlikelerin tutarlı bir şekilde iletilmesini sağlamak,
İşyerlerinde ve kamu alanlarında maruziyeti azaltmak,
Ticareti kolaylaştırmak için standartlaştırılmış bilgiler sunmak.

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS; sınıflandırma kriterleri, tehlike bildirimi için etiketleme kuralları ve güvenlik bilgi formu (GBF/SDS) içeriği düzenlemelerini kapsar.

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS’nin Yapısı ve Bölümleri

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sisteminin teknik yapısı şu üç temel bileşen üzerinden kurulur:

Tehlike Sınıflandırması

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS kapsamında tehlikeler genel olarak üç kategoriye ayrılır:

Fiziksel Tehlikeler: Patlayıcılık, alevlenebilirlik, oksitleyicilik, kendiliğinden tepkimeye girme vb.
Sağlık Tehlikeleri: Akut toksisite, cilt/göz tahrişi, solunum hassasiyeti, kansorejenite vb.
Çevresel Tehlikeler: Sucul ortama akut/kronik toksisite.

Her bir tehlike sınıfı, alt kategorilere ayrılarak (1, 2, 3 vs.) tehlike seviyesi belirlenir. Kategori 1, genellikle en yüksek riski ifade eder.

Etiketleme

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS‘ye göre kimyasal etiketlerde bulunması gereken zorunlu bilgiler:

Tehlike piktogramları (simge)
Sinyal kelimesi (“Tehlike” veya “Dikkat”)
Tehlike ifadeleri (H cümleleri)
Önlem ifadeleri (P cümleleri)
Ürün tanımlayıcı (kimyasal ad vs.)
Tedarikçi bilgileri

Güvenlik Bilgi Formları (GBF / SDS)

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS, Güvenlik bilgi formu (GBF/SDS)‘lerin 16 bölümlü standart bir yapıda sunulmasını önerir:

Madde/Mümessil Tanımı
Tehlike Tanımı
Bileşenler / İçerik
İlk Yardım Tedbirleri
Yangınla Mücadele Tedbirleri
Kaza Sonrası Yayılmayı Kontrol Tedbirleri
Taşıma ve Depolama
Maruziyet Kontrolleri / KKD
Fiziksel ve Kimyasal Özellikler
Kararlılık ve Tepkime
Toksikolojik Bilgiler
Ekolojik Bilgiler
Bertaraf Bilgileri
Taşıma Bilgileri
Mevzuat Bilgileri
Diğer Bilgiler

Türkiye’de GHS Uygulaması ve Mevzuatlar

Türkiye, Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sistemini esas alan düzenlemeleri şu mevzuatlar çerçevesinde yürütlmektedir:

Bu yönetmeliklerde, Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sınıflandırma sistemi referans alınmakta, maddelerin etiketi ve güvenlik bilgi formu (GBF/SDS) bilgileri bu yapıya uygun olmalıdır.

Ayrıca, SEVESO III Direktifi kapsamında büyük endüstriyel kazaların önlenmesinde kimyasalların Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS bazlı sınıflandırması esas alınmaktadır.

İş Güvenliği Uzmanları ve İş Yeri Hekimleri İçin GHS’nin Uygulama Kritikleri

İş Güvenliği Uzmanları İçin

Kimyasal risk değerlendirme formlarında Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sınıflandırma kodlarını (H/P ifadeleri) doğru yerleştirmek,
Etiket kontrollerini yaparken Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS piktogram, sinyal kelimesi ve ifadeleri denetlemek,
Yangın, patlama ve KKD seçiminde fiziksel tehlike sınıflandırmasına uygun analiz yapmak.

İş Yeri Hekimleri İçin

Kimyasal maruziyetleri tehlike sınıflandırmasına göre belirlemek,
Güvenlik bilgi formu (GBF/SDS)‘lerdeki toksikolojik bilgilerden hareketle maruziyet süre ve seviyelerini yorumlamak,
KKD ve medikal tarama planlarını Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS tehlike bilgilerine göre planlamak.

GHS ve NFPA Arasındaki Farklılıklar

Kriter	GHS (Küresel Uyumlaştırılmış Sistem)	NFPA 704 (Elmas Sistemi)
Amacı	Kimyasalların sağlık, fiziksel ve çevresel tehlikelerini küresel ölçekte standartlaştırmak	Acil müdahale ekipleri için kimyasalların anlık risklerini hızlıca göstermek
Hedef Kullanıcı	Tüm kullanıcılar: üreticiler, ithalatçılar, iş güvenliği uzmanları, işyeri hekimleri, çalışanlar	İtfaiyeciler, ilk müdahale ekipleri, acil durum yöneticileri
Yasal Dayanak (Türkiye)	SEA Yönetmeliği (Maddelerin ve Karışımların Sınıflandırılması, Etiketlenmesi ve Ambalajlanması)	Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik, NFPA kılavuzları
Tehlike Kategorileri	16’ya kadar farklı tehlike sınıfı (patlayıcı, oksitleyici, toksik, aşındırıcı, çevresel vb.)	3 ana kategori: Sağlık (mavi), Yangın (kırmızı), Reaktivite (sarı)
Sembol/İşaret Formatı	9 farklı piktogram (kırmızı çerçeveli beyaz zeminli elmaslar)	4 bölmeli renkli elmas
Renk Kodları	Renk kullanılmaz; semboller (piktogramlar) ile ifade edilir	Mavi (sağlık), Kırmızı (yanıcılık), Sarı (reaktivite), Beyaz (özel tehlikeler)
Derecelendirme Sistemi	“Kategori 1” en tehlikeli, artan numarayla tehlike azalır	0 (az tehlike) – 4 (çok tehlike) arası puanlama
Bilgi Kaynağı	Güvenlik Bilgi Formu (SDS), ürün etiketi	Kimyasal ambalaj üzerindeki elmas işareti
Uluslararası Geçerliliği	Birleşmiş Milletler tarafından oluşturulmuş, 70’ten fazla ülkede uygulanır	ABD odaklıdır; NFPA tarafından geliştirilmiştir
Yasal Zorunluluk	İşyerlerinde kimyasal etiketlemede ve SDS hazırlamada zorunludur	Gönüllülük esaslıdır; bazı endüstrilerde iç prosedürlerle zorunlu tutulabilir
Çevresel Tehlike Bilgisi	Çevresel riskler için ayrı piktogram bulunur (örneğin, balık/ağaç simgesi)	Çevresel riskler değerlendirilmez
Özel Tehlike Bilgisi	Ayrıntılı ifade edilir (örneğin: kanserojen, solunum duyarlılığı vb.)	Beyaz bölmede kısaltmalarla (örnek: OX = oksitleyici, W = su ile tepkime)
Eğitim Gereksinimi	Etiket okuma, SDS analizi, piktogram yorumlama eğitimleri gerektirir	Renk ve rakam sisteminin hızlı anlaşılması için acil ekip eğitimi gerekir
Etki Süresi Odaklılık	Uzun vadeli maruziyet ve sağlık riskleri üzerine yoğunlaşır	Anlık tehlike, hızlı karar alma ve acil durum tepkisi için uygundur
Kapsam	Hem sağlık hem çevre hem fiziksel tehlikeler	Sadece fiziksel ve sağlık tehlikeleri (çevresel hariç)
Etiketleme Formatı	Ürün etiketinde: sinyal kelimeleri (“Tehlike”, “Dikkat”), tehlike ifadeleri, önlem ifadeleri, piktogramlar	Kimyasal ambalaj veya tank üzerine yapıştırılan renkli elmas sembolü

Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS, kimyasallarla çalışan tüm taraflar için ortak bir dil yaratmakta, bu da iş sağlığı ve güvenliği açısından ciddi bir kazanç sunmaktadır. İş güvenliği uzmanları ve iş yeri hekimleri, Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sınıflandırmasına dayalı olarak risk değerlendirmelerinden KKD seçimine, maruziyet izlemelerinden acil durum planlamasına kadar geniş bir alanda daha isabetli kararlar verebilir.

Bu nedenle, her İSG profesyonelinin Küresel Uyumlaştırılmış Sistem – GHS sistemini sadece bir etiketleme formatı olarak değil, yaşam kurtaran bilgilerin kodlandığı bir güvenlik dili olarak görmesi hayati önem taşır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni16 Temmuz 2025

11 Temmuz 2025

TLV – TWA – STEL Üçgeninde Maruziyetin Anatomisi

Değerli arkadaşlar,

Bu çalışmada, TLV, TWA ve STEL gibi üç önemli sistemin tarihsel gelişimini, etkileşimlerini, ayrışmalarını ve Türkiye’deki uygulama örneklerini araştırarak elde ettiğim bulguları genel başlıklar ve kısa açıklama – yorumlar olarak sunuyorum.

Her bir başlık kendi içinde çok daha kapsamlı bilgiler barındırıyor. Sahada karşılaştığım sorunların – konuların mihvalinde okuyup araştırmaya ve sizlere sunmaya devam edeceğim. Yazımın işverenlere, işveren vekillerine, yöneticilere, iş güvenliği uzmanlarına ve işyeri hekimlerine faydalı olmasını umut ediyorum.

Saygılarımla.

Dr. Mustafa KEBAT

Kimya, Tarih ve Türkiye Perspektifiyle Derinlemesine Bir Analiz

Kimyasalların çalışma ortamlarındaki varlığı, hem üretimin kaçınılmaz bir parçası hem de çalışan sağlığı açısından kontrol edilmesi gereken ciddi bir risk unsurudur.

Bu riskin yönetilmesinde başvurulan en kritik araçlardan biri “mesleki maruziyet limitleri“dir. Ancak bu limitler sadece birer sayı değildir; her biri farklı zaman dilimlerine, toksikolojik verilere, işyeri dinamiklerine ve hatta ülkelerin politik tercihlerine göre şekillenen kapsamlı bir bilginin ürünüdür.

TLV Nedir, Nereden Geliyor?

“Threshold Limit Value” yani “Eşik Sınır Değeri“, Amerikan Hükümeti’nin dışındaki bağımsız bir kuruluş olan ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists) tarafından geliştirilen bir tanımdır.

TLV, bir kimyasal maddeye, olumsuz bir sağlık etkisi gözlenmeksizin maruz kalınabilecek en yüksek konsantrasyonu ifade eder. Ancak bu değer “güvenli” anlamına gelmez; TLV’ler birer öneridir ve yasal bağlayıcılığı yoktur.

Tarihçesi: 1940’lı yıllarda sanayi devriminden sonra hızla artan kimyasal maruziyet vakaları, iş sağlığı alanında bilimsel sınır değerlerin tanımlanması gerekliliğini doğurdu. ACGIH bu ihtiyaca yanıt olarak 1946 yılında ilk TLV listesini yayımladı. Zamanla bu liste genişledi, uluslararası kabul gördü, ancak her zaman bilimsel bir öneri niteliğinde kaldı.

TWA – Zaman Ağırlıklı Ortalama

TWA (Time-Weighted Average), bir kimyasalın 8 saatlik vardiya süresince, aritmetik ortalama şeklinde hesaplanan maruziyet miktarını ifade eder. TWA kavramı, aslında TLV-TWA’nın bir parçasıdır.

ACGIH’in önerdiği üç ana TLV tipinden biridir:

TLV-TWA: 8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.
TLV-STEL: 15 dakikalık kısa süreli maruziyet sınırı.
TLV-C (Ceiling): Hiçbir zaman aşılmaması gereken tepe değeri.

Dikkat:
TWA, ortalamaya dayandığı için yüksek kısa süreli maruziyetleri maskeleyebilir. Bu nedenle TWA’nın yanında STEL ve Ceiling değerlerinin de değerlendirmeye katılması gerekir.

STEL – Kısa Süreli Maruziyetin Nabzı

STEL (Short-Term Exposure Limit), 15 dakikalık sürede bir kimyasalın maruz kalınabilecek en yüksek ortalama konsantrasyonunu ifade eder. STEL değeri, gün boyunca en fazla dört kez aşılabilir ve bu aşmalar arasında en az 60 dakika geçmesi gerekir.

STEL Neden Önemlidir?
Bazı kimyasallar, birkaç dakikalık yoğun maruziyette bile akut etki yaratabilir. Örneğin amonyak ya da hidrojen sülfür gibi maddelerde STEL değeri hayati önem taşır. TWA’nın maskeyle göremediği kısa süreli “zirve” tehlikeleri, STEL ile saptanır.

NFPA, OSHA ve GHS Gibi Sistemlerle İlişkisi

OSHA (Occupational Safety and Health Administration), yasal sınır değer olarak PEL (Permissible Exposure Limits) kullanır. Bu değerler çoğu zaman TLV-TWA’ya dayanır ancak yasal bağlayıcılığa sahiptir.

NIOSH, REL (Recommended Exposure Limits) önerir ve STEL değeri konusunda daha katı standartlar önerebilir.

NFPA Elmas Sistemi, sağlık riski sınıflandırmalarında TLV/TWA/STEL verilerine başvurur.

GHS (Globally Harmonized System) ise bu değerleri Güvenlik Bilgi Formu (MSDS/GBF/SDS) içinde zorunlu kılar.

Türkiye’de Hangi Sistem Uygulanıyor?

Türkiye’de mesleki maruziyet sınır değerleri 20 Ağustos 2013 tarihli ve 28741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” kapsamında belirlenmiştir.

Bu yönetmelikteki sınırlar, büyük ölçüde Avrupa Birliği’nin Indicative Occupational Exposure Limit Values (IOELVs) sistemine dayansa da TLV/TWA/STEL formatı da kullanılmaktadır.

Türkiye’deki temel uygulama biçimi:

TWA (8 saatlik ortalama): Temel ölçüt.
STEL (15 dakikalık kısa süre): Kritik kimyasallar için ayrıca belirtilir.
Ceiling değeri: Yönetmelikte nadiren yer alır, ancak uluslararası formlarda dikkate alınır.

TLV – TWA – STEL Arasındaki Keskin Ayrımlar

Özellik	TLV-TWA	STEL	Ceiling (C)
Zaman Aralığı	8 saat	15 dakika	Anlık
Aşılabilirlik	Evet (ortalama bazlıdır)	Günde 4 kez, 60 dk ara ile	Hiçbir zaman aşılmamalı
Kullanım Alanı	Kronik maruziyet	Akut/kısa süreli etkiler	Ani toksik etki
Hukuki Bağlayıcılık (TR)	Var (yönetmelikte belirtilmiş)	Belirli maddeler için geçerli	Nadir
Kaynak Kuruluşlar	ACGIH, EU-IOELV	NIOSH, OSHA, ACGIH	ACGIH, OSHA

Kritik Bir Soru – Hangisi Daha Güvenli?

Hiçbiri tek başına yeterli değildir.

Çünkü:

TWA ortalamaya bakar ama zirve tehlikeleri gözden kaçırır.
STEL, ani etkileri saptar ama günün genelini değerlendirmez.
Ceiling, sadece çok toksik maddeler için uygundur.

Dolayısıyla iş güvenliği uzmanları ve hekimler bu üç değeri birlikte değerlendirmelidir.

Türkiye Açısından İlginç Bir Durum: AB Uyumu – ABD Kaynaklı Değerler

Türkiye, AB mevzuatına uyumlu görünse de birçok iş güvenliği uzmanı, Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS/GBF/SDS)ABD kökenli TLV’leri referans alıyor. Bu durum, mevzuat ile uygulama arasında ikili bir yapı yaratmaktadır. Özellikle ithal kimyasal maddelerde TLV-TWA-STEL değerleri, ACGIH kaynaklı olarak doğrudan kullanılmakta ve sahada bunlara göre risk analizleri yapılmaktadır.

Maruziyetin Bireysel Duyarlılığı

TWA/STEL/TLV değerleri, “ortalama birey” için geçerlidir. Ancak astım hastası bir işçide ya da kronik akciğer hastalığı olanlarda bu değerler yetersiz kalabilir. Bu nedenle işyeri hekimlerinin kişiselleştirilmiş maruziyet değerlendirmesi yapmaları gerekebilir.

Kimyasal Risk Yönetiminin Üçlü Paradigması

TLV, TWA ve STEL, kimyasal güvenliğin üç saç ayağını oluşturur.

Bunların her biri ayrı bir yönü temsil eder:

TLV bilimsel temele dayanır.
TWA sürekliliği kontrol eder.
STEL ani tehditleri saptar.

Türkiye’de bu üçlü yapı, hem AB uyumuyla hem de ABD kaynaklı literatürle harmanlanmış durumdadır. İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin bu sistemi çok iyi kavramaları, saha uygulamalarında her üç değeri de birlikte analiz etmeleri gerekir.

Bu başlık ile konuyu çok daha ayrıntı olarak 25 temmuz 2025 tarihli yazımda ele alacağım.

Unutulmamalı ki: Bir kimyasalın tehlikesi sadece içeriğinde değil, ne kadar, ne süreyle ve hangi hızla maruz kalındığında saklıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni11 Temmuz 2025

4 Temmuz 2025

TLV – TWA – STEL Mesleki Maruziyet Limitlerinin Karşılaştırmalı Analizi

İş sağlığı ve güvenliği alanında, kimyasallarla çalışma esnasında ortaya çıkan tehlikeleri kontrol altına almanın en etkili yollarından biri, mesleki maruziyet limitlerinin doğru belirlenmesi ve uygulanmasıdır.

Bu limitler, yalnızca birer sayı veya formülden ibaret değildir; işçilerin sağlığını doğrudan etkileyen, bilimsel verilerle desteklenen ve uluslararası otoritelerce yıllar süren çalışmalar sonucu geliştirilen temel güvenlik ölçütleridir.

Bu bağlamda TLV (Eşik Sınır Değeri), TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama) ve STEL (Kısa Süreli Maruziyet Sınırı) kavramları, işyerlerinde maruziyet değerlendirmesinin bel kemiğini oluşturur. Ancak sahada sıkça karşılaşılan bir sorun, bu üç değerin zaman zaman birbirinin yerine kullanılması ya da yeterince anlaşılmadan yorumlanmasıdır. Bu durum, çalışan sağlığını koruma çabalarının sekteye uğramasına ve yasal-etik sorumlulukların göz ardı edilmesine neden olabilir.

Söz konusu üç kavramın kökenlerini, kapsamlarını, kullanım alanlarını ve birbirlerinden ne şekilde ayrıldıklarını okuyacakasınız. Aynı zamanda Türkiye’deki uygulama örneklerine, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaklaşımlara da ışık tutarak konuyu çok boyutlu analiz edecektir.

Mesleki Maruziyet Limitlerinin Karşılaştırmalı Analizi (TLV – TWA – STEL)

Kriter	TLV (Threshold Limit Value – Eşik Sınır Değeri)	TWA (Time-Weighted Average – Zaman Ağırlıklı Ortalama)	STEL (Short-Term Exposure Limit – Kısa Süreli Maruziyet Sınırı)
Tanımı	Çalışanların yaşam boyu, günlük 8 saat ve haftalık 40 saat çalıştığı varsayılarak maruz kalabilecekleri kimyasal madde miktarının üst sınırıdır.	8 saatlik vardiya boyunca maruz kalınan maddenin zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonudur.	En fazla 15 dakikalık süre boyunca, bir gün içinde en fazla 4 kez maruz kalınmasına izin verilen maksimum konsantrasyondur.
Köken Kurum	ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists)	ACGIH tarafından TLV-TWA olarak belirlenmiştir.	ACGIH tarafından TLV-STEL olarak belirlenmiştir. OSHA ve NIOSH da STEL değerleri verir.
Temel Amacı	Güvenli maruziyet eşiğini belirleyerek iş sağlığını korumak.	Kronik (uzun süreli) etkilerden korunma.	Akut (ani) etkilerden korunma.
Zaman Etkeni	TLV bir üst başlıktır; TWA ve STEL gibi bileşenleri içerir.	Genellikle 8 saatlik maruziyet süresi baz alınır.	15 dakikalık kısa süreli maruziyet periyotları baz alınır.
Maksimum Tekrar	Sürekli uygulanabilir.	Günlük ortalama maruziyetin bu değeri aşmaması gerekir.	Günde en fazla 4 kez; aralarında en az 60 dakika ara ile uygulanabilir.
Ölçüm Yöntemi	Uzun vadeli izleme ve literatür temelli bilimsel değerlendirme.	Kişisel hava örnekleme, iş günü ortalaması.	Anlık ve spot ölçüm cihazları, biyolojik izleme gerekebilir.
Birimi	ppm, mg/m³	ppm, mg/m³	ppm, mg/m³
Yasal Statü (ABD)	ACGIH öneri sunar, OSHA uygulama zorunluluğu getirir.	OSHA – enforceable (uygulanabilir).	OSHA – enforceable (bazı maddeler için).
Yasal Statü (AB / Türkiye)	Avrupa’da ve Türkiye’de bağlayıcılığı olan sınır değerler Çalışma Bakanlığı tarafından belirlenir; çoğu zaman TWA esas alınır.	Türkiye’de “8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama sınır değeri” (TWA) esas alınır.	Türkiye’de “15 dakikalık kısa süreli sınır değer” (STEL) olarak bazı maddeler için kullanılır.
Kapsadığı Tehlike Tipleri	Hem akut hem kronik tehlikeleri genel olarak kapsar.	Kronik zehirlenmeler, kanserojen etkiler.	Baş dönmesi, göz-burun-irritasyonu, ani toksik reaksiyonlar.
Risk Yönetimindeki Rolü	Maruziyet limit politikalarının temelini oluşturur.	Havalandırma, KKD, işyeri tasarımı gibi önlemler TWA’ya göre planlanır.	Uyarı sistemleri, iş rotasyonu, mola düzenlemeleri STEL’e göre yapılandırılır.
Örnek Madde Kullanımı	TLV: Benzen = 0.5 ppm	TWA: Aseton = 500 ppm (8 saat ortalaması)	STEL: Amonyak = 35 ppm (15 dakikada aşılmamalı)
Biyolojik İzleme ile İlişkisi	Dolaylı bağlantılıdır, bazı maddeler için biyolojik maruziyet endeksleri mevcuttur.	Biyolojik örneklem (kan, idrar) ile doğrulanabilir.	Ani tepkimeler için hızlı ölçüm gerekebilir, biyolojik izleme sınırlıdır.
Sektörel Örnek Kullanım Alanları	Kimya sanayi, petrokimya, ilaç üretimi.	Boyahaneler, kaynak atölyeleri, laboratuvarlar.	Solvent buharlarının yoğunlaştığı tüneller, kapalı tanklar, akut toksik risk taşıyan alanlar.
Türkiye’deki Uygulama Örnekleri	Yönetmeliklerde genellikle TWA üzerinden verilir, ama TLV referansı açıkça belirtilir.	“Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” esas alır.	Çok tehlikeli sınıfta yer alan sektörlerde, özellikle 2023 tarihli maruziyet tablolarında belirtilmiştir.
Avantajı	Referans niteliğinde; bilimsel temellidir, küresel karşılaştırma olanağı sunar.	İş gününe yayılmış kontrol olanağı sağlar, sahada uygulanabilirliği yüksektir.	Anlık maruziyetlerin kontrol altına alınmasını sağlar, akut etkiler önlenebilir.
Sınırlılığı	Yasal bağlayıcılığı her ülkede farklıdır.	Sadece ortalama değeri ölçer, pik maruziyetleri dışarda bırakabilir.	Uzun süreli etkiler için yeterli koruma sağlamaz.

