Yorgun Değilsin, Tükeniyorsun
İş Tükenmişliği (Burnout) – Sessiz Tükenişin Farkına Varın
İş tükenmişliği, işle ilgili kronik stresin fiziksel, zihinsel ve duygusal yıpranmaya yol açması durumudur. Bu durum, kişinin kendisini güçsüz, işe yaramaz, hatta “boş” hissetmesine neden olabilir. Tükenmişlik sendromu sadece bireyi değil, ailesini, iş ortamını ve iş verimliliğini de olumsuz etkileyebilir.
📌 📌 📌
Tükenmişlik Kavramının Kökeni
İş tükenmişliği kavramı ilk kez 1974 yılında psikolog Herbert Freudenberger tarafından tanımlanmıştır. Freudenberger, tükenmişliği, özellikle idealist ve kendini işine adamış bireylerde gözlenen duygusal tükenme hali olarak açıklamıştır. Bu tanım zamanla genişlemiş ve üç temel bileşenle ifade edilir hale gelmiştir:
- Duygusal tükenme
- Duyarsızlaşma (kişilere karşı ilgisizlik)
- Kişisel başarı duygusunda azalma
📚 Maslach, Schaufeli ve Leiter (2001), stresin bu üç boyutunun farklı kombinasyonlarının farklı tükenmişlik profillerine yol açabileceğini vurgulamışlardır.
🧠 🧠 🧠
Tükenmişlik Tıbbi Bir Tanı mıdır?
Tükenmişlik, Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından tıbbi bir hastalık değil, işle bağlantılı bir sendrom olarak tanımlanmaktadır. Ancak depresyon gibi tıbbi durumlarla ilişkili olabilir. Tükenmişlik, zamanla depresyon riskini artırabilir ama ikisi aynı şey değildir ve farklı yaklaşımlarla ele alınmalıdır.
❓ ❓ ❓
Tükenmişlik Yaşayıp Yaşamadığınızı Nasıl Anlarsınız?
Kendinize şu soruları sorun:
- İşimin bir anlamı var mı, sorguluyor muyum?
- İşe başlamakta zorlanıyor muyum?
- İşimden ya da iş arkadaşlarımdan uzaklaştığımı hissediyor muyum?
- Sabrım azaldı mı, kolay sinirleniyor muyum?
- Enerjim tükendi mi?
- İşime odaklanamıyor muyum?
- Başarı hissim azaldı mı?
- İşim beni hayal kırıklığına uğrattı mı?
- Kendimden şüphe duyuyor muyum?
- Duygularımı bastırmak için yemek, alkol ya da başka maddeler kullanıyor muyum?
- Uyku düzenim bozuldu mu?
- Sebepsiz fiziksel şikayetlerim var mı?
Bu sorulardan birkaçına “evet” yanıtı verdiyseniz, tükenmişlik riski altında olabilirsiniz. Birçok “evet” cevabı veriyorsanız mutlaka iş yeri hekiminizle veya bir ruh sağlığı uzmanıyla görüşün.
⚠️ ⚠️ ⚠️
Tükenmişliğe Yol Açan Temel Etkenler
🔹 Kontrol Eksikliği
İş üzerinde söz hakkı olmamak, çalışma saatlerinin esnek olmaması, işin gereklilikleri için yeterli araç ve desteğin sağlanmaması.
🔹 Rol Belirsizliği
Çalışan neyin beklendiğini, hedefinin ne olduğunu bilmediğinde başarı hissi zayıflar.
🔹 İlişki ve İletişim Problemleri
Zorba yöneticiler, dışlayıcı iş arkadaşları veya baskıcı ortamlar tükenmişliği tetikler.
🔹 Taleplerin Dengesizliği
İş yükü ya çok fazla ya da çok az olduğunda çalışan ya ezilir ya da değersiz hisseder.
🔹 Sosyal Destek Eksikliği
Kendini yalnız, dışlanmış veya onaylanmamış hissetmek, stresi artırır.
🔹 İş-Yaşam Dengesi Bozukluğu
İş saatlerinin özel hayatı engellemesi ya da eve iş taşıma gibi durumlar özel hayatı gölgeler.
🔹 Duygusal Yük ve Empati Baskısı
Özellikle sağlık, sosyal hizmetler gibi empati gerektiren mesleklerde duygusal yük fazladır.
💥 💥 💥
Tükenmişliğin Sonuçları Neler Olabilir?
Tükenmişlik ihmal edilirse:
- Uyku bozuklukları
- Duygusal patlamalar (öfke, umursamazlık)
- Madde kullanımı
- Kalp hastalıkları, hipertansiyon, diyabet gibi fiziksel hastalıklar
- Artan hastalık riski ve iş kaybı
💡 💡 💡
Tükenmişlikle Başa Çıkmanın Yolları
🗣️ 1. Etkili İletişim Kurun
Sizi zorlayan konuları işvereninizle veya yöneticinizle paylaşın. Kasıtsız sorunlara dikkat çekmek çözüm olabilir. Hedeflerinizi sadeleştirin ve ulaşılabilir hale getirin.
İpucu: Eisenhower Matrisi’ni öğrenin. İş ve özel hayat dengenizi bu planlama aracıyla yönetin.
🤝 2. Sosyal Destek Alın
İş arkadaşlarınız, dostlarınız, ailenizle konuşun. Bir yardım programı varsa faydalanın. Sosyal bağlar tükenmişliğe karşı koruyucudur.
🌱 3. Zihninizi Dinlendirin
Hobi edinin: bahçeyle ilgilenmek, hayvan beslemek, çiçek yetiştirmek. Meditasyon, yoga, nefes egzersizleri ile zihninizi gevşetin.
🏃♂️ 4. Fiziksel Aktivite Yapın
Yürüyüş, koşu, bisiklet veya halı saha maçı gibi faaliyetler hem bedeninizi hem zihninizi canlandırır.
😴 5. Uyku Düzeninize Dikkat Edin
Kaliteli uyku hem ruhsal hem bedensel sağlığınız için kritiktir.
🧘 6. Farkındalık Geliştirin
Duygularınızı bastırmadan fark edin. Yargılamadan, kendinizi suçlamadan farkında olun. Tepki vermek yerine gözlem yapın.
📣 📣 📣
Unutmayın!
Tükenmişlik, çaresiz olduğunuz anlamına gelmez. Belirtileri fark ettiğinizde harekete geçmek, hem kendinizi hem çevrenizi korumanın ilk adımıdır. Sağlıklı ve dengeli bir yaşam için iç sesinize kulak verin.
İş yeri hekiminiz ve psikolojik danışmanlık birimleri size destek olmaya hazır. Gerekli durumlarda lütfen başvurun. Çünkü önce siz değerlisiniz.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Tükenmişlik Araştırması https://www.sciencedirect.com/journal/burnout-research
⭐️⭐️ Tükenmişlik deneyimini anlamak: Son araştırmalar ve psikiyatri açısından etkileri https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4911781/
⭐️⭐️ Sağlayıcı Tükenmişliği https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538330/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK538330/
⭐️⭐️ Tükenmişlik olgusu: nörofizyolojik faktörler, klinik özellikler ve yönetim yönleri https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9478693/
⭐️⭐️ Tükenmişliğin biyolojisi: Nedenleri ve sonuçları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33783308/
⭐️⭐️ Tükenmişlik: Teori ve Ölçümün İncelenmesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35162802/
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü