Yangın Tüpü Tipine Göre Sınıflandırma ve İşaretler
Yangınla mücadele ekipmanları içerisinde yer alan taşınabilir yangın söndürücüler (yangın tüpleri), yangının ilk birkaç dakikası içinde yapılacak müdahalede kritik rol oynamaktadır.
Yangın söndürücüler, yalnızca söndürücü özellikleriyle değil, üzerlerinde yer alan teknik işaretler, semboller, harfler ve kodlamalarla da kullanıcıya yaşamsal bilgiler sunar.
Bu işaretlerin doğru okunması ve anlaşılması, yangına uygun müdahalenin temelini oluşturur. Elinizdeki çalışma, yangın tüplerinin tiplerine göre sınıflandırılmasıyla birlikte, tüp üzerindeki yazıların, rakamların ve renklerin anlamlarını teknik bir perspektifle ve pratik uygulamalarla ortaya koymaktadır.
Amacım; iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin, acil durum ekiplerinin ve tüm çalışanların yangın tüpleri üzerindeki bu işaretleri doğru anlaması ve yorumlamasını sağlamak için bilgi köşemize bir eklem yapmaktır.
🔥 🔥 🔥
1. Yangın Tüpü Tipine Göre Sınıflandırma ve İşaretler
🧯 A. Kuru Kimyevi Tozlu (ABC) Tüp
- Üzerindeki işaret:
ABCveyaA-B-C→ Çok amaçlı tozlu tüp; katı, sıvı ve gaz yangınlarına müdahale edebilir.
- Toz türü: Monoamonyum fosfat / Sodyum bikarbonat
- Renk kodu: Genellikle kırmızı
- Basınç göstergesi: Manometre
- Yeşil bölge: Normal basınç
- Kırmızı bölge: Düşük basınç (yeniden dolum gerekir)
🔥 🔥 🔥
🧯 B. Karbon Dioksit (CO₂) Tüp
- Üzerindeki işaret:
CO₂→ Yalnızca B ve C sınıfı yangınlara müdahale eder (sıvı ve gaz)
- Tanıma bilgisi:
- Manometre bulunmaz.
- Boyun kısmında yivli metal başlık (hortum yoksa metal horn)
- Kullanım uyarısı: Kapalı alanlarda dikkatli kullanılmalıdır (boğucu gaz)
CO₂ Tüp Üzerindeki İşaretlerin Anlamları
| İşaret | Anlamı |
|---|---|
| CO₂ | Söndürücü gazın karbondioksit olduğunu belirtir. Elektrik iletmez. |
| E Class / 🔌 | Tüpün elektrik yangınlarında kullanılabileceğini gösterir. |
| 35kV Test Passed | 35.000 volt elektrik altında test edilip güvenli olduğu anlamına gelir. |
| %xx CO₂ | İçerikteki karbondioksit oranını belirtir. Örn: %99,9 CO₂ |
| CE | Avrupa güvenlik standartlarına uygunluk belgesi. |
| TSE veya TS EN 3 | Türk Standartlarına (EN3 standardına) uygunluk. |
| TS EN 1866 – 1 | Yangın söndürücü standardı ve test metodunu belirtir. |
| 5A / 21B / C | Yangın söndürme etkinliği sınıflandırması (Bkz: Not aşağıda). |
| 20 sec | Ortalama boşaltım süresi (örnek). |
| 2 kg CO₂ | Söndürücü gazın ağırlığı. Net içeriği verir. |
🔍 Hesaplama Örneği:
- 2 kg CO₂ gazı, 1 atmosfer basınçta yaklaşık 1.1 m³ hacme yayılır.
- Boşaltma süresi: 20 saniye → 1.1 m³ / 20 = 0.055 m³/sn çıkış debisi.
🔥 🔥 🔥
🧯 C. Köpüklü (AFFF – Aqueous Film Forming Foam)
- Üzerindeki işaret:
AFFF,Foam,A-B→ Katı ve sıvı yangınlara etkili
- Renk kodu: Kırmızı + Mavi şerit (bazı ülkelerde değişebilir)
- Dikkat: Elektrik yangınlarında kullanılmaz (iletken olabilir)
🔥 🔥 🔥
🧯 D. Metal Yangını (D sınıfı)
- Üzerindeki işaret:
- Class D, Metal Fire Only → Lityum, magnezyum gibi metallerin yangınında
- Toz türü: Özel toz (grafit, sodyum klorür vs.)
- Renk kodu: Sarı etiket, gri/gümüş gövde
🔥 🔥 🔥
🧯 E Sınıfı (Elektrik Yangınları)
📌 Tanım:
Elektrik panoları, kablolar, trafo merkezleri, bilgisayar sistemleri gibi elektrik enerjisiyle çalışan cihazlardan çıkan yangınlardır.
✅ Uygun Söndürücü Tipleri:
- CO₂ (Karbondioksitli) Tüpler
- Kuru Kimyevi Tozlu (ABC Tozlu) – sınırlı olarak
- Halon ve alternatifi Halotron – özel uygulamalarda
🔥 🔥 🔥
🧯 F Sınıfı (Yağ Yangınları)
📌 Tanım:
Ticari mutfaklarda kızartma yağlarının aşırı ısınmasından kaynaklanan yangınlardır. Sıvılaştırılmış yağlar çok hızlı alev alabilir.
✅ Uygun Söndürücü Tipleri:
- Islak Kimyasal (Wet Chemical)
- Potasyum asetat, potasyum sitrat, potasyum karbonat içeriklidir.
F Sınıfı Tüp Üzerindeki İşaretlerin Anlamları
| İşaret | Anlamı |
|---|---|
| F Sınıfı / 🍳 | Yağ yangınlarında (pişirme yağı) kullanılabilir. |
| Wet Chemical | Söndürücü sıvının özel formülasyonla üretildiğini belirtir. |
| K2CO₃ / CH₃COOK | Kimyasal içeriği belirtir: potasyum karbonat veya potasyum asetat. |
| 40 sec discharge | 40 saniyelik boşaltım süresi. |
| 75F | 75°C’de aktif hale gelen nozül tetikleyici sensör. |
| 6L | 6 litre söndürücü sıvı içerir. |
| TSE veya TS EN 3 | Avrupa yangın söndürme standardı. |
| Elde taşınabilir cihazlar TS 862 EN 3, tekerlekli cihazlar için TS en 1866 standart serisi olmak zorundadır. | Taşınabilir Yangın Söndürücü cihaz standardı. |
| F Class Rating: 75F | Yangın sınıfı uyumluluğunu gösterir. |
| PH 9–11 | Sıvı kimyasalın pH aralığı – hafif bazik. |
🔍 Hesaplama Örneği:
- 6 Litre potasyum karbonat → yaklaşık 4 m²’lik yağ yangını alanını kaplayabilir.
- Köpükleme ve soğutma süresi: 60–75 saniyelik etkin soğuma etkisi sağlar.
🎯 🎯 🎯
5A / 21B / C Ne Demektir?
Bu kodlar yangın söndürücünün etkinliğini gösteren sınıflandırma kodlarıdır
| Kod | Açıklama |
|---|---|
| A | Katı madde yangını (tahta, kumaş vb.) |
| B | Sıvı madde yangını (benzin, tiner) |
| C | Gaz yangını (propan, bütan vb.) |
| F | Pişirme yağı yangını |
| 5A | 5 adet 0.5 m³ boyutundaki tahta bloğu söndürebilir. |
| 21B | 21 litre sıvı yakıt yangınını söndürebilir. |
🔢 🔢 🔢
2. Tüp Üzerinde Bulunan Harfler ve Rakamların Anlamı
📌 📌 📌
A. Yangın Sınıfı Harfleri
| Harf | Anlamı | Açıklama |
|---|---|---|
| A | Katı madde | Odun, kâğıt, plastik gibi |
| B | Sıvı madde | Benzin, alkol, yağ |
| C | Gaz yangınları | Propan, bütan, metan |
| D | Metal yangınları | Magnezyum, titanyum |
| E | Elektrik | (ABCD tüplerinde genellikle ayrı belirtilmez) |
| F | Yağ yangınları | Mutfak tipi yağ yangınları |
📌 📌 📌
B. Tarih ve Kontrol İşaretleri
- Dolum tarihi: Ay/Yıl formatında
- Son kontrol tarihi: Tüpün periyodik bakımı
- Hidrostatik test tarihi: Basınca dayanım testi, genelde her 5 yılda bir yapılır
📌 📌 📌
C. Basınç Değerleri ve Kodları
| Kod | Açıklama |
|---|---|
T.S. | Türk Standardı (ör: TS EN 3) |
PN 25 | Nominal çalışma basıncı 25 bar |
Test: 35 bar | Tüpün test edildiği basınç seviyesi |
Vol: 6 kg | 6 kilogram söndürücü madde içerir |
- Hacim birimi karışıklığına dikkat:
kg= Toz/CO₂ miktarılt= Köpük veya su hacmi
📌 📌 📌
D. Seri Numaraları / Parti Numaraları
- Üreticiye özel kodlar: Seri takip ve izlenebilirlik için
📐 📐 📐
3. Basınç Hesaplaması (CO₂ Tüpü Örneği)
Bir CO₂ tüpünün içindeki gaz kritik sıcaklık ve basınçta sıvı + gaz fazında bulunur. Kullanıcı basınç göstergesi olmadığı için:
Tahmini Basınç Değeri:
- Oda sıcaklığında (25 °C): Yaklaşık 57 bar
Uygulama:
Bir 5 kg’lık CO₂ tüpü kullanıldığında:
1 kg CO₂ → ~0.54 m³ gaz üretir
5 kg → 5 × 0.54 = 2.7 m³ CO₂ gazı yayılır
Bu, kapalı bir alanda ciddi boğulma riski yaratabilir.
🚩 🚩 🚩
4. Renk Kodları (TS ISO 3864 ve EN 3’e göre)
| Renk | Anlamı |
|---|---|
| Kırmızı | Genel yangın söndürücü gövdesi |
| Mavi | Kuru toz içerikli tüpler için |
| Siyah | CO₂ içerikli tüpler için |
| Krem | Köpüklü tüpler için |
| Sarı | Metal yangını tüpleri için |
🔒 🔒 🔒
5. Diğer Etiketler ve Uyarılar
- Kullanım Talimatı (genelde 3 adım):
- Pimi çek
- Hortumu yönlendir
- Tetiğe bas
- Uyarı sembolleri:
- Elektrik sembolü varsa → Elektrikli alanlarda kullanılabilir.
- Çarpı sembolü → Belirtilen sınıfta kullanılamaz.
Kritik Uyarılar
- Elektrik yangınlarında kesinlikle su bazlı tüpler kullanılmaz. Elektrik çarpma riski vardır.
- Yağ yangınlarında su kullanımı patlamaya neden olabilir! Sıvı yağ ile su temas ettiğinde aniden buharlaşır ve alevi genişletir.
- İşaretler silinmiş ya da okunamaz durumdaysa, tüp kullanıma uygun değildir.
- Tüm yangın tüplerinin üzerindeki kodlar yılda en az bir defa okunmalı ve yorumlanabilir durumda olmalıdır.
Yangın tüplerinin üzerindeki teknik işaretler yalnızca cihazın kimliğini belirlemekle kalmaz; aynı zamanda cihazın doğru yerde, doğru biçimde ve doğru zamanlama ile kullanılmasını sağlayan hayati yönlendirmelerdir.
Sıklıkla göz ardı edilen bu semboller, aslında bir yangın anında saniyeler içinde doğru karar vermemizi sağlayacak bilgi alt yapısını oluşturur.
Bu nedenle yangın tüpü kullanımı kadar, üzerindeki işaretlerin de okunabilir ve anlaşılır olması; periyodik kontrollerin bu unsurlar üzerinden de yapılması, hem iş güvenliği hem de genel yaşam güvenliği açısından büyük önem taşır.
Unutulmamalıdır ki, doğru işaretin doğru okunması, yanlış müdahalenin önüne geçer; bu da çoğu zaman bir canın kurtarılması anlamına gelir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Yangın Söndürücüler – Taşınabilir https://www.ccohs.ca/oshanswers/safety_haz/fire_extinguishers.html
⭐️⭐️ Yangın Söndürücü Yerleştirme Kılavuzu https://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2021/04/30/extinguisher-placement-guidehttps://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2021/04/30/extinguisher-placement-guide
⭐️⭐️ Seyyar yangın söndürücüler – Bölüm 10: Seyyar yangın söndürücünün en 3-7 ye uygunluğunu değerlendirmek için hükümler https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073083114121073085067118075066090107
⭐️⭐️ Taşınabilir yangın söndürücüler – bölüm 1: Karakteristikler, performans ve deney metotları https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073097087079078113097107119120085113
⭐️⭐️ Doğru Yangın Söndürme Cihazının Seçimi İçin Gerekli Bilgiler http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://sssjournal.com/files/sssjournal/453f95dc-71ac-422e-b440-cc5e0081ee9a.pdf
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü