17 Kasım 2025

İşletmelerin Deprem Riskine Karşı İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri – III (Acil Durum Planlaması ve Tatbikatlar)

İşletmelerin Deprem Riskine Karşı İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri yazımın – çalışmamın üçüncü bölümünü değerlendirmenize sunuyorum…

Deprem gibi ani ve yüksek yıkım potansiyeline sahip doğal afetler, yalnızca yapısal hasara değil, aynı zamanda ciddi iş gücü kayıplarına ve uzun süreli işletme kesintilerine yol açabilir. Bu nedenle afetlere karşı hazırlıklı olmak, yalnızca mühendislik çözümleriyle sınırlı kalmamalı; aynı zamanda etkin bir acil durum yönetim sistemiyle desteklenmelidir. Özellikle iş sağlığı ve güvenliği (İSG) perspektifinden bakıldığında, acil durum planlaması ve düzenli tatbikatlar, risklerin kontrolü kadar önleyici tedbirlerin sürdürülebilirliğini de sağlar.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve bağlı yönetmelikler, işverenleri, çalışanları olası acil durumlara karşı koruyacak önlemleri almaya, Acil Durum Planı hazırlamaya, eğitimleri gerçekleştirmeye ve tatbikatları düzenli olarak uygulamaya yasal olarak zorunlu kılmaktadır. Bu yükümlülük, sadece belgelendirme düzeyinde değil, aynı zamanda sahada uygulanabilir, ölçülebilir ve sürekli geliştirilebilir bir sistem kurmayı zorunlu kılar.

Deprem riskine özel olarak tasarlanmış acil durum planlarının nasıl oluşturulması gerektiğini, ekiplerin nasıl yapılandırılacağını, iletişim ve tahliye sistemlerinin nasıl kurgulanacağını ve tüm bu sürecin tatbikatlarla nasıl test edilip iyileştirileceğini ele aldığım bu yazının siz İş güvenliği uzmanları, İSG kurulları ve işletme yöneticileri için afet anında kaosu azaltan, yaşam kurtaran ve iş sürekliliğini sağlayan bir katkı olmasını temenni ediyorum.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

3. Acil Durum Planlaması ve Tatbikatlar

A – Acil Durum Planlaması

A – 3.1. Hazırlık Aşaması

a. Risk Analizi ve Tehlike Değerlendirmesi

Bina deprem riski analizi (zemin etüdü, yapı statiği)
Yapısal olmayan tehlikelerin (mobilya, makine, raf) belirlenmesi
Çalışan sayısı, kat planları, engelli çalışanların varlığı gibi faktörler değerlendirilir

b. Acil Durum Ekipleri Oluşturulması

İlkyardım Ekibi
Yangınla Mücadele Ekibi
Tahliye ve Kurtarma Ekibi
Koordinasyon Ekibi

Her ekibin görev tanımları yazılı olarak belirlenmeli ve personele bildirilmelidir.

c. Kritik Personelin ve Prosedürlerin Belirlenmesi

Makine operatörleri, güvenlik, BT personeli, kimyasal sorumluları
Kritik dokümantasyonun dijital yedeklenmesi

d. Toplanma Alanı Planlaması

Açık alanda güvenli, işaretli ve tabela ile gösterilen alanlar
Engelli bireylerin tahliyesine uygun rota ve yardımcı personel planlaması

A – 3.2. Planın Hazırlanması

a. Acil Durum Prosedürleri Yazımı

Deprem anında yapılacaklar (çök-kapan-tutun, gaz-elektrik kapatma)
Tahliye prosedürü
Yaralı tahliyesi ve ilk yardım süreci
Acil durum iletişim planı

b. İletişim Zinciri Oluşturulması

Acil numaralar listesi (AFAD, 112, itfaiye, OSGB, bina yöneticisi)
İç iletişim için telsiz, megafon, telefon zinciri

c. Kaynak ve Malzeme Planlaması

Acil durum kitleri (el feneri, ilk yardım seti, megafon, battaniye)
Gaz kesici otomatik valf, yangın tüpleri, alarm sistemleri
Alternatif enerji (jeneratör)

A – 3.3. Eğitim ve Bilgilendirme

a. Personel Eğitimi

Depremde hayatta kalma davranışları (çök-kapan-tutun)
Tahliye yolları ve toplanma alanı bilgisi
Ekip görev tanımları eğitimi
İlk yardım ve yangın söndürme eğitimi (sertifikalı)

b. Yazılı Bilgilendirme

Her çalışan için kişisel acil durum bilgi kartı
Asılan yönlendirme tabelaları ve kat planları
Giriş-çıkış noktalarında görsel materyaller

📗 📗 📗

B. Tatbikatlar – Detaylı Uygulama Planı

B – 3.1. Tatbikat Türleri

a. Masa Başında Planlama Tatbikatı

Acil durum senaryosu üzerinden yöneticiler ve acil durum ekiplerinin uygulamalı masa başı simülasyonu

b. Kısmi Tatbikat

Sadece yangın veya sadece tahliye gibi belirli senaryo uygulamaları

c. Tam Tatbikat (Deprem + Yangın + Tahliye + Yaralı Müdahale)

Gerçek saatli, sürpriz senaryolu
Çalışanların tamamını kapsayan en az yılda 1 defa uygulanan geniş kapsamlı tatbikat

B – 3.2. Tatbikat Planlama Süreci

a. Senaryo Hazırlığı

Deprem + yangın + gaz kaçağı + yaralanma gibi kombinasyonlar
Kapsayıcı ve gerçekçi içerik

b. Tatbikat Zamanlaması ve Duyurusu

Tüm çalışanlara duyurulmalı, sürpriz uygulama yapılacaksa üst düzey onay alınmalı
İşin durdurulacağı süre belirlenmeli

c. Tatbikat Gözlemcileri ve Değerlendirme Formları

Dış gözlemciler veya İş Güvenliği uzmanları not tutmalı
Her ekibin performansı izlenmeli

d. Tatbikat Sonrası Değerlendirme ve İyileştirme Planı

Tespit edilen eksikler yazılı hale getirilmeli
İyileştirme eylem planı oluşturulmalı (süre, sorumlu kişi, kaynak)

B – 3.3. Periyotlar ve Kayıtlar

Tatbikat Türü	Sıklık	Zorunluluk
Masa Başı Tatbikat	Yılda 2 kez	Tavsiye
Kısmi Tahliye Tatbikatı	6 ayda bir	Tavsiye
Tam Acil Durum Tatbikatı	Yılda en az 1 kez (zorunlu)	Zorunlu
Eğitim Geri Bildirimleri	Her eğitim sonrası	Zorunlu
Gözlem ve Değerlendirme	Her tatbikat sonrası	Zorunlu

Tatbikatlara ilişkin katılım listeleri, fotoğraflar, değerlendirme formları ve gözlemci raporları dosyalanmalı ve denetime hazır tutulmalıdır.

📘 📘 📘

Ek Belgeler ve Gereklilikler

✔️ Acil Durum Planı ve Ekleri (harita, telefon zinciri, görev tanımları)
✔️ Tatbikat Değerlendirme Formları
✔️ Yönlendirme Tabelaları Kontrol Formu
✔️ Sabitleme Listeleri (yapısal olmayan riskler için)
✔️ Deprem Sonrası İş Sürekliliği Planı

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İşyerinde Deprem Güvenliği https://www.acgov.org/cao/rmu/programs/safety/topics/earthquakes.htm

⭐️⭐️ OSHA İşyerleri için Acil Durum Hazırlığı ve Afet Güvenliği Rehberi https://www.oshaeducationcenter.com/emergency-disaster-safety-guide/

⭐️⭐️ OSHA Deprem Hazırlığı ve Müdahale. https://www.osha.gov/earthquakes/preparedness

⭐️⭐️ OSHA Deprem Rehberi. https://www.osha.gov/emergency-preparedness/guides/earthquakes#:~:text=What%20can%20I%20do%20to,likely%20you%20will%20be%20injured.

⭐️⭐️ Deprem Öncesinde, Sırasında ve Sonrasında Ne Yapmalıyım? https://www.mtu.edu/geo/community/seismology/learn/earthquake-take-action/

⭐️⭐️ OSHA’nın Acil Durum Hazırlığı ve Müdahalesindeki Rolü: Krizde Çalışanları Koruma https://udshealth.com/blog/osha-emergency-preparedness-response-guide/

⭐️⭐️ Deprem https://ehs.stanford.edu/manual/emergency-response-guidelines/earthquake

⭐️⭐️ Deprem Hazırlığı https://www.caloes.ca.gov/office-of-the-director/operations/planning-preparedness-prevention/seismic-hazards/earthquake-preparedness/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler17 Kasım 2025

16 Kasım 2025

İş Güvenliğinin Dördüncü Boyutu

Gürültü, titreşim, kesilme, düşme, kimyasal maruziyet… Geleneksel iş sağlığı ve güvenliği (İSG) uygulamaları yıllarca gözle görülür fiziksel riskleri merkeze aldı. Ancak modern çalışma hayatında, görünmeyen ama etkisi çok daha derin olan yeni bir tehlike türü sahneye çıktı: Psikososyal riskler.

İş güvenliğinin dördüncü boyutu olarak tanımlanan bu alan, çalışanların zihinsel ve duygusal yüklenmeleri, sosyal baskılar ve iş organizasyonuna dair yapısal stres faktörleriyle ilişkilidir. Yani iş kazalarının artık yalnızca fiziksel ekipman eksikliği ya da teknik arızalardan değil, iş yükü, mobbing, belirsizlik, aşırı denetim, yalnızlık, sosyal izolasyon veya tükenmişlik gibi faktörlerden kaynaklandığı gerçeğiyle yüz yüzeyiz.

Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) gibi otoriteler; psikososyal faktörlerin yalnızca birey sağlığını değil, üretim verimliliğini, işyeri uyumunu ve kurumsal sürdürülebilirliği doğrudan etkilediğini defaatle vurgulamaktadır.

İş güvenliğinin bu kritik ama sıklıkla göz ardı edilen boyutunu; bilimsel veriler, saha örnekleri ve mevzuat çerçevesiyle sistematik olarak bu yazıda okuyacaksınız.

Psikososyal riskleri anlamak, tanımak ve önlemek yalnızca bir İSG yükümlülüğü değil, aynı zamanda bir insan onuru, iş barışı ve stratejik yönetim gerekliliğidir.

Çünkü iş güvenliği yalnızca kas, kemik ve kaskla değil; aynı zamanda ruh, bilinç ve sosyal dengeyle sağlanır.

Bu, iş güvenliğinde giderek daha çok önem kazanan ve insan faktörünü odağa alan bir boyuttur.

📌 📌 📌

İş Güvenliğinin Dört Boyutu

Boyut	Açıklama
1. Fiziksel	Gürültü, titreşim, sıcaklık, aydınlatma, ergonomi sorunları gibi fiziksel çevre faktörleri.
2. Kimyasal	Gazlar, buharlar, sıvılar, tozlar gibi zararlı kimyasalların maruziyeti.
3. Biyolojik	Virüs, bakteri, mantar, parazit gibi organizmalardan kaynaklı riskler.
✅ 4. Psikososyal (Dördüncü Boyut)	İş yükü, stres, mobbing, vardiya düzensizliği, iletişim sorunları, duygusal tükenme gibi insan psikolojisine dayalı riskler.

Neden Dördüncü Boyut?

Çünkü iş kazalarının büyük bölümü insan davranışlarından kaynaklanır.
Stresli, tükenmiş ya da psikolojik olarak baskı altında olan çalışanların algıları bozulur, dikkatsizlik artar.
Psikososyal riskler uzun vadede fiziksel kazalara da neden olabilir.

Kaynak Perspektifiyle

ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), bu boyutu uzun süredir iş sağlığı kapsamında değerlendiriyor.
EU-OSHA (Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı), psikososyal riskleri işyerindeki yeni ve yükselen riskler arasında kabul ediyor.
ISO 45003, işyerlerinde psikolojik sağlığı ele alan ilk uluslararası standarttır (ISO 45001’in tamamlayıcısıdır).

🎯 🎯 🎯

İş sağlığı ve güvenliği, uzun yıllar boyunca sadece fiziksel tehlikeleri bertaraf etmeye odaklanmış klasik bir anlayışla yönetildi. Fakat artık 21. yüzyılın işyeri gerçekliği, çalışanları sadece koruyucu baretlerle değil, anlamlı ilişkilerle, psikolojik dayanıklılıkla ve sosyal destek sistemleriyle korumanın gerekliliğini ortaya koymaktadır.

Psikososyal riskler, görünmeyen ama derin izler bırakan bir tehlike grubudur. Aşırı iş yükü, belirsiz rol tanımları, mobbing, sosyal izolasyon, düşük iş kontrolü, ödül eksikliği, iş-aile çatışması, yönetici baskısı gibi etkenler; çalışanların yalnızca performansını değil, doğrudan sağlıklarını ve yaşam kalitelerini tehdit eder.

Bu bağlamda, iş güvenliğinin dördüncü boyutuna ilişkin alınacak önlemler, yalnızca mevzuata uygunluk açısından değil, aynı zamanda kurumsal kültürün olgunluğu ve etik sorumlulukların yerine getirilmesi açısından da önemlidir. Psikososyal riskler; “kaza” değil, “ihmal” sonucu gelişen yapısal sorunlardır ve göz ardı edilmesi çoğu zaman psikosomatik hastalıklar, depresyon, tükenmişlik sendromu, işten ayrılma, verim kaybı gibi geri döndürülmesi güç sonuçlara yol açar.

Ne Yapılmalı?

İş organizasyonlarının tasarımı, çalışanların yükünü değil kapasitesini temel almalı.
Duygusal güvenliği öncelikleyen liderlik modelleri desteklenmeli.
İşyeri psikolojik iklimi, anketler ve ölçümlerle periyodik olarak izlenmeli.
Psikolojik ilk yardım, mentorluk ve destek hizmetleri, erişilebilir hale getirilmeli.
Eğitimler yalnızca teknik riskleri değil, duygusal dayanıklılığı da kapsamalı.

Unutulmamalıdır ki..

İnsan, sadece bir üretim aracı değil; duygu taşıyan, anlam arayan, değer bekleyen canlı bir varlıktır.
İSG sistemleri, bu bütünlüğü gözettiği ölçüde güvenli ve sürdürülebilir hale gelir.

“Görünmeyen tehlikeler, göz ardı edildiklerinde en tehlikelileri haline gelir.”
Bu nedenle, iş güvenliğinin dördüncü boyutunu tanımak; sadece iyi bir uygulama değil, etik bir zorunluluktur.

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler, Sağlık Bülteni16 Kasım 2025

15 Kasım 2025

Türkiye, Avrupa ve ABD’de İş Ayakkabısı Standartlarının Karşılaştırması

İş güvenliğinde kişisel koruyucu donanımlar (KKD) arasında yer alan iş ayakkabıları, çalışanların ayaklarını; düşen cisimler, delinme, kesilme, elektrik çarpması, kimyasal temas ve kayma gibi birçok riske karşı korumayı hedefler. Bu ürünlerin etkinliği, hem tasarımlarına hem de ait oldukları standartlara göre değerlendirilir. Ancak her ülke veya bölgenin bu konuda kendi mevzuat sistemi ve uygulama yaklaşımları bulunur.

Türkiye, Avrupa Birliği (EU-OSHA) ve Amerika Birleşik Devletleri (OSHA) sistemlerinde iş ayakkabısı ile ilgili düzenlemeler, standart numaraları, temel kriterler ve teknik beklentilerdeki benzerlikleri ve farklılıkları birlikte görelim.

Türkiye’de İş Ayakkabısı Standartları

Türkiye’de iş ayakkabıları, Kişisel Koruyucu Donanımlar Yönetmeliği (2016/425/AB direktifi esas alınarak) çerçevesinde değerlendirilir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, bu konuda yetkili kurumlardır. Teknik standart olarak TS EN ISO 20345, temel referans alınır.

Öne Çıkan Hususlar:

TS EN ISO 20345: Bu standart, burun korumalı (çelik veya kompozit) iş ayakkabıları için geçerlidir ve darbe direnci en az 200 Joule olmalıdır.
İş ayakkabıları, SB, S1, S2, S3, S4, S5 gibi sınıflarla kodlanır.
Türkiye, CE işareti taşıyan ürünleri zorunlu tutar.
KKD’lerin piyasaya arzından önce uygunluk değerlendirme kuruluşlarından belge alması gerekir.

Avrupa Birliği’nde İş Ayakkabısı Standartları (EU-OSHA Yaklaşımı)

Avrupa Birliği’nde kişisel koruyucu donanımlar, 2016/425 sayılı Avrupa Parlamentosu Yönetmeliği kapsamında düzenlenir. EU-OSHA (Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı) ise farkındalık ve politika desteği sağlar, ancak teknik düzenleme yapmaz. Teknik gereklilikler Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından hazırlanır.

Temel Standart:

EN ISO 20345:2022: AB’de iş güvenliği ayakkabılarının teknik temelidir. 200 J darbe dayanımı, delici taban, antistatik özellik, sıvı geçirimsizlik gibi performans kriterlerini içerir.
S1 – S5 sınıflandırması AB içinde de aynen uygulanır.
Isı dayanımı, su geçirmezlik, kayma direnci (SRC), elektriksel yalıtım gibi özel testler eklenebilir.
Ürünler CE işareti taşımalıdır.
Üretici firmalar, risk değerlendirmesine göre sınıflandırma ve etiketleme yapmakla yükümlüdür.

Amerika Birleşik Devletleri’nde İş Ayakkabısı Standartları (OSHA)

ABD’de iş ayakkabısı güvenliği, Occupational Safety and Health Administration (OSHA) tarafından düzenlenir. Ancak OSHA kendi başına teknik standart oluşturmaz; bunun yerine Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) ve ASTM (American Society for Testing and Materials) standartlarını referans alır.

Temel Standartlar:

ASTM F2413-18: ABD’deki en yaygın iş ayakkabısı standardıdır.
Koruma kodları (örneğin: I/75 C/75 EH):
- I/75: Ayak parmakları için 75 pound kuvvetlik darbe koruması
- C/75: Sıkıştırma dayanımı
- EH: Elektriksel tehlikeye karşı yalıtım
- PR: Penetrasyon (delinme) direnci
OSHA’nın 29 CFR 1910.136 maddesi, işverenin tehlike analizi yaparak uygun ayakkabıyı seçmesini şart koşar.
OSHA, iş ayakkabısı seçiminde işvereni sorumlu tutar, denetim sırasında hem dokümantasyon hem kullanım kontrolü yapar.

Benzerlikler

Alan	Türkiye	Avrupa (EU-OSHA)	ABD (OSHA)
Teknik Temel	ISO 20345	EN ISO 20345	ASTM F2413
Darbe Direnci	200 Joule	200 Joule	I/75 (yaklaşık 101.7 Joule)
Delinme Direnci	Var (P özelliği)	Var (P özelliği)	PR (penetration resistance)
Sınıflandırma	S1 – S5	S1 – S5	Kodlu (I/75 C/75 EH PR)
Elektrik Koruması	E sınıfı ile belirtilir	E sınıfı ile belirtilir	EH ile belirtilir
Kaymazlık	SRC	SRC	Slip Resistance notu isteğe bağlıdır
Suya Dayanım	S2, S3, S4, S5	S2, S3, S4, S5	Su geçirmezlik testi özel modelde
Etiketleme	CE + sınıf	CE + sınıf	ASTM etiketi + kodlar

Farklılıklar

Kategori	Türkiye ve AB	ABD
Etiketleme	CE zorunlu, sınıf belirtilmeli (örneğin S3 SRC)	ASTM kodları zorunlu (I/75, EH vb.)
Sınıflandırma Dili	SB, S1, S2, S3, S4, S5	Kod sistemiyle açıklanır (örneğin EH PR C/75)
Test Metodolojisi	ISO/EN test cihazları	ASTM test cihazları ve prosedürleri
Yasal Sorumluluk	Uygunluk değerlendirme kuruluşları ve işveren	Tamamen işverende, denetim sonrası ceza uygulanır
Bölgesel Uygulama	AB üyesi ve aday ülkelerde geçerlidir	Yalnızca ABD’de bağlayıcıdır
Kaymazlık Testi	SRC (SRA + SRB) ile zorunludur	Bazı ayakkabılar kaymaz ama zorunlu değil

Türkiye, iş ayakkabısı konusunda Avrupa Birliği ile tam uyumlu bir sistem kullanmakta; bu sayede ürün güvenliği, CE belgesi ve sınıflandırma açısından güçlü bir yapı sunmaktadır. Avrupa Birliği de ISO 20345’e dayalı kapsamlı, net ve kolay anlaşılır bir sınıflandırma ile özellikle imalat ve ağır sanayi sektörlerinde yaygın bir uygulama alanı sunmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri ise daha çok sektör odaklı ve kod bazlı bir sistem izlemektedir. ASTM kodlaması daha teknik detay içerse de, sınıflandırmanın sade olmaması nedeniyle saha personeli tarafından karıştırılabilir. Ancak OSHA’nın saha denetim yetkisi ve işvereni birebir sorumlu tutan yaklaşımı, uygulamada ciddiyet sağlar.

Günümüzde global çalışan projelerde (örneğin enerji, tersane, inşaat) birden fazla standardın karşılıklı olarak kabul edilmesi gerektiği durumlarla karşılaşılmaktadır. Bu nedenle, hem saha mühendisleri hem de iş güvenliği uzmanlarının her üç sistem hakkında da bilgi sahibi olması, doğru ayakkabı seçimini ve yasal uyumluluğu sağlamak açısından kritik önemdedir.

Türkiye – AB – ABD İş Ayakkabısı Standartları Karşılaştırma Tablosu

Kriter	Türkiye (TS EN ISO 20345)	AB (EN ISO 20345)	ABD (ASTM F2413 – OSHA)
Temel Dayanak	ISO 20345	ISO 20345	ASTM F2413
Sınıflandırma Sistemi	SB, S1–S5	S1–S5	I/75, C/75, EH, PR
Darbe Direnci	200 J	200 J	I/75 ≈ 101.7 J
CE Belgesi	Zorunlu	Zorunlu	Yok
Elektrik Yalıtımı	E	E	EH
Kaymazlık Özelliği	SRA, SRB, SRC	SRC	Belirtilmişse geçerli
Suya Dayanım	S2–S5 sınıflarında var	S2–S5	Model bazlı
Etiketleme Zorunluluğu	CE + sınıf	CE + sınıf	ASTM etiketi + kod
Yasal Sorumluluk	İşveren + uygunluk kurumu	İşveren + üretici	İşveren
Yaptırım Kurumu	İş Müfettişi	Yerel İş Müfettişi	OSHA (federal)

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18540&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ EU-OSHA – Kişisel koruyucu ekipmanlara ilişkin (AB) 2016/425 sayılı Yönetmelik https://osha.europa.eu/en/legislation/directive/regulation-eu-2016425-personal-protective-equipment

⭐️⭐️ OSHA – Genel Endüstri için Kişisel Koruyucu Donanım https://www.osha.gov/laws-regs/federalregister/1994-04-06

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler15 Kasım 2025

12 Kasım 2025

Propriyoseptif Egzersizlerin Kas-İskelet Sistemi Sağlığı ve Postür Üzerindeki Etkileri

Nöromusküler Perspektiften Değerlendirelim

Kas-iskelet sistemi sağlığı, iş gücünün sürdürülebilirliği ve verimliliği açısından temel bir parametredir. Günümüz çalışma koşullarında, özellikle statik pozisyonlarda uzun süreli çalışma, tekrarlayan hareketler, yetersiz ergonomi ve stres faktörleri; kas iskelet sistemi bozukluklarının (KİSB) başlıca nedenlerini oluşturmaktadır. Özellikle sırt, bel, boyun, omuz ve diz bölgelerinde görülen ağrı ve disfonksiyonlar, iş kaybı, performans düşüşü ve yaşam kalitesinde azalma ile doğrudan ilişkilidir.

Bu bağlamda, Propriyoseptif egzersizler, merkezi ve periferik sinir sistemi ile kas-iskelet sisteminin birlikte çalışmasını optimize ederek kas tonusu, eklem stabilitesi ve postüral kontrol üzerinde çok boyutlu iyileşmeler sağlar.

Söz konusu egzersizler kas-iskelet sistemi sağlığı ve postür üzerindeki etkilerini, risk-etki tablosu çerçevesinde birlikte inceleyeceğiz.

Propriyosepsiyonun Kas-İskelet Sistemiyle İlişkisi

Propriyosepsiyon, vücudun kendi pozisyonunu, hareket yönünü ve kas gerilimini algılama yeteneğidir. Kas iğcikleri, Golgi tendon organları ve eklem reseptörlerinden gelen bu duyusal bilgiler, spinal refleksler ve üst motor merkezlerde işlenerek, iskelet kaslarının dengeli ve zamanında aktive edilmesini sağlar.

Propriyoseptif egzersizler, özellikle nöromotor kontrolü geliştirerek kasların refleks yanıt kabiliyetini ve senkronizasyonunu artırır. Bu da kas-iskelet sisteminin yapısal stabilitesini destekler. Örneğin, lumbopelvik bölgede core stabilitenin artması, bel ağrılarının azaltılmasında temel bir etkendir.

Kas Dengesizliklerinin Düzenlenmesi

Modern çalışma hayatında sık görülen bir sorun, agonist ve antagonist kas grupları arasında gelişen dengesizliklerdir. Örneğin, masa başı çalışanlarda pektoralis major/minor kaslarının kısalması, romboid ve trapezius kaslarının zayıflaması sonucunda omuz kuşağı öne düşer ve postür bozulur.

Propriyoseptif egzersizler, kasların sadece kuvvetini değil, aynı zamanda denge ve sinirsel aktivasyon sıklığını da geliştirerek bu uyumsuzlukları düzeltir. Fonksiyonel hareket kalıplarına dayalı yapılan egzersizler sayesinde, antagonist kasların inhibitör etkisi kırılır, sinerjistik kaslar optimal düzeyde devreye girer.

Bu süreçte:

Nöromüsküler fasilitasyon artar,
Hibrit kas lifi aktivasyonu sağlanır,
Daha az enerji ile daha dengeli kas kontraksiyonu gerçekleşir.

Eklem Stabilitesi ve Hareket Bütünlüğü

Kas-iskelet sağlığı açısından en kritik parametrelerden biri de eklem stabilitesidir. Stabil olmayan eklemler, mikrotravmalara, ligament zedelenmelerine ve zamanla dejeneratif patolojilere yol açar. Özellikle diz, ayak bileği ve omuz gibi çok eksenli hareket kabiliyeti olan eklemlerde bu risk daha fazladır.

Propriyoseptif egzersizlerle yapılan dengesiz zemin çalışmaları, vücuda mikro düzeyde zorluklar sunar. Bu durum, çevresel kas gruplarının (ör. gluteus medius, peroneal kaslar) sürekli olarak aktive olmasını sağlar. Böylece hem dinamik hem statik eklem stabilizasyonu sağlanır. Uzun vadede bu, osteoartrit gibi yük dağılım bozukluğuna dayalı patolojilerin görülme sıklığını azaltır.

Postüral Kontrol ve İskelet Hizalanması

Postür; vücudun segmentlerinin uzayda dengeli, enerji verimli ve mekanik olarak uygun konumlanmasıdır. Uygunsuz postür, belirli kaslara aşırı yük bindirerek kompansatuar (telafi edici) mekanizmaları tetikler ve zamanla spinal hizalanma bozulur.

Propriyoseptif egzersizler bu bağlamda postüral propriyoseptif geri bildirimi kuvvetlendirir. Özellikle gözler kapalı yapılan postüral egzersizler, bireyin içsel denge sistemlerini aktive ederek görsel bağımlılığı azaltır.

Aynı zamanda:

Omurganın doğal eğriliklerinin korunması,
Skapular stabilitenin sağlanması,
Servikal hizalanmanın düzeltilmesi gibi somut etkiler gözlemlenir.

Fasiyal Zincirler ve Fonksiyonel Hareket Kalıpları

Kas-iskelet sistemi yalnızca segmental olarak değil, fasiyal zincirler ve kinetik bağlantılar üzerinden de değerlendirilmelidir. Myofasyal sistem; kaslar, tendonlar, bağ dokusu ve sinirler arasında entegre bir iletişim ağıdır. Propriyoseptif egzersizler, bu zincirleri aktive eden çok düzlemli hareketleri içerdiğinden, lokal kas gelişiminin ötesinde global hareket fonksiyonelliğini artırır.

Örneğin:

Squat + denge tahtası kombinasyonları,
Tek bacaklı yük taşıma çalışmaları,
Dinamik çapraz uzanma egzersizleri gibi aktiviteler hem merkez stabilizasyonunu hem de distal koordinasyonu geliştirir.

Bu sayede, yük taşıma, merdiven inme/çıkma, eğilme gibi günlük işlevsel hareketler daha az eforla, daha biomekanik doğrulukla gerçekleştirilir.

Kas-İskelet Sistemi Rahatsızlıklarının Önlenmesi

Literatürde propriyoseptif egzersizlerin bel ağrısı, boyun ağrısı, tendinopati, skolyoz ve diğer kas-iskelet sistemi rahatsızlıklarında iyileştirici ve önleyici etkisi defalarca kanıtlanmıştır.

Bu etkinin temel mekanizmaları şunlardır:

Kas gerginliğinin normalize edilmesi,
Postüral reflekslerin iyileştirilmesi,
Eklem hareket açıklığının korunması,
Kas tonusunun adaptif hale getirilmesi.

Bu bağlamda, iş yerinde düzenli olarak uygulanan propriyoseptif egzersiz programları, sadece mevcut rahatsızlıkların tedavisinde değil, aynı zamanda koruyucu fizyoterapi perspektifinden de büyük değer taşır.