Türkiye’de En Sık Referans Alınan Belgeler

İş Hijyeni Ölçüm, Test Ve Analizleri Hakkında Yönetmelik
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği
AB Direktifleriyle uyumlu ACGIH TLV listeleri

Çalışan sağlığı açısından her bir kimyasal, birer potansiyel risk taşıdığı gibi, bu risklerin ne zaman ve ne miktarda gerçekleşeceği de çok katmanlı parametrelere bağlıdır. Bu nedenle mesleki maruziyet limitlerinin sadece sayısal değil, zamansal ve bağlamsal olarak da değerlendirilmesi zorunludur. TLV, TWA ve STEL gibi ölçütler, bu değerlendirmeye sistematik bir temel sağlar.

Yazı boyunca görüldüğü üzere;

TLV, bilimsel öneri temellidir ve sıklıkla ACGIH kaynaklıdır.
TWA, 8 saatlik ortalamaya göre çalışanların günlük maruziyetini ölçerken;
STEL, ani ve kısa süreli yoğun maruziyetlerin tespiti için kritik öneme sahiptir.

Bu üçlü yapı, yalnızca teorik bilgi olarak değil, sahada uygulanan koruyucu önlemlerin omurgasını oluşturur. Özellikle Türkiye gibi hem AB mevzuatına uyum sağlama çabasında olan hem de ABD kaynaklı SDS belgeleriyle çalışan ülkelerde, bu sistemlerin iyi anlaşılması hayati bir gereklilik halini almıştır.

Sonuç olarak, TLV – TWA – STEL kavramlarını birbirinden bağımsız değil, tamamlayıcı sistemler olarak görmek ve işyerinde maruziyetin dinamiğini bu üçlü perspektifle okumak, hem iş güvenliği uzmanları hem de işyeri hekimleri için etik ve teknik bir zorunluluktur. Çünkü her yanlış anlama, bir sağlığa mâl olabilir; her doğru yorumlama ise bir hayatı kurtarabilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni4 Temmuz 2025

23 Haziran 2025

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırk birinci Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizini inceleyebilirsiniz.

Görünmeyeni Görmek – Pentan Buharlarının Sessiz Tehdidi

Sanayileşmenin itici gücü olan kimyasal depolama sistemleri, üretim verimliliğini artırırken bir o kadar da görünmeyen sağlık risklerini beraberinde getirir. Bu yazının odak noktasında yer alan pentan tankları, özellikle plastik, ambalaj ve petrokimya endüstrilerinde yoğun olarak kullanılan bir hammaddeyi barındırır. Ancak bu faydalı bileşik, uçuculuğu ve toksik özellikleri nedeniyle uygun önlemler alınmadığında insan sağlığı açısından ciddi tehditler oluşturabilir. Özellikle işyerlerinde çalışanların inhalasyon, deri teması veya kronik maruziyet yoluyla maruz kalabileceği nörotoksik etkiler, solunum yolu irritasyonları, deri hastalıkları ve uzun vadeli sistemik bozulmalar, “görünmeyen” ancak hayati önemdeki risklerin başında gelir.

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi, yalnızca iş kazalarının “aniden” ortaya çıkan sonuçlarına değil, zamanla biriken mikro tehlikelerin de bir “iş sağlığı felaketi” yaratabileceği bilinciyle hazırlanmıştır. Maruziyet limitlerinin altında bile olsa, sürekli solunan pentan buharları; çalışanların zihinsel performansını, reflekslerini ve hatta psikolojik dengesini etkileyebilir. Dahası, sağlık riskleri çoğu zaman yangın ya da patlama kadar dramatik görünmediği için göz ardı edilir — ta ki kronik hasar geri döndürülemez bir hâl alana dek.

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi pentan gazının fiziksel özellikleri, insan vücudu üzerindeki biyolojik etkileri, maruziyet senaryoları, mesleki maruziyet limitleri (TLV, TWA, STEL) ve alınabilecek sağlık odaklı önlemler detaylı biçimde analiz etmeye çalıştım. Özellikle işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları için hazırladığım bu metin, teknik bilgi ile uygulamaya yönelik önlemleri buluşturmayı hedeflemektedir.

Unutulmamalıdır ki; her tank, sadece bir hacim değil, aynı zamanda potansiyel bir sağlık tehdididir. Ve bu tehdidi kontrol altına almak, doğru bilgiyle başlar.

Pentan Tankı Sağlık Riskleri Analizi

Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık	Şiddet	Risk Skoru
Pentan buharına uzun süre maruz kalmak	Havalandırma eksikliği	Solunum sistemi	Baş ağrısı, baş dönmesi	Zorunlu PPE (maske) kullanımı ve havalandırma	3	4	12
Cilt teması ile kimyasal yanıklar	Sıvı sıçraması	Deri	Kimyasal yanıklar, dermatit	Kimyasal koruyucu kıyafet kullanımı	3	4	12
Göz temasında hasar	Sıvı sıçraması	Gözler	Görme kaybı, tahriş	Kimyasal gözlük kullanımı	3	5	15
Yüksek konsantrasyon buhar solunması	Kapalı alanda çalışmak	Solunum sistemi	Solunum sıkıntısı, bilinç kaybı	Solunum cihazı kullanımı	3	5	15
Uzun süreli düşük seviyede maruziyet	Maruziyetin fark edilmemesi	Tüm vücut	Kronik hastalık riski	Düzenli sağlık taramaları	2	4	8
İnhalasyon sonrası ani reaksiyon	Yetersiz uyarı sistemleri	Solunum sistemi	Öksürük, mide bulantısı	Alan gaz dedektörleri kurulumu	3	4	12
Deri yoluyla emilim	Koruyucu ekipman eksikliği	Kan dolaşımı	Sistemik toksisite	Deri bariyer kremleri ve kıyafetler	2	4	8
Uzun süreli temas sonucu alerjik reaksiyonlar	Önlem eksikliği	Deri	Alerjik kontakt dermatit	Kimyasal risk eğitimi	2	3	6
Kimyasal kontaminasyona bağlı zehirlenme	Sızıntı veya dökülme	Vücut	Akut zehirlenme	Kimyasal sızıntı müdahale kitleri	3	5	15
Solunum cihazı arızası	Bakım eksikliği	Solunum sistemi	Solunum yetmezliği	Cihazların düzenli bakımı	2	5	10
Kapalı alan zehirlenmesi	Yetersiz havalandırma	Tank içi çalışma	Hipoksi, bilinç kaybı	Kapalı alan prosedürleri	3	5	15
Yanlış PPE kullanımı	Eğitim eksikliği	Tüm vücut	Kimyasal yanık, solunum sıkıntısı	Eğitim ve kontrol programı	2	4	8
Acil durumda geç müdahale	Müdahale planı eksikliği	Tüm vücut	Ciddi sağlık sorunları	Acil müdahale ekipmanlarının erişilebilir olması	2	5	10
Kimyasal maddelerin karışımı sonucu reaksiyon	Bilgi eksikliği	Solunum, cilt	Aşırı toksik gaz oluşumu	Kimyasal depolama protokolleri	2	5	10
Sağlık gözetimi eksikliği	Yönetim ihmal	Çalışanlar	Hastalıkların tespiti gecikmesi	Periyodik sağlık kontrolleri	2	4	8
Kimyasal sıvının yutulması	Kaza sonucu	Sindirim sistemi	Zehirlenme	Yutmayı önleyici ekipman ve prosedürler	2	5	10
Yetersiz ilk yardım bilgisi	Eğitim eksikliği	İlk yardım ekipleri	Müdahale eksikliği	Kimyasal ilk yardım eğitimleri	2	4	8
Kimyasal dökülme sonrası temas	Temizlik hatası	Deri, solunum	İkincil maruziyet	Temizlik protokollerinin belirlenmesi	2	4	8
PPE kullanımında süreklilik sağlanamaması	Çalışan direnci	Tüm vücut	Korunmasız maruziyet	Sürekli denetim ve bilinçlendirme	2	3	6
Kimyasal buharına sıcak havada aşırı maruziyet	Sıcaklık etkisiyle volatilite artışı	Solunum sistemi	Yoğun zehirlenme riski	Çalışma saatlerinin düzenlenmesi	2	4	8
Tank içi gaz konsantrasyon değişimleri	İzleme eksikliği	Solunum sistemi	Ani zehirlenmeler	Anlık gaz ölçüm cihazları	3	5	15
Yetersiz işaretleme ve uyarı tabelaları	İhmal	Tüm tesis	Bilinçsiz temas	Kimyasal uyarı işaretleri	2	3	6
Yanlış tahliye prosedürü uygulamaları	Eğitim eksikliği	Tüm çalışanlar	Artan maruziyet süresi	Doğru tahliye eğitimleri	2	4	8
Eksik MSDS bilgisi	Bilgi eksikliği	Tüm personel	Yanlış müdahale	MSDS eğitimi ve erişimi sağlanması	2	4	8
Tank alanında uzun süreli kalış	Operasyon süreleri uzunluğu	Solunum sistemi	Kronik maruziyet	Vardiya süresi limitleri	2	4	8
Yangın sırasında toksik gaz inhalasyonu	Yanma ürünleri	Solunum sistemi	Zehirlenme, ölümler	Yangın eğitimi ve PPE kullanımı	3	5	15
Düşük oksijen ortamında çalışma	Kapalı alan yönetimi eksikliği	Solunum sistemi	Boğulma riski	O2 seviye dedektörleri kurulumu	3	5	15
Müdahale ekipmanlarının yetersiz olması	Ekipman eksikliği	İlk yardım ve kurtarma ekipleri	Gecikmiş müdahale	Ekipman tamamlama ve güncelleme	2	4	8
Kontamine olmuş yüzeylere temas	Temizlik eksikliği	Cilt	Kimyasal yanık, enfeksiyon	Yüzey dezenfeksiyonu protokolleri	2	4	8
Gaz sızıntısının fark edilmemesi	Sensör yetersizliği	Solunum sistemi	Fark edilmeden zehirlenme	Çok bölgeli gaz dedektörleri	2	5	10
Yüksek kimyasal konsantrasyonda çalışma	Maruziyet süresinin uzunluğu	Solunum, cilt	Yüksek doz etkisi	Maruziyet süresinin sınırlandırılması	2	5	10
Kaza sonucu yaralanmada kimyasal temas	İkincil risk	Yaralanan bölge	Enfeksiyon, zehirlenme	Kaza sonrası temiz müdahale prosedürü	2	4	8
Solunum yollarında kimyasal birikim	Uzun vadeli düşük maruziyet	Akciğerler	Fibrozis, KOAH	Yıllık akciğer fonksiyon testleri	2	4	8
Yanlış PPE seçimi	Bilgi eksikliği	Tüm vücut	Yetersiz koruma	Uygun PPE seçimi eğitimi	2	4	8
Kimyasal madde ile kontamine olmuş kıyafetler	Yetersiz hijyen prosedürleri	Deri	İkincil maruziyet	Kıyafet değiştirme politikaları	2	4	8
Gaz dedektörünün yanlış kalibrasyonu	Bakım hatası	Algılama sistemleri	Maruziyet riski	Dedektör kalibrasyon prosedürü	2	4	8
Yoğun kimyasal maruziyeti sonrası psikolojik etkiler	Zehirlenme deneyimi	Mental sağlık	Anksiyete, PTSD	Psikolojik destek hizmetleri	2	3	6
Acil durumlarda panik sonucu hatalı müdahale	Stres yönetimi eksikliği	Tüm çalışanlar	Riskin artması	Acil durum tatbikatları	2	4	8

Saha deneyimlerim, dünya genelinde yaşanmış kaza raporları incelemelerim ve uluslararası standartlar (API 620, API 650, OSHA, NFPA, ATEX direktifleri vb.) referans alarak hazırlanmıştır.

