Glikoz, vücudun tercih ettiği enerji kaynağıdır. Hücresel aktivitelere ve vücut işlevlerine güç sağlamak için enerji olarak kullanılır.
Karbonhidrat içeren gıdalar yediğimizde, glikozun emilimini yardımcı olmak için insülin salgılanır. İnsülinin görevi hücre reseptörlerine bağlanıp, glikozun kan dolaşımından hücreye kolayca geçmesini sağlar.
Glisemik Yanıt
Glisemik yanıt, gıdaların ve öğünlerin kan şekeri seviyeleri üzerindeki etkisini gösterir.
Yüksek Glisemik İndeks değerine sahip yiyecekler, kan şekeri seviyelerinin ilk olarak hızla yükselmesine ardından da hızla düşmesine sebep olurlar. Yani hızlı bir glisemik tepkiye neden olurlar.
Düşük Glisemik İndeks değerine sahip yiyecekler ise kan şekeri seviyeleri üzerinde daha küçük bir etkiye neden olurlar.
İnsülin Duyarlılığı
Aralıklarla düşük veya yüksek Glisemik İndeks‘li besinleri fazla miktarda tüketmek sorun teşkil etmez, çünkü vücut insülini gerekli miktarda salgılayarak kan şekeri dengesini sağlar.
Lakin devamlı yüksek Glisemik İndeksli gıda tüketimi olduğunda kanda glikoz sürekli olarak yükselir. Kandaki yüksek glikozun hücre içine emilebilmesi için de insülin salınımı sürekli yüksek seyreder.
Zamanla kan şekerini emmek için daha fazla insüline ihtiyaç duyulur, bu da uzun süreli yüksek kan şekeri ve insülin etkinliğinin bozulmasına ve zamanla insüline karşı duyarsızlık gelişmesine neden olur.
Hücreler zamanla yüksek insüline karşı duyarlılıklarını kaybettiklerinde ve olması gerektiği gibi yanıt veremez olduğunda hem kısa vadeli hem uzun vadeli olarak insülin direnci gelişir.
İnsülin direncinin kısa vadeli etkileri kanda şekerin yüksek kalması ve ruh hali değişimleri, yorgunluk, baş ağrıları ve ciltte sivilceler gibi yan etkiler meydana gelir.
İnsülin direncinin uzun vadeli etkileri Tip 2 diyabet, kilo alımı, kalp hastalığı ve böbrek hasarı gelişir.
Glikoz Tepkisi
Glisemik Indeks ve Glisemik Yük değerleri yediğiniz yiyeceklerin glikoz seviyeleri üzerindeki etkisini anlamada yardımcı olabilirken, yemeyi planladığınız her şeyin Glisemik Indeks / Glisemik Yük‘ünü hesaplamaya çalışmak hayatın konforunu bozar. Fazla stres yüküne neden olur.
Glisemik Indeks / Glisemik Yük glisemik tepkideki benzersiz, bireysel farklılıkları yakalayamaz. Çok özel durumlarda ve bilimsel araştırmalarda sürekli glikoz izlemi gerekebilir.
Kan glikoz değeri öçümünü anlık fotoğraf çekimi olarak düşünürsek sürekli glikoz izlemi film gibidir.
Sürekli glikoz izlemeyle vücudun gıdalara verdiği anlıkk tepkileri gösterdiği gibi ortalama glikoz değeri ve ideal aralıkta geçirilen zaman miktarı gibi bol miktarda bilgi sağlar.
Sürekli glikoz izleme vücudun bir yiyeceğe veya öğüne nasıl tepki verdiğini tam olarak göstermek için gerçek zamanlı kan glikoz verileri sağlar. Tek başına karbonhidrat alımı ile miktara, pişirme yöntemine ve öğün zamanlamasının kan şekeri üzerindeki etkisini anlık değerlendirme imkanı sağlar.
⭐️⭐️ T2 Diyabetli Hastalarda Postprandiyal Hiperglisemiyi Optimize Etmek İçin Glisemik İndeks (GI) veya Glisemik Yük (GL) ve Diyet Müdahaleleri: Bir İnceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7352659/
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
⭐️⭐️ Öksürük sırasında yaklaşık 800 km/saat( uçak hızı) hıza ulaşabilen kısa süreli hava akımı oluşur.
⭐️⭐️ Tırnaklar yaz aylarında kış aylarına göre daha hızlı uzar.
⭐️⭐️ Gülümsemek 17 kaş çatmak 43 kasımızı çalıştırıyor. Yani gülümsemek daha kolay!
⭐️⭐️ El sıkışmak öpüşmekten daha çok mikrop bulaştırır.
⭐️⭐️ İnsan vücudundaki damarların toplam uzunluğu yaklaşık 100.000 km’dir. Yani damarlarımız Dünya’nın etrafını 2.5 kere dolaşabilir.
⭐️⭐️ Çenenizin tek yanındaki çiğneme kaslarının toplam gücü, 195 kilograma denktir.
⭐️⭐️ Burnumuz ortalama 50 bin farklı kokuyu ayırt edebilir.
⭐️⭐️ Ortalama bir insan bedeninde, 7 adet sabun üretebilecek kadar yağ bulunur.
⭐️⭐️ Her saniye 25 milyon hücre üretiriz.
⭐️⭐️ Tipik bir insan akciğer çifti yaklaşık 480 milyon alveol içerir. Bu, 50 ila 75 metrekare yüzey alanı demektir.
⭐️⭐️ Vücut ağırlığınızın yüzde 1’ine denk gelecek miktarda su kaybettiğinizde, susuzluk hissi oluşmaya başlar. Yüzde 5’ten fazla kayıp bayılmaya, yüzde 10’dan fazla kayıp ise susuzluktan ölmeye sebep olur.
⭐️⭐️ Midemizdeki asit oranı, neredeyse bir metali eritecek güçtedir.
⭐️⭐️ Vücudumuzdaki bakteri sayısının vücut hücresi sayımızın yaklaşık 10 katıdır.
⭐️⭐️ Normal bir insan vücudunda 5000-6000 mL(5-6 lt) kan bulunmaktadır. Ortalama vücut ağırlığının %8’ini oluşturur.
⭐️⭐️ Ortalama bir insan bedeninde, 900 adet kalem yapacak kadar karbon vardır.
⭐️⭐️ Her gün ortalama 60 ila 100 saç teli kaybederiz.
⭐️⭐️ Ortalama bir yetişkin vücudunda, bir şempanzeyle aynı miktarda tüy (ya da kıl veya saç) bulunur. Aradaki fark, insan tüylerinin şempanzelerinkinden çok daha ince olmasıdır.
⭐️⭐️ Vücudumuzda inflamasyonu ve hastalıkları önlemeye yarayan trilyonlarca bakteri yaşar. Yalnızca göbek deliğimizde en az 67 tür bakteri vardır.
⭐️⭐️ Ortalama bir insan bedeninde, oyuncak bir topu ateşleyebilecek kadar potasyum vardır.
⭐️⭐️ Başımızın ortalama ağırlığı 5,4 kg dır.
⭐️⭐️ Konuşurken daha çok, okurken daha az göz kırpar, o yüzden okurken daha çok yoruluruz. İnsan bedeni bir mucizedir, ona çok iyi bakalım.
⭐️⭐️ Vücudun kan kaynağı olmayan tek bölümü, gözdeki korneadır. Oksijeni doğrudan havadan alır.
⭐️⭐️ Ortalama bir insan bedeninde, bir köpeğin üzerindeki tüm pireleri öldürecek kadar sülfür vardır.
İ⭐️⭐️ İnsan bedenindeki bakterilerin yalnızca yüzde 1’i hastalığa sebep olabilir.
⭐️⭐️ Siz bu cümlenin sonuna geldiğinizde, vücudunuzda 50.000 hücre ölmüş ve yenileri ile değişmiş olacak.
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Glisemik indeks, karbonhidrat içeren bir gıdanın parçalanıp kan dolaşımına karışması – emilmesi için geçen sürenin 0 ila 100 arasında ölçülendirilmesidir.
Glikoz en saf haliyle bir karbonhidrattır ve en hızlı emilir; bu nedenle ona en yüksek değer olan 100 verilir.
Yüksek Glisemik indeks‘li yiyecekler kan şekerinin hızla yükselmesine ve hızlı insülin tepkisine neden olur.
Düşük Glisemik indeks‘li yiyecekler çok az karbonhidrat içerir ve daha yavaş sindirilir.
Zeytinyağı ve bitkisel yağlar gibi saf yağlar ve proteinler (hayvansal et gibi) karbonhidrat içermez — kan şekerini etkilemedikleri için 0 Glisemik indeks değerlerine sahiptirler.
Glisemik yük nedir?
Glisemik yük, Glisemik indeks ile aynıdır ancak karbonhidrat miktarını hesaba katar. Başka bir deyişle, Glisemik indeks‘dir. Farkı; yediğiniz karbonhidratların boyutunu veya porsiyonunu hesaba katar.
Glisemik yük, Glisemik indeks değerinin bir porsiyon gıdadaki karbonhidrat miktarıyla çarpılması ve ardından bu sayının 100’e bölünmesiyle hesaplanır. Yani bir denklem olarak:
GL = GI x gram karbonhidrat / 100
Gıdalar düşük Glisemik yük (0-10), orta Glisemik yük(11-19) veya yüksek Glisemik yük (>20) olarak kategorize edilebilir.
Hangisi daha iyi?
Glisemik yük, bir gıdanın kan şekeri ve insülin tepkisi üzerindeki etkisini ölçmek için glisemik indeksten daha iyi bir araçtır. Çünkü aynı zamanda bir porsiyondaki karbonhidrat miktarını da dikkate alır.
Örneğin,
Karpuzun Glisemik indeks değeri 76’dır. 100 üzerinden değerlendirlen puanlamaya göre yüksek Glisemik İndeks’e sahiptir. Dolayısı ile bu yüksek Glisemik İndeks sebebi ille endişelenilmektedir.
Lakin bir porsiyon (yaklaşık 200 gr) karpuzun sadece 11 gramı karbonhidrat gerisi ise su dur.
Dikkat etmeniz gereken yüksek Glisemik indeks‘ e sahip olduğu için hızla emilip kan kan dolaşımına geçer. Fakat içerisinde fazla karbonhidrat olmadığı için Glisemik yük‘ü düşüktür.
Bir porsiyon (yaklaşık 200 gr) karpuzun Glisemik yük‘ünü hesaplayalım.
Glisemik yük = (76 x 11 gram karbonhidrat) / 100) = 8
Bu elde ettiğimiz değer ile bir porsiyon (yaklaşık 200 gr) karpuz düşük Glisemik yük‘lü bir yiyecektir.
Sonuç olarak bir porsiyon karpuz yiyen bir kişinin kan glikoz seviyesinde büyük bir artış olmayacaktır.
Farklı bir yönden baktığımızda Glisemik indeks‘ i düşük bir gıdayı fazla miktarda tükettiğimizde kan şekerini çok yüksetebilir.
Sonuç olarak;
Karbonhidratın hem niteliğini hem de niceliğini göz önünde bulundurduğumuzda, Glisemik Yük, kan glikozunda meydana gen değişiklikleri anlamada ve hesaplamada Glisemik Yük, Glisemik İndeks‘ten biraz daha iyi bir göstergedir.
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Su tüketimi ve kan şekeri seviyesi çok yakından bağlantılıdır.
Su içmek kan şekerini doğrudan düşürmese de artan kan hacmi ile kan şekerinin sabit olan miktarı göreceli olarak düşer. Tabi ki içilen su miktarı ile artan idrar çıkışı ile birlikte atılan şeker de kan değerinin düşmesine yardımcı olur.
Düşük su alımı ve dolayısı ile vücutta suyun azalması (dehidratasyon) daha yüksek kan şekerine yol açabilir.
Su tüketimi azaldığında kan hacminde sıvı miktarı azalır ancak kan şekeri (glikoz) miktarı değişmez. Dolayısı ile hacmi azalan kan içinde miktarı değişmeyen kan şekeri oransa olarak artmış olur. Bu durumda ölçülen kan şekeri göreceli olarak yüksek çıkar.
Kan şekeri seviyesi oransal da olsa yükseldiğinde, böbrekler idrar yoluyla fazla şekeri atarak kan şekerini düzenlemeye çalışır. Bu süreç sık idrara çıkmaya neden olabilir ve susuzluğu daha da arttırır.
Bu sebeple kan şekeri ölçümü yapılmadan önce yeterli su içilmelidir.
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Meyve ve sebzeleri pestisitlerden temizlemede, kabartma tozu (sodyum bikarbonat=NaHCO3), su ile yıkama ve ticari temizleme ürününe (Clorox) göre daha etkili bulundu.
Yapılan Araştırmada, elma yüzeylerindeki thiabendazole veya phosmet gibi pestisitler mililitresinde 10 miligram kabartma tozu bulunan sıvıda 12-15 dakika bekletilerek etkili bir şekilde uzaklaştırdığı bulunmuş.
Lakin 24 saatlik temas sonunda; Pestisitllerden, thiabendazole’ ün yüzde 20’ si, phosmetin yüzde 4.4’ ü elmaların içine nüfuz ettiği ve bu nüfuziyetin temizlenmesi mümkün olmadığı da biliniyor.
EK BİLGİ:
Genelikle karbonat ille kabartma tozu karıştırılır.
Kabartma tozu, karbonattan yapılır. Kabartma tozu içinde toz asit (genellikle krem tartar) içerir. Bu, kabartma tozunun reaksiyon oluşması için tek ihtiyacının nem olduğu, karbonatın aksine ek asit gerekmediği anlamına gelir.
Ayrıca; Hafif deterjanlar veya meyve ve sebze temizleme ürünleri, meyve ve sebzelerdeki pestisit kalıntılarının giderilmesinde, sadece musluk suyuyla durulamanın sağladığından daha fazla fayda sağlamaz.
Bu sebeple meyve ve sebzelerinizi 30 gram kabartma tozu 3 litre suya karıştırarakbu sıvıda 12-15 dakika bekletme imkanınız yoksa da duru su ile iyice yıkamalısınız
Meyve ve sebzelerin kabuklarını soymanın daha da etkili olacağı aşikar lakin kabuklarında bulunan faydalı besin unsurlarının atılması da kayıp oacaktır.
Maalesef, meyve ve sebzelerin içine nüfuz eden kimyasallara karşı ise tedbir almak mümkün değil.
DİKKAT: Kabartma tozu sodyum bikarbonattır ve hem sodyum hem de bikarbonat büyük miktarlarda yutulduğunda zehirli olabilir.
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Sağlıklı yaşam ve vücut için düzenli egzersiz şart lakin beslenme ve içecekler yolu ile alınan kalorileri dengeli ve yeterli olarak harcamalıyız.
İşte tam bu noktada Egzersiz Dışı Aktivite Termojenezi (NEAT) devreye giriyor.
Egzersiz Dışı Aktivite Termojenezi (NEAT), uyumak, yemek yemek veya egzersiz yapmak dışında yaptığımız her şey için harcanan enerjidir; ayakta durmak ve kıpırdanmaktan hareket etmeye kadar uzanır.
Önemsiz fiziksel aktiviteler bile metabolizma hızını önemli ölçüde artırır ve kişinin günlük NEAT‘inde doruğa ulaşan çok sayıda günlük eyleminin toplamıdır.
NEAT aşırı beslenmeyle artar ve yetersiz beslenmeyle azalır. Bu nedenle, NEAT vücut ağırlığımızı nasıl koruduğumuz ve/veya obezite geliştirdiğimiz veya kilo verdiğimiz konusunda kritik bir bileşen olabilir.
