Sağlık Gözetimi

Biyosidal ürünler, halk sağlığını ve çevreyi korumak amacıyla zararlı organizmalarla mücadelede kullanılan kimyasal maddeleri içerir. Bu ürünler, hem içerikleri hem de etkileri açısından kimyasal risk barındırdıkları için, uygulama faaliyetlerinde görevli çalışanların sağlık ve güvenliklerinin korunması kritik önemdedir. Türkiye’de biyosidal ürünlerin saha uygulamalarına ilişkin usul ve esaslar, “Biyosidal Ürünlerin Kullanım Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiştir. Bu çerçevede Madde 18, çalışanların sağlık kontrollerinin yapılmasını zorunlu kılar. Bu zorunluluklar İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı ile doğrudan bağlantılıdır ve etkin bir sağlık gözetimi sistemi kurulmasını şart koşar.

Bu madde kapsamında belirlenen yükümlülükleri, ilgili İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatıyla ilişkisini, yapılması gereken tetkikleri ve olası risk sonuçlarını ayrıntılarıyla ele alacağım.

Madde 18’in Yasal Çerçevesi ve İlkeleri

“Biyosidal Ürünlerin Kullanım Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik” Madde 18 uyarınca; hazırlama ve uygulama işlerinde fiilen çalışacak personelin işe başlamadan önce sağlık raporu alması zorunludur. Raporda:

• ASTIM, KOAH veya benzeri kronik solunum yolu hastalıkları,
• Alerjik hastalıklar,
• Cilt hastalıkları,
• Nörolojik bozukluklar,
• Kanda cholinesterase düzeyinin ölçümü,

gibi sağlık göstergelerinin değerlendirilmesi ve bu işi yapmaya uygunluk tespitinin yer alması gereklidir. Ayrıca; bu çalışanlar 12 ayda bir periyodik sağlık kontrolünden geçirilir ve aynı tetkikler tekrarlanır. Yapılan muayene ve ölçümler sonucunda sağlık durumu uygun olmayan veya bozulma eğilimi gösterenler, gerekli tedavi sağlanıncaya kadar bu işlerde çalıştırılamaz. (Biyosidal Ürünlerin Kullanım Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik – https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=32642&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5)

Bu madde, biyosidal ürün uygulayıcılarının hem mesleki risklere karşı korunmasını hem de özellikle kimyasal maruziyetten kaynaklanabilecek sağlık etkilerinin önceden saptanmasını hedefler.

Madde 18 ve İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı Arasındaki İlişki

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (İSG Kanunu)

6331 sayılı İSG Kanunu’nun Madde 15 “Sağlık Gözetimi” başlıklı hükmü, işverenin risk değerlendirmesi sonucunda sağlık açısından risk altında olduğu tespit edilen çalışanları uygun sağlık gözetimine tabi tutma yükümlülüğünü ifade eder. Bu kapsamda özellikle zararlı kimyasallar ile çalışılan işlerde, çalışanların düzenli aralıklarla sağlık kontrollerinden geçirilmesi gerekmektedir. Tetkik OSGB

Biyosidal ürünlerle çalışma doğası itibarıyla kimyasal maruziyet riski içerdiğinden (özellikle solunum ve deri teması), 6331 sayılı Kanun ile Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik’in gerektirdiği sağlık gözetimi yükümlülükleri doğrudan devreye girer. Bu mevzuatlar, biyosidal uygulamalarla çalışan personelin sağlık izleminin çalışma yaşamının ayrılmaz bir parçası olduğunu ortaya koyar.

Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği

Bu yönetmelik, kimyasal maddelerle çalışan personelin maruziyetlerini değerlendirmeyi, uygun sağlık gözetimini belirlemeyi, gerekli koruyucu tedbirleri uygulamayı zorunlu kılar. Sağlık gözetimi, sadece risk varlığında değil, risk belirlenmesinden sonra tedbirlerin etkinliğinin izlenmesi amacıyla da yapılmalıdır. Bu kapsamda biyosidal ürünler gibi aktif kimyasal karışımlarla çalışacak personelin periyodik kontrolleri, risk değerlendirmesinin somut bir uygulaması olarak görülür. Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik

Sağlık Kontrolleri İçin Yapılması Gereken Tetkik ve Tahliller

Madde 18 kapsamında çalışanlara uygulanması gereken sağlık kontrolleri, biyosidal ürünlerin maruziyet etkileri temel alınarak belirlenmiştir.

Uygulanacak tetkikler ve gerekçeleri aşağıdaki gibidir:

Nörolojik Muayene

Gerekçe: Biyosidal ürünler arasında bazı aktif maddeler, organik fosfat ve karbamat sınıfı bileşikler içerir. Bu bileşikler, sinir sistemi üzerinde inhibitör etki yapabilen cholinesterase enzimini baskılayabilir. Bu durum nörolojik belirtiler, refleks değişiklikleri veya periferik sinir sistemi bozukluklarına yol açabilir.

Yapılacak: İşe başlamadan önce ve periyodik olarak nörolojik muayene yapılmalıdır. Bu muayene; refleks testi, koordinasyon değerlendirmesi ve nörolojik semptom sorgulamasını kapsamalıdır.

Cholinesterase Enzim Seviyesi Ölçümü

Gerekçe: Cholinesterase, özellikle organik fosfat etken maddelerine maruziyette önemli bir biyomarkerdir. Düşük seviyeler, sinir impuls iletiminde bozulmayı ve ciddi toksik etkileri işaret edebilir. Bu nedenle hem başlangıçta hem periyodik olarak ölçüm yapılması zaruridir.

Yapılacak: Kan örneği alınarak cholinesterase aktivitesi belirlenmeli, normal referans aralıkları ile karşılaştırılmalıdır. Normal seviyenin altında değerler görüldüğünde; çalışan bu işlerde çalıştırılmamalı ve tıbbi gözetim sağlanmalıdır.

Solunum Fonksiyon Testleri

Gerekçe: Biyosidal ürünlerin püskürtülmesi, aerosoller ve partiküller oluşturabilir. Bu durum solunum yolları ile ilgili riskleri artırır. Astım, KOAH veya diğer kronik solunum yolu hastalıklarının varlığı; bu sektörde çalışmayı daha riskli hale getirir.

Yapılacak: Spirometri gibi solunum fonksiyon testleri ile akciğer kapasitesi ve havayolu performansı değerlendirilmelidir. Riskli bireyler tanımlanmalı, gerekirse alternatif görevler düşünülmelidir.

Deri ve Alerji Testleri

Gerekçe: Biyosidal ürünlerle temas, cilt bariyerini aşabilir ve dermatit, ekzema gibi cilt reaksiyonlarına yol açabilir. Ayrıca alerjik reaksiyon potansiyeli söz konusu olabilir.

Yapılacak: Cilt muayenesi, alerjen panel testleri ve gerekirse dermatolojik tetkik uygulanmalıdır. Cilt bütünlüğü bozuk veya alerjik reaksiyonu olan personel, risk değerlendirilmesine tabi tutulmalıdır.

Genel Sağlık Tarama Testleri

Gerekçe: Genel sağlık durumu, maruziyetin etkilerini daha geniş perspektifte değerlendirmek açısından gereklidir. Kan biyokimyası, böbrek ve karaciğer fonksiyonları gibi parametreler, maruziyetin sistemik etkilerini izlemek için önemlidir.

Yapılacak: Tam kan sayımı, karaciğer ve böbrek fonksiyon testleri, elektrolit paneli gibi tetkikler yapılmalıdır.

Sağlık Gözetimi Sürecinin Uygulanması ve Takibi

Bu aşama;

• Çalışanın risklere uygunluğunu belirler,
• Mevcut sağlık sorunlarının tanımlanmasını sağlar,
• İşe uygunluk belgesi çıkarılmasına dayanak oluşturur.

Sağlık raporu bir yılllığına geçerlidir ve bu süre içinde aynı iş yerindeki iş değişikliklerinde rapor geçerliliğini korur.

Periyodik kontrollerde aşağıdakiler yapılmalıdır:

• Nörolojik değerlendirme,
• Cholinesterase ölçümü,
• Solunum fonksiyon testleri,
• Cilt ve alerji değerlendirmeleri,
• Genel sağlık taraması.

Muayene Sonuçlarına Göre İşe Devam ve Çalıştırmama Kararları

• Cholinesterase düzeylerinde anlamlı düşüş,
• Belirti veren nörolojik semptomlar,
• Solunum fonksiyonlarında bozulma,
• Cilt tahrişi, atopik reaksiyonlar,
• Diğer sistemik anormallikler.

Bu durumda;

1. Çalışan uzman tedavisine yönlendirilir,
2. Sağlığı normale dönene kadar işe devam edilmez,
3. Sağlık raporu yenilenmeden kişiye bu görev verilmez.

Periyodik İzleme, Eğitim ve Belgelendirme

Eğitim ve Farkındalık

İşveren ayrıca, çalışanlara biyosidal ürünlerin riskleri, uygun KKD kullanımı, ilk yardım ve acil durum prosedürleri konusunda eğitim vermelidir. Bu eğitimler İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu ve Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik kapsamında zorunludur.

Kayıt Tutma ve Denetim

Her bir çalışan için sağlık raporları, periyodik kontrol sonuçları ve izleme raporları iş yerinde tarih sırasına göre saklanmalı ve denetim elemanlarının incelemesine açık tutulmalıdır. Bu, hem mevzuata uyum hem de çalışan güvenliği açısından kritik bir gerekliliktir.

Biyosidal ürünlerle sahada çalışan personelin sağlık gözetimi, yalnızca bir yasal zorunluluk değil; aynı zamanda çalışanların uzun vadeli sağlığını korumak, meslek hastalıklarını önlemek ve işletmenin sürdürülebilir faaliyet göstermesi için temel bir uygulamadır. Madde 18, başlangıçta ve periyodik olarak yapılan sağlık kontrolleri ile personelin fizyolojik ve nörolojik durumunun izlenmesini şart koşarak bu çerçevenin somut uygulanmasını sağlar.

Bu kapsamda;

• Cholinesterase gibi biyobelirteçlerin ölçümü,
• Solunum ve deri tetkikleri,
• Genel sağlık kontrolleri,

gibi uygulamalar hayati önem taşır. Ayrıca, bu tetkikler sadece bir uyum aracı değil; çalışanların iş güvenliği yönünden erken uyarı sistemi olarak da değerlendirilmelidir.

Sonuç olarak, biyosidal ürün uygulama faaliyetlerinde yer alan tüm çalışanlar için önleyici sağlık gözetimi, periyodik takip, uygun eğitim ve kayıt sistemleri kurulması; işverenler için hem mevzuata uyum hem de çalışan sağlığının korunması açısından birincil yükümlülüktür.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Kanunun ve Yönetmelikleri Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Biyosidal Ürünler Yönetmeliği – https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=13672&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Biyosidal Ürünlerin Kullanım Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik – https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=32642&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Aktif Madde İçermeyen Biyosidal Ürünler Tebliği – https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/08/20130802-19.htm

⭐️⭐️ Biyosidal Ürünle İşlenmiş Eşyalar Tebliği – https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/05/20180513-14.htm

⭐️⭐️ Biyosidal Ürünlerin Etiketlenmesi Hakkında – 08.07.2025 – T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️