Başlık	Açıklama
Tehlike Başlığı	Gerçek saha tehlikesi başlığı
Olası Nedenler	Tehlikeyi tetikleyebilecek sebepler
Etkilenen Alanlar / Sistemler	Riskten etkilenecek bölümler
Olası Sonuçlar	Gerçekleşirse olacak etkiler
Mevcut / Önerilen Kontroller	Alınması gereken önlemler
Olasılık	1-5 arası
Şiddet	1-5 arası
Risk Skoru (L x S)	Olasılık × Şiddet
Kategori	İlgili saha kategorisi (Dolum, Depolama, Bakım, Acil Durum vs.)

Hazard Identification (Tehlike Tanımlama) + 5×5 Risk Değerlendirme Matrisi (Olasılık × Şiddet)

Risk Skorları Renk kodları
- 1–5: Düşük Risk
- 6–10: Orta Risk
- 11–15: Yüksek Risk
- 16–25: Çok Yüksek Risk

Pentan Tankı, İş Sağlığı ve Güvenliği Riskleri konulu serinin ana hatlarını tek bir yerde görebilmeniz için aşağıdaki tabloyu inceleyebilirsiniz.

Pentan Tankı 13 Kategori Genel Özet Tablosu

Kategori	Toplam Madde Sayısı	Kritik Riskli Madde Sayısı (Risk Skoru ≥ 15)	Öne Çıkan Önlemler
Dolum ve Boşaltım İşlemleri Riskleri	40	8	Yüksek düzeyde gaz dedektörleri, aşırı dolumu önleyici sistemler
Depolama Süreci Riskleri	40	6	İyi havalandırma, sıcaklık kontrolü
Tank Bakım ve Onarım Riskleri	40	9	Kapalı alan izin prosedürleri, patlayıcı gaz ölçümü
Tankın Çevresel Etkileri Riskleri	40	5	Toprak ve su izleme, kaçak önleme sistemleri
Acil Durum Yönetimi Riskleri	40	10	Etkili acil durum planı, yangın tatbikatları
Müdahale Senaryoları Riskleri	40	11	Acil müdahale kitleri, kurtarma eğitimi
Mekanik Riskler	40	7	Mekanik bağlantı kontrolleri, koruma ekipmanları
Kimyasal Riskler	40	13	MSDS eğitimi, kimyasal sızıntı ekipmanları
Elektriksel Riskler	40	6	Patlamaya dayanıklı ekipman kullanımı, topraklama kontrolleri
İnsan Kaynaklı Riskler	40	8	Eğitim ve yetkilendirme programları
Yangın Riski	40	15	Yangın söndürme sistemleri, kıvılcım önleyici tedbirler
Patlama Riski	40	17	EX-proof ekipmanlar, inert gaz sistemleri
Sağlık Riskleri	40	9	PPE kullanımı, düzenli sağlık taramaları

Pentan Tankı Risk Analizinin 450 Maddesinin Grafik Dağılımı

Görünmeyeni Yönetmek, Görüneni Korumaktır

Pentan gibi uçucu ve hızla buharlaşabilen solventlerle çalışmak, sadece bir yangın veya patlama riski değil; aynı zamanda görünmeyen, sinsi ve zamanla biriken sağlık tehlikeleri zinciridir. Bu analiz boyunca ortaya koyduğumuz; maruziyet limitleri, emilim yolları, akut ve kronik etkiler ile işyeri ortam koşullarının değerlendirmesi, bize bir gerçeği tekrar hatırlatıyor: Sağlık riski; sessizdir, birikir ve fark edildiğinde çoğu zaman geç kalınmıştır.

Pentan maruziyeti, merkezi sinir sistemi depresyonundan, solunum fonksiyonlarında bozulmaya; göz ve cilt tahrişinden uzun vadeli nörotoksik etkilere kadar uzanan bir etki spektrumuna sahiptir. Bu nedenle yalnızca fiziksel patlama riski değil, biyolojik ve kimyasal etkilerin bütünü dikkate alınmalı; “risk yoksa iş güvenliği vardır” anlayışı, “risk yönetiliyorsa sağlık güvendedir” bilinciyle yeniden şekillendirilmelidir.

İş güvenliği uzmanlarının, işyeri hekimlerinin ve saha yöneticilerinin birlikte oluşturacağı bütünleşik bir sağlık izleme ve maruziyet önleme stratejisi, çalışanları yalnızca bugünün risklerinden değil; yıllar sonra ortaya çıkabilecek mesleki hastalıkların karanlığından da koruyacaktır. Unutulmamalıdır ki, bir çalışan sadece işini değil, bedenini, sinir sistemini, geleceğini ve ailesini de işyerine taşır.

Bu bağlamda, pentan tankı gibi yüksek riskli ortamlarda yürütülen her bir sağlık risk analizi, aslında görünmeyeni görünür kılma çabasıdır. Riskler azaltılabilir, tehlikeler bertaraf edilebilir ve en önemlisi; önlenebilir kayıplar için geçerli tek seçenek, önden gelen bilgi ve proaktif korumadır.

İş sağlığı, sadece mevzuatın değil, vicdanın da denetim alanındadır. Pentan buharını görmezden gelmek, hem bugünü hem yarını tehlikeye atmaktır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ n-pentan toksikolojisi (CAS no. 109-66-0) https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9840750/

⭐️⭐️ Sıçanlarda inhalasyon yoluyla pentanın sınırlı bir gelişimsel toksisite çalışması https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10456686/

⭐️⭐️ n-pentan gerçekten insanlarda ve hayvanlarda lipid peroksidasyonunun bir endeksi midir? Metodolojik bir yeniden değerlendirme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8512062/

⭐️⭐️ 5-(Benziloksi)pentan-1-ol https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/5-Benzyloxy-1-pentanol

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni23 Haziran 2025

22 Haziran 2025

Gıda Kimyasallarının Bağışıklığınıza Saldırısı

Bağışıklık Sisteminizi Kaşık Kaşık Zehirliyorlar

Sofranızda Masum Sandığınız Düşmanlar

Her gün market raflarında renkli ambalajların içinden bize göz kırpan ürünler, modern yaşamın hızında kolaylık sağlar gibi görünür.

Lakin asıl soruyu hiç sorduk mu?

Bu “kolaylıkların” bağışıklık sistemimize bedeli ne?

Abur cubur yiyecek ve içecekler sadece fazla kiloya sebep olmuyor.

Gıda kimyasalları sadece vücudumuza girip metabolize olmuyor; onlar aynı zamanda bağışıklık sistemimizi hedef alıyor, zayıflatıyor, hatta onu bize karşı çevirebiliyor.

Gıda Kimyasalları: Bağışıklığın Gizli Yıpratıcıları

1. Katkı Maddeleri (E kodları) – Bağışıklık Tetikleyicileri

Gıdalarda renk verici, tat artırıcı, raf ömrü uzatıcı olarak kullanılan katkı maddeleri (özellikle E kodlarıyla bilinenler), bağışıklık sisteminde alerjik reaksiyonlar, iltihaplanma (inflamasyon) ve hatta otoimmün bozuklukları tetikleyebilir.

Örneğin:

E621 (Monosodyum glutamat – MSG): Sinir sistemine etki eder, bazı bireylerde aşırı bağışıklık cevabına neden olabilir.
E250 (Sodyum nitrit): Nitrosaminlere dönüşerek kanserojen etki gösterirken, lenfosit üretimini baskılayabilir.
Tartrazin (E102): Bağışıklık sisteminde mast hücrelerini uyararak alerjik tepkiler yaratır.

👉 Sonuç: Katkı maddeleri, vücudu “sürekli alarmda” tutarak bağışıklık sistemini yorar ve bağışıklık dengesini bozar.

2. Pestisit Kalıntıları – Tabağınızda Kimyasal Savaş

Tarım ürünlerinde yaygın olarak kullanılan pestisitler, çoğu zaman yıkanarak temizlenemez ve vücutta birikir. Özellikle organofosfat grubu pestisitler, immünsüpresyon (bağışıklık baskılanması) yapabilir.

Araştırma (Environmental Health, 2020): Pestisit kalıntıları taşıyan gıdaları tüketen bireylerde T hücresi aktivitesinde düşüş gözlemlenmiştir.
Çocuklarda pestisit maruziyeti, alerjik astım, egzama gibi immünolojik hastalıklarla ilişkilendirilmiştir.

👉 Sonuç: Pestisitler bağışıklık hücrelerini doğrudan etkiler; enfeksiyonlara karşı zayıf hale getirir.

3. Ambalaj Kimyasalları – Yemeğinizi Değil, Direncinizi Paketliyor

Plastik ambalajlarda bulunan kimyasallar, özellikle ısıya veya asitliğe maruz kaldığında gıdaya geçebilir.

Bisfenol A (BPA): Sentetik östrojen gibi davranır, bağışıklık sisteminde hücresel sinyalleşmeyi bozar.
Ftalatlar: Doğrudan bağışıklık sisteminin düzenlenmesini engeller; bağışıklık hücrelerinin “yanlış hedeflere” saldırmasına neden olabilir.

👉 Sonuç: Ambalajlar görünmez tehditleri sofraya taşır; bağışıklık sistemi hormon dengesiyle birlikte çökertilir.

Gıda Kimyasallarının Sessiz Saldırısı

Yeni bir araştırmaya göre, birçok popüler işlenmiş gıdada bulunan kimyasal koruyucular ve diğer katkı maddeleri bağışıklık sistemini bozuyor.

Araştırma; Journal of Environmental Research and Public Health’ de yayınlandı.

Gıdaların raf ömrünü uzatmak için kullanılan TBQH’ nın hem laboratuar hem hayvan deneylerinde bağışıklığı bozduğu gösterildi.

Bunlardan TBQH (ter-butil-hidro-kinon) ve per veya poli-floro-alkilli PFA’ lar USA’ da halen satılmakta olan 1200 gıdada bulunuyor.

Mesela, TBQH Kellogg’s Pop-Tarts, Rice Krispies Treats ve Cheez-Its’ de ve sonsuza kadar kaldıkları için ölümsüz kimyasallar olarak da bilinen PFA’ lar alüminyum kutular, pizza kutuları, mısır patlağı torbaları gibi yapışmaz paketlerde bulunuyor ve paketten içindeki yiyeceğe sızabiliyor.

Kronik Bağışıklık Baskılanması – Modern Hastalıkların Sessiz Ortağı

Bağışıklık sistemi, yalnızca grip virüslerine karşı değil; aynı zamanda kanser hücrelerinin tespiti, iltihap kontrolü ve doku yenilenmesi gibi yaşamsal görevlerde aktiftir. Ancak bu sistemin sürekli kimyasal saldırılara maruz kalmasıyla ne olur?

1. Otoimmün Hastalıklar ve Gıda Kimyasalları

Romatoid artrit, Hashimoto tiroiditi, lupus gibi otoimmün hastalıklar, bağışıklık sisteminin kendi dokularını hedef almasıyla ortaya çıkar.
Araştırmalar, yüksek işlenmiş gıda tüketiminin bu hastalıkların görülme sıklığını artırdığını göstermektedir.

2. Kanser Riski

Kronik inflamasyon, DNA hasarı, bağışıklık sisteminin tümör hücrelerini fark edememesi → onkojenez (kanser oluşumu) için ideal ortam.
Nitrat, nitrit, işlenmiş etlerdeki kimyasallar → kolon kanseri, mide kanseri ile ilişkilendirilmiştir.

İş Hayatı ve Bağışıklık Hasarı – Kimyasallarla Zayıflayan Performans

Bağışıklık sisteminin zayıflaması sadece hastalığa yakalanma riskini artırmaz; aynı zamanda iş gücü performansı, dikkat, dayanıklılık ve iyileşme kapasitesi gibi birçok alanda düşüşe neden olur.

Aşağıdaki durumlar gözlenmiştir:

Sık hastalanma ve devamsızlık
Geç iyileşen yaralanmalar, enfeksiyonlar
Kronik yorgunluk, iş veriminde düşüş
İlaç kullanım oranında artış

Bu durumlar işletmelerde iş güvenliği risklerini de artırır; özellikle dikkat dağınıklığı, koordinasyon bozukluğu ve hatalı kararlar, iş kazalarını tetikler.

Bağışıklık Sistemi Tükenmeden Ne Yapılabilir?

Katkı maddelerinden uzak doğal beslenme
- Etiket okuma alışkanlığı kazanın
- Renkli, kokulu, raf ömrü uzun ürünlerden kaçının
Organik ve mevsimsel gıda tüketimi
- Pestisit kalıntılarından uzak, yerel ürünler tercih edin
Ambalaj farkındalığı
- Plastik yerine cam/karton ambalajlı ürünler alın
- Mikrodalgada plastik kap kullanmayın
Bağışıklık dostu besinler
- Kefir, yoğurt, zerdeçal, zencefil, omega-3 kaynakları, C vitamini açısından zengin meyveler
Kurumsal farkındalık
- İşyerlerinde sağlıklı yemek politikaları oluşturulmalı
- İşyeri hekimleri gıda takviyeleri ve bağışıklık taramaları ile yönlendirme yapmalı

Sessiz Tahribatı Görünür Kılmak

Modern beslenme düzeni, bizi sadece bol karbonhidratlarla (şeker. vb gibi), işlenmiş gıdalar ve tohum yağlarla değil; görünmez gıda kimyasallarıyla da zehirliyor.

Her gün yenileri eklenen on binlerce kimyasalı inceleyerek insan sağlığına zararlı olup olmadıklarını tek tek belirlemek mümkün olmadığına olduğuna göre yapabileceğimiz en akıllaca tercih başta abur cubur gıdalar olmak üzere doğal olmayan tüm gıdalardan uzak durmalıyız.

Bağışıklık sistemi, her gün vücuda alınan kimyasalların hücrelerimize saldırıları karşısında sessizce yıpranıyor ve zaman içerisinde vücudu dış etkenlere karşı savunamayacak hale geliyor.

Unutulmamalıdır ki, sağlıklı bir toplum güçlü bir bağışıklık sistemine sahip bireylerle mümkündür. Ve bu savunma sistemi, sadece aşılarla değil; doğru gıda seçimleri, bilinçli tüketim ve gıda endüstrisinin daha etik olmasıyla korunabilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Dinlenme fazı atıştırması erkek farelerde enerji emilimini ve kilo alımını artırır https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9950950/

⭐️⭐️ 1.200’den fazla gıdada bulunan kimyasalların bağışıklık sistemi hasarına yol açtığı ortaya çıktı https://nypost.com/2021/04/01/chemicals-found-in-over-1200-foods-linked-to-immune-damage/

⭐️⭐️ İmmünotoksisitenin Moleküler Mekanizmalarının Araştırılması ve Gıdalara Eklenen Kimyasalların İmmünotoksisite Taramasında ToxCast’in Faydası https://www.mdpi.com/1660-4601/18/7/3332

⭐️⭐️ Pestisit – Risk – Kanser https://tetkik.com.tr/2025/01/12/20107/

⭐️⭐️ Suyla mı Yıkasak – Bezle mi Silsek https://tetkik.com.tr/2024/12/06/16974/

⭐️⭐️ Hiperaktif Değil Gıda Boyalı Çocuklar https://tetkik.com.tr/2024/12/19/hiperaktif-degil-gida-boyali-cocuklar/

⭐️⭐️ Gıda Katkı Maddeleri, Kirleticiler, Kanserojenler ve Mutajenler https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK216714/

⭐️⭐️ Gıda Katkı Maddesi İçeren Bazı Besinlerin Tüketiminin ve Sağlığa Etkilerinin Araştırılması: Gıdaların Risk Analizi https://dergipark.org.tr/tr/pub/otjhs/article/357496

⭐️⭐️ Silisyum dioksitin (E 551) gıda katkı maddesi olarak yeniden değerlendirilmesi https://efsa.onlinelibrary.wiley.com/doi/10.2903/j.efsa.2018.5088

⭐️⭐️ İnsan kanındaki mikroplastik parçacıklar ve pıhtılaşma belirteçleriyle ilişkileri https://www.nature.com/articles/s41598-024-81931-9

⭐️⭐️ Mikro(nano)plastik kirliliği ve insan sağlığı: Plastikler insanlarda nasıl kanserojeneze neden olabilir? https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35301996/

⭐️⭐️ İnsan kanındaki mikroplastikler: Polimer tipleri, konsantrasyonları ve μFTIR kullanılarak karakterizasyonu https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38761430/

⭐️⭐️ Raman spektral kanıtlarına göre insan trombüsünde pigment mikropartikülleri ve mikroplastikler bulundu https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36116710/

⭐️⭐️ Mikroplastik parçacıkların, plastikle ilişkili kimyasalların ve çevre kirleticilerinin insan sağlığı açısından üçlü maruziyet bağlantısı https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38759545/

⭐️⭐️ Kan bileşenleriyle mikronanoplastiklerin yolculuğu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10603568/

⭐️⭐️ Mikroplastikler: Kalp (ve Damar Sistemi) Meselesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9953450/

⭐️⭐️ Mikroplastiklerin ve Endişe Verici Katkı Maddelerinin İnsan Sağlığı Üzerindeki Potansiyel Etkilerine İlişkin Ayrıntılı Bir İnceleme Çalışması https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7068600/

⭐️⭐️ Şişelenmiş Suda Sentetik Polimer Kirlenmesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6141690/

⭐️⭐️ Micro- and Nanoplastics Breach the Blood–Brain Barrier (BBB): Biomolecular Corona’s Role Revealed https://www.mdpi.com/2079-4991/13/8/1404

⭐️⭐️ Çoğu Plastik Ürün Östrojenik Kimyasallar Yayar: Çözülebilecek Potansiyel Bir Sağlık Sorunu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

⭐️⭐️ Association of Exposure to Di-2-Ethylhexylphthalate Replacements With Increased Blood Pressure in Children and Adolescents https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/hypertensionaha.115.05603?sid=be69c579-505c-4e04-a84f-5a4b187da7a6

⭐️⭐️ Çocuklarda ve Ergenlerde Di-2-Etilhekzilftalat Replasmanlarına Maruz Kalmanın Artan Kan Basıncıyla İlişkisi https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/hypertensionaha.115.05603?sid=be69c579-505c-4e04-a84f-5a4b187da7a6

⭐️⭐️ Bisfenol A ve insan sağlığı: literatür taraması. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23994667/

⭐️⭐️ Çoğu Plastik Ürün Östrojenik Kimyasallar Yayar: Çözülebilecek Potansiyel Bir Sağlık Sorunu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

⭐️⭐️⭐️ Çoğu Plastik Ürün Östrojenik Kimyasallar Yayar: Çözülebilecek Potansiyel Bir Sağlık Sorunu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

⭐️⭐️ Association of Exposure to Di-2-Ethylhexylphthalate Replacements With Increased Blood Pressure in Children and Adolescents https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/hypertensionaha.115.05603?sid=be69c579-505c-4e04-a84f-5a4b187da7a6

⭐️⭐️ Çocuklarda ve Ergenlerde Di-2-Etilhekzilftalat Replasmanlarına Maruz Kalmanın Artan Kan Basıncıyla İlişkisi https://www.ahajournals.org/doi/full/10.1161/hypertensionaha.115.05603?sid=be69c579-505c-4e04-a84f-5a4b187da7a6

⭐️⭐️ Bisfenol A ve insan sağlığı: literatür taraması. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23994667/

⭐️⭐️ Çoğu Plastik Ürün Östrojenik Kimyasallar Yayar: Çözülebilecek Potansiyel Bir Sağlık Sorunu https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3222987/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni22 Haziran 2025

15 Mayıs 2025

Pentan Tankı Risklerine Bakalım

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk beş) yazıdan oluşan serinin ikincisinde Pentan Tankı Risklerini inceleyeceğiz.

Yararlı olması dileklerimle.

Endüstriyel tesislerde kullanılan tehlikeli kimyasallar, üretim verimliliğini artırmakla birlikte, çalışan sağlığı, çevre güvenliği ve proses sürekliliği açısından çok boyutlu riskler içerir.

Pentan, alkan grubu hidrokarbonlar içerisinde yer alan ve yüksek uçuculuk ve yanıcılık özelliklerine sahip olup, özellikle yalıtım malzemesi üretimi başta olmak üzere farklı sektörlerde yoğun olarak kullanılan kimyasal bir ajandır.

Pentan’ın fiziksel ve kimyasal özellikleri, onu hem proses avantajı sunan hem de ciddi yangın ve patlama tehlikeleri taşıyan bir unsur haline getirmektedir.

Pentan tankı içeren endüstriyel işletmelerde karşılaşılabilecek tehlikeler hususunda katkı sağlamayı amaçlayan bu yazı;

Tehlikelerin sistematik biçimde tanımlanmasını,
Risk seviyelerinin nicel analiz yöntemleriyle değerlendirilmesini
Kontrol önlemlerinin önleyici iş sağlığı ve güvenliği stratejileriyle entegrasyonunu amaçlamaktadır.

Bu yazıda;

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, ilgili yönetmelikler ve ATEX (Atmosphères Explosibles) mevzuatı başta olmak üzere ulusal ve uluslararası standartlar dikkate alınarak hazırlanmıştır.

Yazımın, pentan kullanılan tesislerde tehlikelerin yönetimi, acil durum hazırlığı, önleyici bakım stratejileri ve sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması açısından uygulayıcılar, denetleyiciler ve araştırmacılar için yol gösterici bir kaynak teşkil etmesini amaçlıyorum.

Pentan Nedir?

Pentan, beş karbon ve on iki hidrojen atomundan oluşan bir alkan bileşiğidir. Üç izomeri bulunur: n-pentan, izopentan (2-metilbütan) ve neopentan (2,2-dimetilpropan). IUPAC sistemine göre “pentan” terimi genellikle n-pentanı ifade eder.

Pentan’ın Kimyasal Özellikleri ve Tehlikeleri

Özellik	Değer/Not
Moleküler Formül	C₅H₁₂
Cas Numarası	109-66-0
Fiziksel Hâl	Oda sıcaklığında renksiz, uçucu bir sıvıdır. Oda sıcaklığında renksiz, düşük viskoziteli ve uçucu bir sıvıdır.
Kaynama Noktası	n-pentan için (yaklaşık) ~36 °C
Erime Noktası	n-pentan için yaklaşık -130 °C
Yoğunluk	Yaklaşık 0.626 g/mL (20 °C’de).
Parlama Noktası	-49 °C (son derece yanıcı)
LEL (Alt Patlama Sınırı)	%1,4 v/v – 42 mg/L
UEL (Üst Patlama Sınırı)	%7,8 v/v – 261 mg/L
Buhar Yoğunluğu	2.48 (hava = 1, buhar zemine çöker)
Buhar Basıncı	20 °C’de yaklaşık 57.9 kPa.
Suda çözünürlük	Suda çok düşük çözünürlüğe sahip, ancak organik çözücülerle karışabilir.
Koku	Benzin benzeri bir kokuya sahiptir.
Ana Risk Faktörü	Uçuculuk, yanıcılık, patlama riski
Sağlık Riski	Baş dönmesi, solunum depresyonu, bilinç kaybı

Kullanım Alanları

Çözücü: Laboratuvarlarda ve endüstride polar olmayan çözücü olarak kullanılır.
Köpük Üretimi: Polistiren (EPS) ve poliüretan köpüklerin üretiminde şişirici gaz olarak görev alır.
Soğutucu Sistemler: Bazı soğutucu sistemlerde katkı maddesi olarak kullanılır.
Yakıt Bileşeni: Bazı yakıt karışımlarında bileşen olarak yer alır.

Güvenlik ve Tehlikeler

Yanıcılık: Oldukça yanıcıdır; buharları hava ile patlayıcı karışımlar oluşturabilir.
Patlama Sınırları: Havada %1.5 ile %7.8 arasında patlayıcı karışım oluşturabilir.
Flaş Noktası: Yaklaşık -49 °C.
Zararlılık: Yüksek konsantrasyonlarda solunması baş dönmesi, baş ağrısı ve merkezi sinir sistemi depresyonuna yol açabilir.

Pentan Tankı – (Hazard Identification – Tehlike Tanımlama) Analizi

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizinin temel amacı, potansiyel tehlikeleri önceden tanımlayarak, oluşabilecek kazaların veya istenmeyen olayların önüne geçmek ve hem çalışanların hem de tesisin güvenliğini sağlamaktır.

Analiz, pentan tankı ile ilgili tüm yaşam döngüsü aşamalarını kapsamaktadır.

Dolum ve boşaltım işlemleri
Depolama süreci
Tank bakım ve onarımı
Tankın çevresel etkileri
Acil durum yönetimi ve müdahale senaryoları mekanik, kimyasal, elektriksel ve insan kaynaklı tehlikeler detaylı şekilde incelenmektedir.

Pentan tankları özelinde yapılan tehlike tanımlama çalışmalarında en sık karşılaşılan risk unsurlarının başında, pentanın aşırı yanıcı doğası nedeniyle oluşabilecek yangın ve patlama tehditleri gelir.

Dolum ve boşaltım işlemleri sırasında tankta statik elektrik birikimi, elektriksel ekipmanlardan kaynaklanabilecek kıvılcım riskleri veya sıcak yüzeyler, ateşleme kaynakları oluşturabilir. Ayrıca tankın flanş ve conta gibi bağlantı noktalarındaki olası sızıntılar, havada patlayıcı buhar bulutları oluşturma riski taşır. Tankın aşırı dolması veya sıcaklık artışına bağlı olarak iç basıncının yükselmesi durumunda yapısal bütünlük bozulabilir ve tehlikeli olaylar zinciri tetiklenebilir.

Bir diğer önemli tehlike grubu ise kapalı alanlarda çalışma koşulları ile ilgilidir. Tankın temizliği veya bakımı sırasında içeride biriken pentan buharlarının solunması sonucu, çalışanlarda solunum problemleri, bilinç kaybı veya ölümcül zehirlenmeler meydana gelebilir.

Bu tür durumlar, hem zehirli atmosfer riski hem de yangın-patlama tehlikesi açısından çift yönlü tehdit oluşturur. Ayrıca tank ve ekipman arızaları, tahliye sistemlerinin yetersizliği veya yangın söndürme ekipmanlarının çalışmaması gibi teknik aksaklıklar da risk potansiyelini artırır.

Tüm bunlara ek olarak, insan hatası kaynaklı olaylar da göz ardı edilmemelidir. Eğitim eksiklikleri, prosedür ihlalleri veya acil durumlara hazırlıksızlık, kazaların meydana gelmesinde ciddi pay sahibidir.

Hazard Identification – Tehlike Tanımlama analizi yalnızca tehlikeleri tespit etmekle kalmaz, aynı zamanda bu risklerin etkilerini azaltmaya yönelik somut önlemler geliştirilmesini de sağlar.

Örneğin; tank sistemlerinde statik elektriğe karşı topraklama yapılması, aşırı dolumu önleyici seviye kontrol sistemlerinin kurulması, patlama diskleri veya inert gaz sistemleri gibi pasif güvenlik önlemlerinin entegre edilmesi gibi uygulamalar önerilir.

Ayrıca, yangın algılama ve otomatik söndürme sistemlerinin tesise entegre edilmesi, düzenli bakım programlarının oluşturulması, çalışanlara yönelik spesifik eğitimlerin verilmesi ve acil durum tatbikatlarının periyodik olarak yapılması, riskleri minimize etmek için hayati önem taşır.

Tehlike Kodu	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller
HZ-01	Sızıntı – Flanş / Conta	Aşınmış conta, torklama hatası, kimyasal uyumsuzluk	Dolum hattı, tank çıkışı, pompa bağlantıları	Buhar yayılımı, patlayıcı atmosfer oluşumu, yangın, çevresel kirlenme	Kimyasal uyumlu contalar, periyodik sızdırmazlık kontrolü, EX-proof alan izleme
HZ-02	Tank Delinmesi / Korozyon	Tank iç yüzey kaplamasında bozulma, dış darbe, metal yorgunluğu	Tank gövdesi, temel çevresi	Yüksek hacimli döküntü, yangın/patlama riski, çevresel tehlike	Koruyucu kaplama, tank ultrasonik kalınlık ölçümü, koruma bariyeri
HZ-03	Statik Elektrik Boşalması	Topraklama eksikliği, sürtünme etkisi, uygun olmayan boru malzemesi	Dolum hattı, pompa, operatör	Kıvılcım → yangın veya patlama, çalışan yaralanması	Topraklama çubuğu, antistatik hortumlar, dolum öncesi topraklama test cihazı
HZ-04	Tank Aşırı Dolumu	Seviye sensörü arızası, manüel dolum hatası	Tank içi, taşma menholü	Parlayıcı sıvı dışarı taşar, buhar oluşur, yangın riski	İkincil seviye sensörü, taşma alarmı, taşma haznesi (containment bund)
HZ-05	Köpük Sistemi Arızası	Köpük pompası arızası, vana kapalı kalması, manuel hatalar	Yangınla mücadele sistemi	Yangın kontrol edilemez, tank ısınması, BLEVÉ riski	Köpük sistem periyodik test, yedek pompa, acil stop düğmesi
HZ-06	Elektriksel Kıvılcım	EX-proof olmayan ekipman, gevşek bağlantı, kaçak akım	Tank çevresi, dolum alanı	Parlayıcı buhar → tutuşma, yangın	EX-proof elektrik altyapısı, periyodik izolasyon testleri
HZ-07	Buhar Yayılması (Havalandırma Eksikliği)	Tank solunumu, atmosferik dalgalanma, buhar çıkışı	Tank havalandırması, soluma hattı	Patlayıcı atmosfer oluşumu, personel zehirlenmesi	ATEX uyumlu havalandırma sistemi, VOC dedektörü
HZ-08	Operatör Hataları	Eğitim yetersizliği, prosedür eksikliği, dikkatsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri, alarm devre dışı bırakılması	Taşma, sızıntı, geç müdahale, acil durum yönetiminde zafiyet	SOP’ler, eğitim, check-list uygulaması, gözetmen kontrolü
HZ-09	Yangın / Harici Kaynaklı	Yakın tesislerdeki yangın, kaynak kıvılcımı, araç motorları	Tank dışı, tesis geneli	Tank ısınması, basınç artışı, patlama (BLEVÉ) riski	30 m yangın güvenlik mesafesi, yangın sensörleri, otomatik yangın kapısı
HZ-10	Yanlış Kimyasal Dolumu	Kimliklendirme eksikliği, operatör hatası	Tank içi kimyasal uyumu	Reaktif madde karışımı, toksik gaz çıkışı, basınç artışı	Etiketleme, kodlama, kimyasal tanımlama SOP, RFID okuma sistemi
HZ-11	PSV (Basınç Tahliye Valfi) Arızası	Valf tıkanması, bakım eksikliği, yanlış kalibrasyon	Tank üst kısmı, solunum hattı	Tank içi aşırı basınç → tank deformasyonu/patlama	Periyodik PSV testi, tahliye borusu yönlendirmesi
HZ-12	Gaz Dedektör Arızası	Kalibrasyon gecikmesi, sensör yaşlanması, fiziksel hasar	Gaz izleme sistemi	Tehlikeli atmosfer fark edilmez, patlama/yangın riski artar	Gaz dedektörü kalibrasyon protokolü, çift dedektör kurulumu
HZ-13	Sızan Kimyasalın Giderilememesi	Yetersiz absorban, ekipmanın gecikmeli kullanımı, yanlış müdahale	Sızıntı alanı, yer altı suyu	Kimyasalın yayılması, çevre kirliliği, yeraltı suyunun kontaminasyonu	Absorban istasyonu, eğitimli ekip, sızıntı toplama küvetleri
HZ-14	Aydınlatma Eksikliği / Gece Operasyonu	Yetersiz ışık, karanlıkta yapılan manuel dolumlar	Tüm saha	Gözle kaçırılan taşmalar, güvenlik riski, müdahale gecikmesi	Patlamaya dayanıklı LED projektörler, gece vardiyası eğitimi
HZ-15	Acil Tahliye Gecikmesi	Kaçış yollarının kapalı olması, tatbikat eksikliği	Tüm çalışanlar	Yangın/patlama sırasında personelin mahsur kalması	Acil kaçış yönlendirmeleri, yılda 2 defa tatbikat