Bir metabolik eşdeğer (MET), dinlenme halindeyken tüketilen oksijen miktarı olarak tanımlanır ve kg vücut ağırlığı başına 3,5 ml O2 x dk‘ya eşittir.
Harcanan kalorileri belirlemek için şu denklemi kullanıyoruz
METS X 3,5 X VU (KG) / 200 = KCAL/DK.
MET kavramı, fiziksel aktivitelerin enerji maliyetini dinlenme metabolizma hızının bir katı olarak ifade etmek için basit, pratik ve kolay anlaşılır bir prosedürü temsil eder.
Bir aktivitenin enerji maliyeti, aktivitenin bağıl oksijen maliyetinin (ml O2/kg/dak) / 3,5’e bölünmesiyle bulunabilir.
MET değeri (Sınırlamaları olsa da), kişinin kademeli egzersiz testinde belirlenen fonksiyonel kapasitesini veya egzersiz toleransını tanımlamak ve öngörülen yoğunluk seviyesini aşmadan güvenle yapabileceği fiziksel aktivitelerini listemek için uygun bir yöntem sağlar.
Gün içinde yapılan fiziksel aktivitelerin yoğunluğuna göre kaç kalori yaktığınızı tahmin edebilirsiniz.
Metabolik eşdeğeri (MET) her aktivite seviyesi veya egzersiz üzerine tespit edilir. 1 MET vücudunuz dinlenme aşamasındayken yakılan enerji miktarıdır (otururken veya kitap okurken sessizce uzanmak, telefonda konuşmak veya televizyon izlemek). Değişik fiziksel aktiviteler için değişik METler vardır. Aktivite veya egzersiz ne kadar zor ise MET o kadar büyüktür. Lütfen harcanan kalori miktarına katkıda bulunabilecek birçok faktör olduğunu unutmayın.
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Dalıcının sağlık durumunun dalışa uygunluğu değerlendirebilmek için; sualtının yoğun ve viskoz bir ortam olduğunu, derinliğin artışı ile birlikte dalıcının basınca maruziyetindeki değişimi, ortam (özellikle düşen) sıcaklıklığının insanlar üzerindeki etkisi bilmek gerekir.
Bilinmelidir ki dalıcının bazı tıbbi ve psikolojik durumları tüplü dalışa kesin veya geçici süreyle engel teşkü etse de sportif – keyif amaçlı dalışların kuralları, ticari veya askeri amaçlı dalışın katı kurallarından daha esnektir.
Scuba (Su altı tüplü dalış) dalışlarda gerekli tüm şartlar yerine getirildiğinde amatör dalıcılar için de profesyonel dalgıçlar için de riskler düşüktür.
Risklerin düşürülmesi için gereken şartların başında kişinin sağlık durumu gelir.
Bu sebeple dalış yapacak amatörlere de ve profesyonellere de sağlık durumlarının su altındaki şartlara uygun olup olmadığı açısından doğru bir değerlendirme – muayeneye yapımalıdır.
Dalış öncesi muayenenin amacı, dalış yapacak kişinin sualtı dalışını sağlığı açısından tehlikeye düşürecek bir sağlık sorunu olup olmadığını araştırmaktır.
Ayrıca dalıcıların su altına adaptasyonu için disiplinli olması ve uygun ekipmanla dalış yapması gerekir.
Her ne maksatla olursa olsun dalıcılar su altına ilk kez dalışın öncesinde ve sonra da yıllık periyodik olarak scuba dalışı konusunda hekimlik tecrübesi olan;
KBB
Göğüs Hastalıkları
Kalp Damar, Psikiyatri
Nöroloji
Dahilliye (Endokrin-Kan-Sindirim Sistemi açısından değerlendirecek)
Göz uzmanları değerlendirmelidir.
Dalıcını sorunu varsa ayrıca;
Ortopedi
Plastik Cerrahi
Cerrahi vb gibi bölümler değerlendirmelidir.
Tüm hekimlerin raporları ile birlikte Su Altı Uzmanı Hekim tarafından son değerlendirme yapılmalıdır.
Dalışa engel olabilecek birçok nörolojik (sinir sistemine ilişkin) bozukluk bulunduğundan, dalıcı adaylarının sağlık muayenesini yapan hekim kabaca da olsa adayın nörolojik muayenesini yapmalıdır. Nörolojik bir bozukluk ya da şüphesi varsa dalıcı adayı bir nöroloji uzmanına gönderilmelidir.
Nörolojik Muayene
Nörolojik öykü alma
Nörolojik öykü alırken aşağıdaki belirtilerin dalıcı adayında halen ve önceden bulunup bulunmadığı sorgulanmalıdır.
Bilinç değişikliği
Baş ağrısı
Baş dönmesi
Ağrı, uyuşma
Görme bozukluğu
Koku ve tat bozukluğu
Konvülzyon
Kusma
Kuvvet azlığı
Mesane bozukluğu
Konuşma bozukluğu
Yürüme güçlüğü
Otonom ve trofik bozukluk.
Gözlem
Dalıcı adayında denge ve yürüme bozukluğu; konuşma bozukluğu; kore, atetoz gibi istemsiz hareketler olup olmadığına dikkat edilmelidir.
Nörolojik Fizik Muayene
Kafa çiftlerinin muayenesi
Kas tonusu muayenesi
Kas hareketleri muayenesi
Kas gücü (kuvveti) muayenesi
Derin tendon reflekslerinin muayenesi
Patolojik reflekslerin muayenesi
Serebellar sistem muayenesi
Duyu muayenesi.
Dalışa Kesin Engel Olan Nörolojik Bozukluklar
EPİLEPSİ VE DALIŞ
En sık görülen nörolojik bozukluklardan biridir. Çoğu zaman uzun süreli ilaç tedavisi gerektiren kronik seyirli bir bozukluktur. İlaç tedavisine rağmen nöbetler görülebilir. Nöbetler serebral kortikal nöronların aralıklı, ani ve aşırı deşarjına bağlı ortaya çıkar. Deşarjların çıktığı beyin bölgesine göre
Jeneralize nöbetler (grand mal, petit mal)
Parsiyel (fokal) nöbetler (basit parsiyel, kompleks parsiyel) şeklinde görülür. Basit parsiyel nöbet dışındaki nöbetlerde bilinç kapanır.
Suyun altında epileptik nöbet boğulma ya da akciğer barotravmasına yol açabildiğinden epileptik hastaların dalması çok sakıncalıdır. Bilinç kaybı sırasında dalıcı boğulabileceği gibi jeneralize nöbetin tonik-klonik fazında solunum durduğu için dalıcıyı suyun üstüne çıkartmak akciğer barotravmasına neden olabilir. Epileptik nöbetler ilaçla kontrol altına alınsa bile hem antiepileptiklerin dalışa olumsuz etkileri hem de ilaca rağmen nöbet geçirme riski bulunduğundan EPİLEPSİ DALIŞ İÇİN KESİN ENGELDİR.
5-6 yaşına kadar geçirilen febril nöbetler dışında epileptik nöbet geçirmiş olan bir kişinin dalıcı olamayacağını söyleyenlerin yanı sıra ilaç tedavisi olmaksızın 10 yıldır nöbet geçirmemiş olan kişinin dalabileceğini savunanlar da bulunmaktadır.
SEREBRO VASKÜLER OLAY VE DALIŞ
Damarların ve/veya kanın bazı özelliklerinden ötürü beyin damarlarının tıkanması ya da kanaması ile ortaya çıkan nörolojik tablodur. Nörolojik bulgu kalmadan iyileşmiş olsa bile nöron hasarı ve olası hipoperfüzyonun dekompresyon hastalığı riskini arttırdığı ve bu nedenle serebro vasküler olayın dalışa kesin engel olduğu kabul edilmektedir.
TRANSİENT İSKEMİK ATAK VE DALIŞ
Beynin herhangi bir bölgesine giden kan akımında birkaç dakikadan birkaç saate kadar süren azalma sonucu ortaya çıkan, bilinç değişikliği dahil çeşitli nörolojik belirtilerle seyreden bir nörolojik bozukluktur. TİA suyun altında ortaya çıkarsa boğulma ya da akciğer barotravmasına yol açabileceğinden dalış açısından kesin engel olarak kabul edilmektedir.
AÇIKLANAMAYAN SENKOP ATAKLARI VE DALIŞ
Duyusal ya da fiziksel stresler bayılmaya yatkın kişilerde senkopa yol açabilir. Suyun içinde senkop ölümle sonuçlanabileceği için (boğulma ya da akciğer barotravması sonucu) nedeni belli olmayan senkop atakları dalışa kesin engeldir.
MERKEZİ SİNİR SİSTEMİNİN DEJENERATİF HASTALIKLARI VE DALIŞ
Nedeni çoğu zaman bilinmeyen, nöron hasarı sonucu ortaya çıkan, genellikle sinsi başlayıp ilerleyen nörolojik bozukluklardır. Alzheimer, Pick, Huntington, Parkinson, Amyotrofik lateral skleroz bu hastalıklardan bazılarıdır. Giderek ağırlaşan nörolojik ve kognitif yıkım sonucu MSS’in dejenaratif hastalıkları dalış açısından kesin engel olarak kabul edilmektedir.
Dalışa Göreceli yada Geçici Engel Olan Nörolojik Bozukluklar
MİGREN VE DALIŞ
Çoğu zaman kusma ve fotofobi ile giden, ani başlayan şiddetli baş ağrısı nöbetleridir. %10-20 olguda nöbet öncesi kısa bir aura dönemi olabilir. Aurada bir elde duyu ya da işlev kaybı, duyu bozukluğu (özellikle görme), duygu durum değişikliği, basiller arter migreninde baş dönmesi (vertigo), çift görme veya bilinç bulanıklığı görülebilir. Stres, egzersiz, yorgunluk, uykusuzluk, çeşitli yiyecek ve içecekler, basınç değişikliği gibi pekçok etken migren atağını başlatabilir.
Migren belirtileri su altında dalıcının güvenliğini tehlikeye sokabilir. Dalış sırasında yoğun baş ağrısı düşünceyi toplamayı zorlaştırır. Suyun içinde kusma ve bilinç bulanıklığı boğulmaya, vertigo yön kaybına yol açabilir. Dalış sonrası ortaya çıkan migren belirtileri dekompresyon hastalığı ya da arteriyel gaz embolisi ile karışabilir. Migren ilaçlarının sedasyon etkisi hem dalış performansını olumsuz etkiler hem de nitrojen narkozu riskini arttırır.
Ağır migrenliler (vertigo, kusma, görme bozukluğu, bilinç bulanıklığı, motor belirtileri olanlar) dışında özellikle migren atağının nedenini bilen ve önlem alabilen migrenlilerin dalabileceği genel olarak kabul edilse de migrenin kesin dalış kontrendikasyonu olduğunu ileri sürenler de bulunmaktadır.
KAFA TRAVMASI VE DALIŞ
Kafa travması geçiren bir kişinin dalışa uygun olup olmadığına karar vermek için dikkat edilmesi gereken özellikler travma sonrasında dalış performansını etkileyebilecek residüel nörolojik belirti ya da post travmatik epilepsi riskidir. Post travmatik epilepsi riski doğrudan kafa travmasının şiddetiyle ilişkilidir. Travmatik epilepsi nöbetleri çoğu zaman travmadan sonra iki yıl içinde ortaya çıkar. Travma sonrası beyin kanaması, nöbet, uzun bilinç kaybı ya da uzun süren amnezi travmatik epilepsi riskini arttırır. Dört hafta ya da daha fazla süren amnezi ciddi beyin zedelenmesini gösterir. Çok kısa süreli bilinç kaybı ya da amnezide bile beyin zedelenmesi söz konusudur. Post travmatik epilepsi riski bulunanlar ya da residüel nörolojik belirtileri olanlar hayati tehlikesi nedeniyle kesinlikle dalamazlar. Kısa süreli bilinç kaybı/amneziden sonra residüel nörolojik belirtisi olmayanlar ve post travmatik epilepsi riski bulunmayanlar dalabilirler. Her tür nörolojik tetkik (aktivasyonlu EEG, BBT, MR) normalse kısa süren bir bilinç kaybı ya da amneziden 6 hafta, bir haftalık amneziden 6 ay, iki haftalık amneziden 9 ay, üç haftalık amneziden bir yıl sonra dalış düşünülebilir. Penetre kafa travmalarında ya da çökme kırıklarında dalış kontrendikedir. Lineer kırıklar yukarıda belirtilen özelliklere uyuyorsa dalabilirler.
DİSK HERNİ VE DALIŞ
Disk herni genellikle ağır yük ya da travma sonucu annulus fibrosusun yırtılması ve nukleus pulposus ile birlikte spinal kanala fıtıklaşıp sinir köküne bası yapmasıdır. En sık görülen belirtileri bel ve bacak ağrısı, bacaklarda uyuşmadır. Kuvvet kaybı çoğu zaman hafiftir.
Ameliyat olmamış disk hernili bir kişinin nörolojik belirtisi yoksa, ağırlık taşıma konusunda dikkatli olmak koşuluyla dalabileceğini kabul edenlerin yanı sıra, dalışın akut herniasyona yol açabileceğini ve bu durumun dekompresyon hastalığı ile karışabileceğini, dalışın mutlaka ameliyat sonrasına ertelenmesi gerektiğini savunanlar da bulunmaktadır. Nörolojik belirtisi olanlarda dalış ancak başarılı cerrahiden sonra düşünülebilir. Ameliyat sonrası nörolojik belirti yoksa nöroşirürjistin onayı ile üç ay sonra dalışa izin verilebilir. Ameliyat sonrası nörolojik belirtisi olanlar dalamazlar. Ameliyat alanının kuramsal olarak spinal dekompresyon hastalığı riskini arttırdığını öne sürenler bulunsa da bu konuda yapılan bir çalışma bulunmamaktadır.
BEYİN TÜMÖR VE ANEVRİZMASI VE DALIŞ
Benign tümör ya da anevrizma ameliyatından sonra nöbet yoksa, EEG ve nörolojik muayene normal ise, nörolog ve nöroşirürjist uygun görürse bazı hekimlere göre ameliyattan en az üç ay sonra olmak koşuluyla dalış düşünülebilir. Ancak bazı hekimler ne olursa olsun beyin ameliyatı geçirmiş bir kişinin tehlikeli olabileceği için dalmamasından yanadırlar.
MULTİPL SKLEROZ VE DALIŞ
Multipl skleroz (MS) oldukça sık görülen, erken erişkinlikte başlayan, beyin ve omurilikte skleroz plaklarının oluşumu sonucu kuvvet ve duyu kaybı, tremor, nistagmus, görme ve konuşma bozukluğu gibi birçok nörolojik belirtilerle ortaya çıkan bir bozukluktur. Nörolojik belirtiler plakların bulunduğu yere göre değişir. Alevlenme ve düzelme dönemleriyle seyreder ancak tablo giderek ağırlaşır.
