11 Ekim 2025

Yangın Tüpü Tipine Göre Sınıflandırma ve İşaretler

Yangınla mücadele ekipmanları içerisinde yer alan taşınabilir yangın söndürücüler (yangın tüpleri), yangının ilk birkaç dakikası içinde yapılacak müdahalede kritik rol oynamaktadır.

Yangın söndürücüler, yalnızca söndürücü özellikleriyle değil, üzerlerinde yer alan teknik işaretler, semboller, harfler ve kodlamalarla da kullanıcıya yaşamsal bilgiler sunar.

Bu işaretlerin doğru okunması ve anlaşılması, yangına uygun müdahalenin temelini oluşturur. Elinizdeki çalışma, yangın tüplerinin tiplerine göre sınıflandırılmasıyla birlikte, tüp üzerindeki yazıların, rakamların ve renklerin anlamlarını teknik bir perspektifle ve pratik uygulamalarla ortaya koymaktadır.

Amacım; iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin, acil durum ekiplerinin ve tüm çalışanların yangın tüpleri üzerindeki bu işaretleri doğru anlaması ve yorumlamasını sağlamak için bilgi köşemize bir eklem yapmaktır.

🔥 🔥 🔥

1. Yangın Tüpü Tipine Göre Sınıflandırma ve İşaretler

🧯 A. Kuru Kimyevi Tozlu (ABC) Tüp

Üzerindeki işaret:
- ABC veya A-B-C → Çok amaçlı tozlu tüp; katı, sıvı ve gaz yangınlarına müdahale edebilir.
Toz türü: Monoamonyum fosfat / Sodyum bikarbonat
Renk kodu: Genellikle kırmızı
Basınç göstergesi: Manometre
- Yeşil bölge: Normal basınç
- Kırmızı bölge: Düşük basınç (yeniden dolum gerekir)

🔥 🔥 🔥

🧯 B. Karbon Dioksit (CO₂) Tüp

Üzerindeki işaret:
- CO₂ → Yalnızca B ve C sınıfı yangınlara müdahale eder (sıvı ve gaz)
Tanıma bilgisi:
- Manometre bulunmaz.
- Boyun kısmında yivli metal başlık (hortum yoksa metal horn)
Kullanım uyarısı: Kapalı alanlarda dikkatli kullanılmalıdır (boğucu gaz)

CO₂ Tüp Üzerindeki İşaretlerin Anlamları

İşaret	Anlamı
CO₂	Söndürücü gazın karbondioksit olduğunu belirtir. Elektrik iletmez.
E Class / 🔌	Tüpün elektrik yangınlarında kullanılabileceğini gösterir.
35kV Test Passed	35.000 volt elektrik altında test edilip güvenli olduğu anlamına gelir.
%xx CO₂	İçerikteki karbondioksit oranını belirtir. Örn: %99,9 CO₂
CE	Avrupa güvenlik standartlarına uygunluk belgesi.
TSE veya TS EN 3	Türk Standartlarına (EN3 standardına) uygunluk.
TS EN 1866 – 1	Yangın söndürücü standardı ve test metodunu belirtir.
5A / 21B / C	Yangın söndürme etkinliği sınıflandırması (Bkz: Not aşağıda).
20 sec	Ortalama boşaltım süresi (örnek).
2 kg CO₂	Söndürücü gazın ağırlığı. Net içeriği verir.

🔍 Hesaplama Örneği:

2 kg CO₂ gazı, 1 atmosfer basınçta yaklaşık 1.1 m³ hacme yayılır.
Boşaltma süresi: 20 saniye → 1.1 m³ / 20 = 0.055 m³/sn çıkış debisi.

🔥 🔥 🔥

🧯 C. Köpüklü (AFFF – Aqueous Film Forming Foam)

Üzerindeki işaret:
- AFFF, Foam, A-B → Katı ve sıvı yangınlara etkili
Renk kodu: Kırmızı + Mavi şerit (bazı ülkelerde değişebilir)
Dikkat: Elektrik yangınlarında kullanılmaz (iletken olabilir)

🔥 🔥 🔥

🧯 D. Metal Yangını (D sınıfı)

Üzerindeki işaret:
- Class D, Metal Fire Only → Lityum, magnezyum gibi metallerin yangınında
Toz türü: Özel toz (grafit, sodyum klorür vs.)
Renk kodu: Sarı etiket, gri/gümüş gövde

🔥 🔥 🔥

🧯 E Sınıfı (Elektrik Yangınları)

📌 Tanım:

Elektrik panoları, kablolar, trafo merkezleri, bilgisayar sistemleri gibi elektrik enerjisiyle çalışan cihazlardan çıkan yangınlardır.

✅ Uygun Söndürücü Tipleri:

CO₂ (Karbondioksitli) Tüpler
Kuru Kimyevi Tozlu (ABC Tozlu) – sınırlı olarak
Halon ve alternatifi Halotron – özel uygulamalarda

🔥 🔥 🔥

🧯 F Sınıfı (Yağ Yangınları)

📌 Tanım:

Ticari mutfaklarda kızartma yağlarının aşırı ısınmasından kaynaklanan yangınlardır. Sıvılaştırılmış yağlar çok hızlı alev alabilir.

✅ Uygun Söndürücü Tipleri:

Islak Kimyasal (Wet Chemical)
Potasyum asetat, potasyum sitrat, potasyum karbonat içeriklidir.

F Sınıfı Tüp Üzerindeki İşaretlerin Anlamları

İşaret	Anlamı
F Sınıfı / 🍳	Yağ yangınlarında (pişirme yağı) kullanılabilir.
Wet Chemical	Söndürücü sıvının özel formülasyonla üretildiğini belirtir.
K2CO₃ / CH₃COOK	Kimyasal içeriği belirtir: potasyum karbonat veya potasyum asetat.
40 sec discharge	40 saniyelik boşaltım süresi.
75F	75°C’de aktif hale gelen nozül tetikleyici sensör.
6L	6 litre söndürücü sıvı içerir.
TSE veya TS EN 3	Avrupa yangın söndürme standardı.
Elde taşınabilir cihazlar TS 862 EN 3, tekerlekli cihazlar için TS en 1866 standart serisi olmak zorundadır.	Taşınabilir Yangın Söndürücü cihaz standardı.
F Class Rating: 75F	Yangın sınıfı uyumluluğunu gösterir.
PH 9–11	Sıvı kimyasalın pH aralığı – hafif bazik.

🔍 Hesaplama Örneği:

6 Litre potasyum karbonat → yaklaşık 4 m²’lik yağ yangını alanını kaplayabilir.
Köpükleme ve soğutma süresi: 60–75 saniyelik etkin soğuma etkisi sağlar.

🎯 🎯 🎯

5A / 21B / C Ne Demektir?

Bu kodlar yangın söndürücünün etkinliğini gösteren sınıflandırma kodlarıdır

Kod	Açıklama
A	Katı madde yangını (tahta, kumaş vb.)
B	Sıvı madde yangını (benzin, tiner)
C	Gaz yangını (propan, bütan vb.)
F	Pişirme yağı yangını
5A	5 adet 0.5 m³ boyutundaki tahta bloğu söndürebilir.
21B	21 litre sıvı yakıt yangınını söndürebilir.

🔢 🔢 🔢

2. Tüp Üzerinde Bulunan Harfler ve Rakamların Anlamı

📌 📌 📌

A. Yangın Sınıfı Harfleri

Harf	Anlamı	Açıklama
A	Katı madde	Odun, kâğıt, plastik gibi
B	Sıvı madde	Benzin, alkol, yağ
C	Gaz yangınları	Propan, bütan, metan
D	Metal yangınları	Magnezyum, titanyum
E	Elektrik	(ABCD tüplerinde genellikle ayrı belirtilmez)
F	Yağ yangınları	Mutfak tipi yağ yangınları

📌 📌 📌

B. Tarih ve Kontrol İşaretleri

Dolum tarihi: Ay/Yıl formatında
Son kontrol tarihi: Tüpün periyodik bakımı
Hidrostatik test tarihi: Basınca dayanım testi, genelde her 5 yılda bir yapılır

📌 📌 📌

C. Basınç Değerleri ve Kodları

Kod	Açıklama
`T.S.`	Türk Standardı (ör: TS EN 3)
`PN 25`	Nominal çalışma basıncı 25 bar
`Test: 35 bar`	Tüpün test edildiği basınç seviyesi
`Vol: 6 kg`	6 kilogram söndürücü madde içerir

Hacim birimi karışıklığına dikkat:
- kg = Toz/CO₂ miktarı
- lt = Köpük veya su hacmi

📌 📌 📌

D. Seri Numaraları / Parti Numaraları

Üreticiye özel kodlar: Seri takip ve izlenebilirlik için

📐 📐 📐

3. Basınç Hesaplaması (CO₂ Tüpü Örneği)

Bir CO₂ tüpünün içindeki gaz kritik sıcaklık ve basınçta sıvı + gaz fazında bulunur. Kullanıcı basınç göstergesi olmadığı için:

Tahmini Basınç Değeri:

Oda sıcaklığında (25 °C): Yaklaşık 57 bar

Uygulama:
Bir 5 kg’lık CO₂ tüpü kullanıldığında:

1 kg CO₂ → ~0.54 m³ gaz üretir
5 kg → 5 × 0.54 = 2.7 m³ CO₂ gazı yayılır
Bu, kapalı bir alanda ciddi boğulma riski yaratabilir.

🚩 🚩 🚩

4. Renk Kodları (TS ISO 3864 ve EN 3’e göre)

Renk	Anlamı
Kırmızı	Genel yangın söndürücü gövdesi
Mavi	Kuru toz içerikli tüpler için
Siyah	CO₂ içerikli tüpler için
Krem	Köpüklü tüpler için
Sarı	Metal yangını tüpleri için

🔒 🔒 🔒

5. Diğer Etiketler ve Uyarılar

Kullanım Talimatı (genelde 3 adım):
1. Pimi çek
2. Hortumu yönlendir
3. Tetiğe bas
Uyarı sembolleri:
- Elektrik sembolü varsa → Elektrikli alanlarda kullanılabilir.
- Çarpı sembolü → Belirtilen sınıfta kullanılamaz.

Kritik Uyarılar

Elektrik yangınlarında kesinlikle su bazlı tüpler kullanılmaz. Elektrik çarpma riski vardır.
Yağ yangınlarında su kullanımı patlamaya neden olabilir! Sıvı yağ ile su temas ettiğinde aniden buharlaşır ve alevi genişletir.
İşaretler silinmiş ya da okunamaz durumdaysa, tüp kullanıma uygun değildir.
Tüm yangın tüplerinin üzerindeki kodlar yılda en az bir defa okunmalı ve yorumlanabilir durumda olmalıdır.

Yangın tüplerinin üzerindeki teknik işaretler yalnızca cihazın kimliğini belirlemekle kalmaz; aynı zamanda cihazın doğru yerde, doğru biçimde ve doğru zamanlama ile kullanılmasını sağlayan hayati yönlendirmelerdir.

Sıklıkla göz ardı edilen bu semboller, aslında bir yangın anında saniyeler içinde doğru karar vermemizi sağlayacak bilgi alt yapısını oluşturur.

Bu nedenle yangın tüpü kullanımı kadar, üzerindeki işaretlerin de okunabilir ve anlaşılır olması; periyodik kontrollerin bu unsurlar üzerinden de yapılması, hem iş güvenliği hem de genel yaşam güvenliği açısından büyük önem taşır.

Unutulmamalıdır ki, doğru işaretin doğru okunması, yanlış müdahalenin önüne geçer; bu da çoğu zaman bir canın kurtarılması anlamına gelir.

Yangın Eğitimi ve Tatbikatı Hizmeti

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yangın Söndürücüler – Taşınabilir https://www.ccohs.ca/oshanswers/safety_haz/fire_extinguishers.html

⭐️⭐️ Yangın Söndürücü Yerleştirme Kılavuzu https://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2021/04/30/extinguisher-placement-guidehttps://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2021/04/30/extinguisher-placement-guide

⭐️⭐️ Seyyar yangın söndürücüler – Bölüm 10: Seyyar yangın söndürücünün en 3-7 ye uygunluğunu değerlendirmek için hükümler https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073083114121073085067118075066090107

⭐️⭐️ Taşınabilir yangın söndürücüler – bölüm 1: Karakteristikler, performans ve deney metotları https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073097087079078113097107119120085113

⭐️⭐️ Doğru Yangın Söndürme Cihazının Seçimi İçin Gerekli Bilgiler http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://sssjournal.com/files/sssjournal/453f95dc-71ac-422e-b440-cc5e0081ee9a.pdf

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler11 Ekim 2025

9 Temmuz 2025

Ofislerde CO₂ Birikiminin İş – Trafik Kazalarına Etkisi

Sessiz, Kokusuz ve Tehlikeli

Modern çalışma hayatında konforlu ofisler, teknolojik altyapı ve kapalı alan iklimlendirme sistemleri vazgeçilmez hale geldi. Lakin, bu konforun ardında ciddi bir sağlık ve güvenlik tehdidi yatıyor:

Karbon Dioksit (CO₂) Birikimi

Kokusuz, renksiz ve hissedilmesi zor olan bu gaz, çalışma saatleri boyunca birikerek hem çalışan sağlığını hem de iş güvenliğini doğrudan etkileyebiliyor. Üstelik bu etki, sadece iş saatleriyle sınırlı kalmıyor—çalışanlar iş çıkışı yorgun ve dalgın şekilde direksiyon başına geçtiğinde, iş – trafik kazalarının görünmeyen bir nedeni haline geliyor.

🧪 🧪 🧪

CO₂ Nedir ve Ofislerde Nasıl Birikir?