Pentan Tankı – Risk Değerlendirme Tablosu

No	Tehlike Başlığı	Olası Nedenler	Etkilenen Alanlar / Sistemler	Olası Sonuçlar	Mevcut / Önerilen Kontroller	Olasılık (L)	Şiddet (S)	Risk Skoru (LxS)
1	Tank Sızıntısı	Korozyon, mekanik darbe	Tank, çevre, personel	Yangın, çevre kirliliği	Kaçak algılama sistemleri, düzenli tank muayeneleri	3	5	15
2	Aşırı Dolum	Seviye sensör arızası, operatör hatası	Tank, dolum istasyonu	Taşma, yangın	Seviye sensörü, otomatik dolum kesici	3	4	12
3	Basınç Artışı	Sıcaklık artışı, gaz genişlemesi	Tank, vana sistemleri	Patlama	Basınç emniyet valfleri, basınç göstergeleri	2	5	10
4	Statik Elektrik	Yetersiz topraklama	Tank, transfer hatları	Kıvılcım kaynaklı yangın	Topraklama sistemi, ex-proof ekipman	4	5	20
5	Yangın Sistemi Arızası	Bakım eksikliği	Yangın söndürme altyapısı	Yaygın yangın büyümesi	Sistematik yangın testi ve yedek sistem	2	5	10
6	Buhar Kaçağı	Conta aşınması, valf arızası	Atmosfer, personel	Patlayıcı atmosfer, zehirlenme	Buhar detektörleri, vana bakımı	3	4	12
7	Deprem	Doğal afet	Tank, tesis	Devrilme, patlama	Sismik dizaynlı sabitleme	2	5	10
8	Sel / Su Baskını	Aşırı yağışlar	Tank kaidesi, sabitleme noktaları	Tank yüzmesi, devrilme	Yükseltilmiş platformlar, drenaj sistemleri	2	4	8
9	Hortum Kopması	Hortum eskimesi, yanlış bağlantı	Transfer hatları	Ani boşalma, yangın	Düzenli hortum değişimi ve kontrolü	3	4	12
10	Valf Arızası	Yıpranma, aşınma	Dolum ve boşaltım sistemleri	Kaçak, yangın riski	Periyodik valf bakımı	2	4	8
11	İnsan Hatası	Yetersiz eğitim	Tüm operasyonel alan	Dolum hatası, yanlış valf açma	Eğitim ve prosedür takibi	3	4	12
12	Yanlış Kimyasal Dolumu	Etiketleme hatası	Tank içeriği	Reaksiyon, patlama	Etiket kontrol prosedürleri	2	5	10
13	Sabotaj	Güvenlik zaafiyeti	Tank, tesis	Patlama, yangın	Güvenlik kamera sistemleri, giriş kontrolü	1	5	5
14	Elektrik Arızası	Kablo izolasyon hatası	Elektrik sistemleri	Kıvılcım, yangın	Ex-proof sistemler, bakım	2	5	10
15	Sıcak Çalışmalar	Yetkisiz kaynak/taşlama	Tank çevresi	Yangın, patlama	Hot Work izin sistemi	2	5	10
16	Yetersiz Havalandırma	Tıkanmış hava hatları	Tank içi atmosfer	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
17	Bakım İhmal Edilmesi	Zayıf bakım kültürü	Tüm sistemler	Yüksek arıza riski	Planlı bakım programı	3	4	12
18	Tank Yaşlanması	Malzeme yorgunluğu	Tank yapısı	Çatlak, kaçak, patlama	Tank yaş yönetimi, ömür belirleme	2	5	10
19	Patlayıcı Atmosfer	Uygun olmayan ortam koşulları	Tesis içi atmosfer	Patlama	EX alan sınıflandırması ve kontrolü	2	5	10
20	Alarm Sistem Arızası	Alarm cihazı arızası	İzleme sistemleri	Geç müdahale	Alarm bakım protokolü	3	4	12
21	Dış Darbe (Araç çarpması)	Trafik yönetim hatası	Tank, boru hatları	Fiziksel hasar, kaçak	Fiziksel bariyerler	2	4	8
22	Yanlış Basınç Ayarı	Operatör hatası	Basınç kontrol ekipmanları	Patlama riski	Basınç kalibrasyonu	2	5	10
23	Hatalı Temizlik Malzemesi	Yanlış kimyasal kullanımı	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, hasar	Onaylı temizlik prosedürleri	2	4	8
24	PPE Eksikliği	Kişisel ihmal	Operasyon personeli	Yaralanmalar	PPE zorunluluğu ve denetim	3	3	9
25	Eğitim Eksikliği	Eğitim programı eksikliği	Operasyonel güvenlik	Hatalı işlem	Eğitim ve sertifikasyon sistemi	3	4	12
26	Yanıcı Atık Birikimi	Alan temizliği ihmali	Tank çevresi	Hızlı yangın yayılması	Tank çevresi düzenli temizliği	3	4	12
27	Yangın Su Sisteminin Çalışmaması	Su pompası arızası	Yangın müdahale sistemi	Yangının büyümesi	Yedek sistemler ve testler	2	5	10
28	Hava Değişimleri (Aşırı sıcak/soğuk)	İklim değişiklikleri	Tank yapısı	Malzeme gerilmesi, kaçak	Tasarım iyileştirmeleri	2	4	8
29	Yetersiz İzolasyon	İzolasyon malzemesi hatası	Tank yüzeyleri	Buharlaşma artışı, kaçak	İzolasyon bakımı	2	4	8
30	Topraklama Eksikliği	Korozyon, gevşek bağlantılar	Tank, hatlar	Statik elektrik birikimi	Topraklama ölçümleri	4	5	20

31	Tank İç Basınç Sensörü Arızası	Sensör arızası, kablo kopması	Basınç izleme sistemi	Aşırı basınç, patlama riski	Sensör yedekleme, düzenli kalibrasyon	2	5	10
32	Tank Seviye Göstergesi Hatası	Gösterge arızası, yanlış okuma	Dolum kontrolü	Taşma, dökülme	İkincil seviye kontrolü	3	4	12
33	Yanlış Acil Durum Müdahalesi	Eğitim eksikliği	Acil durum ekipleri	Yangın büyümesi, can kaybı	Acil durum tatbikatları	3	5	15
34	Tankta Çatlak Gelişimi	Malzeme yorulması	Tank gövdesi	Yavaş kaçak, çevre kirliliği	Periyodik ultrasonik testler	2	4	8
35	Çevre Koşullarından Kaynaklı Korozyon	Yüksek nem, kimyasal atmosfer	Tank yüzeyi	Yapısal zayıflama	Korozyon koruma kaplamaları	2	4	8
36	Kötü Havalandırılan Alanlarda Gaz Birikimi	Havalandırma hatası	Pompa istasyonları	Zehirlenme, patlama	Havalandırma fanı ve gaz detektörü	3	5	15
37	Yanlış Tank Temizliği Prosedürü	Eğitim eksikliği	Tank içi yüzeyler	Reaksiyon, yangın riski	SOP (standart prosedür) uygulaması	3	4	12
38	Tanker Dolum Alanında Yakıt Dökülmesi	Hatalı hortum bağlantısı	Dolum sahası	Yangın, kayma tehlikesi	Otomatik dolum sistemleri, damla tutucu	3	4	12
39	Tank Etrafında Bitki Büyümesi	Yetersiz bakım	Tank çevresi	Yangın hızlanması	Çevre düzenli temizliği	3	4	12
40	Kontrol Odası İklimlendirme Arızası	Klima sistemi arızası	Elektronik izleme sistemleri	İzleme kaybı, cihaz arızası	Klima bakım programı	2	4	8
41	İşaretleme Eksikliği	Uyarı levhası eksikliği	Çalışma sahası	Yanlış işlem riski	Uyarı işaretlemeleri	3	3	9
42	Emniyet Vanası Bloke Olması	Kirlenme, donma	Basınç tahliye sistemi	Basınç artışı, patlama	Düzenli valf bakımı ve test	2	5	10
43	Tankta Sıcaklık Artışı	Çevresel sıcaklık	Tank iç basıncı	Buharlaşma artışı	Tank sıcaklık izleme sistemleri	3	4	12
44	Elektrik Kesintisi	Şebeke arızası	Kontrol sistemleri	İzleme kaybı, müdahale gecikmesi	UPS, jeneratör sistemleri	2	4	8
45	İtfaiye Ulaşım Gecikmesi	Erişim kısıtları	Yangın müdahalesi	Yangın büyümesi	Erişim yollarının açık tutulması	2	5	10
46	Yetersiz İlk Yardım Ekipmanı	İlk yardım malzeme eksikliği	Tesis genelinde	Müdahale gecikmesi	İlk yardım istasyonları	3	3	9
47	Eğitimli Personel Eksikliği	Personel sirkülasyonu	Operasyon ekipleri	Hatalı müdahale	Sürekli eğitim programı	3	4	12
48	Operasyon Esnasında Telefon Kullanımı	Dikkat dağınıklığı	Transfer işlemleri	Hatalı işlem	Telefon kullanım yasağı	3	4	12
49	Yakıt Buharı Yoğunluğu	Yetersiz havalandırma	Tank üst bölgesi	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Tank üst havalandırması	3	5	15
50	Depolama Alanında Hatalı Malzeme Yığılımı	Uygunsuz malzeme istifleme	Tank çevresi	Yangın riski	İstifleme kuralları ve denetim	3	3	9
51	Su Girişi	Yağmur, conta arızası	Tank içeriği	Ürün kontaminasyonu	Su ayırıcı sistemler	3	4	12
52	Tank Temelinde Çökme	Zayıf zemin hazırlığı	Tank temel yapısı	Tank devrilmesi	Zemin etüdü ve iyileştirme	2	5	10
53	Kimyasal Reaksiyon Riski	Yanlış kimyasal karışımı	Tank içeriği	Patlama	Kimyasal uyumluluk kontrolü	2	5	10
54	Aşırı Gürültü Maruziyeti	Pompalar, vanalar	Çalışanlar	İşitme kaybı	Kulaklık kullanımı, gürültü bariyerleri	3	3	9
55	Emisyon Limitlerinin Aşılması	Sızıntı, buhar kaçakları	Atmosfer	Çevre cezaları, halk sağlığı riski	Emisyon ölçümleri	2	4	8
56	Tehlikeli Alanlara Yetkisiz Giriş	Güvenlik ihlali	Tank sahası	Yaralanma, sabotaj riski	Fiziksel bariyer ve kartlı geçiş sistemi	2	4	8
57	Vana Etiket Eksikliği	Yanlış işlem	Boru hatları	Yanlış açma/kapama	Etiketleme ve renk kodlama sistemi	3	4	12
58	Soğuk Hava Koşullarında Donma	Boru hattı ve vana donması	Transfer hatları	Boru çatlaması, kaçak	Isıtmalı sistemler	2	4	8
59	Personelin Yanlış KKD Kullanımı	Eğitim eksikliği, ihmal	Operasyon alanları	Kaza sonucu yaralanma	KKD eğitimi ve denetim	3	3	9
60	Transfer Operasyonu Sırasında Araç Kayması	Zemin kayganlığı	Dolum alanı	Bağlantı kopması, sızıntı	Kaymaz zemin uygulamaları	3	4	12