İş Ortamına Yönelik Uygulamalar ve Öneriler

Propriyoseptif egzersizlerin kas-iskelet sistemine olan bu çok boyutlu etkileri, çalışanların ergonomik risklerini azaltmada önemli bir araçtır. Kurum içi uygulamalarda şu stratejiler önerilmektedir:

Bireysel Egzersiz Takipleri: Riskli bölgelere göre özelleştirilmiş programlar (örn. bel ve boyun için core stabilizasyon ve servikal propriyoseptif çalışmalar).
Mobil Egzersiz Platformları: Çalışanların iş arasında kısa, kontrollü egzersizlere ulaşabileceği dijital içerikler.
Duruş Analizi ve Eğitim: Postüral bozuklukların erken saptanması ve düzeltici propriyoseptif eğitimler.
İşyeri Fizyoterapisti Hizmeti: Süreç takibi ve grup egzersizleriyle bütünsel yaklaşımlar.

Etki Alanı	Eğitim Öncesi Durum	Eğitim Sonrası Durum
Omurga hizalanması	Kambur duruş, omurgada eğrilik	Doğru hizalanmış dik duruş
Skapular stabilite	Omuz kürek kemiği sabit değil	Skapular kasların aktif kullanımı
Bel desteği	Lomber bölge çökmüş postürde	Bel çevresi kaslarının aktive edilmesi
Diz pozisyonu	Dizlikler içe doğru yönelmiş	Doğru diz hizalanması
Kalça hizası	Pelvis öne ya da arkaya eğilmiş	Nötr pelvis pozisyonu
Servikal duruş	Baş öne doğru taşınmış	Baş-gövde hizalamasında düzeltme
Kas dengesizliği	Bazı kaslar fazla, bazıları yetersiz çalışıyor	Kaslar arası denge sağlanması
Kas-iskelet ağrıları	Bel, boyun, omuz ağrıları sık yaşanıyor	Ağrılarda belirgin azalma
Eklemlerde stabilite	Ayak bileği, diz gibi eklemler sık burkuluyor	Stabil ve güçlü eklem yapısı
Kas performansı	Kaslar çabuk yoruluyor	Dayanıklı ve verimli kas aktivitesi
Postür farkındalığı	Kötü duruşun farkında olunmuyor	Duruş pozisyonu bilinci artıyor
Bel fıtığı riski	Bel yüklenmesine açık postür	Bel çevresi koruyucu duruş
Omuz sıkışması	Kötü duruşla artan sıkışma riski	Skapula desteğiyle risk azalması
Kas spazmları	Özellikle bel ve boyun bölgesinde sık kasılmalar	Kasların gevşemesi ve spazm sıklığında azalma
Ayak basış paterni	Düz taban ya da içe basma	Doğru basış paterni ve ayak kemeri desteği
Eklem esnekliği	Hareket kısıtlılığı	Daha geniş hareket açıklığı
Omurga mobilitesi	Dönme ve eğilme hareketlerinde kısıtlılık	Esnek omurga hareketliliği
Kas tonusu	Düzensiz kas gerginliği	Dengeli kas tonusu oluşumu
İş sırasında ağrı	Uzun süre oturma/ayakta kalma sonrası ağrı oluşuyor	Daha uzun süre rahatsızlık olmadan çalışabilme
Kas dayanıklılığı	Hafif işler bile yorucu oluyor	Uzun süreli fiziksel dayanıklılık

Propriyoseptif egzersizler, kas-iskelet sistemi sağlığını sadece kas gücü üzerinden değil, çok yönlü sinir-kas koordinasyonu, eklem stabilitesi ve postüral kontrol üzerinden geliştiren bütüncül bir yaklaşım sunar. Özellikle iş yerlerinde kronik ağrılar, duruş bozuklukları ve kas yorgunluğunun azaltılmasında yüksek etkili, düşük maliyetli ve uygulanabilir bir yöntemdir.

Dolayısıyla, propriyoseptif egzersizlerin kurumsal sağlık ve güvenlik protokollerine entegre edilmesi; çalışan verimliliğini, iş doyumunu ve genel sağlık düzeyini artırmak açısından stratejik bir gereklilik haline gelmiştir.

Eğitim Almak İçin Bizi Arayın

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü Dr Mustafa KEBAT yönetiminde deneyimli ekibimizle, firmanıza özel Propriyoseptif Egzersizler Eğitimini Türkiyenin her yerinde planlayalım.

Eğitim Başvurusu

Dr Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Yeşillik Cad. No:230 Kat:4/424, Selgeçen Modeko İş Merkezi – Karabağlar/İZMİR
+90 232 265 20 65
[email protected]

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Propriyoseptif ve Vestibüler Duyu Sistemlerinin Harekete Göreli Katkısı: Moleküler Bilim Çağında Keşif Fırsatları https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7867206/

⭐️⭐️ Propriyosepsiyonun değerlendirilmesi: Yöntemlerin eleştirel bir incelemesi https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095254615000058

⭐️⭐️ Mekanoreseptör https://www.sciencedirect.com/topics/immunology-and-microbiology/mechanoreceptor

⭐️⭐️ Sensörimotor Sistemi, Bölüm I: Fonksiyonel Eklem Stabilitesinin Fizyolojik Temeli. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC164311/

⭐️⭐️ Propriyosepsiyonun değerlendirilmesi: Yöntemlerin eleştirel bir incelemesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6191985/

⭐️⭐️ PNF Kavramının Temel Unsurları, Bir Eğitim Anlatısı https://www.scientificarchives.com/article/the-essential-elements-of-the-pnf-concept-an-educational-narrative

⭐️⭐️ Motor fonksiyonu iyileştirmede propriyoseptif eğitimin etkinliği: sistematik bir inceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4309156/

⭐️⭐️ Yaşlı yetişkinlerde denge ve gücün geliştirilmesinde geleneksel ve güncel yaklaşımların karşılaştırılması https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21510715/

⭐️⭐️ Yapı İşlerinde Yüksekte Çalışmalarda İSG Uygulama Rehberi. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.csgb.gov.tr/Media/0b3hcam2/yapiisleriyuksektecalismauygrehberi-in%C5%9Ft%C5%9Fb_revize.pdf

⭐️⭐️ Yaşlılarda Denge, Fonksiyonel Performans ve Düşme Önleme İçin Gövde Kas Gücünün Önemi: Sistematik Bir İnceleme https://www.researchgate.net/publication/236139834_The_Importance_of_Trunk_Muscle_Strength_for_Balance_Functional_Performance_and_Fall_Prevention_in_Seniors_A_Systematic_Review

⭐️⭐️ Dengesiz yüzeyler ve rehabilitasyon cihazları kullanılarak yapılan direnç antrenmanının etkinliği https://www.researchgate.net/publication/224822339_The_effectiveness_of_resistance_training_using_unstable_surfaces_and_devices_for_rehabilitation

⭐️⭐️ Futbolda duruş kontrolüne uzmanlık ve görsel katkının etkisi https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0838.2005.00502.x

⭐️⭐️ Spor veya günlük yaşamdaki fiziksel aktiviteler ile dik duruştaki duruş bozukluğu arasındaki ilişkinin sistematik bir incelemesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23955562/

⭐️⭐️ NSC Çalışma İstatistikleri Bürosu’nun 2021 Raporu Hakkındaki Açıklaması https://www.nsc.org/newsroom/nsc-statement-bls-report-2021#:~:text=In%202020%2C%20there%20were%204%2C764,highest%20annual%20rate%20since%202016.

⭐️⭐️ Hall, C. M., & Brody, L. T. (2005). Therapeutic Exercise: Moving Toward Function. Lippincott Williams & Wilkins. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://students.aiu.edu/submissions/profiles/resources/onlineBook/Q4X4S2_Therapeutic_Exercise_Moving_Toward_Function_3.pdf

⭐️⭐️ Motor Kontrolü: Araştırmayı Klinik Uygulamaya Dönüştürmek https://www.researchgate.net/publication/228118305_Motor_Control_Translating_Research_Into_Clinical_Practice

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni12 Kasım 2025

10 Kasım 2025

İşletmelerin Deprem Riskine Karşı İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri – II (Risk Değerlendirmesi – Yapısal ve Yapısal Olmayan Tedbirler)

İşletmelerin Deprem Riskine Karşı İş Sağlığı ve Güvenliği Tedbirleri yazımın – çalışmamın ikinci bölümünü değerlendirmenize sunuyorum…

Deprem, Türkiye gibi sismik olarak aktif bölgelerde bulunan ülkelerde kaçınılmaz bir doğal afettir. Ancak etkilerinin yıkıcı olup olmayacağı, yalnızca yer hareketlerinin şiddetine değil, aynı zamanda yapıların tasarımı, kullanılan malzemeler, işletme içi organizasyon ve afet öncesi alınan tedbirlere bağlıdır.

Bu bağlamda, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) uygulamaları kapsamında deprem riskine yönelik proaktif yaklaşım geliştirmek, hem çalışan güvenliğini sağlamak hem de işletme sürekliliğini korumak açısından hayati önem taşımaktadır.

Bu çalışmada, işletmelerin deprem riskine karşı alması gereken önlemler iki ana başlık altında değerlendirilmiştir: yapısal tedbirler ve yapısal olmayan tedbirler.

Yapısal tedbirler, bina dayanımı, statik bütünlük ve mühendislik sistemlerine dair düzenlemeleri içerirken;

Yapısal olmayan tedbirler, ofis düzenlemeleri, ekipman sabitlemeleri, acil durum planları ve çalışan eğitimi gibi insani ve organizasyonel unsurları kapsamaktadır.

Her iki grup önlem de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile paralel olarak, işletmelerin risk değerlendirme yükümlülüğü çerçevesinde ele alınmalıdır.

Siz, iş güvenliği profesyonelleri, teknik yöneticiler ve acil durum ekiplerinin deprem riskinin iş yeri ölçeğinde sistematik olarak analiz edilmesini, önlenebilir kayıpların en aza indirilmesini ve çalışanların hayatının korunmasını desteklemenize katkı vermeyi amaçladığım bu yazının çalışmalarınızda faydalı olmasını temenni ediyorum

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

2. Risk Değerlendirmesi – Yapısal ve Yapısal Olmayan Tedbirler

2.1. Risk Değerlendirmesi

2.1.1. Tehlike Belirleme

Zemin Tehlikeleri:
- Aktif fay hatlarına olan mesafe
- Zemin yapısının sıvılaşma riski
- Yer altı su seviyesi
- Heyelan eğilimi olan bölgeler
Yapısal Tehlikeler:
- Binaların inşa yılı ve yapı statiği
- Betonarme yapı kontrolü
- Kolon-kiriş bağlantı sağlamlığı
- Sonradan eklenen katlar ve yapı değişiklikleri
Yapısal Olmayan Tehlikeler:
- Sabitlenmemiş raf, dolap, makineler
- Cam bölmelerin kırılma riski
- Asma tavan, aydınlatma elemanları
- Yangın, elektrik ve gaz sistemleri
Operasyonel Tehlikeler:
- Çalışanların yoğun bulunduğu alanlar
- Depolanan tehlikeli kimyasallar
- Gaz ve yanıcı madde sistemleri
- Yüksek sıcaklık veya basınçta çalışan sistemler

2.1.2. Risk Analizi

Her tehlike için:
- Olasılık (deprem meydana gelme sıklığı)
- Şiddet (olası zarar düzeyi)
- Etkilenen kişi sayısı
- Maruziyet süresi ve sıklığı

2.1.3. Mevcut Önlemlerin Değerlendirilmesi

Yangın algılama sistemleri
Tahliye planı
Eğitimler
Deprem ekipmanları (el feneri, ilk yardım çantası, megafon)

2.1.4. Risklerin Derecelendirilmesi

Yüksek, Orta, Düşük risk sınıflandırması
Öncelik sırasına göre eylem planı

2.1.5. Risk Azaltıcı Önlemlerin Planlanması

Hangi yapısal güçlendirmeler yapılacak?
Hangi ekipman sabitlenecek?
Hangi eğitimler verilecek?
Ne zaman tatbikat yapılacak?

2.2.Yapısal ve Yapısal Olmayan Tedbirler

2.2.1. Yapısal Güvenlik Tedbirleri

Statik Değerlendirme:
- Yetkili mühendislik firmalarına bina dayanım analizi yaptırılmalı.
- Taşıyıcı sistemlerin güçlendirme gereksinimleri belirlenmeli.
- Riskli yapı raporuna göre tahliye veya yenileme kararı verilmeli.
Kolon-Kiriş Güçlendirme:
- Karbon fiber, çelik kılıf gibi tekniklerle desteklenmeli.
- Donatı eksikliği varsa, enjeksiyon sistemleri kullanılmalı.
Zemin İyileştirme:
- Sıvılaşma riskine karşı zemin enjeksiyonu
- Jet grout veya kazıklı temel sistemleri önerilmeli
Deprem İzolatörleri:
- Yeni yapılarda sismik izolatör kullanımı
- Kritik bölümlerde sarsıntı sönümleyici sistemler kurulması

2.2.2. Yapısal Olmayan Tedbirler

Ekipman ve Mobilya Sabitleme:
- Tüm dolap, raf, makineler duvara veya zemine sabitlenmeli
- Üstü açık raf sistemleri sınırlandırılmalı
- Ağır ekipmanların devrilme önleyicileri kullanılmalı
Tavan ve Aydınlatma Kontrolleri:
- Asma tavanlar sismik bağlantılarla güçlendirilmeli
- Projektör, lamba, klima üniteleri sarsıntıya karşı özel kanca sistemleriyle takılmalı
Cam ve Pencereler:
- Film kaplamalarla camların dağılması önlenmeli
- Pencerelerde güvenlik kilitleri veya koruyucu ızgaralar kullanılmalı
Kimyasal ve Yanıcı Maddelerin Korunması:
- Raflı sistemlerde devrilmeye karşı kelepçeler
- Tehlikeli kimyasallar ayrı bölmelerde, kilitli dolaplarda tutulmalı
- Gaz sistemlerinde deprem sensörlü otomatik kesici valfler olmalı
Acil Durum Malzemeleri:
- Yangın söndürücüler, el fenerleri, telsizler her katta ulaşılabilir olmalı
- İlk yardım çantaları düzenli kontrol edilmeli

2.2.3. Tahliye ve Toplanma Altyapısı

Tahliye Yolları:
- Engellenmemiş, aydınlatmalı ve yön levhalı olmalı
- Yangın kapıları otomatik kapanmalı ama kilitlenmemeli
Toplanma Alanları:
- Bina dışı açık alanlar olmalı, tabela ile gösterilmeli
- Herkese yerini bilinir hale getirmek için eğitim verilmeli
Acil Durum Haberleşme:
- Deprem sonrası mobil hatların çalışmaması olasılığına karşı telsiz sistemleri
- Personel listeleri, iletişim bilgileri güncel tutulmalı

2.2.4. Deprem Sonrası İş Sürekliliği Hazırlıkları

Kritik belgelerin dijital yedeklenmesi
Uzaktan erişim sistemlerinin kurulması
Üretim makineleri ve kritik yazılımlar için sigorta kapsamı ve yedekleme planları

📚 📚 📚

Ekstra Öneriler

Tatbikat Takvimi: Yılda en az bir kez deprem senaryosu içeren acil durum tatbikatı
Eğitim Planı: Yeni başlayanlara oryantasyon + yılda 1 kez tazeleme eğitimi
Periyodik Gözlem Formları: Yapısal olmayan risklerin aylık kontrolü için kontrol listesi

Deprem gerçeğiyle yaşamak zorunda olan bir coğrafyada, işletmelerin bu riski göz ardı etmesi yalnızca hukuki ve mali yükümlülükler açısından değil, etik ve vicdani sorumluluklar bakımından da kabul edilemez bir ihmaldir. Deprem anında yaşanabilecek can ve mal kayıplarının çoğu, önceden alınabilecek makul ve uygulanabilir önlemlerle engellenebilir.

