30 Haziran 2025
İnşaat Sektöründe Örnek 50 Kritik Risk Matrisi
İnşaat sektörü, doğası gereği çok disiplinli, dinamik ve yüksek riskli bir iş alanıdır. Gerek insan faktörünün yoğunluğu, gerekse ağır ekipman ve çalışma ortamının değişkenliği, iş kazalarının meydana gelme ihtimalini artırmaktadır. Özellikle yüksekten düşmeler, makine ile temas, elektrik çarpması ve yapısal çökme gibi ölümcül potansiyele sahip riskler, sahadaki en kritik tehditler arasında yer almaktadır.
Bu bağlamda, proaktif bir yaklaşımla geliştirilen “Kritik Risk Yönetimi Programı”, sadece mevzuata uyum sağlamakla kalmaz; aynı zamanda çalışanların hayatını korumak ve operasyonel devamlılığı sürdürülebilir kılmak açısından da yaşamsal bir rol oynar.
Elinizdeki bu örneklem çalışma; sahada sık karşılaşılan ancak gerçekleştiğinde ölümcül veya kalıcı hasar yaratabilecek olaylara odaklanarak, inşaat sektörüne özel, gerçek saha verileri ve uluslararası en iyi uygulamalar göz önünde bulundurularak hazırlanmış 50 adet kritik risk maddesini, her biri için olası ölümcül sonuçları, kontrol önlemleri, sorumlu kişiler, doğrulama yöntemleri ve uygulama sıklıkları ile birlikte sunmaktadır.
Faydalı olmasını temenni ediyorum…
İnşaat Sektöründen Örneklenmiş 50 Kritik Risk Matrisi Tablosu
| Kritik Risk | Olası Ölümcül Sonuç | Kritik Kontrol Önlemleri | Sorumlu Kişi(ler) | Doğrulama Yöntemi | Uygulama Sıklığı |
|---|---|---|---|---|---|
| 1. Yüksekten Düşme | Ölüm, omurilik yaralanması, felç | – Çift kancalı düşüş durdurucu kullanımı – Uygun ankraj noktası – Kenar koruması (korkuluk + file) – İskele uygunluğu kontrolü (TSE / TS EN 12811) – Yüksekte çalışma izni ve eğitimi | Saha formeni İSG uzmanı Saha çalışanı | Gözle kontrol İskele kontrol formu Fotoğraf kayıt İmza ile izin belgesi | Her gün, iş öncesi |
| 2. Kapalı Alanda Çalışma | Zehirlenme, oksijen yetersizliği, boğulma | – Gaz ölçüm cihazı ile ön test (O₂, CO, H₂S vb.) – Havalandırma sistemi – Gözlemci (standby person) – Acil kurtarma planı ve tripod sistemi – Eğitim ve yazılı izin | İSG uzmanı Çalışma izin sorumlusu Kapalı alan ekibi | Ölçüm kayıtları İzin belgeleri Video kaydı Check-list | Her girişte |
| 3. Vinçle Yük Kaldırma | Ezilme, kopma, ölüm | – Sertifikalı operatör ve sapancı – Çalışma alanı yaya girişine kapalı – Yük limiti uygunluğu – Halat/çelik kanca muayenesi – Rüzgar hızı kontrolü | Vinç operatörü Sapan işçisi Saha şefi | Vinç kontrol listesi Operatör sertifikası Rüzgar ölçer verisi | Her kaldırmada |
| 4. Elektriksel Temas | Elektrik çarpması, yanık, ölüm | – Enerji izolasyonu (LOTO) – İzolasyon etiketi, kilitli pano – Uygun el aleti (VDE standartlı) – Yetkisiz kişilerin erişimi engellenmiş pano | Elektrik teknikeri İSG uzmanı Şantiye şefi | Enerji kesim tutanağı LOTO formu Fotoğraf kanıt | Her müdahalede |