61	Tankta Metal Yorulması	Sürekli basınç değişimi	Tank yapısı	Sızıntı, çatlak	NDT testleri, periyodik kontrol	2	5	10
62	Tank Bağlantı Flanşlarından Sızıntı	Conta aşınması	Boru hatları	Yangın riski, çevre kirliliği	Conta yenileme planı	3	4	12
63	Aşırı Doldurma Sebebiyle Taşma	Operasyon hatası	Tank dolum sistemi	Yanıcı madde yayılımı	Otomatik dolum kesme sistemi	2	5	10
64	Sıcak Çalışma (Kaynak) Esnasında Ateşleme	Kıvılcım kontrolsüzlüğü	Tank çevresi	Yangın, patlama	İzinli sıcak çalışma prosedürü	3	5	15
65	Dış Yüzeyde Buzlanma	Soğuk hava etkisi	Tank yüzeyi	Kayma, düşme riski	Yüzey temizliği ve ısıtıcılar	3	3	9
66	Tank Sızıntısında Acil Müdahale Eksikliği	Ekipman eksikliği	Müdahale ekipleri	Sızıntının büyümesi	Acil müdahale planı ve kitleri	3	4	12
67	Yangın Algılama Sisteminin Arızası	Sensör arızası	Algılama ekipmanı	Yangına geç müdahale	Periyodik sensör testleri	2	5	10
68	Depremde Tank Stabilitesinin Bozulması	Sismik etki	Tank destekleri	Devrilme, ürün kaybı	Sismik tasarım ve sabitleme	2	5	10
69	Tankta İç Basınç Artışı (Güneş Etkisiyle)	Sıcak hava dalgası	Tank içi gaz fazı	Patlama	Havalandırma ve basınç tahliye	3	5	15
70	Yakıt Dolumu Sırasında Statik Elektrik Oluşumu	Yetersiz topraklama	Dolum ekipmanı	Kıvılcım, patlama riski	Topraklama sistemleri	3	5	15
71	Yanlış Tank Kimliklendirmesi	Etiket hatası	Depolama tankları	Yanlış ürün dolumu	Etiket ve kodlama sistemi	2	4	8
72	Havalandırma Bacasında Tıkanıklık	Kirlilik, donma	Tank üst havalandırma	Basınç artışı	Düzenli havalandırma kontrolü	3	5	15
73	Elektrik Panosunda Kısa Devre	Su sızıntısı, yetersiz izolasyon	Elektrik sistemleri	Yangın riski	Su yalıtımı ve IP korumalı panolar	3	5	15
74	Gece Operasyonlarında Görüş Eksikliği	Aydınlatma yetersizliği	Dolum alanı	Kaza, hatalı işlem	Yeterli saha aydınlatması	3	3	9
75	Tank Etrafında Drenaj Sorunu	Yetersiz zemin eğimi	Tank çevresi	Su birikimi, kayma	Zemin iyileştirme	3	3	9
76	Kontrol Sistemlerinde Siber Güvenlik Açığı	Firewall eksikliği	SCADA sistemleri	Uzaktan saldırı riski	Siber güvenlik önlemleri	2	5	10
77	Boru Hattı İçinde Tortu Birikimi	Ürün bozulması	Transfer hatları	Basınç kaybı, sızıntı	Boru temizleme prosedürü	3	3	9
78	Personel Şift Değişiminde Bilgi Eksikliği	Yetersiz devir teslim	Tesis operasyonu	Yanlış müdahaleler	Devir teslim protokolü	3	4	12
79	Alarmların Yanlış Kalibrasyonu	Yanlış tetikleme	İzleme sistemleri	Müdahale gecikmesi	Alarm test ve kalibrasyonu	2	4	8
80	Tanker Giriş Alanında Trafik Karışıklığı	Yetersiz trafik yönlendirme	Araç güzergahı	Çarpışma riski	Trafik planı ve yönlendirme levhaları	3	3	9
81	Personel Yorgunluğu	Uzun vardiyalar	Tüm sahalar	Hatalı kararlar	Vardiya yönetimi, dinlenme süreleri	3	4	12
82	Kritik Yedek Parça Eksikliği	Yetersiz stok	Tank ekipmanları	Uzun süreli duruşlar	Kritik stok yönetimi	3	4	12
83	Havalandırma Fanı Arızası	Motor arızası	Tank iç ortamı	Patlayıcı gaz birikimi	Fan bakım programı	2	5	10
84	Borularda Vibrasyon Artışı	Pompa arızası	Transfer boruları	Boru çatlağı	Vibrasyon izleme sistemi	3	3	9
85	Yangın Söndürme Sisteminde Su Basıncı Eksikliği	Pompa hatası	Yangınla mücadele	Yetersiz söndürme	Hidrant ve pompa bakımı	2	5	10
86	Kaçak Gazın Tetiklediği İkincil Patlama	İlk yangın sonrası gaz birikmesi	Tank sahası	Büyük çaplı hasar	Gaz izleme ve tahliye sistemi	2	5	10
87	Havuzlama Alanı Yetersizliği	Tasarım eksikliği	Sızıntı kontrolü	Yayılım artışı	Havuzlama kapasite artırımı	3	4	12
88	Acil Durum Toplantı Noktalarının Belirsizliği	İşaretleme eksikliği	Çalışanlar	Toplanamama riski	Acil durum planları ve levhalar	3	3	9
89	Tanker Şoförlerinin Yetersiz Eğitimi	Eğitimsizlik	Dolum-boşaltım işlemleri	Hatalı dolum	Sürücü eğitim programı	3	4	12
90	Kötü Hava Koşullarında Transfer	Şiddetli yağmur, rüzgar	Dış saha operasyonları	Ekipman hasarı, sızıntı	Hava durumu takip ve operasyon iptali	3	4	12
91	Elektrik Topraklama Eksikliği	Korozyon, kopma	Elektrik sistemleri	Elektrik çarpması, yangın	Topraklama sistem testleri	2	5	10
92	Tank İç Basınç Artışı (Yanlış Dolum Hızı)	Çok hızlı dolum	Tank gövdesi	Aşırı basınç	Dolum hızı kontrolü	2	5	10
93	Operasyon Alanında Sigara İçme	Kural ihlali	Dolum sahası	Yangın çıkışı	Sıkı sigara yasağı uygulaması	2	5	10
94	Tankta İçerik Değişimi Sonrası Temizlik Eksikliği	Operasyon hatası	Tank içeriği	Kimyasal reaksiyon	Tank temizleme prosedürleri	3	5	15
95	Kritik Operasyonlarda İletişim Kopukluğu	Radyo/telefon arızası	Acil durumlar	Koordinasyon kaybı	Yedek haberleşme sistemleri	3	4	12
96	Tank Alanında Hayvan Girişi	Güvenlik açığı	Saha çevresi	Kaza, ekipman hasarı	Çevre çit kontrolü	3	3	9
97	Pentan Sızıntısının Yeraltı Sularına Karışması	Sızıntı önlemlerinin yetersizliği	Çevre ve halk sağlığı	Su kirliliği, çevresel ceza	Çift cidarlı tanklar, acil drenaj planı	2	5	10
98	Basınç Tahliye Vanalarının Tıkanması	Tortu birikimi	Basınç sistemleri	Patlama riski	Periyodik vana temizliği	2	5	10
99	Tank Transferinde Yanlış Hat Kullanımı	Hatalı vana yönetimi	Boru hatları	Ürün karışımı	Hat tanımlama ve izleme sistemleri	2	4	8
100	Saha Tabanında Çökme veya Kayma	Zemin doygunluğu	Yürüyüş yolları	Düşme, yaralanma	Zemin stabilizasyonu ve drenaj	3	4	12
101	Tank Üzerinde Çalışırken Düşme	Düşme koruması eksikliği	Tank üst platformu	Yaralanma veya ölüm	Düşme koruma sistemleri	2	5	10
102	İkincil Kimyasal Reaksiyonlar	Yanlış madde teması	Dolum/boşaltım alanı	Patlama riski	Kimyasal analiz ve izolasyon planı	2	5	10
103	İş Ekipmanlarının Uygunsuz Kullanımı	Operasyon hatası	Transfer pompaları	Mekanik arıza	Ekipman kullanım eğitimi	3	3	9
104	Tank Etrafında Görüş Alanı Engelleri	Depolama malzemeleri	Saha operasyonu	Çarpışmalar	Açık saha yönetimi	3	3	9
105	Hatalı Boru Bağlantı Yapılması	Montaj hatası	Transfer hatları	Sızıntı, ürün kaybı	Montaj sonrası testler	3	4	12
106	Tank Çevresinde Rüzgar Etkisiyle Gaz Yayılımı	Şiddetli rüzgar	Açık alanlar	Patlayıcı atmosfer oluşumu	Gaz yayılım modellemeleri	3	5	15
107	Tankta Korozyona Bağlı Delik Oluşumu	Aşırı nem ve kimyasal etki	Tank yüzeyi	Ürün kaybı, çevre kirliliği	Korozyon izleme ve boya bakımı	2	5	10
108	Kış Aylarında Buz Erimesiyle Kayganlık	Tank sahası yürüyüş yolları	Personel	Kayma, düşme	Kış saha hazırlık planı	3	3	9
109	Alarm Seslerinin Duyulamaması	Yüksek çevre gürültüsü	Acil durumlar	Geç müdahale	Görsel ve sesli alarm sistemleri	3	4	12
110	Transfer Hattı İçinde Hava Kilidi	Dolum/boşaltım hatları	Transfer operasyonu	Akış kesilmesi, basınç artışı	Hava tahliye sistemleri	3	3	9
111	Elektriksel Statik Yük Birikimi (Boru Hattında)	Akışkan sürtünmesi	Transfer boruları	Kıvılcım ve patlama	Antistatik borular	3	5	15
112	Tank Katodik Koruma Sisteminin Arızası	Koruma sistemi hatası	Tank alt yüzeyi	Korozyon hızlanması	Katodik koruma izleme sistemi	2	4	8
113	Tahliye Borularında Geri Akış	Tıkanma, yanlış vana açılması	Drenaj hatları	Kontaminasyon	Geri akış önleyici sistemler	2	4	8
114	Operasyon Alanında Yetersiz İklimlendirme	Sıcak hava, duman birikimi	Çalışanlar	Isı stresi, bayılma	İklimlendirme ve havalandırma planı	3	3	9
115	Hatalı Basınç Ayarlaması Sonrası Tank Deformasyonu	Proses kontrol hatası	Tank iç basıncı	Yapısal hasar	Basınç ayar otomasyonu	2	5	10
116	Transfer Borularında Aşırı Esneme	Yanlış destekleme	Hat ekipmanları	Boru kırılması	Boru destek yapıları	3	4	12
117	Tankta Şiddetli İç Basınç Değişimi	Hızlı sıcaklık değişimi	Tank gövdesi	Yapısal çökme	Termal genleşme tasarımı	2	5	10
118	Boru Hattında Hatalı Yama Uygulaması	Geçici tamirat	Transfer boruları	Patlama riski	Standartlara uygun onarım	3	4	12
119	Tank Zemininde Yerel Çöküntü	Zemin oturması	Tank destek yapısı	Stabilite kaybı	Tank temel güçlendirme	2	5	10
120	Tankta Yangın Sonrası Yapısal Bozulma	Yangın hasarı	Tank gövdesi	Yıkılma, devrilme	Yapısal yangın sonrası muayene	2	5	10

✅ Yüksek risk puanlı alanlar (örnek: 20 ve üzeri skorlar) öncelikli aksiyon planı gerektirir.
✅ Orta riskli alanlar için sürekli izleme ve geliştirme yapılmalıdır.

Kontrol Önlemleri (HIRARC Temelli)

HIRARC “Hazard Identification, Risk Assessment and Risk Control” (Tehlike Tanımlama, Risk Değerlendirmesi ve Risk Kontrolü)

Mühendislik Kontrolleri

EX-proof (patlamaya dayanıklı) ekipman kullanımı
Statik elektrik topraklama çubuğu
Seviye sensörü ve taşma alarmları (iki kademeli)
Otomatik dolum kesme sistemi (PLC entegreli)
Köpük nozullu yangın bastırma sistemi (FM sertifikalı)
Tank ikincil sızdırmazlık (containment bund – 110% kapasite)
Gaz dedektörleri (pentan duyarlı)
Tank basınç tahliye valfleri (PSV)

Yönetimsel Kontroller

MSDS panosu, kimyasal güvenlik talimatı
Yıllık yangın tatbikatı ve eğitimler
Dolum-boşaltım prosedürleri (check-list bazlı)
6 ayda bir periyodik bakım ve test
Kamera ve sensör ile dolum izleme
Kaza/olay kayıt sistemi

**Kişisel Koruyucu Donanımlar (KKD)**

Solvent tipi gaz maskesi (A tipi filtre)
Antistatik iş elbiseleri
Kimyasal eldivenler (nitril, neopren)
Alev almaz tulum, gözlük, kulaklık

Acil Durum Planı

Senaryo	Müdahale Planı
Yangın	Köpük sistemi devreye alınır, bölge tahliye edilir, acil durum planı başlatılır
Patlama	Saha tamamen tahliye edilir, enerji kesilir, itfaiye çağrılır
Sızıntı	Alan izole edilir, sızan madde inert absorban ile temizlenir
Soluma	Kişi temiz havaya çıkarılır, sağlık birimi bilgilendirilir

Sürekli İzleme ve Gözden Geçirme

Gaz dedektörü: Günlük kalibrasyon kontrolü
Topraklama hattı testi: Aylık
Yangın sistem testi: 3 ayda bir
Seviye sensörü doğrulama: 6 ayda bir
Risk değerlendirme güncellemesi: Yılda bir veya proses değişiminde

Sonuç olarak, pentan tanklarına yönelik gerçekleştirilen Hazard Identification – Tehlike Tanımlama Analizi, hem tesis güvenliğini hem de çalışan sağlığını koruma açısından vazgeçilmez bir süreçtir.

Bu analiz sayesinde, olası riskler sistematik bir şekilde önceden belirlenerek, proaktif önlemlerle kazaların önüne geçilir. Ayrıca yasal mevzuatlara uyum sağlanır, çevresel zararlar en aza indirgenir ve işletme sürekliliği garanti altına alınır.

Etkin bir tehlike tanımlama süreci, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda güvenli ve sürdürülebilir bir endüstriyel işletmeciliğin temel şartıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği15 Mayıs 2025