CO₂, insanların nefes alıp verirken doğal olarak dışarı saldığı bir gazdır. Her bir birey, dakikada yaklaşık 4 ila 5 litre CO₂ üretir. Kapalı ortamlarda, özellikle yetersiz havalandırma koşullarında bu gaz hızla birikmeye başlar. Birçok modern ofis binasında, enerji tasarrufu amacıyla camlar açılmaz, iç hava sirkülasyonu merkezi sistemler aracılığıyla kontrol edilir. Lakin bu sistemler zamanla bakım yetersizliğinden işlevini yitirir ya da yeterli hava değişimini sağlayamaz.

Ne Kadar CO₂ Ne Kadar Tehlikeli?

400 ppm (parça/milyon) – Dış ortam havasındaki ortalama CO₂ seviyesi.

600-800 ppm – İyi havalandırılmış kapalı alanlarda normal kabul edilir.

1000 ppm – Rahatsızlık başlar. Dikkat dağınıklığı ve baş ağrıları görülebilir.

1500 ppm ve üzeri – Bilinç bulanıklığı, tepki süresinde uzama, bilişsel fonksiyonlarda zayıflama başlar.

5000 ppm ve üzeri – Uzun süreli maruziyet ciddi sağlık sorunlarına, hatta bilinç kaybına yol açabilir.

Çalışma ortamlarında 1000 ppm üzeri CO₂ seviyesi artık “yüksek risk” olarak kabul edilmektedir.

🧠 🧠 🧠

CO₂ Maruziyetinin Çalışan Sağlığına Etkileri

Bilişsel Yavaşlama

Yale, Harvard ve Berkeley üniversiteleri tarafından yapılan çalışmalarda, CO₂ düzeyinin 1000 ppm üzerindeki ofislerde karar verme hızı ve doğruluğunun %50’ye kadar düştüğü görülmüştür. 1400 ppm’de bu oran %70’e kadar çıkar.

Baş Ağrısı ve Yorgunluk

CO₂ düzeyi yükseldikçe beyin yeterli oksijen alamaz. Bu da sabah saatlerinde enerjik olan bir çalışanın öğlen saatlerinde halsizlik, baş ağrısı, konsantrasyon kaybı ve dikkat dağınıklığı yaşamasına neden olu

Göz ve Boğaz Tahrişi

CO₂’nin dolaylı etkisiyle nem dengesinin bozulması göz kuruluğu, boğazda yanma ve alerjik reaksiyonları artırır.

Uykuya Eğilim ve Uykusuzluk

Yüksek CO₂ seviyelerinde çalışmak, merkezi sinir sistemini baskılar ve uyku baskısını artırır. İlginç biçimde, gece ise uykusuzluk yaşanabilir. Bu durum, çalışanların zihinsel toparlanmasını engeller.

🛣️ 🛣️ 🛣️

İş Sonrası CO₂ Maruziyeti ve Trafik Kazası Riski

Kapalı ofislerde gün boyu yüksek CO₂’ye maruz kalan çalışanlar, işten çıkışta araç başına geçtiğinde hâlâ zihinsel performans düşüklüğü yaşamaktadır.

Bu durumun sonuçları ağır olabilir:

Tepki Süresinde Uzama

Düşük oksijen alımı ve yüksek CO₂ seviyesi, refleksleri yavaşlatır. Bu da özellikle şehir içi trafiğinde ani durumlara müdahaleyi geciktirir.

😵 😵 😵

Mikro Uyku ve Uyuşukluk

Yüksek CO₂ ortamında çalışmış bireylerde “mikrouyku” denilen birkaç saniyelik uyku halleri artar. Bu kısa süreli bilinç kayıpları, yüksek hızda araç kullanırken ölümcül olabilir.

📉 📉 📉

Karar Verme Yetisinde Bozulma

Trafikte anlık kararlar hayati önemdedir. CO₂ maruziyetiyle zayıflayan karar verme yetisi, geç frenleme, yanlış şerit değiştirme gibi kazalara davetiye çıkarır.

🧨 🧨 🧨

Anksiyete ve Sinirlilik

Karbon dioksit düzeyinin artması, panik hissi ve sinirlilik yaratabilir. Bu durum trafik ortamında sabırsızlık, agresif sürüş ve kavgalara yol açabilir.

💼 💼 💼

CO₂ ve İş Verimliliği

İşyerinde verimlilik; sadece yetkinlik ve motivasyonla değil, aynı zamanda çevresel koşullarla da ilişkilidir. Harvard Üniversitesi’nin Buildingomics araştırmasına göre:

CO₂ seviyesi 600 ppm altına çekilen ofislerde çalışanlar, günlük ortalama %61 daha hızlı, %56 daha doğru kararlar almıştır.
1400 ppm seviyesinde ise çalışanların verimliliği %50’ye kadar düşmüştür.

Bu kayıp, çalışan başına yılda binlerce dolar üretkenlik maliyetine dönüşebilir.

CO₂ Seviyesini Azaltmak İçin Ne Yapmalı?

Düzenli Havalandırma

Her gün en az 2-3 kez camların açılarak taze hava alınması sağlanmalı. Klima sistemlerine fazla güvenilmemelidir.

CO₂ Sensörleri Kullanılmalı

Ofislerde anlık CO₂ takibi yapılmalı ve 800 ppm üzerindeki değerlerde uyarılar verilmelidir.

Yeşil Bitkilerle Donatım

Özellikle “areka palmiyesi”, “barış çiçeği” ve “kauçuk bitkisi” gibi iç mekân bitkileri havadaki CO₂’yi oksijene çevirmede etkilidir.

Döngüsel Çalışma Modelleri

Gün boyu aynı kapalı alanda çalışmak yerine dış mekan aktiviteleri, yürüyüş molaları, esnek masa düzeni gibi çözümler hayata geçirilmelidir.

Araç Kullananlar İçin Uyarı Sistemleri

Yoğun bilişsel yorgunluk yaşayan çalışanlara iş çıkışında araç kullanmama tavsiyesi verilmeli ya da dijital yorgunluk testleri yapılmalıdır.

🔚 🔚 🔚

Soluduğun Hava, Alacağın Karar Kadar Önemlidir

Ofis ortamlarında CO₂ birikimi, bugüne kadar “konforsuzluk” olarak algılanan bir sorunken, yapılan yeni bilimsel çalışmalarla iş kazalarına, üretkenlik kaybına ve hatta ölümlü iş – trafik kazalarına sebep olabilecek bir iş sağlı ve halk sağlığı problemine dönüştüğü görülmüştür.

Artık iş sağlığı kavramını, sadece fiziksel yaralanmalardan ibaret kabul edemeyiz. Beyin fonksiyonlarını, karar alma süreçlerini ve refleksleri etkileyen çevresel faktörler de en az diğer riskler kadar önemli olduğunu bilmeli, planlamalarımıza – uygulamalarımıza önleyici tedbirleri dahil etmeliyiz.

Yüksek CO₂, görünmez olabilir ama etkisi çok nettir.

Soluduğumuz havayı kontrol altına almak, hem çalışanı korur hem işletmeyi.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bir 0dada Kabul Edilebilir CO2 Seviyesi Nedir?

Temiz havadaki normal CO2 seviyeleri yaklaşık 400 ppm (milyonda parça) veya hacimce havadaki %0,04 CO2’dir. Aşağıdaki tablo, kapalı bir alanda artan CO2 seviyelerinin insan – çalışan üzerinndeki etkilerini göstermektedir.

400 ppm0,04%	Normal dış hava
400-1.000 ppm0,04-0,1%	Kapalı alanlarda bulunan tipik CO2 seviyeleri
1.000-2.000 ppm0,1-0,2%	Uyuşukluk veya kötü hava kalitesiyle ilgili yaygın şikayetler
2.000–5.000 ppm 0,2-0,5%	Baş ağrısı, yorgunluk, durgunluk, tıkanıklık, konsantrasyon eksikliği, odaklanma kaybı, kalp atış hızında artış, mide bulantısı
> 50.000 ppm> %5	Oksijen eksikliğinden kaynaklanan toksisite meydana gelir
> 100.000 ppm> %10	Oksijen eksikliği saniyeler içinde: konvülsiyonlar, koma ve ölüm

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İşyerinde havalandırma https://www.hse.gov.uk/ventilation/using-co2-monitors.htm

⭐️⭐️ Ofis ortamındaki yüksek iç mekan CO2 konsantrasyonları, bilişsel çalışma sırasında transkutanöz CO2 seviyesini ve uykululuğu artırır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26273786/

⭐️⭐️ Ofis Ortamında Yüksek İç Mekan CO2 Konsantrasyonları Bilişsel Çalışma Sırasında Transkutanöz CO2 Seviyesini ve Uykululuğu Artırır https://www.researchgate.net/publication/281056249_High_indoor_CO_2_concentrations_in_an_Office_Environment_Increases_the_Transcutaneous_CO_2_Level_and_Sleepiness_during_Cognitive_Work

⭐️⭐️ Kapalı Alanlarda Düşük Karbondioksit Seviyesi – Bir Kirlilik Göstergesi mi Yoksa Bir Kirletici mi? Sağlık Temelli Bir Bakış Açısı https://www.mdpi.com/2076-3298/8/11/125

⭐️⭐️ Kapalı ortamlarda düşük düzeyde karbondioksit solunmasının etkileri: İnsan sağlığı ve psikomotor performans üzerine kısa bir inceleme https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0160412018312807

⭐️⭐️ Sınıflardaki CO2 _Seviyeleri : Ortamların ve Alanların Kalitesini İyileştirmek İçin Hangi Eylemler Yapılmalı https://www.mdpi.com/2071-1050/16/19/8619

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni9 Temmuz 2025

2 Aralık 2024

CO₂ Yangın Tüplerinin Üzerindeki İşaretlerin Anlamları

Yangınla mücadele ekipmanlarının doğru ve etkin kullanımı, sadece eğitimli müdahale personeline değil, aynı zamanda bu ekipmanların teknik özelliklerini anlayabilen ve değerlendirebilen personelin varlığına da bağlıdır. Karbondioksit (CO₂) esaslı yangın söndürücüler, özellikle elektriksel ve sıvı kaynaklı yangınlarda etkili olmaları nedeniyle endüstriyel tesislerde, laboratuvar ortamlarında ve hassas ekipmanların bulunduğu alanlarda yaygın olarak tercih edilmektedir.

Bu söndürücülerin güvenli, etkili ve mevzuata uygun şekilde kullanılabilmesi için üzerlerinde yer alan teknik işaretlerin doğru okunması ve yorumlanması şarttır. Etiketler, kullanıcıya sadece içeriğin miktarını değil; aynı zamanda boşaltma süresi, etki mesafesi, çalışma ve test basınçları, üretim tarihi, son test tarihi gibi operasyonel ve yapısal parametreleri de sunar. Bu bilgiler; iş güvenliği, periyodik bakım, yangın tatbikatı planlaması ve denetim süreçlerinde kritik öneme sahiptir.

Yanlış değerlendirilen bir net ağırlık değeri, eksik gaz şarjı anlamına gelebilir. Görmezden gelinen bir test tarihi, yüksek basınca dayanım güvenliğini tehlikeye atabilir. Üstelik, CO₂ tüpleri -78,5 °C’ye kadar ani soğuma yapabilen gazlar içerdiğinden, fiziksel temasla oluşabilecek soğuk yanıkları gibi ikincil tehlikeler açısından da profesyonel farkındalık gerektirir.

Özellikle, CO₂’nin sıvı fazdan gaz faza geçişinde ortaya çıkan genleşme oranları, tüp içindeki basınç dalgalanmaları ve emniyet valfleri gibi kritik unsurlar ele alınarak, yangın anında operatörlerin ve bakım personelinin doğru bilgiye dayalı kararlar alabilmesi çok önemlidir ve bu yazının da maksadıdır. Bu bağlamda, teknik düzenlemeler ışığında tüplerin kullanım talimatları ve uyarı işaretlerinin ayrıntılı açıklamaları; acil müdahale senaryoları ve bakım/denetim süreçleri için referans niteliğinde sunmayı amaçladım.

🔥 🔥 🔥

CO₂ Yangın Tüplerinin Üzerindeki İşaretlerin Anlamları ve Hesaplamaları

🔹 1. Tüp Kapasitesi (Brüt Ağırlık / Net Ağırlık)

Tüpler üzerinde genellikle aşağıdaki gibi ifadeler bulunur:

Net: 5 kg → İçerdiği sadece CO₂ gazının ağırlığıdır.
Tüp Ağırlığı: 12.3 kg (T) → Tüpün boşkenki (yalnızca metal kısmının) ağırlığıdır.
Brüt: 17.3 kg → Tüp + gaz = toplam ağırlık.

📌 Kontrol Hesabı:
Brüt – Tüp = Gaz
17.3 kg – 12.3 kg = 5 kg CO₂

🔥 🔥 🔥

🔹 2. Yangın Sınıfı Uyumluluğu

CO₂ tüplerinin hangi tür yangınlar için uygun olduğunu gösterir:

Class B: Yanıcı sıvılar (benzin, alkol, solventler)
Class C: Elektrik yangınları
🔥 Not: CO₂ Class A (katı madde) yangınları için genellikle etkili değildir, çünkü soğutucu etkisi kısa sürer ve yeniden alevlenme olabilir.

🔥 🔥 🔥

🔹 3. Boşaltma Süresi (Discharge Time)

Bu, tüpün içinde gazın ne kadar sürede tamamen boşalacağını gösterir.

Örnek:

Boşaltma Süresi 15 sec

Bu, 5 kg CO₂’nin 15 saniyede boşaldığı anlamına gelir.
Bu süre, hem yangınla mücadele planlaması hem de tahliye süresi açısından önemlidir.

📌 İpucu: Büyük tüpler uzun süreli yangınlar için daha uygundur. Küçük CO₂ tüpleri kısa süreli, anlık müdahaleler içindir.

🔥 🔥 🔥

🔹 4. Boşaltma Mesafesi (Discharge Range)

Tüpten çıkan CO₂’nin etkili olduğu mesafeyi ifade eder.

Boşaltma Mesafesi: 2–3 m → CO₂ gazı bu mesafede yoğun ve etkili şekilde çıkar.

📌 Not: Açık alanlarda veya rüzgârlı bölgelerde bu mesafe kısalabilir. Bu nedenle CO₂ tüpleri kapalı alanlarda elektrik yangınlarına müdahalede daha uygundur.

🔥 🔥 🔥

🔹 5. Test Basıncı (Test Pressure / PT)

Tüpün dayanıklılık testi sırasında uygulanan basınçtır.

Örnek:

PT: 250 bar

Bu tüp, 250 barlık bir iç basınca dayanacak şekilde test edilmiştir. Bu değer, tasarım dayanım sınırıdır.

🔥 🔥 🔥

🔹 6. Çalışma Basıncı (Working Pressure / WP veya PW)

CO₂ tüpü kullanım sırasında ortalama olarak bu basınçta çalışır:

WP: 56 bar (genellikle 50–60 bar arası)
CO₂ normalde sıvılaştırılmış halde saklanır. Kullanım sırasında tüp içindeki sıvı hızla gaz hâline geçer ve bu sırada basınç yükselir.

📌 Tehlike Uyarısı: Tüp sıcak bir ortama maruz kalırsa basınç artar ve emniyet valfi açılabilir.

🔥 🔥 🔥

🔹 7. Üretim Tarihi ve Periyodik Kontrol

Örnek:

Üretim Tarihi: 2021/06
Bir sonraki test: 2026/06

CO₂ tüpleri genellikle her 5 yılda bir hidrostatik teste tabi tutulur.
Bu, tüpün dayanıklılığının hala geçerli olup olmadığını kontrol etmek içindir.

📌 Türkiye’de bu kontrollerin yapılması TS EN 1968 standardına göre zorunludur.

🔥 🔥 🔥

🔹 8. Emniyet Valfi / Tahliye Deliği Bilgisi

CO₂ tüplerinde, ani basınç artışında patlamayı önlemek için emniyet valfi bulunur. Üzerinde şu bilgiler olabilir:

Patlama Basıncı: 175 bar
Bu, valfin açılarak fazla gazı tahliye edeceği kritik basınçtır.

🔥 🔥 🔥

🔹 9. Kullanım Talimatları ve Sembol İşaretleri

Genellikle piktogram şeklindedir:

🔌 Elektrik yangını simgesi
🧯 Bir yangına doğru sıkılan tüp simgesi
❌ İnsan üzerine sıkmayın → CO₂ boğucu etki yapar!

Ayrıca şunlar da olabilir:

“Elektrik panoları için uygundur”
“Camla çevrili alanlarda dikkatle kullanın”
“Kapalı ortamda uzun süreli kullanım tehlikeli olabilir”

🔥 🔥 🔥

🔹 10. Standartlar ve Sertifikasyonlar

Tüplerin çoğunda aşağıdaki gibi bilgiler olur:

EN3: Avrupa yangın söndürücü standardı
CE 0036: Avrupa uygunluk işareti ve onay numarası
TS ISO 9809-1: Basınca dayanıklı çelik tüp standardı
TPED (Transportable Pressure Equipment Directive): Taşınabilir basınçlı ekipman güvenliği

🔧 🔧 🔧

Hacim Hesaplama ve Gaz Genleşme Oranı

CO₂ gazı sıvı hâlde saklanır, gaz hâline geçtiğinde yaklaşık 1:500 oranında genişler.

Örnek:

5 kg CO₂ → yaklaşık 2.5 m³ gaz

Bu hacim, küçük bir ofis odasında ciddi bir boğucu atmosfer yaratmaya yeterlidir.

🔥 🔥 🔥

CO₂ Yangın Tüplerindeki İşaretlerin Anlamı – Açıklamalı Tablo

İşaret / Bilgi	Açıklama	Örnek Değer / Not
Net Ağırlık (Net Weight)	İçindeki CO₂ gazının ağırlığıdır.	5 kg
Tüp Ağırlığı (Tare / Empty Weight)	Tüpün boşkenki metal ağırlığıdır.	12.3 kg
Brüt Ağırlık (Gross Weight)	Tüp + gaz = toplam ağırlıktır.	17.3 kg
Yangın Sınıfı (Fire Class)	Hangi tür yangınlara karşı etkili olduğunu belirtir.	Class B (yanıcı sıvılar), Class C (elektrik)
Boşaltma Süresi (Discharge Time)	Tüpün tamamının ne kadar sürede boşalacağını gösterir.	15 saniye
Boşaltma Mesafesi (Range)	Gazın etkili olduğu maksimum mesafedir.	2–3 metre
Çalışma Basıncı (Working Pressure)	Kullanım sırasındaki tipik iç basınç değeridir.	56 bar (50–60 bar arası)
Test Basıncı (Test Pressure)	Tüpün test edildiği maksimum dayanım basıncıdır.	250 bar
Patlama Basıncı (Burst Pressure)	Emniyet valfinin açılacağı kritik basınç.	175 bar
Üretim Tarihi (Manufacture Date)	Tüpün imal edildiği tarih.	2021/06
Sonraki Test Tarihi	Periyodik hidrostatik testin yapılması gereken tarih.	2026/06 (5 yılda bir)
Standartlar	Tüpün üretildiği ve test edildiği uluslararası teknik standartlar.	EN3, CE 0036, TS ISO 9809-1, TPED
Kullanım Talimatları ve Uyarılar	Piktogramlar ya da yazılarla kullanıcıya yönelik bilgilendirmeler içerir.	Elektrik yangını simgesi, “Kapalı alanda dikkat” vb.
Gaz Genleşme Oranı	CO₂ sıvı hâlde saklanır; gaz hâline geçtiğinde büyük hacme yayılır.	1:500 → 5 kg CO₂ ≈ 2.5 m³ gaz

🔥 🔥 🔥

Etiketin Arkasındaki Hayati Gerçekler

CO₂ yangın tüpleri elektrik ve sıvı yangınlarında oldukça etkilidir.
Kapalı ortamda uzun süreli kullanımı solunum riski oluşturur.
Tüplerin üzerindeki teknik bilgileri kullanım öncesi ve sonrası mutlaka kontrol edin.
Herhangi bir sızdırma, etiket silinmesi veya periyodik bakım eksikliği, tüpün kullanım dışı bırakılmasını gerektirir.

Karbondioksit (CO₂) yangın tüpleri, yüksek riskli ortamlarda yangına ilk müdahalenin kritik bileşenlerindendir. Ancak bu ekipmanların gerçek güvenlik değeri, yalnızca fiziksel varlıklarından değil; aynı zamanda üzerlerindeki teknik verilerin doğru okunması, yorumlanması ve uygulanmasından kaynaklanır. Çünkü bu işaretler; cihazın etkinliği, emniyet seviyesi, kullanım süresi ve bakım gereksinimlerini somut verilerle tanımlar.

Net ve brüt ağırlık farkı, cihazın boş mu dolu mu olduğunu anlamak için yalnızca bir gözlem değil, aynı zamanda periyodik kontrolün ilk adımıdır.

Çalışma ve test basınçları, tüpün hangi koşullarda güvenle işlev görebileceğini ve hangi durumlarda devre dışı bırakılması gerektiğini belirler.

Boşaltma süresi ve menzil, kullanıcıya zaman yönetimi ve konumlandırma stratejisi sunar.

Üretim ve test tarihleri, tüpün yasal ve teknik ömrünü ifade eder; zamanında yenilenmeyen bir tüp, kriz anında işlevini yitirebilir ve geri dönüşü olmayan sonuçlara neden olabilir.

Endüstriyel yangın güvenliği yaklaşımında, bu tür ayrıntılar sadece teknik personel için değil, yangınla mücadele prosedürlerinin tasarımı, denetimi ve uygulanmasında görevli tüm paydaşlar için yüksek öneme sahiptir. Özellikle İş Güvenliği uzmanları, saha mühendisleri, bakım birimleri ve yangın ekipleri, CO₂ tüplerinin etiket verilerini periyodik olarak gözden geçirmeli; ihtiyaç duyulan düzeltmeleri veya yenilemeleri vakit kaybetmeden gerçekleştirmelidir.

Unutulmamalıdır ki, etiketteki bir ihmal, gerçek yangın anında müdahaleyi başarısızlığa uğratabilir. Bu sebeple, yangın söndürücü etiketleri yalnızca bilgi değil, aynı zamanda hayati uyarı sistemleridir. Her bir satır, teknik bir veri olmanın ötesinde, insan hayatını ve ekipman bütünlüğünü korumaya yönelik somut bir güvenlik manifestosudur.

Gelecekteki güvenli müdahalelerin temeli, bugün doğru anlaşılan ve uygulanan teknik detaylarla atılır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği2 Aralık 2024