| 5. Hareketli Makine Teması | Ezilme, kopma, iç kanama | – Geri görüş kamerası – 360° uyarı sensörü – Saha yaya yollarının işaretlenmesi – Refakatçi ile hareket etme | Operatör Yaya çalışan Makine bakımcı | Gözlem Video kaydı Yol haritası | Günlük ve her çalıştırmada |
| 6. Kazı Çökmesi | Toprak altında kalma, boğulma, ölüm | – 1.5 m üstü kazılarda şev, tahkimat, kuyu – Kapanan alan tabelası – Kazı derinliği ve tipi uygunluğu kontrolü | Kazı şefi İSG uzmanı Jeoteknik müh. | Kazı kontrol formu Harita/kesit Fotoğraf | Kazı öncesi ve her gün |
| 7. Patlayıcı/Parlayıcı Ortam | Yangın, patlama, ağır yanık | – Kıvılcım kaynağı engelleme – Gaz ölçümü – Statik topraklama sistemi – Uygun KKD (alev geciktirici kıyafet) – Kaynak izni sistemi | Kaynakçı İSG uzmanı Saha formeni | Kaynak izin belgesi Gaz ölçüm cihazı kaydı Gözlem | Her kaynak işinde |
| 8. Asılı Yük Altında Çalışma | Kafa travması, ölüm | – Asılı yük altına kesinlikle girilmez uyarısı – Yükün dengede olması ve kilitlenmesi – İkaz şeridi ile alan sınırlandırması – Vinçte overload sensörü | Operatör Saha güvenliği Sapan işçisi | Gözlem Giriş yasak alan kontrol listesi | Her kaldırma anında |
| 9. Toksik / Kimyasal Madde Teması | Solunum yetmezliği, yanık, zehirlenme | – Malzeme Güvenlik Bilgi Formları (SDS) bulunur – Uygun KKD: Maske, gözlük, eldiven – Kapalı sistem transferi yapılır – Uygun havalandırma ve emici sistemler | Kimyasal sorumlusu İSG uzmanı | SDS denetimi Kullanım talimatı imzası KKD kontrol | Kimyasal kullanımı öncesi |
| 10. Gürültü Maruziyeti | Kalıcı işitme kaybı | – Ortam dB ölçümü (85 dB üstü riskli) – Kulak tıkacı ve kulaklık kontrolü – Gürültülü alan tabelası – Maruziyet süresi yönetimi | Çalışan İSG uzmanı İK birimi | Ses ölçüm cihazı raporu KKD kullanımı gözlemi | Haftalık ölçüm + anlık kontrol |
| Kritik Risk | Olası Ölümcül Sonuç | Kritik Kontrol Önlemleri | Sorumlu Kişi(ler) | Doğrulama Yöntemi | Uygulama Sıklığı |
|---|---|---|---|---|---|
| 11. İskele sökümü sırasında bağlantı kopması | Düşme, ezilme | Mühendis onaylı söküm planı, düşmeye karşı koruma sistemleri | Şantiye Şefi, İskele Ekip Lideri | Kontrol listesi, saha gözlemi | Her söküm öncesi |
| 12. Vinç altında izinsiz personel geçişi | Ezilme, ölüm | Vinç operasyon bölgesi işaretlenmesi, spotter ataması | Vinç Operatörü, Saha Mühendisi | Kamera ve spotter gözlemi | Günlük |
| 13. Elektrik panosu açıkta çalıştırılması | Elektrik çarpması, yanma | Kilitleme/etiketleme (LOTO), IP korumalı pano | Elektrik Teknikeri, EKB Sorumlusu | Gerçek zamanlı denetim | Haftalık |
| 14. Şevli kazılarda dik açılı kazı yapılması | Göçük, toprak altında kalma | Şev stabilite kontrolü, kazı planı, destek sistemi | Şantiye Mühendisi, Kazı Operatörü | Aletli şev ölçümü, görsel kontrol | Her vardiya |