Önceden MS tedavisinde hiperbarik oksijen denenmiş ancak olumlu ya da olumsuz bir sonuç alınamamıştır. Bu nedenle suyun basıncı MS’u doğrudan olumsuz etkilemese de efor ve soğuk olumsuz etkilediği için, hafif bile olsa MS dalış açısından uygun değildir. Ayrıca MS’da her an yeni belirtiler ortaya çıkabilir. Dalış sonrası ortaya çıkan uyuşma, yorgunluk, periferik sinirler boyunca ağrı gibi belirtilerin MS’a mı ait yoksa dekompresyon hastalığı ya da arteriyal gaz embolisi belirtisi mi ayırt etmek çok güç olabilir. Multipl sklerozluların dalıcı olup olamayacağı konusunda kesin bir görüş olmamakla birlikte, soğuk ve eforun MS’u olumsuz etkilemesi ve MS belirtilerinin dekompresyon ya da arteriel gaz embolisi ile karışması nedeniyle MS’da dalış önerilmez. Bununla birlikte eğer hem kendisi hem de dalış eşi için tehlike taşımıyorsa, dalış kayıt defterine var olan MS belirtilerini kaydetmek ve ılık suda dalmak koşuluyla bir MS’lu dalıcı adayına dalış izni verilebileceğini öne sürenler de bulunmaktadır.
PERİFERİK NÖROPATİ VE DALIŞ
Periferik nöropatiler çeşitli nedenlerle periferik motor, duyusal ve otonom sinir liflerinin beraber ya da ayrı ayrı tutulumu sonucu ortaya çıkan tablolardır. Motor güçsüzlük, duyu kaybı ve reflekslerde kayıp en sık görülen belirtileridir.
Periferik nöropatili hasta nöropati nedeni ve dalışı etkileyebilecek nörolojik belirtiler açısından değerlendirilmelidir. Genel olarak dalış önerilmez çünkü periferik nöropati belirtileriyle dekompresyon hastalığı belirtileri karışabilir; duyu kaybı mercan, deniz kestanesi, midye kabuğu gibi cisimlerle zedelenmeye yol açabilir; kuvvet kaybı dalış gibi efor gerektiren bir spora uygun değildir. Periferik nöropatinin dalış için kesin kontrendikasyon oluşturduğunu düşünenler de bulunmaktadır.
ÖZET
Dalışa engel olabilecek birçok nörolojik bozukluk bulunduğundan, dalıcı adaylarının sağlık muayenesini yapan hekim kabaca da olsa adayın nörolojik muayenesini yapmalıdır.
Nörolojik bir bozukluk ya da şüphesi varsa dalıcı adayı bir nöroloji uzmanına gönderilmelidir. Epilepsi, serebro vasküler olay, transient iskemik atak, nedeni açıklanamayan senkop atakları ve merkezi sinir sisteminin dejeneratif hastalıkları dalış açısından kesin kontrendikasyon, migren, kafa travması, disk herni, periferik nöropati, multipl skleroz ve beyin tümör ve anevrizmaları göreceli kontrendikasyon oluştururlar.
DALIŞA KESİN ENGEL BOZUKLUKLAR
Epilepsi
Açıklanamayan senkop atakları
Serebro vasküler olay
Transient iskemik atak
Merkez sinir sisteminin dejeneratif hastalıkları
DALIŞA GÖRECELİ YA DA GEÇİCİ ENGEL BOZUKLUKLAR
Migren
Beyin tümörü ve anevrizma
Kafa travması
Multipl skleroz
Disk herni
Periferik nöropati
Profesyonel sualtı adamlığı kusursuz bilinçlilik ile duyusal ve motor yeterlilik gerektirir.
Aşağıda yer alan hastalıkları bulunanlar profesyonel sualtı adamı olamazlar.
İlaçlarla kontrol altına alınıp alınmadığına bakılmaksızın çocuk çağı febril konvülsiyonları hariç her türlü nöbet epizodları,
Norofilis,
Beyin ve modülla spinalis tmörleri,
Demyelizan hastalıklar,
Geçirilmiş 24 saatten uzun bilinç kaybının eşlik ettiği kafa travmaları,
Çökme tarzı kafa kırıkları,
İntrakranyal hemoroji,
Ciddi beyin kontüzyonları ya da süregen nörolojik veya EEG anormallikleri,
Nankolepsi, katelepsi vb durumlar,
Dalışa bağlı kalıcı MSS sekelleri,
Açıklanamayan geçici bilinç kayıplar,
Görme kaybı, bilinç kaybı, kusma ve hemipleji ile seyreden migren atakları.
Yukarıdaki Tüm Bilgiler farkındalık yaratmak maksadı ile olup hekiminizin muayenesi veya görüşleri yerini tutamaz.
Bu sebeple hekiminize / hekimlerinize düzenli periyodik muayene olun ve yönlendirmelerine uyun.
Sağlıklı dalışlar dilerim.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Vücudumuza besinler yolu ile aldığımız enerji öncesindeki son adımda glikoza çevrilen karbonhidratların doğal olanlarının yanı sıra endüstriyel yollarla üretilen hem üreticilerin karlılığını arttıran hem de bu ürünlerin tüketicisi olan insanların lezzet – tad algısını yükselten Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu‘ nu tanıyalım.
Karbonhidrat yediğimizde, vücudumuz bunları anında enerji için veya daha sonra depolamak için (yani glikojen) glikoza parçalar.
Vücuttaki glikoza yanıt olarak, pankreas insülin hormonunu serbest bırakır. İnsülin, glikozun enerjiye dönüştürülmesi için hücrelere girmesine izin veren bir “anahtar” görevi görür.
Glikoz Şurubu buğday, patates veya pirinç gibi nişastanın parçalanmasıyla yapılır.
Mısır Şurubu / Yüksek Furuktozlu Mısır Şurubu üretiminde ilk adım mısırın mısır nişastasına öğütülmesidir. Mısır nişastası, seyreltik bir asitle ısıtılarak veya enzimlerle birleştirilerek yüzde 100 glikoz içeren mısır şurubuna hidrolizle dönüştürülür.
Bir besinde Fruktoz ne kadar yüksek ise o kadar tatlıdır.
Mısır Şurubu ➖ Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu (Glikoz şurubu / Nişasta Bazlı Şeker)
Bu ikisi farklıdır, çok zararlı olan ise FRUKTOZ eklenen Mısır şurubudur.
Glikozla karşılaştırıldığında, fruktoz ince bağırsakta pasif olarak daha aşağı emilir ve insülin salgılanmasını uyarmaz.
Glisemik İndeks puanı 87 dir (Sakkaroz 60).
🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻🔻
Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu
Saf glikozla fruktoz karşılaştırıldığında, fruktozinsülin ve leptin salgılanmasının yetersizliği ve ghrelinin baskılanmasıyla ilişkilidir. (Leptin size ne zaman tok olduğunuzu, Ghrelin ise ne zaman aç olduğunuzu söyler.)
Glikoz seviyemizi yükseltir
İnsülin direnci gelişimine neden olur
Çok iyi kilo / yağ yapar
Trigliseriti yükseltir
Karaciğer Hasarı yapar. (Fruktozun aşırı tüketimi)
Kalp Hastalığına yol açar. (Fruktozun aşırı tüketimi)
Diyabet – Şeker hastaığı gelişimine neden olur. (Fruktozun aşırı tüketimi)
Bu yağlar hücre üzerindeki reseptörleri bozar
Bunlara insülin reseptörleri de dahil olup diyabetin kapısını aralar
Apo-B100 reseptörleri bozulur ve kolesterol hücreye giremez kanda kalır, damarlar tıkanır.
LDL üzerinde Apo-B100 proteinleri bulunur, hücrelerde de Apo-B100 reseptörleri vardır. Hücredeki reseptörler bozulursa LDL hücreye giremez ve kanda kalır, damar tıkanır Yani aslında sorun LDL değil, hücreye giremediği icin kanda yüksek kalması
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Konunu Ayrıntılarını Okumayı Sevenler Devam Edebilirler
HFCS‘nin (High Fructose Corn Syrup – Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu) en yaygın formları, %42 veya %55 oranında fruktoz içerir ve bunlar endüstride HFCS 42 ve HFCS 55 olarak adlandırılır.
HFCS‘nin geri kalanı glikoz ve sudur.
HFCS 42 esas olarak işlenmiş gıdalarda, tahıllarda, fırınlanmış ürünlerde ve bazı içeceklerde kullanılır. HFCS 55 esas olarak meşrubatlarda kullanılır. (Bu bilgi FDA web sayfasından alınmıştır.)
Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu (HFCS) günümüzde gıdalardaki fruktozun ana kaynağı olmasının en önemli iki sebebi şeker (sakkaroz) dan %10 ile %30 arası daha ucuz olması ve çok daha tatlı olmasıdır.
Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu (HFCS) eklenen endüstriyel gıdaların raf ömrünü de uzatır. (Ketçap, fıstık ezmesi ve soğuk etler gibi asitli gıdaların tazeliğini, tatlılığını ve dolayısı ile karlılığını arttırır.)
HFCS’nin iki bileşeni olan glikoz ve fruktoz, birçok gıdada doğal olarak bulunur ve sağlığımız için önemlidir. Sorunlar, bu şekerlerin gıda ve içecek ürünlerine eklenmesiyle ortaya çıkabilir.
Gıda üreticilerin önemli bir kısmının önceliği siz müşterilerinin sağlığını değil gıda tüketiminizi (kendi satışlarını) her geçen gün daha da arttırmaktır. Bu sebeple Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu‘nu (HFCS) farklı isimlerle ürünlerine koymakta ve etiketlemektedirler.
Market alışverişinizde aşağıdaki içerikleri görürseniz gıdanın içerisinde Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu (HFCS) olduğunu bilmelisiniz.
Kristalin fruktoz
Tapioka şurubu
Glikoz şurubu
Mısır şurubu
İzoglukoz
Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu(HFCS) içeren popüler gıdalar yerine;
Gazlı içecek yerine sade maden suyu
Tatlandırılmış meyve suları yerine, taze sıkılmış meyve suyu
Kutulanmış cips, diyet ürünleri vb gibi yerine çiğ kuruyemişler ve mor renkli meyveler
İşlenmiş krakerler yerine haşlanmış/ kızarmış kestane
İşlenmiş/beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmekleri deneyin.
⭐️⭐️ KARBONHİDRAT TÜKETİMİNİZİ KISITLAYIN
Tüketmeyi düşündüğünüz gıdaları satın alırken etiketlerini (içeriklerini) dikkatle kontrol edin. Öncelikle doğal yani işlenmemiş gıdaları tercih edin.
Nadiren Yüksek Fruktozlu Mısır Şurubu (HFCS) içeren gıda tüketebilirsiniz. Dünyanın sonu değil lakin nadiren olması kaydı ile.
Sınırlı Sorumluluk Beyanı:Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Lüpen – Lupin (Lupinus albus L.) acı bakla, delice bakla, gavur baklası, kurt baklası, mısır baklası, yahudi baklası, yaygın olarak da termiye gibi değişik isimlerle bilinen, Leguminosae familyasının önemli cinslerinden birini oluşturan bir baklagil bitkisidir.
Yüksek protein oranına ve diğer baklagillerin yetişmediği daha zorlu alanlarda (soya, bakla, nohut, mercimek ve diğer baklagil tohumlarının yetişmediği alanlarda) yetişebilme kabiliyetine sahiptir. Tohumları birkaç bin yıldır insan beslenmesinde ve tedavisinde kullanılmaktadır.
Proteinleri benzersiz özellikler taşır. Lüpen tohumunun protein içeriği (%33-47) diğer baklagillerden daha yüksektir ve soya proteini içeriğine yakındır. Diğer baklagiller %50’ye kadar nişasta içerirken lüpenin nişasta içeriği (%0-5) oldukça düşüktür.
İdeal oranlarda omega-6 / omega-3’e sahip yağ asitleri, oligosakkaritler, antioksidanlar ve karbonhidratlar gibi lif ve bu bitkiye has diğer bileşenler ile lüpen çok değerli bir gıdadır.
Lüpen bileşenlerinin etkileri, diyabet, hipertansiyon, obezite, kardiyovasküler hastalıklar, lipit konsantrasyonu, glisemi, iştah, insülin direnci ve kolorektal kanser dahil olmak üzere insan vücudunun fizyolojik durumu ile ilgilidir.
Lüpenin her ne kadar farklı türleri olsa da ülkemizde yetiştiriciliği yapılan L. albus türüdür. Dünyada ise en çok yetiştirilen türü L. angustifolius olup bunu L. albus türü takip etmektedir.
Ülkemizde lüpen genellikle Konya, Isparta Burdur ve Antalya civarlarında geleneksel yöntemlerle acılığı giderilerek çerezlik olarak tüketilir.
Yüksek protein oranına sahip olması nedeniyle gıda sektöründe soya yerine tercih edilmeye başlanmıştır.
Bünyesinde bulunan lupanin, spartein ve anagyrine gibi alkaloitler aynı zamanda ilaç sanayinde de önemli bir yere sahiptir
Günümüzde üretilen lüpen çeşitlerinin alkaloit içeriği %0.01’in altında olacak şekilde ıslah edilerek azaltılmış ve tatlı lüpen olarak adlandırılmıştır
Lüpen tohumu (L. angustifolius)’nun yaklaşık %38’i nişasta olmayan polisakkaritlerden (NSP), bunun da yaklaşık %89’u suda çözünemeyen moleküllerden oluşur.
Lüpen tohumları çok az miktarda da nişasta (%0.4) içermektedir.
Tek yıllık otsu gövdesinden yeşil gübre ve yem bitkisi, tohumlarından da insan ve hayvan beslenmesinde yararlanılmaktadır.
Tatlı lüpen çeşitlerinin tohumları kuru maddede yaklaşık %28-45 ham protein ile %5-11 arasında ham yağ içermektedir. Amino asit profile ise nispeten dengelidir. Ancak lisin (%3.73-6.41) ve metiyonin (0.391.43) amino asit bakımından diğer baklagil tohumlarında olduğu gibi fakirdir.
Lüpen tohumlarında depolanan ana karbonhidrat selüloz,hemiselüloz ve β-galaktanlardır.
Dünyada ekmek, bisküvi, kek, makarna, şekerleme, soya sosu gibi ürünlerde soya alternatifi hammadde olarak, antioksidan içeriği yüksek kaliteli bitkisel yağ, glutensiz un, süte alternatif ürünlerin yapımında kullanılmasına rağmen Türkiye’de genellikle çerezlik olarak faydalanılmaktadır
Lüpen tohumu bünyesinde %5-20 oranında yağ içermekte olup, bu yağ oleik ve linoleik asitlerce zengindir
Bunun yanı sıra gıda sektöründe yeni ürünlerde alternatif kullanım imkânlarının bulunduğu ifade edilebilir. Lüpen ve lüpenden elde edilecek yan ürünlerin gıda sanayinde kullanılması ile pek çok gıda maddesinin besinsel ve fonksiyonel özelliklerinin geliştirilmesinde önemli katkı sağlanacaktır.
Lüpen bitkisinin tatlı formlarına ait, bulgur üretimi üzerine yapılan çalışmada, tatlı lüpenin bulgurun çölyak hastalarının tüketimine sunulması sağlık açısından önemli bir konudur.
Glutensiz kek üretiminde lüpen ununun kullanılması, kekin toplam protein, yağ, Ca, Fe, Mn, P ve Zn içeriğini önemli miktarda arttırdığını belirlemiştir.
⭐️⭐️ Glutensiz ekmek üretimi üzerine yapılan araştırmalarda farklı oranlarda lüpen unu (%0, 10, 20 ve 30) kullanmıştır. Glutensiz ekmek formülasyonunda lüpen unu oranının artması ile ekmeklerin ağırlık, hacim, ekmek içi ve kabuk rengi sarılık değerleriyle birlikte su, protein, selüloz, yağ, mineral madde (Ca, Cu, Mn, P, Fe ve Zn) ve esansiyel amino asit miktarlarının arttığını belirlemiştir.
⭐️ Yüksek protein ve düşük karbonhidrat içeriğine sahip olan lüpenin, bu bağlamda sporcu diyetlerinde proteinli bar olarak kullanım potansiyeli bulunmaktadır. ⭐️
Tahıllardan 2-3 kat daha fazla proteine sahip olan lüpen aynı zamanda zengin bir vitamin, mineral, kalsiyum ve demir deposudur.
Sağlık Sektöründe Kullanımı Lüpen tohumları, önemli miktarda polifenoller, karotenoidler, fitosteroller, tokoferoller, alkaloidler ve antioksidan, antimikrobiyal, anti-kanserojen ve antienflamatuar aktivitelere sahip peptitler içerir.
Polifenoller arasında genistein ve türevleri (izoflavonlar) steroidal olmayan fitoöstrojenik potansiyelleri nedeniyle büyük önem taşımaktadır.
Lüpen tohumları alkaloit olarak lupinin, lupanin, spartein, hidroksilupanin ile angustifolin ve glikozit olarak da lupinil ve vernin ihtiva ederler. İçerdiği bu fonksiyonel bileşikler sayesinde lüpen, hem sağlık açısından hem de farmakolojik olarak değer taşımaktadır. Lüpen öğütülmüş tahıllara oranla dört kat daha fazla protein içermektedir. Bu yüksek orandaki protein içeriği ve amino asit kompozisyonu, yaralanmış dokuların iyileşmesine yardımcı olması yönüyle önem taşımaktadır. Proteinlerin yapı taşı olan amino asitler vücuttaki hücrelerin, kasların ve kemiklerin oluşumunda rol oynamaktadır.
Lüpen tohumundan elde edilen ekstraktın; kolajen, jelatin, fibronektin, laminin ve proteoglikan gibi hücre dışı matris bileşenlerinin bozulmasına neden olan enzimleri inhibe ederek aktivitesini önlediği, kollajen ve elastinin parçalanmasını azaltmasının yanı sıra üretimini de teşvik etmektedir.
Yüksek oranda içerdiği arginin amino asidi sayesinde kandaki şeker ve kolesterol seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olmaktadır.
Lüpen güçlü bir protein kaynağı olduğu kadar, iyi bir antioksidan olma özelliği de taşımaktadır.
Antioksidanlarca zengin lüpenin gıda maddesi olarak tüketimi kanser, diyabet, kalp-damar hastalıkları gibi çeşitli rahatsızlıkların oluşma riskini azaltmaya yardımcı olmaktadır.
Lüpen tohumları oldukça güçlü lif kaynağı olarak kabul edilmektedir. 100 gram lüpen yaklaşık olarak 19 gram kadar lif içermektedir.
Yüksek protein ve lif içeriği nedeniyle lüpenin diyetlerde kullanımı iştahı azaltarak tokluk hissinin uzun sürmesini sağlayıcı etkisi olacağı ifade edilmiştir
Kilo almaya neden olan sağlıksız atıştırmalık yerine tüketildiğinde iştahı bastıramaya destek olmaktadır.
Obesiteyi kontrol etmedeki rolünün yanı sıra lif ve protein içeriğinin yüksek oluşu aynı zamanda vücut kitle indeksindeki artışla ilişkili olan diyabeti de kontrol etmeye yardımcı olduğu belirtilmektedir.
Lüpen, kan glikoz seviyesini kontrol etmek ve böylece tip II diyabet gelişme riskini azaltmak için bir nutrasötik olarak vaat eden eşsiz protein gamma-konglutin nedeniyle dikkat çekmektedir.
Lüpende bulunan hidrolizatlar ile uyarılan insülin sekresyonu için yeni bir mekanizma ortaya koymuşlardır.
Bu nedenle, lupin hidrolizatların tip 2 diyabette nutrasötik tedavi potansiyeli olabileceğini belirtmişlerdir. Lüpenin yüksek tansiyon, insülin direnci ve yüksek kan kolesterolü gibi metabolik sorunların aşılmasında olumlu etkileri gözlenmiştir.
Lif sadece sindirim sistemine destek olmakla kalmamakta, aynı zamanda kandaki kötü kolesterol yağlarının oluşumunu engellemekte ve böylece de kolesterol seviyesinin düşmesine yardımcı olmaktadır
Bu durum, kalp krizi ve felç riskini azaltmak için etkili bir durumdur.
Mineral açısından zengin bir içeriğe sahiptir.
Haşlanmış 100 g kabuksuz lüpen tohumlarının kuru ağırlıkça;
561 mg fosfor,
23 mg potasyum,
379 mg kalsiyum,
82 mg magnezyum,
67 mg sodyum,
3.7 mg bor,
0.8 mg bakır,
4.5 mg demir,
111 mg mangan,
6 mg çinko içerdiği belirlenmiştir.
Magnezyum ve potasyum içeriği sayesinde kalp damar sağlığını teşvik etmektedir. Magnezyum vücuttaki oksijenin taşınmasına yardımcı olur ve kan damarlarını kan akışı için genişletir.
Potasyum ise kan basıncının düzenlenmesine destek olarak, kalp atışını kontrol altında tutmaktadır. Tüm bunlar bir araya gelince, lüpenin kalp-damar sağlığı korumak için yarar sağlamaktadır (
Lüpen çinko açısından zengin bir baklagil olarak kabul edilmektedir. Çinko ise bilindiği gibi güçlü bir bağışıklık sistemi için olmazsa olmazdır. Bu durumda, vücut enfeksiyonlarla rahatlıkla savaşabilmekte ve hastalıklara karşı koyabilmektedir. Çinkonun bilinen bir diğer faydası ise tırnaklarda meydana gelen beyaz lekeleri önleyebilme yeteneğidir. İrritabl bağırsak sendromu ve kabızlık gibi bağırsak komplikasyonlarına yardımcı olmaktadır. Bunun yanı sıra lüpen bağırsak hareketliliğine destek olabilmektedir. Lüpen probiyotik olduğundan çoğu zaman, bağırsak sağlığını geliştirmek için faydalı olarak bilinmektedir. Böylece, bağırsak problemlerini azaltmak için etkili hale gelmektedir.
Bununla birlikte; lüpen, fıstık alerjisi olan kişilerde çapraz reaktivite ile ortaya çıkabilecek veya daha önce gıda alerjisi olmayan kişilerde de novo ortaya çıkabilen anafilaksiye neden olma potansiyeline sahip olabileceği ifade edilmiştir. Bu nedenle etiketleme sırasında ürün içeriğinde belirtilmesinin ve etiketlenmeyen ekmek gibi bazı ürünlerde de uyarı yapılmasının yararlı olabileceği önerilmiştir.
Lüpen tohumları lupinin, lupanin, spartein, hidroksilupanin ile angustifolin ve glikozit olarak da lupinil ve vernin ihtiva ederler. Söz konusu bu maddelerin meme, prostat, deri, karaciğer ve kolon kanseri gibi birçok kanser hücrelerinde sitotoksisite gösterdiği, bu etkiden dolayı antikarsinogenik olarak potansiyel taşıdığı ifade edilmiştir.
Bununla birlikte alkaloitlerin hayvanlarda fazla tüketildiklerinde lupinose denilen bir hastalığa sebep olduğu da tespit edilmiştir.
Lüpenin içeriğinde bulunan fitokimyasallar ve bunların sağlıkla ilişkisi hakkında önemli düzeyde literatür bilgisi olsa da, bu fitokimyasalların biyoyarayışlılığı, metabolizma içindeki değişimleri ve ekstrakt standardizasyonu gibi konularla ile ilgili hala yoğun klinik çalışmalar gerekmektedir.
İçerdiği arginin sayesinde kandaki şeker ve kolesterol seviyelerinin düşürülmesine yardımcı olmaktadır. Antioksidanlarca zengin gıda maddesi olarak tüketimi kanser, diyabet, kalp-damar hastalıkları gibi çeşitli rahatsızlıkların oluşma riskini azaltmaya yardımcı olmaktadır.
Yüksek protein ve lif içeriği nedeniyle diyetlerde iştah azaltıcı ve tokluk hissi sağlayıcı etkisi olacağı ifade edilmiştir. Vücut kitle indeksindeki artışla ilişkili olan diyabeti de kontrol etmeye yardımcı olduğu belirtilmektedir.
Yüksek tansiyon, insülin direnci ve yüksek kan kolesterolü gibi metabolik sorunların aşılmasında olumlu etkileri gözlenmiştir.
Kabızlık gibi bağırsak komplikasyonlarına yardımcı olmaktadır.
Tohumlarında bulunan alkaloit ve glikozitlerin meme, prostat, deri, karaciğer ve kolon kanseri gibi birçok kanser hücrelerinde sitotoksisite gösterdiği, bu etkiden dolayı antikarsinogenik olarak potansiyel taşıdığı ifade edilmiştir.
Sonuç olarak lüpenin alternatif kullanım alanlarının geliştirilmesi açısından ilgi çalışmalar genişletilerek devam etmelidir.
Lüpenin içeriğinde bulunan fitokimyasallar ve bunların sağlıkla ilişkisi hakkında önemli düzeyde literatür bilgisi olsa da, bu fitokimyasalların biyo yarayışlılığı, metabolizma içindeki değişimleri ve ekstrakt standardizasyonu gibi konularla ile ilgili hala yoğun klinik çalışmalar gerekmektedir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️ Lupin Türevi Biyoaktif Peptitler: Bağırsak Taşımacılığı, Biyoyararlanım ve Sağlık FaydalarıLupin Türevi Biyoaktif Peptitler: Bağırsak Taşımacılığı, Biyoyararlanım ve Sağlık Faydaları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34579144/
⭐️⭐️ Lupin proteiniyle zenginleştirilmiş karma bir diyet tüketmek, hiperkolesterolemik deneklerde plazma lipitlerini olumlu yönde etkiler: randomize kontrollü bir çalışma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24746974/
⭐️⭐️ Lupinus albus γ-Konglutin: Bağırsak Bariyerindeki Etkisi Hakkında Yeni Bulgular ve Yemek Sonrası Glisemik Düzenleyici Aktivitesi Konusundaki Son Durumun Kritik Analizi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36079925/
⭐️⭐️ Lupin proteini, dört haftalık takviyeden sonra hiperkolesterolemik yetişkinlerde plazma LDL kolesterolü ve LDL:HDL kolesterol oranını olumlu yönde etkiler: randomize, kontrollü çapraz geçişli bir çalışma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23902673/
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
Fiziksel aktivitelerimiz canlılığımızı olduğu gibi iş ve sosyal hayatımızı da sürdürmemizi sağlar. Besinler yolu aldığımız kalorileri (Enerjileri) canlılığımızı sürdürebilmenin yanısıra her türlü eylemimiz (Fiziksel aktivite) ile harcamaktayız. Pek tabi ki aldığımız lakin harcayamadığımız kalorileri (Enerjileri) de yine vücudumuz içerisinde depolamaktayız.
Hareket insanın doğal ve sağlıklı yaşamı için çok önemlidir. Hareket (Fiziksel aktivite) kısıtlı (Sedanter) yaşam kronik hastalıkların meydana gelmesinde önemli bir etkendir.
Gelişmekte olan ülkelerdeki ilk 10 ölüm nedeninin 8’i ile gelişmiş ülkelerdeki ilk 10 ölüm nedeninin 9’u kalp krizi, kanser, inme, obezite ve diyabet gibi bulaşıcı olmayan hastalıklardan kaynaklanmaktadır. (WHO, 2016)
Bu kadar önemli olan hareketler (Fiziksel aktiviteler) ile harcadığımız kalorileri (Enerjileri) hesaplamak için bir çok farklı yol mevcuttur. Fiziksel aktivitelere bağlı harcadığımız kalori hesabını da farklı ölçeklendirmeler ile hesaplayabiliriz.
Fiziksel aktivite düzeylerinin belirlenmesi, kişilerin mevcut sağlığının korunması, sürdürülmesi ve fonksiyonel bağımsızlığının geliştirilmesi için önem taşımaktadır.
Fiziksel aktivite ölçeklerinden elde edilen sonuçlarla, kişilerin günlük/haftalık kalori tüketimi veya metabolik eşdeğeri (MET) hesaplanabilir. Bununla birlikte bireylerin aktivite düzeyleri, düşük, orta ve yüksek (yoğun) olarak belirlenebilmektedir.
Kolay hesap edilebilmesi için basit ve kullanışlı ölçeklendirmelerin başında Fiziksel Aktivite Ölçeği – 2 gelmektedir.
Örneğin;
70 kg ağırlığındaki 40 yaşındaki bir erkek, dinlenme halindeyken dakikada vücut ağırlığının kilogramı başına 3,5 mL oksijen kullanır, bu da saatte 1 kcal/kg’a eşittir. (Bu değer yapılan testlerle belirlenmiştir.)
1 MET’in 3,5 mL/kg/dakika (dinlenme durumu) Vo2’ye (oksijen tüketiminin bir ölçüsü) eşdeğer olduğunu ve dakikada 1 kcal yakmaya eşit olduğunu varsayılarak MET değerleri belirlenmiştir. Bir eylem 2 METS gerektiriyorsa, o zaman dinlenme metabolizmasının iki katını enerji tüke. Egzersiz yaparken, MET değerleri, bu aktivite sırasında kaç kalori harcandığını belirlemek için çeşitli fiziksel aktivite biçimlerine atanır.
Fiziksel Aktivite Ölçeği – 2,
Günlük, haftalık tükettiği kalori değeri hesaplanacak kişinin cevaplayacağı bu sorulara vereceği süreler dakikaya çevrilir ve aşağıda ölçeğin değerlendirmesi bölümünde yer alan tablodaki METS değeri ile çarpılınca her eylemi için ayrı ayrı bulunur. Günlük eylem sonuçları toplandığında günlük harcanan kalori miktarı bulunmuş olur.
Yaşlıların fiziksel aktivitelerinin değerlendirildiği ölçek “Yale Physical Activity Scale” (YPAS)”
Uluslararası Fiziksel Aktivite Anketi (International Physical Activity Questionnaire – IPAQ)
Aşağıdaki sorular iş yerindeki, evdeki ve serbest zamanlarınızdaki günlük fiziksel aktivitelerinizle ilgilidir. Dolayısıyla, sadece spor ve egzersiz değil, günlük hayatta yaptığınız her tür fiziksel aktivite ve hareketsiz kaldığınız durumlar sorulmaktadır.
Fiziksel Aktivite Ölçeği – 2 (FAÖ-2)
Ölçeğin Değerlendirilmesi
Kullanıcının her madde için girmiş olduğu süreler dakikaya çevrilir.
5.6. ve 7. Maddelere verilen süreler haftalık toplam değerler olduğu için 7’ye bölünerek 1 günlük değerleri hesap edilir.
Tüm maddelere ait değerler toplanır. Eğer toplam değer 1440 dk (24 saat)’in altında ise eksik kalan süre 2b maddesindeki süreye eklenir. Eğer toplam değer 1440 dk (24 saat)’den fazla ise, fazla değer 2b maddesindeki süreden çıkartılır.
Her madde için belirlenmiş METS değeri ile dakikaya çevrilen süreleri çarpıp daha sonra tümünü toplarsanız kişinin günlük toplam fiziksel aktivite değerini METS cinsinden hesaplayabilirsiniz. (Aşağıdaki tablodan yararlanarak)
Kişinin sedanter hareketleri ile hafif, orta ve yüksek şiddetli aktivitelere ayırdığı zamanlar ayrı ayrı değerlendirilerek yorumlanabilir. Ayrıca her bir aktiviteye ayırdığı süre METS değerleri üzerinden kaloriye dönüştürülebilir.
Sınırlı Sorumluluk Beyanı: Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.
