Beyin

Cumartesi öğleden sonraydı. Hafta sonu olmasına rağmen Hatice öğretmenin özel dersi vardı.
Hatice öğretmen derse başlamadan Mert’e bir soru sordu:

“Vücudun en büyük laboratuvarı hangisidir?”

Anne ve babası yan odadan dinliyorlardı. Birbirlerine baktılar. Her ikisi de cevabı düşünmeye başlamışken Mert hemen cevap verdi.
— “Ben biliyorum öğretmenim! Kimya laboratuvarı!”
Hatice öğretmen gülümsedi:
— “Fena değil Mert, ama hayır. Bahsettiğim laboratuvar senin içinde.”
Mert şaşırdı:
— “Benim içimde mi? Ama ben laboratuvar değilim ki! Midem var, akciğerim var… Ama tüp, mikroskop, deney falan yok bende!”

Anne ve baba diğer odada merakla konuşmaları dinliyorlardı. Hatice öğretmen Mert’e göz kırptı.
— “Mert, aslında hepsi sende var. Vücudun kendi başına çalışan kocaman bir bilim laboratuvarı. İstersen bir konuk çağırayım, sana göstersin.”

Hatice öğretmen, avuçlarını birbirine vurdu:
— “Sihirli Profesör Glukom!”

Bir anda oturma odasında ışıklar titredi, tavanın ortasında parlak bir kıvılcım belirdi. Toz bulutu döne döne şekil aldı.
Mavi bir cüppe, yuvarlak gözlükler, elinde minik bir sihirli değnek ile…
Karşınızda Sihirli Profesör Glukom!

Profesör tok bir sesle konuştu:
— “Selam Mert! Vücudun içindeki mucizelere hoş geldin. Hemen başlayalım mı?”
Hatice öğretmen, Mert’i gösterdi.
— “Mert bugün biraz fazla cips ve çikolata yemiş. Derste de dikkati dağınık.”
Profesör kaşlarını kaldırdı:
— “Öyle mi? O zaman onu küçük bir geziye çıkaralım!”

Mert geri adım attı.
— “Gezmek mi? Nereye?”
— “Kendi vücudunun içine, genç adam!”

Profesör cebinden küçük, şeffaf bir küre çıkardı. Kürenin içinde minik ışıklar dönüyordu.
— “Bu, NanoSeyahat Küresi. İçine adım atınca boyun hücre büyüklüğüne küçülür.”
Mert korku ve merakla karışık bir sesle,
— “Ama… orada nefes alabilir miyim?” diye sordu.
Profesör gülümsedi.
— “Tabii ki! Bu küre sana oksijen de sağlar. Hadi bakalım, Hatice öğretmen, bize katılacak mısınız?”

Hatice öğretmen gülümsedi:
— “Elbette! Öğrencilerim gibi ben de kendi bedenimi tanımak isterim.”

Üçü de kürenin içine adım attı.
Bir anda etraflarındaki dünya dönmeye başladı.
Sanki bir kaydıraktan aşağı kayıyorlardı.
Renkler birbirine karıştı, kulaklarında kalp atışları gibi bir ritim duyuldu.
Sonra… durdular.

Mert gözlerini açtığında etrafında ışıl ışıl kablolar gördü.
Her yerden kıvılcımlar çıkıyordu. Küçük elektrik sinyalleri tık tık tık diye ses çıkarıyordu.
— “Profesör, neredeyiz biz?”
Profesör parmağını havaya kaldırdı.
— “Beyindeyiz! Nöron ağlarının tam ortasındayız.”

O anda bir nöronun üzerinden küçük bir elektrik kıvılcımı geçti.
Mert ağzı açık izliyordu.
— “Bu elektrik ne? Şimşek gibi!”
— “Bu senin düşünmen, öğrenmen, dikkatini toplaman demek. Her düşündüğünde beyninde milyonlarca nöron böyle kıvılcım gönderir.”

Tam o sırada etraflarındaki kıvılcımlar birden düzensizleşti. Bazıları söndü, bazıları karıştı.
Bir nöron bağıra bağıra yaklaştı:
— “Yetişin! Şeker seli geliyor!”

Uzakta devasa bir nehir gibi şeker kristalleri akıyordu.
Bütün nöron yolları bu yapışkan maddeyle kaplanmaya başladı.
Profesör kaşlarını çattı:
— “İşte bu yüzden dikkatini toplayamıyorsun Mert! Fazla şeker, nöronların arasındaki bağlantıyı bozuyor.”
Mert şaşırdı:
— “Ama ben sadece iki çikolata ve bir meyveli içecek içtim.”
Profesör:
— “Beyin için fazla bile. Şeker, beynin enerji sistemini tıkar. Bir süre enerji verir, sonra çökertir. Dikkatin dağılır, uykun gelir, sinirlenirsin.”

Mert düşünceli bir sesle:
— “O zaman ben dün ödev yaparken neden birden uykum geldi, anladım!”

Profesör elindeki değneği salladı, şeker nehri durdu.
— “Ama bu geçici. Eğer her gün bu kadar şeker yersen, beyin yolların kalıcı olarak tembelleşir. Bu da derslerde unutkanlık ve yavaş düşünme demektir.”
Mert:
— “Yani beynim aslında bir trafik ağı gibi, ama şeker trafik sıkışıklığı yaratıyor!”
Profesör:
— “Harika tanım! Evet, glikoz fazlalığı sinyal yollarını tıkar.”

Tam o sırada Hatice öğretmen dikkatle etrafa baktı.
Bazı nöronlar solgun görünüyordu.
— “Profesör, bazıları neden soluk renkli?”
Profesör:
— “İyi gözlem! Onlara oksijen ulaşamıyor çünkü kanda şeker fazlası varsa, oksijen taşıyıcı hemoglobinle yarışa girer. Bu da beyne daha az oksijen gitmesi demektir.
Sonuç: baş ağrısı, dalgınlık, unutkanlık.”

Mert korkuyla sordu:
— “Yani fazla şeker beynimi hem yavaşlatıyor hem havasız mı bırakıyor?”
— “Aynen öyle.”

Profesör parmağını şıklattı. Ekranda Mert’in beyni canlandı.
İki durum yan yana gösterildi:
Birinde Mert sabah kahvaltıda süt, yumurta, ceviz yemişti.
Beyin parlak, kıvılcımlar düzenliydi.
Diğerinde çikolata ve meyveli içecek…
Kıvılcımlar düzensiz, nöronlar panik içindeydi.

— “Beyin oksijenle ve yavaş sindirilen karbonhidratlarla (tam tahıl, sebze, meyve) çalışmayı sever. Hızlı şekerlerle değil.”

Mert derin bir nefes aldı.
— “Demek ki beynim de dengeli yemek istiyor.”
— “Kesinlikle. Beyin ne kadar şeker alırsa, o kadar dikkatini kaybeder. Kısa süreli enerjiyle kandırır ama uzun vadede seni yorar.”

Profesör saatine baktı:
— “Beyinde fazla kaldık, şimdi kalbe geçelim. Orada şekerin bir başka oyununu göreceğiz.”
Küre yeniden parlamaya başladı.
Etraf döndü, nöron yolları arkada kalırken kalp ritminin sesi kulaklarında yankılandı:
Dum-tak, dum-tak…

Mert artık bu yolculuğun gerçekten büyüleyici olduğunu anlamıştı.
“Benim içimde bu kadar şey oluyorsa,” dedi kendi kendine,
“ben bundan sonra yediğime içtiğime daha çok dikkat etmeliyim.”

Profesör gülümseyerek omzuna dokundu:
— “Harika başlangıç, Mert. Unutma, vücudun senin laboratuvarın. Deney yanlış olursa, sonucu da sen yaşarsın.”

“Hazır mısın Mert? Bu kez kalbine gidiyoruz.”

Bir anlık parıltı, bir anlık sessizlik…
Sonra Mert, kendini devasa bir kırmızı tünelin içinde buldu.
Duvarları kaslarla kaplıydı; her atımda dev dalgalarla kasılıp gevşiyor, içinden kan yerine ışık akıyordu.
Etrafına bakındı — tünelin ortasında kocaman bir kalp odası vardı.
Tavandan sarkan enerji kabloları, sürekli parlayan piller, dönüp duran küçük jeneratörler…

“İnanılmaz!” dedi Mert.
“Kalbimin içinde bir enerji santrali var!”

O sırada yan taraftan birkaç minik yaratık göründü.
Hepsi pembe renkliydi, üzerlerinde “ATP” yazıyordu.
Bir tanesi elinde küçük bir pil taşıyordu.

“Merhaba Mert! Biz kalp kas hücreleriyiz,” dedi biri.
“Günde yaklaşık 100.000 kez kasılıp gevşiyoruz. Yani hiç durmuyoruz! Bu yüzden senin gönderdiğin enerjiye çok ihtiyacımız var.”

Mert şaşırdı.
“Enerjiyi ben mi gönderiyorum?”

“Tabii!” diye güldü bir diğeri.
“Yediğin her şey, bizim yakıtımız olur. Ama son yıllarda bize gelen enerji… biraz garip.”

Kalp kaslarından biri elindeki pilin içini gösterdi.
Pilin içi kararmıştı, kenarlarında “yağ kristalleri” birikmişti.

“Eskiden meyveden, sebzeden, evde pişmiş yemeklerden enerji alırdık. Şimdi senin gönderdiğin enerji… şekerli, yapışkan ve plastik kokuyor.
Biz bu enerjiyi yakmaya çalışırken çok fazla oksijen harcıyoruz.
Bu da bizi yoruyor, bazen ritmimiz bozuluyor.”

Kalp odasının içinde bir üretim bandı vardı.
Bir tarafında “doğal enerji kaynakları” (elma, ekmek, yumurta, su) hareket ediyor,
diğer tarafında “paketli enerji kutuları” (gazlı içecek, cips, şekerleme) sıralanıyordu.

Kalp hücreleri doğal gıdaları işleyince ortalık ışıl ışıl parlıyordu.
Ama paketli kutular gelince duman çıkıyor, sistem tıkanıyordu.

“Bak!” dedi kalp hücrelerinden biri.
“Bunlar geldiğinde bizim mitokondriler fazla çalışmak zorunda kalıyor.
İçlerinde ısı artıyor, bazıları yanıyor! Bu yüzden senin kalbin bazen çarpıyor ya da halsiz hissediyorsun.”

Mert gözlerini açtı:
“Yani bu, ben fazla abur cubur yediğimde kalbim daha çok çalışmak zorunda mı kalıyor?”

“Evet,” dedi hücreler hep bir ağızdan.
“Biz durmadan kasılıp gevşiyoruz, ama enerji kaynağın kötü olunca her atım bizi biraz daha yıpratıyor.
Ve sen büyüdükçe bu yorgunluk birikiyor.”

Birden üretim hattındaki ışıklar sönmeye başladı.
Alarm çaldı.
Tavandan aşağıya büyük bir ekran indi.
Üzerinde kırmızı bir yazı parladı:

⚠️ Uyarı: Glikoz fazlası! Oksijen yetersizliği! Kalp aşırı yükte!

Kalp odasının içindeki ışıklar sönüyor, titreşim yavaşlıyordu.
Hücreler birbirine sesleniyordu:

“Laktik asit birikiyor!”
“ATP yetmiyor!”
“Oksijen gelmiyor!”

Mert panikledi. “Ne oluyor size?”
Bir hücre nefes nefese cevap verdi:

“Senin gönderdiğin şekerli içeceklerle glikoz seviyesi çok arttı.
Biz enerjiyi yakmak için oksijen istiyoruz, ama yetişemiyoruz.
Bu yüzden ‘asidoz’ başlıyor, kalp yoruluyor!”

Bir köşede yaşlı bir hücre oturuyordu.
Elinde küçük bir parça lif vardı.
“Ben eskiden çok güçlüydüm,” dedi.
“Senin küçükken yediğin taze gıdalar bana denge verirdi.
Ama son yıllarda aldığım enerji yapay oldu.
Kas liflerimiz artık şekerden yapılmış bir yapıştırıcı gibi oldu.
Bize ‘glikasyon’ diyorlar… Sertleşiyoruz, elastikliğimizi kaybediyoruz.”

Mert sessizce dinledi.
Bir anda kalbinin dışından “tık tık tık” sesleri duyuldu.
Bu, kendi kalp atışıydı.

“Benim her atışımda siz mi bu kadar çalışıyorsunuz?” diye sordu.
“Evet,” dedi yaşlı hücre, “ve biz bunu senin için yapıyoruz.”

Hücrelerden biri küçük bir cihaz çıkardı.
Üzerinde “ATP Üretim Döngüsü” yazıyordu.
Cihazın ekranında bir yol haritası belirdi:

1. Glikoz içeri girer
2. Oksijenle birleşir
3. Mitokondride enerjiye dönüşür (ATP)
4. Kas kasılması gerçekleşir

Ama eğer glikoz çok fazlaysa, 3. adımda sistem tıkanıyor.
Oksijen yetmiyor, “laktik asit” birikiyor, kalp yoruluyor.

“İşte bu yüzden,” dedi hücre, “biz senin enerjini dengeyle istiyoruz.
Fazlası, eksik kadar tehlikeli.”

Mert derin bir nefes aldı.
Kendini laboratuvarın ortasında gibi hissediyordu.
Şimdi her atımın bir bedeli olduğunu anlamıştı.

“Yani siz bana hayat veriyorsunuz, ama ben bazen size zarar veriyorum…”

Hücreler gülümsedi.
“Sen bizi neyle beslersen, biz de seni onunla yaşatırız.
Kalp karşılıksız verir, ama enerjiyi seçmek senin elinde.”

Mert’in elinde bir elma belirdi — içinden ışık sızıyordu.
Onu kalp odasının enerji hattına bıraktı.
Bir anda her şey yeniden aydınlandı.
Hücreler şarkı söylemeye başladı, kalp ritmi düzeldi.

“İşte bu!” dedi biri.
“Gerçek enerji bu, Mert!”

Işıklar bir kez daha parladı, Mert yeniden odasında belirdi.
Elini kalbinin üzerine koydu.
Artık her atımın, kalp kaslarının çabası olduğunu biliyordu.

“Demek kalp, sadece sevgiyle değil, enerjiyle de yaşarmış…”

Mert gülümsedi.
Her sabah kahvaltısında yumurta, peynir, zeytin ve biraz da yeşil yapraklı bitkilerden yemeye karar verdi.
Kalbinin içinde yankılanan o minik ses ise şunu fısıldadı:

“Teşekkürler, Mert. Bugün biraz daha kolay attık.”

Hatice öğretmen heyecanla seslendi:

“Mert, şimdi de akciğerlerine gidiyoruz! Hazır mısın?”

Birden etrafı ışık halkaları sardı. Mert kendini devasa bir nefes tünelinde buldu.
Tünelin duvarları pembemsi, balon gibi kabarmış alveollerle doluydu.
Hepsi yumuşacık, ama içten içe bir enerjiye sahipti.

Mert’e ilk yaklaşan, küçük bir baloncuğa benzeyen alveol oldu.

“Merhaba Mert! Ben Alvi, senin akciğer alveol hücrenim.
Bizim işimiz, havadaki oksijeni yakalamak ve kanına iletmek. Kalbinle birlikte çalışıyoruz.”

Mert merakla sordu:
“Peki biz bu oksijeni neden kullanıyoruz?”

“Enerji üretmek için!” dedi Alvi neşeyle.
“Sen her koştuğunda, zıpladığında ya da düşünürken kalbin ve bizim gönderdiğimiz oksijen ATP üretmek için birlikte dans ediyor. Biz olmasak kalbin yorulur, senin vücudun çalışamaz.”

Mert gözlerini açtı, kalbiyle akciğerlerinin birbirine bakıp el salladığını hayal etti.
İşte o anda nefesle ritim kavramı kafasında netleşti: her nefes bir enerji notası, her kalp atışı bir melodi gibiydi.

Alvi, Mert’e bir simülasyon gösterdi:

• Önce Mert elma yedi, doğal glikoz enerjiye dönüştü.
• Alveoller oksijeni topladı, kanla kalbe iletti.
• Kalp kasları ATP üretti ve Mert rahatça yürüyebildi.

Sonra Alvi uyarıda bulundu:

“Ama bak, makarna, pilav, paketli gıda ve şekerli yiyecek – içecekler geldiğinde ne oluyor?”

Ekranda kırmızı ışıklar yanmaya başladı.
Glukoz fazlalığı, alveollerin oksijeni yeterince yetiştirememesine sebep oldu.
Kalp hücreleri daha hızlı atıyor, ama enerji verimsizdi.

Mert panikledi:
“Demek makarna, pilav, paketli gıda ve şekerli yiyecek – içecekler sadece kalbi yormuyor, oksijeni de etkiliyor!”

“Aynen öyle,” dedi Alvi.
“Biz birlikte çalışmazsak, enerji üretimi aksar, sen çabuk yorulursun, derslerinde konsantre olamazsın.”

Alvi Mert’e bir ipucu verdi:

“Bak, doğru nefes almak kalp ritminle uyum içinde olmalı.
Derin ve yavaş nefesler, kanını oksijenle doldurur, kalbini rahatlatır.
Kısa ve hızlı nefesler, kalbi zorlar ve enerji krizi yaratır.”

Mert denemek istedi.
Derin bir nefes aldı… ve kalbi hafifçe huzurlu bir şekilde atmaya başladı.

“Vay canına!” dedi.
“Demek nefes ve kalp dans ediyor!”

Alvi güldü:

“Biz bu dansı sen farkında olmadan yapıyoruz. Ama fark ettiğinde daha iyi beslenir ve daha az yorulursun.”

Alvi, Mert’i bir enerji tüneline götürdü.
Tünelde farklı renklerde dalgalar vardı:

• Yeşil dalga → Doğal gıdadan gelen enerji
• Kırmızı dalga → Paketli gıdadan gelen enerji
• Sarı dalga → Oksijenin katkısı

“Bak, yeşil dalgalar kalbi ve kasları düzgün çalıştırıyor. Kırmızı dalgalar ise sistemi tıkıyor, oksijeni verimli kullanamıyoruz. Sarı dalgalar ise nefesle geliyor, bizim yardımımız.”

Mert anladı: “Yani dengeli beslenip, doğru nefes alırsam kalbim ve vücudum enerjiyi verimli kullanıyor. Ama şekerli ve paketli gıdalar bu dansı bozuyor.”

Alvi Mert’e son bir mesaj verdi:

“Günde birkaç derin nefes al, bol su iç, doğal ve taze beslen.
Paketli ve şekerli gıdaları sınırlarsan hem kalbin hem akciğerlerin mutlu olur.
Böylece derslerinde ve oyunlarda enerjin hep yüksek olur!”

Mert kafasını salladı:
“Tamam, Alvi! Artık paketli ve şekerlii gıdaları düşünerek yiyeceğim ve nefesimi ihmal etmeyeceğim.”

Işık halkaları tekrar parladı ve Mert kendi odasında belirdi.
Kalbi huzurlu bir ritimle atıyor, nefesi derin ve dengeliydi.

“Demek nefesle kalp birlikte dans ediyor,” diye fısıldadı kendi kendine.
“Artık hem oyun hem ders zamanı daha güçlüyüm.”

Mert, nefes ve kalp dansını öğrendikten sonra Hatice öğretmen bir kez daha ellerini çırptı.

“Mert, şimdi beynine gidiyoruz! Dikkatini topla, çünkü burada şeker tuzakları seni bekliyor!”

Bir anda Mert kendini renkli, dalgalı bir şehir gibi görünen bir ortamda buldu.
Bu şehirin sokakları nöronlarla doluydu; elektrik sinyalleri gibi ışıklar yanıp sönüyordu.

“Hoş geldin Mert!” dedi bir nöron, ışıldayan dendritleriyle.
“Ben Nöri, beynindeki bir nöronum. İşimiz düşünmek, öğrenmek, hatırlamak ve karar vermek.”

Mert merakla etrafa baktı.

“Vay canına! Bu kadar ışık ve enerji var… ama şekerin bu şehirle ne ilgisi var?”

Nöri güldü:

“Her şeyin ilgisi var, Mert! Biz enerjiye ihtiyaç duyarız. Ama fazla şeker, tam tersi etki yaratıyor. Gel sana göstereyim.”

Bir simülasyon başladı:

1. Mert, çikolata ve şekerli içecekler yedi.
2. Beyin hücrelerine enerji çok hızlı geldi.
3. Ama bir süre sonra nöronlar yorulmaya başladı, ışıklar titredi, sinyaller düzensizleşti.

“İşte şeker tuzağı!” dedi Nöri.
“Başta çok enerji verir gibi görünüyor ama kısa süreli. Sonra sinyaller yavaşlar, dikkat dağılır, öğrenmek zorlaşır.”

Mert şaşkın:

“Yani ders çalışırken şeker yemek, önce enerji verir ama sonra beni daha mı yavaşlatıyor?”

“Aynen öyle,” dedi Nöri.
“Vücudun için enerji patlaması ama beyin için kısa süreli bir şeker tuzağı.”

Nöri Mert’e şekerin beynin farklı bölümlerini nasıl etkilediğini gösterdi:

• Prefrontal korteks (düşünme ve karar verme merkezi): Fazla şeker, sinyalleri yavaşlatır, konsantrasyonu düşürür.
• Hipokampus (hafıza): Şeker patlaması sonrası hatırlama güçleşir, öğrenilen bilgiler kısa sürede unutulur.
• Dopamin sistemi (ödül merkezi): Şeker, kısa süreli mutluluk sağlar ama sürekli tüketim bağımlılık etkisi yaratır.

Mert bir çizelge gördü:

Durum	Enerji Hissi	Konsantrasyon	Öğrenme Kapasitesi
Doğal glikoz (meyve, sebze)	Dengeli	Yüksek	Sürdürülebilir
Paketli şeker & çikolata	Ani yükselme	Düşüş	Kısa süreli, verimsiz

“Gördün mü Mert,” dedi Nöri, “dengeli enerji beynini daha akıllı yapıyor. Paketli şeker sadece kısa bir şeker patlaması veriyor, sonra nöronlar yoruluyor.”

Nöri, Mert’e beyin dostu birkaç öneri verdi:

1. Doğal besinleri tercih et: Meyve, sebze ve tam tahıllar enerji sağlar ama nöronları yormaz.
2. Şekerli içecekleri sınırlı tüket: Enerji dalgalanması olmadan ders çalışmak daha kolay.
3. Ara öğünlerde protein ekle: Ceviz, fındık veya yoğurt nöronlara sürekli enerji verir.
4. Su iç: Dehidrasyon dikkat ve öğrenmeyi olumsuz etkiler.

“Bak Mert, biz nöronlar daima enerjiyi dengeli isteriz,” dedi Nöri.
“Şeker tuzaklarına düşersen, dikkatin dağılır ve öğrenme yavaşlar.”

Mert, beyin şehri turunun sonunda ışıklarla dolu nöronları izledi.

“Demek paketli gıdalar sadece bedeni değil, beynimi de etkiliyor,” dedi.
“Artık ders çalışırken enerjimi dengeli kullanacağım.”

Nöri, Mert’i son kez uyardı:

“Hatırlasın ki şeker kısa süreli mutluluk verir, ama uzun vadeli başarı ve dikkat dengeli beslenmeden gelir. Şimdi enerji patlamalarından kaç ve beynini mutlu et!”

Mert bir kez daha Hatice öğretmenin yanındaydı.
Bu kez aklı daha berraktı; hem kalbi hem akciğerleri hem de beyni şekerin tuzaklarını görmüştü.

Mert, beyin ve şeker tuzağı macerasından sonra Hatice öğretmenin yanına geri döndü.

“Hazır mısın Mert?” dedi öğretmen.
“Şimdi kas hücrelerine gidiyoruz. Enerji deposu neler yapıyor, beraber göreceğiz!”

Hatice öğretmen ellerini çırptığında bir ışık hüzmesi Mert’i sardı ve bir anda kendini kas lifleriyle dolu devasa bir spor salonunda buldu. Her kas lifi, canlı ve parlak renklerle ışıldıyordu. Burası, vücudun enerji deposu olan kasların merkeziydi.

“Hoş geldin, Mert!” dedi bir kas hücresi, kollarını açarak.
“Ben Kasper, kas hücrelerinden biriyim. Görevimiz hareketi sağlamak, dayanıklılığı desteklemek ve enerji depolamak.”

Mert gözlerini ovuşturdu:

“Vay canına! Kaslar bu kadar canlı mıymış? Enerjiyi nasıl depoluyorsunuz?”

Kasper gülümsedi:

“Bak sana göstereceğim. Ama önce şunu bilmelisin: Kaslarımızın enerjisi doğru beslenmeyle çok güçlü olur. Yanlış beslenirsek performansımız düşer, çabuk yoruluruz ve hareketlerimiz zayıflar.”

Mert etrafa baktı ve birçok farklı kas hücresini fark etti.

• Uzun, güçlü lifler sprint ve kısa süreli güç gerektiren hareketlerden sorumluydu.
• İnce lifler ise uzun süreli, dayanıklılık gerektiren aktivitelerde çalışıyordu.

Kasper anlattı:

“Biz kas hücreleri, enerji için glikozu ve yağları kullanırız. Ama önceliğimiz glikozdur. Şekerli ve paketli gıdalar enerji verir ama kısa sürede tüketilir ve kasları yorar.”

Mert hemen sordu:

“Yani çikolata yediğimde kaslarım daha mı hızlı çalışıyor?”

Kasper başını salladı:

“Kısa süreli enerji verir ama çok çabuk tükenir. Ayrıca glikoz patlaması sonrası kaslarda yorgunluk hissi artar. Biz sürdürülebilir enerji isteriz, yani dengeli beslenme şart.”

Kasper, Mert’i dev bir enerji deposunun içine götürdü. Depoda glikoz ve yağ molekülleri yan yana dizilmişti.

“Bak, bu bizim enerji stoklarımız,” dedi Kasper.
“Glikoz kısa süreli patlama verir, yağ ise uzun süreli enerji sağlar. Ama yanlış beslenme depolarımızı dengesiz yapar.”

Mert merakla sordu:

“Peki yanlış beslenme nasıl oluyor?”

Kasper yanıtladı:

“Eğer çok paketli gıda ve şeker alırsan, glikoz deposu hızla dolar ama yağa dönüşmeden önce kas lifleri yorulur. Kaslar sürekli patlama enerjisi ister, ama uzun süre dayanamaz.”

“O zaman sürekli şeker yemek zararlı mı?” diye sordu Mert.
“Evet,” dedi Kasper. “Sadece çabuk enerji verir, kasın gerçek gücünü göstermez. Ayrıca aşırı şeker insülin dalgalanmalarına yol açar ve kaslar yeterince enerji alamaz.”

Mert: “Kardiyo yaparken kaslarım neden çabuk yoruluyor?”
Kasper: “Çünkü uzun süreli hareket için yağ ve kompleks karbonhidrat enerji verir. Eğer sadece şeker yersen, enerji bir süre sonra biter ve kaslar yorulur.”

Mert: “Peki protein ne işe yarıyor?”
Kasper: “Protein kaslarımızın yapı taşıdır. Egzersiz sırasında kaslar küçük hasar alır; protein onları onarır ve güçlendirir. Yeterli protein almazsan, kasların büyüyemez ve zayıf kalır.”

Mert: “Ya suyun önemi nedir?”
Kasper: “Kaslar su ile doludur. Su, hem glikoz ve minerallerin taşınmasını sağlar hem de kas liflerinin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Susuzluk yorgunluk ve kramplara yol açar.”

Mert: “Ya paketli gıdalar?”
Kasper: “Hızlı enerji verir ama aynı zamanda tuz ve katkı maddeleri içerir. Fazlası kasların çalışmasını bozabilir, ödem ve kas sertliği yaratabilir.

Kasper, Mert’e kas enerji sistemlerini gösterdi:

1. Fosfajen Sistemi: Sprint ve kısa patlamalar için enerji sağlar. Hızlı ama çabuk tükenir.
2. Anaerobik Glikoliz: Orta yoğunlukta kısa süreli enerji üretir. Laktik asit birikir, bu da kaslarda yanma hissi yaratır.
3. Aerobik Sistem: Uzun süreli, dayanıklılık gerektiren aktivitelerde enerji verir. Yağ ve glikozu dengeli kullanır.

Mert şaşkın:

“Vay be! Kaslar sadece hareket değil, enerji yönetimi de yapıyor.”

Kasper başını salladı:

“Evet, doğru beslenme ve düzenli egzersiz ile bu sistemleri dengeli çalıştırırsın. Aksi halde kaslar yorgun ve güçsüz kalır.”

Kasper, Mert’i sanal bir simülasyona götürdü. Mert paketli gıdalar ve şekerli içecekler yedi. Simülasyonda kas lifleri titredi, renkleri soldu ve küçük alarm ışıkları yanıp söndü.

“Gördün mü, Mert?” dedi Kasper.
“Kaslar sadece hızlı enerji aldığında kısa süreli güçlü olur. Ama sürekli paketli gıda ile beslenirsen, dayanıklılık azalır, kas liflerin yorulur, hatta hasar görür.”

Mert endişeyle:

“Yani ders çalışmak ve spor yapmak için sağlıklı beslenmem şart mı?”

“Kesinlikle!” dedi Kasper.
“Dengeli karbonhidrat, protein ve yağ ile kaslar güçlü ve dayanıklı kalır. Enerji deposu dolu olduğunda hem fiziksel performans hem öğrenme kapasitesi artar.”

Mert, profesör ve Hatice öğretmenle birlikte kas depolarını inceledikten sonra şunları kavradı:

• Paketli gıdalar kısa süreli enerji verir ama uzun vadede kasları yorar.
• Düzenli protein, su ve kompleks karbonhidrat tüketmek kas gücünü ve dayanıklılığı artırır.
• Aerobik ve anaerobik enerji sistemlerini dengeli kullanmak kasların verimli çalışmasını sağlar.
• Sağlıklı kaslar, hem spor hem ders performansını doğrudan etkiler.

Kasper, Mert’e son bir uyarıda bulundu:

“Unutma Mert! Kaslar, enerji depoları ve dengeli beslenme sayesinde hem fiziksel hem zihinsel performansını artırır. Yani hareket ederken ve ders çalışırken enerjini dengeli kullan, kasların sana teşekkür edecek!”

Mert, artık kaslarının enerji depolarını ve sağlıklı beslenmenin önemini biliyordu ve bunu günlük hayatında uygulamaya karar verdi.

Hatice Öğretmen, Mert ve Profesör, kasların içindeki enerji deposundan çıkarken bir anda etraflarındaki ortam değişti. Devasa bir tünelin içinde dönüyorlardı. Etraflarında hareket eden sıvılar, dalgalanan duvarlar vardı. Hafif bir koku yayıldı.

Mert: “Burası da neresi böyle? Deniz gibi ama… garip kokuyor!”
Profesör: “Tebrikler Mert! Şu anda vücudun en yoğun çalışan yerlerinden birindeyiz: sindirim sistemi! Şimdi mide ve bağırsaklara doğru bir yolculuğa çıkacağız.”

Profesör bastonunu salladı, etraflarındaki görüntü büyüdü. Duvarlar kasılıp gevşiyor, yiyecekler tünel boyunca ilerliyordu. Mert, okulda öğrendiği mide ve bağırsak resimlerinin bu kadar canlı ve hareketli olabileceğini hiç düşünmemişti.

Bir anda mideye vardılar. Burası dev bir balon gibiydi ama içi fokur fokur kaynıyordu.
Mert’in burnuna güçlü bir koku geldi.

Mert: “Burada lav gibi bir şey kaynıyor!”
Profesör: “O lav değil, hidroklorik asit. Yani mide asidi! Yediklerini parçalayarak vücudun kullanabileceği hale getiriyor.”

Mert aşağıya baktı. Az önce yediği cips parçaları hâlâ midede dönüp duruyordu. Ancak onlar, elma ya da sebzeler kadar kolay çözülmüyordu.

Profesör: “Fark ettin mi Mert? Cips gibi yağlı ve işlenmiş gıdalar midede daha uzun kalır. Çünkü içindeki yapay yağlar ve katkı maddeleri, sindirimi yavaşlatır.”
Mert: “Ama ben onları yediğimde tok hissediyorum!”
Profesör: “Doğru. Ama bu ‘sahte tokluk’. Yani mide dolu gibi hissediyor ama aslında vücut gerçek enerjiye ulaşamıyor. Bu yüzden kısa süre sonra yine acıkıyorsun.”

Profesör, Mert’e dönüp ciddileşti.

Profesör: “Mert, bakalım ne kadar öğrendin. Sana birkaç soru soracağım.”
Mert: “Hazırım Profesör!”

Profesör: “Sence midede sindirim hangi tür gıdalarda daha kolay olur: doğal gıdalarda mı, yoksa paketli gıdalarda mı?”
Mert: “Sanırım doğal gıdalarda. Çünkü katkı maddeleri yok.”
Profesör: “Harika! Paketli gıdalardaki koruyucular ve yapay yağlar midede çözülmeyi geciktirir. Hatta bazıları bağırsaklara geçene kadar bile tam parçalanmaz.”

Profesör: “Peki mide asidi ne işe yarıyor, hatırlıyor musun?”
Mert: “Yediklerimizi parçalıyor, ama fazla asit olursa mide yanıyor.”
Profesör: “Aferin! İşte o yanma hissi, genellikle paketli ve kızartılmış yiyeceklerle artar. Çünkü onlar midede fazla asit üretimini tetikler.”

Bir süre sonra mide kasları kasıldı ve bir anda Mert ve Hatice öğretmen kendilerini kıvrımlı, tüp gibi bir tünelde buldular. Duvarlar dalga dalga hareket ediyor, sanki canlıymış gibi nefes alıp veriyordu.

Tünelin duvarlarında minicik çıkıntılar vardı; her biri ince tüyler gibi görünüyordu.

Profesör: “Bu tüylerin adı villus. İnce bağırsağın iç yüzeyini kaplarlar. Görevleri, yediğimiz gıdalardan besinleri emip kana taşımaktır.”

Mert tüylerin arasına baktı; bazı yerlerde canlılık vardı, bazı yerlerde kararmış bölgeler görünüyordu.

Mert: “Profesör, bazı villuslar sönmüş gibi. Neden böyle?”
Profesör: “Çünkü işlenmiş ve katkılı gıdalar buraya zarar verir. Yüksek tuz, yağ ve yapay renklendiriciler villusları tembelleştirir. Onlar yeterince çalışmazsa, vitamin ve mineraller kana geçemez.”

Mert şaşkınlıkla sordu:

Mert: “Yani ben ne kadar yediğim değil, neyi emebildiğim önemli?”
Profesör: “Kesinlikle! Bazen çok yemek yersin ama besin alamazsın. İşte bu yüzden bazı insanlar sürekli yorgun hisseder, çünkü kaslar ve beyin yeterli yakıtı alamaz.”

Profesör yutkundu önemli bir başka konuya geçmeye hazırlanıyordu.

Profesör: “Burası vücudun en meşgul fabrikasıdır. Her milimetresinde milyonlarca işçi var. Onlara ‘mikrobiyota’ diyoruz. Aslında bunlar bakteriler ama merak etme, iyi kalpliler.”

Mert: “İyi kalpli bakteri mi olur profesör? Ben hep bakterilerden korkardım!”

Profesör: “İşte büyük bir yanılgı! Her bakterinin kötü olmadığını bilmelisin. Vücudumuzdaki bakterilerin çoğu, tam tersine bizim için çalışıyor. Mesela bu dost bakteriler, yediğin yiyecekleri küçük parçalara ayırarak sindirime yardım ediyor, bağışıklık sistemini güçlendiriyor, hatta ruh halini bile etkiliyor!”

Hatice Öğretmen: “Yani bağırsaklar sadece yediklerimizi sindirmiyor, aslında bütün vücudu etkiliyor öyle mi?”

Profesör: “Kesinlikle! Hatta bilim insanları bağırsaklara ‘ikinci beyin’ diyorlar. Çünkü burada sinir hücreleri, nörotransmiterler ve sinyaller var. Beyinle sürekli mesajlaşıyorlar. Eğer bağırsaklardaki denge bozulursa, beyin de bundan etkileniyor.”

Birden bağırsak duvarlarının rengi değişmeye başladı. Önceden canlı bir pembe olan doku, solgun ve yorgun görünüyordu.

Mert: “Profesör! Ne oluyor? Neden duvarlar karardı?”

Profesör: “Güzel gözlem! Şimdi bağırsak duvarlarının nasıl zarar gördüğünü göstereceğim. Hatırlıyor musun, sen sık sık cips, çikolata ve gazlı içecek tükettiğini söylemiştin?”

Mert: “Evet ama onlar çok lezzetliydi!”

Profesör: “Lezzetli olabilir, ama vücudun için birer sabotajcı gibiler. Paketli gıdalardaki katkı maddeleri, koruyucular, yapay tatlandırıcılar ve fazla tuz, bağırsak duvarındaki iyi bakterilerin sayısını azaltır. Bunun sonucunda kötü bakteriler çoğalır. Bu durum ‘disbiyozis’ adını alır.”

Mert: “Yani içimde savaş mı çıkıyor?”

Profesör: “Evet! İyi ve kötü bakteriler arasında tam bir savaş. Kötüler kazanırsa, bağırsak geçirgenliği artar. Bu durumda, normalde kana karışmaması gereken maddeler kana karışır. Vücut da bunları düşman zannedip bağışıklık sistemini sürekli alarma geçirir. Bu da ‘kronik iltihaplanma’ demek.”

Hatice Öğretmen: “O yüzden bazı çocuklar sürekli halsiz, yorgun, dikkatsiz ve sinirli oluyorlar, değil mi?”

Profesör: “Tam isabet! Çünkü bu iltihaplanma sadece bağırsaklarda kalmaz; beyni, kasları, kalbi bile etkiler. Hatta dikkat eksikliği, öğrenme güçlüğü, sık hastalanma gibi sonuçlara yol açabilir.”

Profesör parmağını şıklattı, bir anda renkler değişti. Bağırsak duvarları yeniden canlandı, bakteriler dans etmeye başladı.

Mert: “Ne oldu şimdi Profesör? Hepsi ne kadar mutlu görünüyor!”

Profesör: “Çünkü onlara en sevdikleri yemeği verdim: lif! Lifli gıdalar, yani sebzeler, meyveler, tam tahıllar, baklagiller, bu dost bakterilerin enerjisini sağlar. Onlar lifleri fermente ederek kısa zincirli yağ asitleri üretirler. Bu maddeler bağırsağın yüzeyini korur, enerji verir, hatta beyin fonksiyonlarını bile destekler.”

Mert: “Yani brokoli, elma, mercimek… hepsi bakterilerimin yemeği mi?”

Profesör: “Aynen öyle! Sen lifli gıdaları yedikçe, içindeki bakteriler sana teşekkür ediyor. Bu sayede senin hem sindirimin hem de ruh halin dengede kalıyor.”

Hatice Öğretmen: “O zaman çocuklara ‘sebze ye’ derken aslında farkında olmadan milyonlarca bakterinin doymasını da sağlıyoruz!”

Profesör: “Harika tespit! Siz tam bir bilim kadınısınız Hatice Öğretmenim”

Profesör elindeki büyüteci çıkararak Mert’e gösterdi. Şeker molekülleri etrafta dans ediyor, etrafa yapışkan bir madde bırakıyordu.

Profesör: “Bak Mert, bunlar fazla şekerin sonuçları. Şeker, kötü bakteriler için bir ziyafettir. Onlar çoğaldıkça iyi bakterileri kovar, bağırsak dengesini bozar. Ayrıca bağırsak duvarındaki mukus tabakasını inceltir. Sonra bağırsaklar ‘sızıntılı’ hale gelir.”

Mert: “Sızıntılı mı? Yani deliniyor mu?”

Profesör: “Tam olarak delik açılmaz ama hücreler arasındaki sıkı bağlar gevşer. Bu durumda zararlı maddeler kana karışır, bağışıklık sistemi sürekli alarmda kalır. Vücut bunu kronik stres gibi algılar.”

Hatice Öğretmen: “Bu yüzden şekerli beslenen çocuklarda hem sık hastalanma hem de duygusal dengesizlikler görülebiliyor.”

Profesör: “Kesinlikle. Çünkü bağırsak-beyin hattı bozuluyor. Serotonin hormonunun %90’ı bağırsaklarda üretilir. Şeker dengesi bozulduğunda serotonin üretimi de düşer, bu da mutsuzluk ve isteksizlik yaratır.”

Mert: “Yani ben çikolata yerken aslında beynimi kandırıyorum ama sonra daha da mutsuz oluyorum…”

Profesör: “Aferin! Şimdi öğrendiğini fark ettin. Şeker seni kısa süreli mutlu eder, sonra enerjini ve moralini çalar.”

Mert: “Yani bağırsaklarım mutlu değilse ben de mutlu olamam mı?”
Profesör: “Tam isabet! Bilim insanları buna ‘beyin-bağırsak hattı’ diyor. Sindirim sistemin sinirlerle doğrudan beynine bağlı. Sağlıksız beslenme sadece mideni değil, ruh halini de etkiler.”

Profesör, küçük bir sihirle bağırsak duvarına berrak bir su damlası gönderdi. Damla yavaşça süzülüp bakterilerin arasına karıştı. Bir anda ortam canlandı.

Profesör: “Su, sindirimin gizli kahramanıdır. Yeterli su içilmezse, sindirim yavaşlar, toksinler vücuttan atılamaz, bağırsak hareketleri durur. Bu da kabızlık, şişkinlik ve toksin birikimi anlamına gelir.”

Mert: “Ben genelde su yerine meyve suyu içiyorum…”

Profesör: “Meyve suyu su değildir Mert! O da gizli şeker deposudur. Vücudun saf, katkısız, şekersiz suya ihtiyacı vardır. Her hücre, görevini yapabilmek için su ister.”

Hatice Öğretmen: “Bu yüzden teneffüslerde çocuklara su şişelerini yanlarında taşımalarını istiyorum. Meğer ne kadar doğru bir davranışmış!”

Mert: Bağırsaklardaki mucizevi ekibi hayranlıkla izledi. Küçük bakteriler ona el sallıyor, “bizi unutma!” diye bağırıyorlardı.

Mert: “Profesör… sanırım ben bu kadar önemli bir sistemin içinde yaşadığımı hiç fark etmemiştim. Onları sürekli çöp gıdalarla üzmüşüm.”

Profesör: “Önemli olan hatanı fark etmen Mert. Vücudun affedicidir, ona doğru şeyleri verdiğinde kendini onarır.

Profesör bastonunu yere vurdu. Bir anda etraflarında hologramlar belirdi: hamburger, cips, gazlı içecekler, dondurma…
Hepsi sırayla açılıp içindeki maddeleri gösteriyordu.

Profesör: “Bak Mert, şimdi bazı paketli gıdaların içeriğine bakalım.”

• Cips: Aşırı tuz, trans yağ, patatesin doğal yapısını bozan nişasta.
• Gazlı İçecek: 330 ml kutuda ortalama 10 çay kaşığı şeker!
• Bisküvi: Raf ömrünü uzatan palm yağı ve yapay tatlandırıcılar.

Mert ağzı açık kaldı.

Mert: “Ben bunları seviyorum ama bu kadar çok zararlı madde olduğunu bilmiyordum.”
Profesör: “İşte bu yüzden buna gıda tuzağı diyoruz. Tat seni kandırır, beyin dopamin salgılar, yani ‘mutlu oluyormuşsun’ gibi hissedersin. Ama aslında vücudun enerji ve hücre hasarıyla uğraşır.”

Mert: “Söz veriyorum profesör, artık paketli gıdalardan uzak duracağım. Okul kantininde meyve suyu yerine su alacağım, çikolatayı da sadece özel günlerde yiyeceğim.”

Profesör: “İşte bu! Gerçek sihir bu kararda gizli Mert. En güçlü büyü, kendi bilincini değiştirebilmektir.”

Profesör: “Şimdi küçük bir test yapalım Mert.

Mert: Gözlerini iri iri açarak… ”Tabi ki” dedi

Profesör: “Bir hamburgeri yediğinde önce hangi organ çalışmaya başlar?”
Mert: “Ağız! Çünkü tükürükte enzim var!”
Profesör: “Mükemmel! Peki, midede ne olur?”
Mert: “Asitle parçalanır ve kimus hâline gelir.”
Profesör: “Bravo! Şimdi son soru: Paketli gıdalar sindirimi kolaylaştırır mı zorlaştırır mı?”
Mert: “Zorlaştırır! Çünkü lif yok, enzimler dengesiz çalışıyor.”

Profesör:Diyelim ki kahvaltıda mısır gevreği yedin, sonra okulda gazlı içecek içtin. Öğleden sonra ne hissedersin?”
Mert: “Hmm… önce enerjik olurum, sonra uykum gelir.”
Profesör: “Harika gözlem! Çünkü kan şekeri hızla yükselir, sonra birden düşer. Bu da dikkat dağınıklığı, halsizlik ve sinirli ruh hali yaratır.”

Profesör: “Peki sağlıklı bir kahvaltı yapsan—örneğin tam tahıllı ekmek, yumurta ve süt—fark ne olur?”
Mert: “Enerjim daha uzun sürer, sanırım derste de uykum gelmez.”
Profesör: “Kesinlikle! İşte sindirim sistemi bunu ister: dengeli, lifli, doğal gıdalar.”

Hatice Öğretmen: “Yani bugün öğrendiklerimiz sadece mideyle ilgili değil, aynı zamanda bütün yaşam tarzımızla ilgili.”

Profesör: “Evet çok doğru Hatice öğretmenim! Sindirim sistemin sağlıklıysa, beyin, kalp, kaslar ve bağışıklık da sağlıklı olur. Vücut bir orkestradır çocuklar; her enstrüman uyum içinde çalarsa müzik güzelleşir.”

Sihirli profesör, parlak yeşil kristallerle süslü değneğini bir kez daha havaya kaldırdı.
Renkli bir girdap döndü, ardından Mert ve Hatice öğretmen kendilerini devasa bir fabrikanın ortasında buldular. Tavandan aşağı doğru borular sarkıyor, makineler pıtır pıtır çalışıyor, her yerden tıkırtı ve cızırtı sesleri geliyordu.

Profesör (gülümseyerek):
“Hoş geldiniz, vücudun en çalışkan işçisinin mekânına: Karaciğer’e!”

Mert (şaşkın):
“Burası mı karaciğer? Ben onu yumuşak, sessiz bir şey sanıyordum… ama burası resmen fabrika gibi!”

Profesör:
“Harika gözlem! Çünkü gerçekten de karaciğer vücudun kimya laboratuvarıdır. Günün 24 saati, hiç durmadan çalışır. Temizlik yapar, enerji üretir, depoları düzenler ve toksinleri zararsız hâle getirir. O olmasa, vücut birkaç gün bile dayanamazdı.”

Profesör bir boruya yaklaştı. İçinden sarımsı bir sıvı akıyordu.

Mert:
“Bu ne profesör? Altın rengi gibi ama biraz da bulanık.”

Profesör:
“Bu, safra. Karaciğerin ürettiği bir sıvıdır. Yağları parçalamaya yardım eder. Ama senin gibi sık sık cips, hamburger, soslu patates gibi yağlı gıdalar yersen, karaciğer bu kadar yağı işleyecek kadar çok safra üretmek zorunda kalır.”

Hatice Öğretmen:
“Yani fazla yağlı yemek, karaciğeri fazla mesaiye mi bırakıyor?”

Profesör:
“Aynen öyle. Karaciğerin küçük işçileri olan hepatositler, gelen her yağ molekülünü parçalamak için enerji harcar. Eğer yağ çok fazlaysa, parçalayamadıkları karaciğerin içine depolanır. Buna ‘yağlanma’ diyoruz. Yani karaciğer yavaş yavaş kendi içinde yağla kaplanmaya başlar.”

Mert (kaygıyla):
“Yani karaciğerim obez mi oluyor profesör?”

Profesör (gülerek):
“Bir bakıma evet! Ama fark şu: karaciğer yağlanırsa, bu sadece görüntüyü değil, bütün vücudun kimyasını bozar. Çünkü artık toksinleri temizleyemez, kanı yeterince filtreleyemez.

Profesör Mert’e elindeki sihirli gözlüğü uzattı.
“Şimdi şu boruların içine bir bak bakalım.”

Mert gözlüğü taktı. Boruların içinde gri, dumanlı bir sıvı akıyordu. Küçük hücreler bu sıvıyı yakalıyor, içindeki kötü parçacıkları parçalayıp temizliyordu.

Mert:
“Bu da ne profesör? Sanki süpürgeyle toz topluyorlar!”

Profesör:
“İşte karaciğerin temizlik birimi! Bu sıvı, kandır. Kanın içinde ilaç kalıntıları, gıda katkıları, boya maddeleri, hatta nefesinle bile aldığın kirleticiler dolaşır. Karaciğer bunların hepsini yakalayıp temizler.”

Hatice Öğretmen:
“Yani bir tür filtre gibi çalışıyor.”

Profesör:
“Evet, ama sıradan bir filtre değil. Bu, akıllı bir laboratuvar filtresi. Zararlı maddeyi tanır, onu kimyasal olarak dönüştürür, zararsız hâle getirir. Bu işlem sırasında binlerce enzim kullanır. Ancak dikkat edin: Eğer vücuda sürekli paketli, katkılı, kızartılmış ya da şekerli gıda girerse, bu enzimler tıpkı fazla mesai yapan işçiler gibi yorulur.”

Mert:
“Peki o zaman ne olur?”

Profesör:
“O zaman toksinler kanda birikmeye başlar. Ciltte sivilce çıkar, enerji düşer, dikkat dağılır. Beyin sislenir. Hatta uzun vadede, organlar bu kimyasallardan zarar görmeye başlar.”

Hatice Öğretmen:
“Yani çocukların sürekli yorgun, isteksiz, sinirli olmasının altında bu da olabilir mi?”

Profesör:
“Kesinlikle! Çünkü karaciğerin arınma gücü, zihinsel berraklıkla da ilişkilidir.”

Profesör bir başka odaya geçti. Burada her yerde renkli toplar parlıyordu.

Mert:
“Bu toplar da ne? Çok tatlı görünüyorlar.”

Profesör:
“Tatlı oldukları doğru! Bunlar glikoz molekülleri. Karaciğerin enerji deposunda saklanırlar. Ama eğer sen sürekli şekerli yiyecekler tüketirsen, karaciğerin deposu dolar taşar. Glikoz, glikojene dönüşemez ve yağ olarak depolanır.”

Mert:
“Yani çikolata yedikçe yağ mı üretiyorum?”

Profesör:
“Doğru! Üstelik sadece göbekte değil, karaciğerin içinde bile. Karaciğer yağlandıkça tembelleşir. Hormon dengeleri bozulur, vücut insüline duyarsız hale gelir. Bu, ileride şeker hastalığına giden bir yoldur.”

Hatice Öğretmen:
“Yani çocuk yaşta fazla şeker tüketimi, yetişkinlikte diyabet riskini artırıyor.”

Profesör:
“Kesinlikle! O yüzden diyorum ki, en tehlikeli şey tatlı değil, ‘sürekli tatlı’. Bazen tatlı yemekte sakınca yok ama her gün, her teneffüs tatlı yersen karaciğerin alarm verir.”

Profesör bir düğmeye bastı. Hemen yan taraftaki odada küçük ampuller yanıp sönmeye başladı. Ampuller “ilaç, boya, asit, gazlı içecek” yazılı tüplerle doluydu.

Mert:
“Bunlar da mı karaciğere geliyor?”

Profesör:
“Maalesef evet. İçtiğin gazlı içecekler, boyalı şekerli içecekler, hatta gereksiz yere alınan ilaçlar bile karaciğere ek yük bindirir. Çünkü bunların hepsi kimyasal madde taşır. Karaciğer bunları parçalayabilmek için ekstra enerji harcar.”

Hatice Öğretmen:
“O zaman su içmek, karaciğerin en iyi yardımcısı diyebiliriz.”

Profesör:
“Bravo! Saf su, karaciğerin yıkama sıvısı gibidir. Ayrıca taze sebze, yeşil yapraklı bitkiler ve limon gibi C vitamini içeren gıdalar da karaciğerin temizlik enzimlerini destekler.”

Birden karaciğerin duvarında minik pırıltılar belirdi. Hasar gören hücrelerin yenileri oluşuyordu.

Mert:
“Profesör! Hücreler kendilerini onarıyor!”

Profesör (gururla):
“Evet! Karaciğerin en büyüleyici özelliği budur: yenilenme kapasitesi. Vücuttaki tek organ, hatta parçası alınsa bile yeniden büyüyebilir. Ama bu mucize sınırsız değildir. Eğer onu sürekli yanlış beslenmeyle, katkılı gıdalarla yüklersen, yenilenme hızı düşer.”

Hatice Öğretmen:
“Yani karaciğer aslında sabırlı ama sonsuz sabırlı değil.”

Profesör:
“Aynen öyle. Ona ara sıra dinlenme fırsatı vermek gerek. Bu da şu demektir: fazla yağ, fazla şeker, fazla katkıdan uzak durmak; bol su içmek ve sebze ağırlıklı beslenmek.”

Mert (gülerek):
“Yani karaciğerime izin günü vermeliyim, değil mi profesör?”

Profesör:
“Bravo! İşte gerçek bir bilim insanı gibi düşündün. Evet Mert, bazen karaciğerin de tatil yapmalı. Bu sayede kendini toparlayabilir.”

Profesör, Mert’in omzuna dokundu.
“Bak Mert, karaciğer sadece fiziksel bir laboratuvar değildir. O aynı zamanda duygusal bir merkez gibidir. Vücut toksinlerle dolduğunda, kişi çabuk sinirlenir, huzursuz olur, sabırsızlaşır. Ama karaciğer temiz olduğunda zihin sakinleşir, enerji artar.”

Mert:
“Yani sinirli olmamın sebebi bazen sadece stres değil, yanlış beslenme de olabilir!”

Profesör:
“Kesinlikle. Karaciğerin temizliği, zihnin berraklığını belirler. Bazen çocuklar dikkatini toplayamıyor, sebepsizce sinirleniyor, ders çalışmak istemiyor. İşte o zaman karaciğere bakmak gerekir.”

Hatice Öğretmen:
“Demek ki davranışların, beslenmeyle bu kadar bağlantılı olabileceğini hiç düşünmemiştim.”

Profesör:
“Bilim büyüktür Hatice Hanım. Her duygunun bir biyokimyasal izi vardır.”

Mert derin bir nefes aldı. Gözleri kararlıydı.
“Profesör, söz veriyorum. Artık karaciğerimi yormayacağım. Paketli gıdalara, gazlı içeceklere, gereksiz atıştırmalıklara veda ediyorum.”

Profesör (gülümseyerek):
“Bu cümleyi duymak bana dünyaları verdi Mert. Çünkü bir karaciğerin sağlıklı olması, bir hayatın sağlıklı olması demektir.”

Hatice Öğretmen:
“Ben de artık çocuklara ‘karaciğerinizi üzmeyin’ diyeceğim. Belki bu onlara daha etkili bir ders olur.”

Profesör:
“Kesinlikle! Unutmayın, karaciğer sadece bir organ değil; vücudun temizlik, enerji ve denge merkezi.”

Mert, masasında duran annesinin hazırladığı limonlu su şişesini hatırladı ve gülümsedi.

Mert (kendi kendine):
“Bugün karaciğerim mutlu olacak!”

Profesör’ün sözleri hâlâ kulaklarındaydı:

“Vücudun en sessiz organları, en çok teşekkür edilmeyi hak edenlerdir.”

Profesör: ”Haydi bakalım geri dönelim. Mert’in sınavları yaklaşıyor. Çok çalışması lazım.” dedi ve asasını yere vurdu. Gözleri kamaştıran bir ışık ortalığı kapladı.. Ve hemen ardından Mert kendisini evleriniin salonunda ve Hatice öğretmenin karşısında otururken buldu.

Mert hâlâ biraz şaşkındı. Sanki rüya görmüş gibiydi ama gördükleri o kadar gerçekti ki unutması mümkün değildi. O sırada merakla beklemekte olan annesi Yüksel hanım mutfaktan seslendi:
— Hoş geldin oğlum! Hoşgeldiniz Hatice öğretmenim, karnınız da acıkmıştır! dedi.

Mert annesine doğru koştu, gözleri bir an mutfağın tezgâhındaki cips paketine takıldı. Eskiden olsa hemen koşup açardı ama bu kez derin bir nefes aldı.
— Anne, baba… Çok önemli şeyler öğrendim. Size anlatmam lazım!

Annesi ve babası şaşkınlıkla birbirine baktılar. Hatice öğretmen de gülümseyerek Mert’in ekledi.
— Bugün sihirli profesörle çok özel bir derse çıktık, dedi Hatice öğretmen gülümseyerek.
Mert hemen söze girdi:
— Evet! Profesör bizi küçülttü ve vücudumun içine götürdü! Önce ağzımdan mideye, sonra kana, sonra da beyne kadar gezdik!

Babası gülerek sordu:
— Vücudunun içine mi? Bu da nereden çıktı bakalım?

Mert ciddiyetle devam etti:
— Gerçekti baba! Gözlerimle gördüm. Ben cips, çikolata, makarna ve gazlı içecek içtiğimde midem nasıl yoruluyormuş, karaciğer nasıl zehirleri temizlemek için uğraşıyormuş… Hepsini gördüm. Beynime giden enerji şekerden dolayı karmakarışık oluyordu. Dikkatim dağılıyor, derste hiçbir şeyi hatırlayamıyormuşum.

Annesi yavaşça tezgâhtaki cips paketini eline aldı, sonra gözleriyle Mert’e baktı.
— Peki oğlum, sen şimdi ne yapmayı düşünüyorsun?

Mert gözlerini kararlı bir şekilde kocaman açtı:
— Artık gerçek yiyecekler yemek istiyorum anne. Meyve, sebze, yumurta, yoğurt, et… Profesör dedi ki, “Beyin sağlıklı besinleri sevmezse öğrenemez.” Ben de öğrenmek istiyorum. Lütfen bana yardım edin.

Hatice öğretmen gülümsedi, eliyle Mert’in omzuna dokundu:
— Aferin Mert. İşte öğrenmenin en güzel yolu: Görmek, anlamak ve değiştirmek.

Baba da gülümseyerek Mert’in yanına oturdu:
— Söz oğlum, biz de sana yardım edeceğiz. Hatta birlikte sağlıklı yemekler yaparız.

O akşam mutfakta artık cips yerine taze sebzeler doğranıyor, gazlı içecek yerine limonlu su hazırlanıyordu. Mert, tabağındaki renkli yiyeceklere bakarken içinden “Teşekkür ederim Profesör!” dedi. Çünkü artık sadece karnını değil, beynini de doğru beslemeyi öğrenmişti.

Dr.Mustafa KEBAT

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️