İşletmelerin İSG kapsamında yapacağı risk değerlendirmesi, yalnızca yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda çalışanların güvenliği ve üretim süreçlerinin sürdürülebilirliği için stratejik bir adımdır. Bu bağlamda, yapısal bütünlükten masa altındaki dolapların sabitlenmesine kadar her detayın dikkate alındığı bütünsel bir yaklaşım benimsenmelidir.

Unutulmamalıdır ki, bir işletmenin afetlere karşı dirençliliği, sadece mimari sağlamlığıyla değil, aynı zamanda çalışanlarının bilinç düzeyi ve yönetsel hazırlığıyla şekillenir.

Bu nedenle İSG profesyonellerinin sorumluluğu, yalnızca teknik önlemleri değil, aynı zamanda kurumsal kültürün risk odaklı dönüşümünü de kapsamalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İşyerinde Deprem Güvenliği https://www.acgov.org/cao/rmu/programs/safety/topics/earthquakes.htm

⭐️⭐️ OSHA İşyerleri için Acil Durum Hazırlığı ve Afet Güvenliği Rehberi https://www.oshaeducationcenter.com/emergency-disaster-safety-guide/

⭐️⭐️ OSHA Deprem Hazırlığı ve Müdahale. https://www.osha.gov/earthquakes/preparedness

⭐️⭐️ OSHA Deprem Rehberi. https://www.osha.gov/emergency-preparedness/guides/earthquakes#:~:text=What%20can%20I%20do%20to,likely%20you%20will%20be%20injured.

⭐️⭐️ Deprem Öncesinde, Sırasında ve Sonrasında Ne Yapmalıyım? https://www.mtu.edu/geo/community/seismology/learn/earthquake-take-action/

⭐️⭐️ OSHA’nın Acil Durum Hazırlığı ve Müdahalesindeki Rolü: Krizde Çalışanları Koruma https://udshealth.com/blog/osha-emergency-preparedness-response-guide/

⭐️⭐️ Deprem https://ehs.stanford.edu/manual/emergency-response-guidelines/earthquake

⭐️⭐️ Deprem Hazırlığı https://www.caloes.ca.gov/office-of-the-director/operations/planning-preparedness-prevention/seismic-hazards/earthquake-preparedness/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler10 Kasım 2025

8 Kasım 2025

Gece Vardiyası Bedenini Bozmasın!

Biyolojik Saat, Uyku ve Vardiyalı Çalışmada Dirençli Kalmanın Sırları

Vardiyalı çalışmak hayatın bir gerçeği, ama bedenimiz bu gerçeğe her zaman hazır değil!
Yetersiz uyku, düzensiz ışık maruziyeti ve sık vardiya değişimleri, sadece yorgunluk değil, kalıcı sağlık sorunları yaratabilir. Peki ama nasıl?

🕒 🕒 🕒

Biyolojik Saat Nedir, Neden Önemli?

Vücudumuzun “doğal saati” yani biyolojik saati, ne zaman uyanacağımızı, ne zaman dinç hissedeceğimizi, hangi saatlerde zihinsel olarak en verimli olacağımızı belirler. Bu saat, gün ışığına göre çalışır ve beyin, hormonlar, vücut ısısı gibi birçok sistemi yönetir.

Normalde sabah uyanır, gündüz aktif olur, akşam dinlenmeye geçeriz. Ama gece vardiyası bu düzeni altüst eder.

⏰ ⏰ ⏰

Vardiyalı Çalışmaya Uyum Sağlayamazsak Ne Olur?

Biyolojik saatle uyumsuz çalışmak, çalışanları ciddi şekilde etkiler:

Sürekli yorgunluk ve uykululuk
Dikkat dağınıklığı, karar vermede zorlanma
İletişimde kopukluk ve içe kapanma
Motivasyon kaybı, depresyon
Kalp ve mide rahatsızlıkları
Gece uyuyamama (uykusuzluk) veya gündüz sürekli uyuma hali

Kısacası, biriken uyku borcu sadece göz altı morluklarına değil, iş güvenliğini tehdit eden kazalara da neden olabilir.

💤 💤 💤

Uyku Kalitesi – Miktar Kadar Ortam da Önemli

Günde 7–8 saat kesintisiz ve karanlık bir ortamda uyumak şart.
Ama ne yazık ki çoğu gece vardiyasında çalışan kişi ya uyuyamıyor ya da sık sık bölünüyor.

6 saatin altındaki uyku süresi ciddi riskler doğurur.
Gürültü, ışık, telefon titreşimleri bile vücut ritmini bozar.

🌗 🌗 🌗

Vardiya Değişiminde Beden Nasıl Şaşırıyor?

Farklı günlerde farklı saatlerde uyanmak, vücudu sürekli “jet lag” etkisi altına sokar.
Örneğin; Pazartesi sabah 07.00’de uyanan biri, Salı günü 03.30’da kalkmak zorunda kalırsa vücut tamamen şaşırır. Bu da:

Enerji çöküşü
Uykuya geçememe
Zihinsel performans kaybı
Sinirlilik ve gerginlik
gibi belirtilere yol açar.

🔄 🔄 🔄

Gün Işığı mı, Yapay Işık mı?

Gün ışığı vücut saatini ayarlamakta en güçlü etkendir.
Gece çalışan biri sabah vardiya çıkışında güneşe maruz kalırsa, beyin “gün başlıyor” sanır. Bu da gece uyumasını zorlaştırır.

Çözüm ne?

Gece çalışırken: Yapay parlak ışık kullan
Gündüz uyurken: Işık geçirmez perde + sessiz bir oda
Uyandıktan sonra: Kontrollü gün ışığına maruz kal

☀️ ☀️ ☀️

Vardiyalı Çalışmaya Direnç Kazanmanın Püf Noktaları

Vardiya programlarını mümkünse sabitleyin.
Sık sık değişen saatler biyolojik saat için kabustur.
Gece vardiyasındaysanız, çalışırken ortamınız parlak olsun.
(Yaklaşık 1000 lüks ışık önerilir.)
Uyuma alanınızı sessiz, karanlık ve serin tutun.
Hafta sonu uyku düzeninizi bozmayın.
“Hafta sonu sabahlara kadar oturmak” biyolojik saatinizi yeniden saptırır.
Işık yönetimi profesyonel destekle planlanabilir.
Bazı işyerleri biyolojik saate göre vardiya planlaması yaparak verimliliği %30 artırabiliyor!

🔒 🔒 🔒

Vücudunun Sesini Dinle!

İnsan bedeni gece çalışmaya uygun değildir ama modern yaşam bunu gerektiriyor. Önemli olan, bu sistemle en az zararla uyum sağlayacak koşulları oluşturmaktır.

💡 💡 💡

Unutmayın – Uyumayan beden, bir süre sonra çalışmayı da reddeder.
Sağlıklı uyku = Güvenli iş = Mutlu çalışan

Vardiyalı Çalışma, Uyku ve Biyolojik Saat Yönetimi

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yorgunluğu Azaltmak İçin Enerji Tasarrufu Teknikleri https://www.archives-pmr.org/article/S0003-9993(19)30077-2/fulltext

⭐️⭐️ Yorgunluk ve Uykululuğun Hemşire Performansı ve Hasta Güvenliği Üzerindeki Etkileri https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2645/

⭐️⭐️ Uyku hali ve yorgunluğu ayırt etme: Tanım ve ölçüme odaklanma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16376590/

⭐️⭐️ Yaklaşık 2000 İngiliz yetişkinden oluşan temsili bir örneklemde uyku miktarı, uyku zorlukları ve bunların algılanan sonuçları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15560771/

⭐️⭐️ İnsan uykusu: Süresi ve organizasyonu sirkadiyen evresine bağlıdır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7434029/

⭐️⭐️ Yorgunluk ve olumsuz sağlık sonuçlarının tahmini: Meta-analizle sistematik bir inceleme https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568163721000088

⭐️⭐️ Yorgunluk: Genel Bakış https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2008/1115/p1173.html

⭐️⭐️ KRONİK UYKUSUZLUK VE STRES SİSTEMİ https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2128619/

⭐️⭐️ İşyerinde yorgunluk yönetimi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4525425/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni8 Kasım 2025

7 Kasım 2025

İş Ayakkabısında Metatarsal Koruma Nasıl Olmalı

Metatarsal Bölge Nedir ve Neden Korunmalıdır?

Metatarsal bölge, ayağın üst ön kısmında, parmaklar ile ayak bileği arasında yer alan beş uzun kemikten (metatars kemikleri) oluşur. Bu kemikler vücut ağırlığını taşır, yürüyüş ve koşu sırasında denge sağlar. Ancak anatomik olarak oldukça narin ve travmaya açıktır.

İş ortamlarında, bu bölge; özellikle ağır cisim düşmeleri, darbe etkileri ve sıkışma riskleri karşısında savunmasızdır. Yapılan araştırmalar, ayak yaralanmalarının önemli bir bölümünün burun korumalı ayakkabılarda bile metatarsal alana yöneldiğini göstermektedir.

Mevzuat ve Standardizasyon

Metatarsal koruma, Avrupa’da EN ISO 20345 standardında “M” harfi ile tanımlanır. Bu işaret, ayakkabının metatarsal bölgeye yönelik 25 ± 0.2 kg ağırlığında bir cismin 0,2 m yüksekten bırakılmasıyla yapılan darbe testini başarıyla geçtiği anlamına gelir.

ABD’de ASTM F2413 standardı, metatarsal korumayı daha da detaylandırır. Burada test yükü ve mesafe farklılık gösterebilir; ancak testin amacı aynıdır: Ayağın üst kısmının ani darbelere karşı korunup korunmadığını tespit etmek.

Metatarsal Koruma Tipleri

a) Dahili (Internal) Metatarsal Koruma

Koruyucu parça, ayakkabının sayası ile astarı arasında yer alır.
Genellikle termoform veya polimer esaslı darbe emici malzemeden yapılır.
Avantajları:
- Dıştan görünmez ve estetik kaygı yaratmaz.
- Ekstra hacim oluşturmaz.
Dezavantajları:
- Esneklik sınırlı olabilir.
- Terlemeyi artırabilir, iç hacmi kısıtlayabilir.

b) Harici (External) Metatarsal Koruma

Ayakkabının üst kısmına monte edilmiş dış koruyucu kaplamadır.
Metal veya kompozit olabileceği gibi sabit ya da çıkarılabilir olabilir.
Avantajları:
- Daha yüksek darbe dağıtma kapasitesine sahiptir.
- Aşırı ağır işler için daha uygundur.
Dezavantajları:
- Görsel olarak kaba görünebilir.
- Bazı kullanıcılar için esneklik ve yürüyüş konforu sınırlı olabilir.

Hangi Sektörlerde Metatarsal Koruma Gereklidir?

Metatarsal koruma, aşağıdaki sektörlerde özellikle önerilir ya da zorunlu hale getirilmiştir:

Ağır sanayi / dökümhaneler / çelik üretimi
İnşaat sahaları (özellikle büyük inşaat makineleriyle temas riski olan alanlar)
Tersaneler ve limanlar
Depolama ve lojistik (yüksek raflı istifleme)
Madencilik ve taş ocakları
Demiryolu ve raylı sistem bakım işleri

Bu sektörlerde; iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin risk değerlendirmesi sırasında “ayağın üst kısmına cisim düşme ihtimali” kriterini özellikle dikkate alması gerekir.

Metatarsal Koruma ile İlgili Test Süreci

EN ISO 20344 standardına göre test süreci şu şekilde işler:

Test aygıtı, metatarsal koruyucu alan üzerine 0.2 m yükseklikten 25 kg’lık ağırlığı bırakır.
Düşme hızı yaklaşık 2 m/s olacak şekilde ayarlanır.
Darbe sonrası koruyucu iç yüzeyde oluşan deformasyonun ölçülmesiyle değerlendirme yapılır.
Maksimum iç deformasyon sınırı 40 mm ile sınırlandırılmıştır.

ASTM F2413’te ise darbe enerjisi 101,7 joule olarak belirlenmiştir.

Kullanıcı Konforu ve Ergonomik Etkiler

İş ayakkabısına metatarsal koruma eklendiğinde:

Ayakkabının toplam ağırlığı artabilir.
Ayağın esneme kapasitesi sınırlanabilir.
Sıcak ortamlarda terleme eğilimi yükselebilir.

Bu nedenle iş güvenliği uzmanlarının koruma-konfor dengesi kurması esastır. Gereksiz metatarsal koruma, bazı mesleklerde verimi düşürebilirken, gerekli olduğu halde kullanılmaması ciddi yaralanmalara yol açabilir.

Metatarsal Koruma Seçim Kriterleri

İş güvenliği uzmanları ve satın almacılar için metatarsal koruma içeren ayakkabı seçiminde şu kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:

Standardizasyon: EN ISO 20345 – M işareti veya ASTM F2413 – Mt işareti aranmalıdır.
Tasarım türü: İç koruma mı, dış koruma mı tercih edilecek? (estetik, dayanım ve kullanıcı profiline göre)
Ayak numarası ve hacmi: İç koruma kullanılıyorsa, dar kalıptan kaçınılmalıdır.
Tavan yüksekliği: Ayakta esneme için yeterli boşluk olup olmadığı denenmelidir.
Ortam sıcaklığı: Poliüretan bazı koruyucular 40 °C üzerindeki ortamlarda formunu yitirebilir.
SRC özelliğiyle birlikte kullanım: Metatarsal korumalı ayakkabının kayma direncinin de yeterli olması gerekir.

Metatarsal Koruma Bakım ve Kullanım Önerileri

Harici metatars korumalı modellerde, dış koruyucunun vida veya cırt sistemiyle sabit olduğuna emin olunmalı.
İç korumalı modellerde ayakkabının burun ve metatars bölgesinde içe çökme, aşırı ezilme, deformasyon gibi belirtiler gözlemlendiğinde yenisiyle değiştirilmelidir.
Aşırı darbe almış metatarsal koruyucular görünürde hasarsız olsa bile yapısal bütünlüğünü kaybetmiş olabilir.

Metatarsal Korumalı İş Ayakkabısı Denetim ve Eğitim Boyutu

İş güvenliği uzmanları, çalışanlara metatarsal korumanın neden gerekli olduğunu görsel materyallerle ve örnek vakalarla anlatmalıdır.

Eğitim içeriklerinde özellikle şu başlıklara yer verilmelidir:

Gerçek vaka analizleri (örneğin forklift kazalarında ayağın üstüne yük düşmesi)
Korumasız ayakkabılarla yaşanan yaralanmaların röntgen görüntüleri
Ayakkabı etiketinde M işaretinin ne anlama geldiği

Ayrıca KKD zimmet formlarında “Metatars koruma içeren iş ayakkabısı” ibaresi açıkça belirtilmeli ve kullanım talimatnamesiyle birlikte zimmetlenmelidir.

Metatarsal koruma, iş ayakkabılarında yalnızca opsiyonel bir özellik değil, bazı iş kollarında hayati bir gerekliliktir. Doğru seçilmeyen veya kullanılmayan metatarsal koruma, basit bir ayak ezilmesinden, yaşam boyu sürebilecek fonksiyon kayıplarına kadar çok ciddi sonuçlara yol açabilir.

İş güvenliği uzmanlarının, riske maruz kalma düzeyini teknik analizlerle ortaya koyarak, çalışanlara uygun korumayı sağlaması ve bu korumanın kullanımına dair davranışsal farkındalık yaratması gerekmektedir. Sadece donanımı sağlamak değil, doğru kullanımı ve denetimi sürdürmek de iş güvenliği kültürünün temelini oluşturur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18540&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ EU-OSHA – Kişisel koruyucu ekipmanlara ilişkin (AB) 2016/425 sayılı Yönetmelik https://osha.europa.eu/en/legislation/directive/regulation-eu-2016425-personal-protective-equipment

⭐️⭐️ OSHA – Genel Endüstri için Kişisel Koruyucu Donanım https://www.osha.gov/laws-regs/federalregister/1994-04-06

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği7 Kasım 2025

6 Kasım 2025

Epilepsi İle Çalışmak

“Bir nöbet her şeyi değiştirir… ama bilgiyle, anlayışla ve güvenli bir ortamla her şey mümkün olur.”

Görünürde sağlıklı ve işinin ehli bir çalışan, bir anda bilincini kaybedip yere düşerse ne yaparsınız?

Panikler misiniz?

Yoksa ne yapılacağını biliyor musunuz?

İşte bu yazı, sadece bir sağlık durumu değil, aynı zamanda çalışma hayatında sıkça göz ardı edilen bir gerçekliği gündeme taşıyor: Epilepsi ile çalışmak ve çalıştırmak.

Dünyada her 100 kişiden 1’inin epilepsi hastası olduğu düşünülmektedir. Ve bu bireylerin çok büyük bir kısmı, uygun tedavi ve çevresel destekle aktif bir iş hayatı sürdürebiliyor. Lakin işyerlerinde hâlâ yanlış bilgilendirme, önyargı ve eksik düzenlemeler nedeniyle epilepsi hastaları ya çalışamıyor ya da kendileri ve iş arkadaşları için ciddi risklerle baş başa kalıyor.

Oysa bir epilepsi hastasının çalışma yaşamına katılması ne mucize ne de tehlikedir. Doğru planlama, teknik bilgi ve insan odaklı yaklaşımla bu bireyler üretken, güvenli ve özgüvenli bir biçimde görev alabilir. Bu noktada sorumluluk sadece işverende değil, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, yöneticiler ve tüm çalışma arkadaşlarındadır.

Sadece epilepsili bireyler için değil, tüm çalışanlar için daha bilinçli, daha sağlıklı ve daha kapsayıcı bir iş ortamının var olması mümkündür.

Unutmayın: Epilepsi, engel değil; doğru bilgi eksikliği engeldir.

⚡⚡⚡

Epilepsi ve Çalışma Yaşamı

Epilepsi, farklı tiplerde nöbetlerle karakterize kronik bir nörolojik hastalıktır. Dünyada yaklaşık 50 milyon kişiyi etkileyen bu durum, çoğu zaman uygun tedavi ve önlemlerle kontrol altına alınabilir.

Weller ve ark.’ın belirttiği gibi, epilepsi hastaları normal çalışanlara kıyasla iş verimliliğinde ve kazaya karışma oranı bakımından farklılık göstermemektedir. Bu nedenle epilepsi, iş sağlığı ve güvenliği açısından önyargılardan arındırılarak, kontrollü bir ortamda desteklenmelidir.

⌛ ⌛ ⌛

İşe Alım Öncesi – İşverenin Sorumluluğu

a) Ayrımcılık Yapmamak (6331 & Anayasa)

2709 Sayılı Kanun ile yayınlanan Türkiye Cumhuriyeti Anayasası:

Madde 10: Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz.

Birleşmiş Milletlerin Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşme

(h) bendinde; Bir kişinin engelli olduğu için ayrımcılığa maruz kalmasının her bireyin doğuştan sahip olduğu insanlık onuru ve değerinin de ihlal edilmesi anlamına geldiğini de kabul ederek,

6331 Sayılı Kanun,

Risk değerlendirmesi, Kontrol, Ölçüm ve Araştırma başlıklı 10. Maddesinde; “İşveren, iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlüdür. Risk değerlendirmesi yapılırken;

“ç) bendinde; Genç, yaşlı, engelli, gebe veya emziren çalışanlar gibi özel politika gerektiren gruplar ile kadın çalışanların durumu hususlarını dikkate alır.”

5378 Sayılı Engelliler Hakkında Kanun

İstidam Bölümü – Madde 14 de; İşe başvuru, alım, önerilen çalışma süreleri ve şartları ile istihdamın sürekliliği, kariyer gelişimi, sağlıklı ve güvenli çalışma koşulları dâhil olmak üzere istihdama ilişkin hiçbir hususta engelliliğe dayalı ayrımcı uygulamalarda bulunulamaz.

b) Eğitim

İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanınca, tüm çalışanlara epilepsi ve acil müdahale eğitimi verilmelidir. Bu, talepler doğrultusunda sürekli güncellenmelidir. Engelli Çalışanlar İçin İş Sağlığı ve Güvenliği Rehberi 2016

Risk Değerlendirmesi – Ortam ve Görev Uyumu

⭐ Risk Değerlendirme Yönetmeliği (2012)

İşveren, risk değerlendirmesini yaparken “engelli” ve “özel durumlu” çalışanları değerlendirmelidir. (Engelli çalışanlar için iş sağlığı ve güvenliği rehberi) csgb.gov.tr.

Epilepsi hastası çalışan için görev seçimi yapılmalı, düşme, yükselti, su, makineler, araç kullanımı gibi potansiyel tehlikeler analiz edilmelidir .

⭐ Uygun Görev Tasarımı

Nöbet kontrolü iyi olan işgörenler genelde normal ortamlarda görev alabilir.
Aktif nöbet şiddeti olan bireyler için:
- Yükseklik, basınç altında çalışma, açık su yakınlığı gibi risklerden kaçınılmalı;
- Yalnız çalışmama, kısa molalar, acil durum planında tanımlı eşlik düzenlemeleri yapılmalıdır. (ÇALIŞMA ORTAMINDA EPİLEPSİ YÖNETİMİ: İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN YAKLAŞIMLAR)

Gözetim – Periyodik Sağlık Kontrolleri

İşyeri Hekimi, epilepsi hastası çalışanı periyodik olarak kontrol etmeli; nöbet sıklığı, ilaç etkinliği, uyku kalitesi gibi parametreleri izlemelidir .

Aile hekimlerinin yönlendirmesiyle sürdürülen tedavi planına uygun testler (EEG, nöroloji konsültasyonu vb.) önerilmelidir .

Eğitim – Hem Hastalar Hem İş Arkadaşları İçin

Acil Müdahale Eğitimi

Epilepsi hakkında temel bilgi, nöbet tanıma, pozisyon beslemesi, 112 arama, kriz sonrası ilk adım eğitimleri uygulamalıdır .

İş Arkadaşlarına Yönelik Eğitim

Yasal temel, olay anında neler yapılmaz (zorlama, kimyasal müdahale), kişisel gizlilik ve önyargısız davranış esasları konusunda eğitim verilmeli; artırılmalıdır .

Uygulama – Acil Durum Prosedürleri ve İşyeri Düzeni

Acil Durum Planı

Acil müdahale zincirinin içinde epilepsi hastası çalışanlar yer almalı; nöbet anında kim devreye girer, çağrı sistemi nasıl işler gibi detaylar net olmalı .

Fiziksel Düzenlemeler

Düşmeleri önleyici tedbirler (bant, kaymaz zemin), tehlike oluşturabilecek makinelerle mesafe, açık alan tuzaklarından kaçınılmalıdır.

Yalnızlık Yönetimi

Nöbet aklı kaybolmuş kişinin bulunduğu yerde yalnız kalmaması sağlanmalı; gerektiğinde iş arkadaşına eşlik yapılmalı .

Haklar – Yasal Esaslar ve Koruyucu Kabuller

İstihdam Hakkı ve Kahramanlık Yok

Epilepsi hastalarının iş başvurusunda bu sağlık durumu tek başına ret nedeni olamaz; yasa eşitlikçi istihdamı hedefler. (Epilepsi ve İş Hayatı)

Özürlü Statüsü ve Sakat Kotası

Eğer nöbetler çalışanı işlevsel açıdan %40 üzeri etkiliyorsa, Özürlü Yönetmeliği kapsamında “özürlü” kabul edilir ve işverene %2 kota zorunluluğu doğar. (EPİLEPSİDE ÖZÜRLÜLÜK VE SOSYAL HAKLAR – Doç. Dr. Hikmet YILMAZ Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroloji Anabilim Dalı)

Korumalı İş Yeri ve Teşvikler

2022’de yayımlanan Korumalı İşyerleri Yönetmeliği kapsamında, epilepsi gibi kronik hastalığı olan çalışanlar için uygun düzenlemeler desteklenir. (Engelli çalışanlar için iş sağlığı ve güvenliği rehberi) csgb.gov.tr.

Sorumluluklar ve Cezai Yaptırımlar

Uyarı, Eksik Eğitim: İdari para cezası (6331/33 ve 2013 tarihli yönetmelikler) (Engelli çalışanlar için iş sağlığı ve güvenliği rehberi) csgb.gov.tr.
Ayrımcı davranış: İş kanunu kapsamında dava hakkı ve iş mahkemelerinde sonuç doğurabilir.
Nöbet sonucu kaza ve ölüm: 1475 sayılı kanun uyarınca iş kazası; işveren TCK/85–89 kapsamında cezai işlemle karşılaşabilir .

Süreklilik – İzleme, Güncelleme ve Yeni Yaklaşımlar

Mevzuat kapsamındaki değişiklikler, yeni sağlık rehberleri, teknolojik cihazlarla (wearable EEG) desteklenmeli .
Uluslararası örnekler (ADA, EEOC ABD vs) gibi rehberler incelenebilir. (İşyerinde Epilepsi ve ADA -Engelli Amerikalılar Yasası) eeoc.gov.

Gelişen Trend – Dijital Destek ve Self‑Management

Bireylerin kendi nöbetlerini kayıt altına alması, yakınlarını uyarması gibi dijital cihazlar (VNS stimulator, telefon uygulamaları) işyerinde de entegrasyonla süreçlerin güvenliğini artırabilir .

Sonuç Olarak;

Epilepsi, doğru yönetildiğinde iş yaşamından dışlanmaması gereken sağlık durumudur.
Yukarıda detayları ile açıklandığı gibi, yasal düzenlemeler, iş güvenliği önlemleri, fiziki düzenlemeler, eğitimler, dijital destek ve sürekli gözetim kapsamında, epilepsi hastası çalışanların:
- Güvenli bir şekilde çalışmaları,
- İş kazalarına karşı korunmaları,
- Herhangi bir ayrımcılığa uğramadan performans gösterip verimli çalışmaları
  tam anlamıyla mümkündür.

Bu sistematik yaklaşım, hem çalışan hakları hem işveren yükümlülükleri hem de toplum faydası açısından sürdürülebilir bir çözüm sağlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Epilepsi ve İş Hayatı https://turkepilepsi.org.tr/menu/38/epilepsi-ve-is-hayati?utm_sourcehttps://turkepilepsi.org.tr/menu/38/epilepsi-ve-is-hayati?utm_source

⭐️⭐️ İşyerinde Epilepsi ve ADA https://www.eeoc.gov/laws/guidance/epilepsy-workplace-and-ada?utm_source

⭐️⭐️ Uzun Çalışma Saatleri, Uzatılmış veya Düzensiz Vardiyalar ve İşçi Yorgunluğu https://www.osha.gov/worker-fatigue/hazards

⭐️⭐️ İşyerinde Epilepsi Ayrımcılığının Yasal Sonuçları: Ayrımcılığı Nasıl Tanırsınız ve Kendinizi Nasıl Savunursunuz https://www.kingsiegel.com/blog/legal-ramifications-of-epilepsy-discrimination-in-the-workplace/

⭐️⭐️ Epilepsi ve Aile Hekimliği https://turkishfamilyphysician.com/makaleler/derleme/epilepsi-ve-aile-hekimligi/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği6 Kasım 2025

5 Kasım 2025

Yüksekte Çalışma – Head Shake Nystagmus (HSN) Testi – Propriyosepsiyon

Yüksekte Çalışma Öncesi Vestibüler Fonksiyonun Dinamik Değerlendirilmesi

1. Denge Sisteminin Dinamik Doğası

İnsan vücudu, başın ve gözlerin koordineli hareketi sayesinde uzayda yönelimini koruyabilir. Bu karmaşık denge mekanizmasının kalbinde vestibüler sistem bulunur. İç kulaktaki yarım daire kanalları, utrikül ve sakkül gibi yapılar; yerçekimine, ivmeye ve baş hareketlerine duyarlıdır.

Dengeyi koruma süreci üç temel kaynaktan veri alır:

Görsel sistem (gözlerden gelen konum bilgisi),
Proprioseptif sistem (kas ve eklemlerden gelen pozisyon verileri),
Vestibüler sistem (iç kulaktan gelen hız, ivme ve yönelim bilgisi).

Bu üç sistemin entegrasyonu, beyin sapı, beyincik ve serebral korteks aracılığıyla gerçekleşir.
Head Shake Nystagmus (HSN) Testi, bu entegrasyonun özellikle vestibüler bileşenini dinamik koşullar altında değerlendiren bir yöntemdir.

2. HSN Testinin Tanımı ve Amacı

Head Shake Nystagmus (HSN) Testi, başın hızlı ritmik hareketleri sonrasında ortaya çıkan nistagmus (istem dışı ritmik göz hareketi) varlığını ve yönünü değerlendiren bir vestibülo-oküler refleks (VOR) testidir.

Amaç, iki taraflı vestibüler sistemin asimetrik çalışmasını tespit etmektir. Sağ ve sol yarım daire kanallarından gelen uyarıların eşit olmaması durumunda, başın hızlı hareketinden sonra gözlerde istemsiz hareketler gözlenir. Bu hareket, denge sisteminde bir tarafın baskın ya da zayıf çalıştığını gösterir.

Temel ilke:
Baş hızla sallandığında iç kulakta bulunan endolenf sıvısı hareket eder. Sağ ve sol lateral yarım daire kanallarından gönderilen sinyaller beyin sapında karşılaştırılır. Bu sinyaller arasında fark varsa (örneğin bir kulakta hipofonksiyon), sistem yanlış yön bilgisi üretir ve gözlerde nistagmus gelişir.

3. HSN Testinin Nörofizyolojik Temeli

Vestibülo-oküler refleks (VOR), baş hareketi sırasında gözlerin sabit bir noktaya odaklanmasını sağlar. Baş hızla sağa döndüğünde, gözler refleks olarak sola hareket eder ve görsel stabilite korunur.

Bu refleksin üç temel bileşeni vardır:

Reseptör düzeyi: Yarım daire kanallarındaki kupula ve endolenf hareketi,
Sinyal iletimi: Vestibüler sinir (VIII. kranial sinir) aracılığıyla beyin sapına aktarım,
Motor yanıt: Ekstraoküler kasların kasılmasıyla gözlerin kompansatuvar hareketi.

Eğer bir taraftaki vestibüler sinyal azalmışsa (örneğin labirentit, vestibüler nörit veya kronik ototoksisite sonrası), başın ritmik sallanması sonrası VOR dengesi bozulur ve gözler bir yöne saparak nistagmus oluşturur.

4. Testin Klinik Önemi

HSN testi, özellikle subklinik vestibüler asimetrileri ortaya çıkarma açısından çok değerlidir. Romberg veya Unterberger testi gibi statik denge testlerinde normal sonuç alınan bireylerde bile, Head Shake Nystagmus testi dinamik bozuklukları gösterebilir.

Bu durum özellikle yüksekte çalışan bireyler için kritik öneme sahiptir; çünkü yükseklik ortamında baş hareketleri ani, tekrarlayıcı ve yön değiştirici niteliktedir.

5. Testin Uygulanma Ortamı

Ortam Koşulları:

Sessiz, dikkat dağıtıcı uyaranlardan arındırılmış bir klinik ortam.
Zemin düz ve güvenli olmalı.
Işık orta düzeyde olmalı; aşırı parlak veya karanlık ortam göz hareketlerinin değerlendirilmesini zorlaştırır.

Kullanılan Ekipmanlar:

Frenzel gözlüğü veya video-okülografi sistemi (göz hareketlerini büyüterek incelemek için),
Sandalye veya sabit oturma alanı,
Zaman ölçer veya metronom (baş hareket hızını ayarlamak için),
Gözlem formu (nistagmus yönü, süresi ve tipi kaydı).

6. Testin Uygulama Basamakları

Adım 1: Başlangıç Pozisyonu

Kişi oturur pozisyondadır. Baş düz, bakış karşıya sabitlenmiş durumdadır.

Adım 2: Gözlük Takılması

Frenzel gözlüğü takılarak hastanın fiksasyon yeteneği (bir noktaya odaklanma) engellenir. Bu sayede nistagmusun bastırılması önlenir.

Adım 3: Başın Sallanması

Muayene eden kişi, deneğin başını yaklaşık 30° öne eğdirir.
Ardından baş, ±30°’lik açılarla (yani sağa-sola toplam 60°) ritmik şekilde 2 Hz frekansla (yaklaşık saniyede iki kez sağ-sol) 20 defa sallanır.
Bu işlem yaklaşık 10 saniye sürer.

Adım 4: Hareketsizlik ve Göz İzlemi

Baş hareketi durdurulur ve deneğin başı yeniden nötral pozisyona getirilir.
Uygulayıcı, ilk 30 saniye boyunca gözleri dikkatle izler.

Adım 5: Göz Hareketlerinin Değerlendirilmesi

Gözlerde ortaya çıkan istemsiz hareketlerin yönü, frekansı ve süresi kaydedilir.

7. Nistagmusun Tipleri ve Klinik Yorumu

HSN testinde gözlenebilecek nistagmus tipleri aşağıdaki gibidir:

Nistagmus Türü	Özellik	Olası Neden	Klinik Anlam
Yok	Gözler sabit, hareket yok	Normal vestibüler denge	Sağlıklı birey
Sağa atımlı nistagmus	Gözler hızlı fazda sağa sapar	Sol vestibüler hipofonksiyon	Sol labirent zayıf
Sola atımlı nistagmus	Gözler hızlı fazda sola sapar	Sağ vestibüler hipofonksiyon	Sağ labirent zayıf
Değişken yönlü (alternan)	Sağ-sol dönüşümlü hareket	Merkezi (serebellar) tutulum	Beyincik etkilenimi
Vertikal nistagmus	Yukarı veya aşağı yönlü hareket	Beyin sapı veya santral patoloji	Ciddi nörolojik bozukluk

8. Ölçüm Parametreleri

Latans: Nistagmusun baş hareketi durduktan sonra başlamasına kadar geçen süre. (Normalde 0,5–3 sn)
Süre: Göz hareketinin devam ettiği toplam süre (normal ≤10 sn).
Amplitüd: Gözün sapma açısı (derece cinsinden).
Frekans: Saniye başına salınım sayısı.

9. Testin Fizyolojik Yorumu

Normal bireylerde, iki yarım daire kanalından gelen sinyaller dengelidir.
Baş hızlı şekilde sallandığında endolenf hareketi her iki tarafta da eşit olur, bu nedenle net bir nistagmus oluşmaz.

Ancak bir tarafta vestibüler hipofonksiyon varsa:

Baş hareketi sırasında daha güçlü tarafın uyarısı baskın çıkar.
Beyin sapında yanlış “dönme hissi” algılanır.
Bu yanlış algı, gözlerde hızlı fazı sağlam tarafa doğru olan nistagmusa yol açar.

Örneğin:

Sağ vestibüler fonksiyon zayıf → Sağa atımlı nistagmus oluşur.

10. Örnek Klinik Uygulamalar

Örnek 1: Tek Taraflı Vestibüler Hipofonksiyon

Bir kaynak ustası, yüksekte çalışırken başını hızlı şekilde çevirdiğinde kısa süreli baş dönmesi yaşadığını belirtir. HSN testi sırasında sağa-sola 20 kez sallama sonrası sağa atımlı nistagmus izlenmiştir.
Yorum: Sol labirent hipofonksiyon; yüksekte ani baş hareketlerinde denge kaybı riski yüksek.

Örnek 2: Merkezi Patoloji (Serebellar Disfonksiyon)

Test sonrası nistagmus yön değiştirmiş ve süresi 20 saniyeyi aşmıştır.
Yorum: Beyincik tabanlı koordinasyon bozukluğu olasılığı; nörolojik inceleme gerekir.

Örnek 3: Normal Birey

Yüksekte çalışan bir vinç operatöründe test sonrası nistagmus gözlenmemiştir.
Yorum: Vestibüler sistem dengelidir; dinamik baş hareketlerinde oryantasyon kaybı riski düşük.

11. Yüksekte Çalışacak Kişilerde Uygulama ve Değerlendirme

Yüksekte çalışma, insan vücudunun proprioseptif ve vestibüler sistemlerini maksimum düzeyde kullandığı bir faaliyettir.

Bu tür çalışmalarda dengeyi bozan en küçük vestibüler asimetri bile ciddi düşme riskine yol açabilir.
HSN testi bu nedenle ön değerlendirme protokolüne dahil edilmelidir.

Değerlendirme Basamakları:

Anamnez:
- Daha önce geçirilen kulak enfeksiyonları, travmalar, denge bozuklukları sorgulanır.
HSN Uygulaması:
- Yukarıda belirtilen standart prosedür ile test yapılır.
Sonuçların Kaydı:
- Nistagmus yönü, süresi, tipi formlara kaydedilir.
Risk Analizi:
- Nistagmus pozitif olan bireyler; “yüksekte çalışma için geçici uygun değil” kategorisine alınır.
İleri Değerlendirme:
- Vestibüler Rehabilitasyon, Elektronistagmografi (ENG) veya Video Head Impulse Test (vHIT) gerekebilir.

12. Yüksekte Çalışmada Denge Riskleriyle İlişkilendirme

Denge Bozukluğu Türü	HSN Bulgusu	İş Güvenliği Etkisi	Önerilen Önlem
Tek taraflı vestibüler kayıp	Tek yönlü nistagmus	Baş dönmesi, oryantasyon kaybı	Yüksek çalışma ertelenmeli, medikal tedavi
Bilateral vestibüler kayıp	Zayıf veya yok nistagmus	Görsel odak kaybı	Sık mola, düşük hızda çalışma
Merkezi koordinasyon bozukluğu	Alternan/vertikal nistagmus	Beklenmedik düşme riski	Nörolojik muayene önerilir
Normal vestibüler yanıt	Nistagmus yok	Güvenli çalışma olasılığı yüksek	Rutin takip

13. Testin Güvenirliği ve Sınırlamaları

Güvenirlik:

Klinik olarak yüksek özgüllük (>%85).
Subklinik vestibüler asimetrileri yakalama duyarlılığı yüksektir.

Sınırlamalar:

Testin sonucu, yorgunluk veya ilaç etkisiyle değişebilir.
Gözlemci deneyimi büyük rol oynar.
Göz kası spazmları veya görsel sabitleme yeteneği güçlü bireylerde sonuç bastırılabilir.

14. Diğer Denge Testleriyle Karşılaştırma

Test Adı	Değerlendirdiği Alan	Statik/Dinamik	HSN ile İlişkisi
Romberg Testi	Propriosepsiyon + Vestibüler entegrasyon	Statik	Statik dengeyi değerlendirir, HSN dinamik farkları ortaya koyar
Unterberger Testi	Vestibülospinal refleks	Dinamik	HSN ile birlikte uygulanırsa sistematik analiz sağlar
Head Thrust Testi	VOR fonksiyonu (hızlı baş hareketi)	Dinamik	HSN testine tamamlayıcıdır
Dix-Hallpike Testi	Posterior kanal BPPV	Pozisyonel	HSN, pozisyonel olmayan asimetrileri gösterir

15. İş Sağlığı ve Güvenliği Perspektifinden Sonuçların Yorumlanması

Yüksekte çalışma, denge kaybının ölümcül sonuçlara yol açabileceği bir alandır.
HSN testi, bu nedenle sadece medikal bir test değil; aynı zamanda önleyici iş güvenliği aracı olarak düşünülmelidir.

Pozitif HSN (Nistagmus Var):

Çalışan geçici olarak “yüksekte çalışma için uygun değildir”.
Vestibüler rehabilitasyon veya medikal tedavi sonrası yeniden değerlendirme gerekir.

Negatif HSN (Nistagmus Yok):

Vestibüler sistem dengelidir.
Yüksek riskli görevlerde baş hareketi kaynaklı oryantasyon kaybı riski düşüktür.

Raporlama Biçimi:

“Head Shake Nystagmus testi sonucuna göre vestibüler asimetri saptanmamıştır / saptanmıştır.”
“Yüksekte çalışma açısından vestibüler denge yeterlidir / yetersizdir.”

16. Pratik Uygulama Örneği – Tersane Ortamında Değerlendirme

İzmit Körfezi’ndeki bir tersanede çalışan vinç operatörleri ve iskele ustaları arasında yapılan denge testlerinde şu sonuçlar elde edilmiştir:

30 kişilik grupta 4 kişide HSN testi pozitif bulunmuştur.
Bu çalışanların üçü, başı hızlı çevirdiklerinde kısa süreli baş dönmesi bildirmiştir.
Detaylı muayenede, ikisinde sol vestibüler hipofonksiyon, birinde geçirilmiş labirentit öyküsü belirlenmiştir.

Sonuç olarak bu kişiler rehabilitasyon programına alınmış, tedavi sonrası yeniden test edilmiş ve nistagmus kaybolunca yüksekte çalışma izni verilmiştir.

Bu yaklaşım, düşme oranlarını ve vestibüler kaynaklı dengesizlik şikayetlerini belirgin biçimde azaltmıştır.

17. Testin Standardizasyonu İçin Öneriler

Baş sallama frekansı dakikada 120 hareket (2 Hz) olacak şekilde metronomla kontrol edilmelidir.
Test her iki baş yönünde eşit genlikte yapılmalıdır.
Gözlem süresi mutlaka 30 saniyeyi geçmemelidir.
Test öncesi kafein, alkol veya vestibüler sistemi etkileyen ilaçlar kullanılmamalıdır.
Uygulayıcılar testin santral ve periferik nistagmus farklarını ayırt edebilmelidir.

18. Sonuç: HSN Testinin İş Sağlığı Alanındaki Önemi

Head Shake Nystagmus Testi, dinamik denge sisteminin gerçek performansını ölçen, uygulaması kolay ve bilimsel temele dayalı bir tarama aracıdır.

Yüksekte çalışacak bireylerde:

Ani baş hareketleri,
Görsel odak değişimleri,
Mekanik titreşimler ve yön kaybı durumları sık yaşandığından,
vestibüler sistemin sağlamlığı hayati önem taşır.

HSN testi, bu açıdan erken uyarı sistemi görevi görür.
Bir çalışanda nistagmus saptanması, potansiyel bir düşme veya kazanın önceden fark edilmesi anlamına gelir.

Dolayısıyla;

İşe giriş muayenelerinde,
Periyodik sağlık kontrollerinde,
Denge şikâyeti bildiren çalışanlarda
rutin olarak uygulanması önerilir.

19. İSG Uygulamasıda Genel Değerlendirme Tablosu

Test Sonucu	Yorum	Çalışma Uygunluğu	Öneri
Nistagmus yok	Normal vestibüler fonksiyon	Uygun	Rutin kontrol
Nistagmus 5 sn’den kısa	Hafif asimetri	Koşullu uygun	Yavaş baş hareketi önerilir
Nistagmus 5–15 sn	Belirgin vestibüler fark	Uygun değil	Rehabilitasyon önerilir
Nistagmus 15 sn’den uzun veya yön değiştiren	Santral köken olasılığı	Kesinlikle uygun değil	Nörolojik inceleme gerekir

Head Shake Nystagmus Testi, basit görünmesine rağmen iş sağlığı alanında yüksek öngörü gücüne sahip nörovestibüler bir testtir.
Yüksekte çalışma, denge sistemini sürekli sınayan bir faaliyettir; bu nedenle HSN testiyle belirlenen en küçük vestibüler dengesizlik bile ciddi kazaların önüne geçebilir.

Sonuç olarak:

HSN testi, vestibüler sistemin dinamik simetrisini değerlendirir.
Pozitif bulgu, bir tarafın zayıf veya baskın olduğunu gösterir.
Yüksekte çalışanlar için bu durum, potansiyel düşme riski demektir.
Testin düzenli uygulanması, hem iş güvenliği performansını artırır hem de çalışan sağlığını korur.

HEAD SHAKE NYSTAGMUS (HSN) TESTİ UYGULAMA FORMU

1. KİMLİK BİLGİLERİ

Adı Soyadı: …………………………………………………………………………………………………….
T.C. Kimlik No: ……………………………………………………………………………………………….
Yaş: …………. Cinsiyet: …………. Tarih: ……………..
İş Kolu / Görev: ………………………………………………………………………………………………
Testi Uygulayan Uzman: ………………………………………………………………………………..

2. TESTİN UYGULAMA ŞARTLARI

Test Ortamı: □ Sessiz □ Aydınlık □ Sabit Zemin
Kullanılan Ekipman: □ Frenzel Gözlüğü □ Video-Okülografi □ Zamanlayıcı
Test Pozisyonu: □ Oturur □ Ayakta
Baş Öne Eğimi: 30°
Baş Sallama Açısı: ±30° (Toplam 60°)
Hız: Yaklaşık 2 Hz (dakikada 120 hareket)
Tekrarlama Sayısı: 20

3. TEST UYGULAMA BASAMAKLARI

Aşama	İşlem	Uygulayıcı Onayı
1	Baş nötral pozisyonda iken gözler gözlükle izlenir	□ Evet □ Hayır
2	Baş 30° öne eğilir	□ Evet □ Hayır
3	Baş sağa-sola 20 kez ritmik şekilde sallanır	□ Evet □ Hayır
4	Hareketsizlik sonrası göz hareketleri 30 sn boyunca izlenir	□ Evet □ Hayır

4. GÖZLEM ALANLARI

Gözlem Kriteri	Sağ Göz	Sol Göz
Nistagmus varlığı	□ Var □ Yok	□ Var □ Yok
Nistagmus yönü	□ Sağa □ Sola □ Yukarı □ Aşağı □ Alternan	□ Sağa □ Sola □ Yukarı □ Aşağı □ Alternan
Hızlı faz yönü	……………..	……………..
Latans süresi (sn)	……………..	……………..
Süre (sn)	……………..	……………..
Amplitüd (°)	……………..	……………..
Frekans (Hz)	……………..	……………..
Görsel fiksasyon etkisi	□ Bastırıyor □ Bastırmıyor	□ Bastırıyor □ Bastırmıyor

5. KLİNİK DEĞERLENDİRME

Bulgular	Olası Yorum	Uygunluk
Nistagmus yok	Normal vestibüler denge	□ Uygun
Sağa atımlı nistagmus	Sol vestibüler hipofonksiyon	□ Koşullu uygun
Sola atımlı nistagmus	Sağ vestibüler hipofonksiyon	□ Koşullu uygun
Alternan / vertikal nistagmus	Merkezi patoloji olasılığı	□ Uygun değil
Uzun süreli (>15 sn) nistagmus	Belirgin asimetri	□ Uygun değil

6. RİSK DEĞERLENDİRME VE AÇIKLAMA

Risk Düzeyi	Tanım	Önerilen İşlem
Düşük	Nistagmus yok veya 5 sn’den kısa	Rutin kontrol
Orta	5–15 sn arası tek yönlü nistagmus	Vestibüler rehabilitasyon önerilir
Yüksek	15 sn’den uzun veya yön değiştiren nistagmus	Nörolojik inceleme / geçici işten uzaklaştırma

7. TEST SONUCU

Genel Değerlendirme: ………………………………………………………………………………………………….
Test Sonucu: □ Negatif (normal) □ Pozitif (anormal)
Vestibüler Asimetri: □ Yok □ Var (Sağ / Sol)
Çalışma Uygunluğu: □ Uygun □ Koşullu □ Uygun Değil

8. TESTİ UYGULAYANIN GÖRÜŞÜ
……………………………………………………………………………………………………………………………………..
……………………………………………………………………………………………………………………………………..

Uygulayıcı Adı – Soyadı: …………………………………………………….
Unvanı: …………………………………………………….
İmza / Kaşe: …………………………………………………….

Not:
Bu test sonucu yalnızca vestibüler denge sisteminin değerlendirmesi için kullanılmalı, pozitif sonuçlar klinik tanı anlamına gelmemektedir. Pozitif bulgularda nörolojik veya otolojik inceleme önerilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #headshakenystagmus #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni5 Kasım 2025

4 Kasım 2025

Yüksekte Çalışma – Position Sense (Pozisyon Algısı) Testi – Propriyosepsiyon

Position Sense (Pozisyon Algısı Testi) – Yüksekte Çalışmalarda Propriyoseptif Dengenin Anahtarı

1.Dengenin Görünmeyen Duyusu – Propriyosepsiyon

İnsan vücudunun konumunu, hareketini ve kas tonusunu algılayabilmesi, üç temel sistemin koordineli çalışmasına dayanır: vestibüler sistem, görsel sistem ve somatosensoriyel sistem (propriyoseptif sistem). Bu üçlü, merkezi sinir sisteminde özellikle beyincik (serebellum) ve parietal korteks üzerinden entegre edilir.
Propriyosepsiyon, bu sistemin en az farkında olunan ama en kritik bileşenidir. Kas, tendon, eklem kapsülü ve deri altındaki reseptörler aracılığıyla uzuvlarımızın uzayda nerede olduğunu “görmeden” bilebiliriz.
Bu yeti, özellikle yüksekte çalışma yapan kişilerde –örneğin iskele, vinç, gemi güvertesi ya da kule platformlarında çalışanlarda– hayati öneme sahiptir. Çünkü yüksek irtifada dengenin görsel girdilerden çok vücut konum algısı ile korunması gerekir.

Position Sense (Pozisyon Algısı) Testi, bu algısal mekanizmayı doğrudan değerlendiren, basit ama bilimsel olarak güçlü bir testtir. Test, bir ekstremitenin (genellikle kol veya bacak) pasif olarak belirli bir pozisyona getirilip, diğer ekstremiteyle aynı konumun taklit edilmesi prensibine dayanır.
Amaç, bireyin eklem pozisyon farkındalığını ve bu farkındalığı motor yanıtla eşleştirme becerisini ölçmektir.

2. Testin Fizyolojik Temeli

Pozisyon algısı, üç ana kaynak üzerinden beynin somatosensoriyel korteksine iletilir:

Kas iğcikleri (muscle spindles): Kasın uzunluğundaki değişimleri ve değişim hızını algılar.
Golgi tendon organları: Kasın ürettiği gerilimi algılar.
Eklemsel ve cilt reseptörleri: Eklem açısı, yön ve hız hakkında geri bildirim sağlar.

Bu duyusal bilgiler dorsal kolon üzerinden parietal lobda (Brodmann alanı 3a, 2) işlenir.
Normal bir bireyde bu sistem, milisaniyelik zaman ölçeğinde refleksif düzeyde işler. Ancak vestibüler bozukluk, periferik nöropati, serebellar hasar ya da yaşa bağlı proprioseptif kayıplar durumunda bu hassas denge bozulur.
Yüksekte çalışanlarda yorgunluk, titreşim, alkol, uyku eksikliği veya kas-iskelet zorlanmaları da geçici proprioseptif hatalara neden olabilir. Bu nedenle pozisyon algısı testi, bu riskleri erken fark etmek için güçlü bir araçtır.

3. Testin Amacı

Position Sense Testi’nin temel amacı:

Uzuv konum farkındalığını ölçmek,
İki taraflı (sağ/sol) proprioseptif eşgüdümü değerlendirmek,
Görsel kontrol olmadan motor planlama yeteneğini gözlemlemek,
Duruş, denge ve güvenli hareket kapasitesi hakkında çıkarım yapmaktır.

Yüksekte çalışma yapacak kişilerde bu testin amacı, çalışanın:

Vücut farkındalığının yeterli olup olmadığını,
Kas-iskelet sisteminin refleksif tepkilerinin hızını,
Denge bozulduğunda doğru düzeltici hareketleri yapabilme becerisini ölçmektir.

4. Gerekli Malzemeler ve Ortam

Sessiz, düz ve güvenli bir ortam (örn. muayene odası, eğitim alanı)
Göz bandı (görsel girdileri elimine etmek için)
Standart bir sandalye veya muayene yatağı
Dereceli gonyometre veya işaret çubuğu (ölçüm için)
Test formu (gözlem kaydı ve puanlama için)

5. Uygulama Basamakları

A. Üst Ekstremite İçin (Kol Pozisyon Algısı)

Başlangıç pozisyonu: Çalışan oturur pozisyonda, gözler kapalı veya göz bandı takılı halde olmalıdır.
Pasif hareket: Uygulayıcı, sağ kolu belirli bir açıya (örneğin 45° abduksiyon, 90° fleksiyon) getirir ve o pozisyonda birkaç saniye tutar.
Hedefin hatırlatılması: “Bu konumu hatırlayın.” denir.
Diğer tarafın hareketi: Sol kol serbest bırakılır ve çalışandan, “Şimdi diğer kolunuzu aynı pozisyona getirin.” istenir.
Gözlem:
- Açı farkı (gonyometreyle ölçülür).
- Hedefe yaklaşım süresi.
- Kas koordinasyonu (aşırı ya da yetersiz hareket).
Tekrar: Her iki taraf için 3 deneme yapılır, ortalama hata derecesi alınır.

B. Alt Ekstremite İçin (Bacak Pozisyon Algısı)

Çalışan sırtüstü pozisyondadır.
Uygulayıcı, sağ bacağı belirli bir açıya (örneğin kalça 30°, diz 45° fleksiyon) getirir.
Bu pozisyon 3 saniye korunur.
Çalışandan diğer bacağını aynı pozisyona getirmesi istenir.
Gonyometre ile açı farkı ölçülür (örneğin 0–5°, 6–10°, 10°+ gibi kategoriler).
3 tekrardan ortalama hata hesaplanır.

6. Değerlendirme ve Puanlama

Açı Farkı	Puan	Değerlendirme	İş Sağlığı Yorumu
0–5°	0	Normal	Güvenli proprioseptif kontrol
6–10°	1	Hafif bozulma	Uyarı, tekrar eğitim önerilir
11–15°	2	Orta düzey hata	Denge eğitimi gerektirir
16°+	3	Belirgin proprioseptif kayıp	Yüksekte çalışma uygun değil

Ayrıca şu gözlemler niteliksel olarak değerlendirilir:

Hedefe ulaşmadan durma (hipometrik hareket)
Hedefi aşma (hipermetrik hareket)
Sürekli düzeltici mikro hareketler
Görsel telafi girişimi (göz açma eğilimi)

7. Yüksekte Çalışma Değerlendirmelerinde Uygulama

A. Testin İşe Alım Aşamasında Kullanımı

İşe giriş muayenelerinde, özellikle şu görevlerde uygulanması önerilir:

İskele montajı / sökümü
Vinç operatörlüğü
Kule ve direk bakım personeli
Gemi üst güvertesi çalışanları
Tersane donatım işçileri

Bu test, Romberg ve Unterberger testleriyle birlikte uygulandığında çalışanın hem vestibüler hem proprioseptif denge sistemleri hakkında bütüncül bir profil oluşturur.

B. Yorgunluk ve Gece Vardiyası Etkilerinin İzlenmesi

Pozisyon algısı, yorgunlukla bozulabilen bir parametredir. Bu nedenle vardiya öncesi rastgele testlerle anlık performans izlenebilir.
Örneğin:

Gündüz vardiyasında ortalama hata 4° iken,
Gece vardiyasında 9°’ye çıkmışsa, bu refleks gecikmesi ve proprioseptif zayıflama olarak yorumlanabilir.

C. Eğitim ve Rehabilitasyon Uygulamaları

Bozukluk saptanan kişilerde şu eğitimler önerilir:

Kapalı gözle hedefleme egzersizleri,
Denge tahtası (balance board) uygulamaları,
Göz kapalı merdiven inip çıkma eğitimleri (gözetim altında),
Kas kuvvetlendirme ve core stabilizasyon çalışmaları.

8. Testin Güvenlik ve Etik Boyutu

Test sırasında düşme riski olan bireylerde destek alınmalıdır.
Aşırı yorgun, alkol veya ilaç etkisi altındaki kişilerde test geçerli sonuç vermez.
Test, yalnızca hekim veya fizyoterapist gözetiminde yapılmalıdır.
Veriler gizlilik kapsamında işlenmeli, çalışan mahremiyeti korunmalıdır.

9. Klinik Örneklerle Değerlendirme

Örnek 1 – Hafif Hata (5°)

Bir vinç operatörü sağ kolunu 90° fleksiyonda doğru eşleştirmiş ancak sol kol 95°’de kalmış.
Yorum: Normal sınırda fark. Refleks ve proprioseptif duyum iyi.

Örnek 2 – Orta Hata (12°)

Bir iskele işçisi gözleri kapalıyken sağ bacak pozisyonunu taklit ederken 12° fark göstermiş.
Yorum: Denge eğitimi önerilir. Kas yorgunluğu veya nöromüsküler yavaşlama olabilir.

Örnek 3 – Belirgin Hata (20°+)

Gemi üst güvertesi çalışanı sol kolda hedef pozisyonu belirgin şekilde kaçırmış.
Yorum: Vestibüler-propriyoseptif koordinasyon zayıf.
Karar: Yüksekte çalışma geçici olarak uygun değil. Tekrar test ve uzman değerlendirmesi şart.

10. Testin Kombine Kullanımı

Position Sense Testi, tek başına değil; aşağıdaki testlerle kombinasyon halinde denge profili oluşturur:

Kombine Test	Ölçtüğü Sistem	Klinik Yorum
Romberg	Vestibüler + Propriyoseptif	Statik denge kontrolü
Past Pointing	Vestibüler yön farkındalığı	Yön sapması
Unterberger	Vestibüler asimetri	Rotasyonel denge kaybı
Heel-to-Shin	Serebellar koordinasyon	Motor doğruluk
Position Sense	Propriyoseptif farkındalık	Uzuv konum kontrolü

Bu testlerin birlikte uygulanması, yüksekte çalışma uygunluk değerlendirmesi için altın standart bir “denge tarama paketi” oluşturur.

11. Testin Avantajları ve Sınırlılıkları

Avantajları:

Basit, ekipmansız, hızlı uygulanabilir.
Subjektif şikayetlerden bağımsız objektif ölçüm sağlar.
Eğitimli sağlık personeli tarafından kolay yorumlanabilir.
Denge rehabilitasyonuna yön verir.

Sınırlılıkları:

Gözlemci hatası olasılığı vardır.
Dikkat ve yorgunluk gibi faktörler sonucu etkiler.
Gonyometrik ölçüm deneyim gerektirir.
Tek testle tanısal karar verilmemelidir (kombine test önerilir).

12. Sonuç – Yüksekte Çalışma İçin Güvenli Duruşun Temeli

Position Sense (Pozisyon Algısı) Testi, insan vücudunun farkında olma kapasitesini ölçen en yalın ama en güçlü klinik araçlardan biridir.
Yüksekte çalışma gibi denge, refleks ve yön oryantasyonunun kritik olduğu görevlerde, çalışanların proprioseptif sistemlerinin yeterliliği bu testle kolayca saptanabilir.
Testin düzenli uygulanması, sadece bireysel güvenliği değil, tüm çalışma alanının sistemsel güvenliğini artırır.

Propriyoseptif sistemin sağlıklı işlemesi, bir çalışanın gözleri kapalı bile nerede durduğunu, ne kadar eğildiğini ve ne kadar güç kullandığını doğru hissetmesi anlamına gelir.
Bu his kaybolduğunda, düşme riski, refleks gecikmesi ve yanlış düzeltici hareketler kaçınılmaz olur.

Dolayısıyla, yüksekte çalışma öncesi Position Sense Testi, yalnızca bir nörolojik değerlendirme değil; bir hayat koruma önlemi olarak görülmelidir.

İSG’ de Position Sense (Pozisyon Algısı) Testi Uygulama ve Değerlendirme Formu

1. ÇALIŞAN BİLGİLERİ

Alan	Bilgi
Adı Soyadı	___________________________
Yaş / Cinsiyet	___________________________
Görev Ünvanı	___________________________
Bölüm / Birim	___________________________
Test Tarihi	___________________________
Testi Uygulayan (Hekim/Fizyoterapist)	___________________________

2. TESTİN AMACI VE TANIMI

Pozisyon Algısı (Position Sense) Testi, çalışanın görsel girdiler olmadan uzuv konumunu doğru algılama ve karşı ekstremiteyle eşleştirme becerisini değerlendirir.
Yüksekte çalışma gibi hassas motor kontrol gerektiren işlerde bu test, propriyoseptif duyarlılığın yeterliliğini belirlemede kullanılır.

3. TEST ORTAMI VE GEREÇLER

Gereç	Açıklama
Göz bandı	Görsel girdiyi devre dışı bırakmak için
Sandalye veya muayene yatağı	Üst/alt ekstremite uygulamaları için uygun pozisyon
Gonyometre	Eklem açısı farkını ölçmek için
Test formu	Gözlem ve puanlama kaydı için

4. TEST UYGULAMA BASAMAKLARI

A. Üst Ekstremite (Kol Pozisyon Algısı)

Çalışan oturur pozisyonda, göz bandı takılı olmalıdır.
Uygulayıcı bir kolu (örneğin sağ) belirli bir açıda (örn. 90° omuz fleksiyonu, 45° abduksiyon) pasif olarak konumlandırır.
3 saniye bekletilip “Bu pozisyonu aklınızda tutun.” denir.
Diğer koldan aynı pozisyonu taklit etmesi istenir.
Gonyometreyle iki kol arasındaki açı farkı ölçülür.
Aynı işlem 3 tekrar yapılır, ortalama fark hesaplanır.

B. Alt Ekstremite (Bacak Pozisyon Algısı)

Çalışan sırtüstü pozisyonda olur.
Uygulayıcı sağ bacağı belirli bir açıda (örneğin kalça 30°, diz 45° fleksiyon) tutar.
Diğer bacakla aynı pozisyonun yapılması istenir.
Açı farkı ölçülür, 3 tekrardan ortalama fark bulunur.

5. DEĞERLENDİRME TABLOSU

Ölçüm Alanı	Hedef Pozisyon	Ortalama Açı Farkı (°)	Puan (0–3)	Gözlem / Not
Sağ Kol	________	________	________	___________________
Sol Kol	________	________	________	___________________
Sağ Bacak	________	________	________	___________________
Sol Bacak	________	________	________	___________________

6. PUANLAMA KRİTERLERİ

Ortalama Fark (°)	Puan	Değerlendirme	İş Sağlığı Yorum
0–5°	0	Normal	Güvenli proprioseptif kontrol
6–10°	1	Hafif hata	Eğitim/izlem önerilir
11–15°	2	Orta hata	Rehabilitasyon önerilir
≥16°	3	Belirgin hata	Yüksekte çalışma uygun değil

7. NİTELİKSEL GÖZLEM (Klinik Notlar)

Gözlenen Davranış	Var (✔) / Yok (✖)	Açıklama
Hedef öncesi durma (hipometri)
Hedefi aşma (hipermetri)
Sürekli düzeltici mikro hareketler
Görsel kontrol girişimi (göz açma eğilimi)
Kas tonusunda asimetri
Dikkat dağınıklığı / tepki gecikmesi

8. SONUÇ VE İŞ SAĞLIĞI YORUMU

Kategori	Değerlendirme	Karar
Normal	Propriyoseptif farkındalık tam, motor eşleştirme başarılı	Yüksekte çalışmaya uygun
Hafif bozukluk	Denge kontrolü hafif zayıf	Tekrar eğitim ve izlem önerilir
Orta düzey bozukluk	Duyusal–motor koordinasyon zayıf	Uzman değerlendirmesi gerekir
Belirgin bozukluk	Uzuv konum farkındalığı ciddi azalmış	Yüksekte çalışma geçici olarak uygun deği

9. SONUÇ ÖZETİ

Genel Test Sonucu: _______________________________
Ortalama Açı Farkı: _______°
Toplam Puan: _______
Yüksekte Çalışma Uygunluk Kararı: _______________________________
Öneriler / Rehabilitasyon Planı: _______________________________
Tekrar Test Tarihi: _______________________________

10. TEST GÜVENLİK NOTLARI

Test sırasında düşme riski olan bireyler desteklenmelidir.
Yorgunluk, alkol, ilaç kullanımı varsa test geçerli değildir.
Sonuçlar sadece klinik gözlem amaçlıdır; tanısal değer taşımaz.
Tüm bilgiler kişisel verilerin korunması kapsamında gizli tutulur.

Uygulayan İmza: ___________________________
Çalışan İmza: ___________________________
Tarih: ___________________________

Pozisyon Algısı Testi – Ayrıntılı Klinik Notlar ve Eğitim/Öneri Tablosu

1. Klinik Notlar Kategorileri

Kategori	Tanım	Gözlemler	Klinik İpuçları
Normal	0–5° ortalama açı farkı	Uzuvlar hızlı ve doğru eşleşiyor; minimal düzeltici hareket	Yüksekte çalışma için tam uygun; standart iş güvenliği önlemleri yeterli
Hafif Bozukluk	6–10°	Hafif sapmalar; hedefe yaklaşım gecikmeli; göz açma eğilimi	Refleks ve proprioseptif farkındalık hafif zayıf; kısa süreli ek denge egzersizi önerilir
Orta Bozukluk	11–15°	Tekrarlayan düzeltici mikro hareketler; hipermetri/hipometri	Denge ve proprioseptif eğitim programı gerekli; yüksekte çalışmada dikkatli gözlem gerekir
Belirgin Bozukluk	≥16°	Uzuv konumunu doğru algılayamıyor; eşleştirme başarısız	Yüksekte çalışma uygun değil; fizik tedavi veya nörolojik değerlendirme önerilir

2. Eğitim / Rehabilitasyon Öneri Tablosu

Bu tablo, test sonucu bozuk çıkan çalışanlara özel hedefe yönelik egzersiz ve eğitim planlarını içermektedir.

Hedef Alan	Önerilen Egzersiz / Eğitim	Uygulama Yöntemi	Sıklık / Süre	İzleme / Ölçüm
Propriyoseptif Farkındalık	Kapalı gözle hedef uzuv eşleştirme	Oturur pozisyonda veya yerde, göz bandı takarak kol/bacak eşleştirme	Günde 2–3 set, 5–10 tekrar	Açı farkı ölçümü; gözlem notları
Denge ve Postür Stabilizasyon	Denge tahtası (balance board) uygulamaları	Ayakta, gözler açık ve kapalı, hafif eğimler	10 dk / gün, 3–5 gün/hafta	Duruş stabilitesi, düşme riski gözlemi
Kas-İskelet Koordinasyonu	Diz-bacak fleksiyon/ekstansiyon, hafif ağırlıklarla	Gözler kapalı veya açık	3 set x 12 tekrar	Kas tonusu, hareket doğruluğu
Göz-Kol Koordinasyonu	Hedef takip egzersizi (hareketli hedefe el uzatma)	Kapalı gözle veya ışıklı hedefle	2–3 set, 10 tekrar	Tepki süresi, doğruluk ölçümü
Fonksiyonel Yüksekte Çalışma Simülasyonu	Platform veya iskele üzerinde basit hareketler	Göz bandı veya kapalı gözle, gözetim altında	5–10 dk / seans	Denge kaybı, mikro düzeltici hareketler
Refleks ve Duyusal Yanıt Hızının Artırılması	Ayak tabanı farkındalık egzersizleri (topuk-burun yürüyüşü, tek ayak denge)	Yavaş ve kontrollü hareket	Günde 2–3 dk, 2–3 tekrar	Süre ve stabilite ölçümü

3. Klinik İzleme ve Yeniden Değerlendirme

Başlangıç Ölçümü: İlk test sonucu kaydedilir (açı farkı ve puan).
Ara Değerlendirme: 2–4 hafta sonra egzersiz programı tekrar test edilir.
İlerleme Notu: Gelişim ≥ %50 ise yüksekte çalışma kademeli olarak artırılır.
Eğitim Sonrası Test: Ortalama açı farkı ≤5° olduğunda tam uygunluk sağlanmış kabul edilir.
Düşük İlerleme Durumu: Eğer fark ≥10° ise, ek fizyoterapi veya nörolojik değerlendirme gerekir.

4. Örnek Klinik Not Kaydı

Çalışan Adı	Başlangıç Açı Farkı	Puan	Eğitim Başlangıcı	Ara Test	Son Test	Karar
Ahmet Y.	Sağ kol: 12°, Sol kol: 10°	2	Kapalı gözle kol eşleştirme, denge tahtası	1 hafta sonra: 8°	3 hafta sonra: 4°	Yüksekte çalışmaya uygun, izlem devam ediyor
Ayşe K.	Sağ bacak: 18°, Sol bacak: 16°	3	Refleks ve proprioseptif eğitim + göz bandı egzersizi	1 hafta sonra: 14°	3 hafta sonra: 9°	Yüksekte çalışma kısıtlı; eğitim sürüyor

5. İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları

Eğitim programı her çalışan için kişiselleştirilmelidir.
Tüm egzersizler gözetim altında yapılmalıdır.
Güvenli ortam ve ekipman (denge tahtası, destek çubukları) sağlanmalıdır.
Test sonuçları periyodik olarak izlenmeli ve işyeri hekimi tarafından değerlendirilmelidir.
Dokümantasyon: Tüm test ve eğitim notları güvenli şekilde arşivlenmelidir.

Pozisyon algısı testi, insan vücudunun en temel ve hayati duyularından biri olan propriyosepsiyonu doğrudan değerlendiren, klinik olarak güvenilir ve iş sağlığı uygulamaları için kritik bir testtir. Yüksekte çalışma ortamlarında, bireyin sadece gözlerine veya deneyimine güvenmesi yeterli değildir; vücut konumunu, eklem açısını ve uzuvların koordinasyonunu doğru algılayabilme yetisi, olası kazaların önlenmesinde hayati bir rol oynar. Bu bağlamda, pozisyon algısı testi, çalışanların kendine güvenli ve refleksif hareket edebilme kapasitesini objektif bir şekilde ölçer.

Test, sadece bir ekstremitenin konumunu diğer ekstremite ile eşleştirme yeteneğini değerlendirmekle kalmaz; aynı zamanda beyin, serebellum ve somatosensoriyel sistem arasındaki entegrasyonu, merkezi sinir sisteminin hızlı adaptasyon ve düzeltici yanıt yetisini de gözlemler. Bu nedenle, pozisyon algısı testi, yalnızca bireysel performansı değil, işyeri güvenlik kültürünü ve risk yönetimini de doğrudan etkileyen bir parametredir.

Yüksekte çalışacak kişilerde, proprioseptif farkındalığın azalması; küçük hataların bile ciddi düşme, yaralanma ve iş kazalarına dönüşmesine yol açabilir. Bu test, söz konusu riskleri önceden tespit etmeye ve gerekli önleyici eğitim ve rehabilitasyon planlarını oluşturmaya olanak sağlar. Örneğin, hafif hatalar gösteren çalışanlar, basit denge ve proprioseptif egzersizlerle uyum sağlayabilirken; orta ve belirgin bozukluk gösteren çalışanlar için ise sistematik rehabilitasyon ve gözetimli eğitim gereklidir. Bu sayede, iş sağlığı uygulamaları sadece reaktif değil, proaktif bir güvenlik yaklaşımıyla yürütülmüş olur.

Form ve değerlendirme sistemi, hem kantitatif (açı farkları, puanlama) hem de niteliksel (düzeltici hareketler, göz açma eğilimi, mikro stabilizasyon davranışları) gözlemleri içerir. Bu bütüncül yaklaşım, yalnızca basit bir test sonucu elde etmekle kalmaz; çalışanın motor ve duyusal kapasitesinin kapsamlı bir profilini sunar. Böylece, yüksekte çalışma kararı verirken, sadece gözleme dayalı subjektif değerlendirme değil, bilimsel ve objektif veriye dayalı karar alınabilir.

Sonuç olarak, pozisyon algısı testi, iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında bir “erken uyarı sistemi” olarak işlev görür. Düzenli uygulama, çalışanların proprioseptif yeteneklerindeki değişimleri izlemenin yanı sıra, eğitimlerin etkinliğini de ölçer. Ayrıca test sonuçları, yüksekte çalışma öncesi risk değerlendirmeleri ve periyodik sağlık gözetimi süreçlerinde standart bir referans oluşturur.

Bu form ve testin etkin kullanımı, sadece bireysel güvenliği artırmakla kalmaz; işyeri ortamında toplam güvenlik kültürünü güçlendirir, olası iş kazalarının önlenmesine ve çalışanların güvenli, bilinçli bir şekilde görev yapmasına doğrudan katkı sağlar.

Bu nedenle, Position Sense Testi, yüksekte çalışmalarda hem bir değerlendirme aracı hem de bir eğitim ve geliştirme platformu olarak benimsenmeli, tüm iş sağlığı uygulamaları ve periyodik muayenelerde standart bir bileşen haline getirilmelidir. Testin sonuçları, doğru yorumlandığında ve uygun önlemlerle desteklendiğinde, çalışanların güvenliğini maksimize eder, iş kazalarını minimize eder ve işyeri performansını optimize eder.

Son söz olarak, pozisyon algısı testi, yalnızca bir nörolojik değerlendirme değil; çalışanların yaşamını ve iş güvenliğini koruyan bir önlem olarak görülmeli ve İş Sağlığı ve Güvenliği uygulama protokollerinde kritik bir rol oynamalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #positionsense #yüksekteçalışma #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni4 Kasım 2025