| 15. Yetersiz iskandil (denge ağırlığı) ile kule vinç kurulumu | Devrilme, çoklu ölüm | Mühendis onaylı kurulum, üretici talimatına uygun montaj | Kule Vinç Yetkili Firması, Şantiye Şefi | Belge kontrolü, saha denetimi | Kurulum anında |
| 16. Tavan ankrajı olmayan yüksekte çalışma | Serbest düşme, ölüm | Yaşam hattı kurulumu, düşüş durdurucu sistem | İş Güvenliği Uzmanı, Ekip Lideri | Ekipman listesi ve bağlantı kontrolü | Günlük |
| 17. Gece çalışmasında yetersiz aydınlatma | Düşme, çarpma, kaza | Lüksmetre ile ölçüm, portatif kule aydınlatmalar | Gece Vardiya Amiri, Elektrikçi | Lüksmetre kayıtları | Her gece vardiyası |
| 18. El aletlerinde izolasyon hatası | Elektrik çarpması | Periyodik test/etiketleme, çift izolasyon kontrolü | Elektrik Teknikeri | Test cihazı ile ölçüm | Aylık |
| 19. Asansör boşluğu çevresinde bariyer eksikliği | Serbest düşme, çoklu yaralanma | Sabit bariyer sistemi, uyarı işaretleri | Forman, İş Güvenliği Uzmanı | Fiziksel kontrol ve fotoğraf kaydı | Günlük |
| 20. Prefabrik panel montajında geçici sabitleme yapılmaması | Panel düşmesi, ölüm | Geçici kilit sistemleri, montaj sırası denetimi | Prefabrik Montaj Şefi, Mühendis | Saha uygulama kontrolü | Her montajda |
| 21. Kaynak işlemi yakınında yanıcı madde bırakılması | Patlama, yangın | Ateşli çalışma izin formu, 10 metre çevresel temizlik | Kaynakçı, Güvenlik Şefi | Görsel kontrol ve belge denetimi | Her işlem öncesi |
| 22. Beton mikseri dönüş alanında personel varlığı | Ezilme, travmatik ölüm | Spotter eşliğinde yönlendirme, uyarı levhaları | Beton Pompa Operatörü | Gözlem ve kamera kaydı | Her dökümde |
| 23. Rüzgarlı havada panel kaldırılması | Panel uçması, düşme | Rüzgar hızı ölçümü, işin durdurulması | Saha Amiri, Kaldırma Operatörü | Anemometre kayıtları | Her kaldırma öncesi |
| 24. Gaz birikimi olan tünel girişinde izinsiz çalışma | Boğulma, patlama | Gaz dedektörü kullanımı, havalandırma planı | Tünel Şefi, İSG Uzmanı | Cihaz log kontrolü | Her vardiya başı |
| 25. Kesici aletlerin kontrolsüz taşınması | Kesilme, amputasyon | Kesici koruma aparatı, kapalı taşıma çantası | Ustabaşı, Ekip Lideri | Görsel saha kontrolü | Günlük |
| 26. Asansör kabini olmadan kat kapısı açık bırakılması | Kat boşluğuna düşme | Geçici kapak + kilitlenebilir geçiş | Elektrik ve Mekanik Şefi | Fiziksel kontrol | Her kat geçişinde |
| 27. Malzeme istifinin aşırı yüksek yapılması | Devrilme, ezilme | Raflı istif sistemi, yükseklik sınırı | Depo Sorumlusu, Forklift Operatörü | Cetvelle ölçüm, görsel kontrol | Haftalık |
| 28. Aşırı sıcak havada sıvı kaybına bağlı bayılma | Yüksekte bayılma, düşme | Sıvı takviyesi, 45 dakikada bir gölge molası | Ekip Şefi, Sağlık Personeli | Mola çizelgesi ve saha gözlemi | Günlük |
| 29. Kaldırma araçlarında yük dengesizliği | Vincin devrilmesi | Denge hesap çizelgesi, forklift adaptör kontrolü | Lojistik Şefi, Vinç Operatörü | Yük kartı ve saha gözlemi | Her kaldırma |
| 30. Asbestli malzemenin kontrolsüz kesimi | Solunumla maruziyet | Risk analizi sonrası izole alan ve P3 maske | Saha Mühendisi, İSG Uzmanı | Belge kontrolü, hava örneklemesi | Her uygulama öncesi |
| Kritik Risk | Olası Ölümcül Sonuç | Kritik Kontrol Önlemleri | Sorumlu Kişi(ler) | Doğrulama Yöntemi | Uygulama Sıklığı |
|---|---|---|---|---|---|
| 31. Beton döküm sırasında vibratör kablosunun kopması | Elektrik çarpması | İzole vibratör kullanımı, kablo bütünlüğü kontrolü | Elektrik Teknikeri | Görsel ve cihazla kontrol | Her döküm öncesi |
| 32. Kalıp sisteminin yanlış kurulumu | Kalıp çökmesi, göçük altında kalma | Statik hesaplı ve mühendis onaylı kalıp sistemi | Kalıp Formeni, Saha Mühendisi | Proje kontrolü ve saha gözlemi | Her kurulumda |
| 33. Römorklu araçların kontrolsüz manevrası | Ezilme | Geri vites uyarı sistemi, manevra rehberi görevlendirme | Araç Sürücüsü, Lojistik Amiri | Kamera takibi, saha gözlemi | Her giriş-çıkışta |
| 34. Yağmurlu zeminde mobil vinç kullanımı | Kayma, devrilme | Stabil zemin tespiti, vinç altı plakaları | Vinç Operatörü, Şantiye Şefi | Zemin sertliği ölçümü, vinç denge testi | Her kurulumda |
| 35. Yetersiz havalandırmalı kapalı alan çalışması | Boğulma, gaz zehirlenmesi | Kapalı alan izin formu, gaz dedektörü, ventilatör | Kapalı Alan Sorumlusu, İSG Uzmanı | Gaz ölçüm cihazı, evrak kontrolü | Her giriş öncesi |
| 36. Hatalı ankraj yerleştirme | Düşme | Ankraj noktası test cihazı kullanımı, mühendis onayı | Montaj Ekibi, İş Güvenliği Uzmanı | Cihazla test ve belge kontrolü | Her kurulumda |
| 37. Merdiven sabitlemeden kullanım | Düşme | Sabitleme kayışları, 4:1 açı kuralı eğitimi | Ekip Lideri | Görsel kontrol | Günlük |
| 38. Vinç kancasında kilitleme olmaması | Yük düşmesi, ölüm | Emniyet tırnaklı kanca kullanımı | Vinç Operatörü | Donanım kontrol listesi | Her vardiya |
| 39. Hızlı beton priz reaksiyonu ile oluşan sıcaklık | Yanık, kimyasal etki | Özel katkılı beton, koruyucu eldiven kullanımı | Beton Tedarikçisi, Ustabaşı | Malzeme güvenlik bilgi formu kontrolü | Her kullanımda |
| 40. Polietilen torbaların iskelede uçuşması | Görüş engeli, düşme | Malzeme sabitleme, rüzgar perdesi | İskele Kurulum Ekibi | Fiziksel saha denetimi | Günlük |
| 41. Yüksekte sabit olmayan malzeme bırakılması | Malzeme düşmesi, yaralanma | Malzeme sepeti ve kutusu kullanımı | Ekip Şefi, Saha Amiri | Gözlem ve fotoğraf kaydı | Her vardiya |
| 42. Taşlama sırasında kıvılcım sıçraması | Yangın, göz yaralanması | Kıvılcım perdesi, yüz siperliği kullanımı | Ustabaşı, İş Güvenliği Uzmanı | KKD ve ekipman kontrolü | Günlük |
| 43. Düşük izolasyonlu aydınlatma armatürü | Elektrik çarpması | IP65 üzeri armatür kullanımı | Elektrik Ustası | Ölçüm cihazı ile kontrol | Aylık |
| 44. Vinçle insan taşınması | Düşme, ölüm | Personel taşıma kafesi, mühendis onayı | Vinç Operatörü, Kaldırma Ekipmanı Yetkilisi | Kafes sertifikası, görsel kontrol | Her kullanım öncesi |
| 45. Asfaltlama sırasında sıcak bitümle temas | Yanık | Isıya dayanıklı KKD, döküm bariyerleri | Asfalt Ekibi Şefi | KKD kontrolü | Günlük |
| 46. Soğuk havada iskele platformunda buzlanma | Kayma, düşme | Tuzlama, kaymaz zemin örtüsü | İskele Sorumlusu, İş Güvenliği Uzmanı | Saha gözlemi, hava durumu kontrolü | Her sabah vardiya |
| 47. Vinç halatlarında çatlak/sarım hatası | Halat kopması, yük düşmesi | Günlük halat kontrol listesi, üretici talimatı | Vinç Operatörü | Halat inceleme formu | Her vardiya başı |
| 48. LPG tüpünün yanlış depolanması | Patlama, yangın | Dikey, havalandırmalı tüp dolabı, uzaklık kriterleri | Depo Sorumlusu | Saha kontrol listesi | Haftalık |
| 49. Kazı alanı kenarında emniyetsiz malzeme yığılması | Toprak kayması | Malzeme emniyet sınırına göre yığılma | Kazı Operatörü, Mühendis | Mesafe ölçüm cihazı ile kontrol | Her kazı gününde |
| 50. Prefabrik döşeme boşluğunun açık bırakılması | Serbest düşme | Metal geçici kapak, işaretli bariyer | Prefabrik Montaj Ekibi | Fiziksel saha kontrolü | Her döşeme yerleştirmesi sonrası |
📌 📌 📌
Açıklayıcı Notlar
- Kritik Risk: Sektöre özgü en tehlikeli durumlardan 50 tanesi örneklem olarak seçilmiştir.
- Kritik Kontroller: Mühendislik, idari ve bireysel kontrol önlemleri birlikte verilmiştir.
- Sorumlu Kişiler: Önleme ve doğrulamada aktif rol alması gereken tüm unvanlar belirtilmiştir.
- Doğrulama Yöntemi: Belgeli, izlenebilir ve gözlemlenebilir yöntemlere odaklanılmıştır.
- Uygulama Sıklığı: Proaktif kültür için mümkün olan en sık denetim aralığı önerilmiştir.
İnşaat projelerinde güvenlik kültürünün sürdürülebilir şekilde gelişmesi, yalnızca prosedürlerin değil, saha uygulamalarının ve liderlik anlayışının da değişimiyle mümkündür. Kritik risklerin sistematik şekilde analiz edilmesi, ölümcül kazaların önlenmesinde istatistiksel değil, yaşamsal bir fark yaratır.
Bu çalışma, şantiyelerde sıkça karşılaşılan tehlikelerin ötesine geçerek, “ne olabilir?” sorusunu bilimsel, davranışsal ve operasyonel verilerle yanıtlamayı hedeflemiştir. 50 kritik riskin tanımlandığı bu tablo, yalnızca mevcut tehlikeleri listelemekle kalmayıp; her bir riskin kim tarafından, ne zaman, nasıl ve hangi sıklıkla kontrol edilmesi gerektiğini detaylıca ortaya koymaktadır.
Unutulmamalıdır ki, kritik riskleri belirlemek bilgi; yönetmek ise irade ister.
Bu irade, yalnızca mevzuata uyum değil, aynı zamanda her çalışanın sağ salim evine dönmesini ilke edinmiş bir yönetim anlayışı ile mümkündür.
Güvenli bir inşaat, sadece projeyi değil; insan hayatını da inşa eder.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü