Teflonun Şaşırtıcı Hikâyesi
Tavadan Uzaya
Her şey bir “kazayla” başladı…
Yıl 1938. Amerika Birleşik Devletleri’nin New Jersey eyaletinde, Roy Plunkett adında genç bir kimyager, soğutucu gazlarla ilgili deneyler yapıyordu. Bu deneylerde tüplerden birinde, normalde gaz hâlinde olması gereken madde beklenmedik şekilde beyaz, mumsu bir katıya dönüşmüştü. Ne olduğunu anlamaya çalıştı. Madde yanmıyor, suyu itiyor, ısıya da oldukça dayanıklıydı. Bu tuhaf maddeye sonradan “Politetrafloroetilen” (PTFE) adı verildi. Ancak hepimizin bildiği adıyla o bir TEFLON’du!
Plunkett bu keşfi ilk başta soğutucu gaz üretiminde kullanmak istese de, zamanla bu maddenin eşsiz özellikleri fark edildi:
- Yapışmaz,
- Isıya dayanıklı,
- Kimyasallara karşı dirençli,
- Neredeyse hiçbir şeye tepki vermiyor.
Ve işte teflonun yolculuğu başlamış oldu…
☢️ ☢️ ☢️
Önce Savaş, Sonra Mutfak!
Teflon, ilk yıllarında mutfaklarda değil, laboratuvarlarda ve askeri sanayide kullanıldı. Özellikle Manhattan Projesi (atom bombası geliştirme programı) sırasında, nükleer materyallerle çalışan bilim insanları için güvenli kaplama malzemesi arandığında, teflon kimyasal tepkimeye girmeyen yapısıyla ideal bulundu.
1950’li yıllarda uzay yarışları başladığında, NASA da teflonu keşfetti. Uzay araçlarının yalıtımında, astronot kıyafetlerinde ve elektrik kablolarının kaplamasında kullanıldı. Çünkü ısıya ve radyasyona dayanıklıydı.
Ancak mutfağa gelişi biraz zaman aldı…
🍳 🍳 🍳
1960’lar – Teflon Tavaların Mutfaklarla Tanışması
1961 yılında Fransız bir mühendis, teflon kaplı ilk yapışmaz tavayı üretmeyi başardı. Bu devrim niteliğinde bir yenilikti. Artık yumurta tavaya yapışmıyor, balık dağılmadan kızarıyor, temizlik kolaylaşıyordu.
Kısa sürede Amerika ve Avrupa’daki evlerde teflon tencereler ve tavalar vazgeçilmez hâle geldi. Üreticiler bu yeni mucize kaplamayı “modern mutfağın mucizesi” diye pazarladı. Gerçekten de hayatı kolaylaştırıyordu.
❗ ❗ ❗
Derken 1990’larda Sorular Artmaya Başladı…
Teflon kaplamaların üretiminde kullanılan bazı maddelerin (özellikle PFOA) doğada birikici olduğu ve vücutta kalabildiği fark edildi.
Bu maddelerin:
- Karaciğer ve böbrek sorunlarına,
- Doğurganlık problemlerine,
- Bazı kanser türlerine neden olabileceğine dair araştırmalar yapılmaya başlandı.
Üstelik 260°C üzerinde ısındığında, teflonun bozulduğu ve zehirli dumanlar yaydığı da tespit edildi. Bu dumanların, özellikle küçük kuşlar ve solunum problemi yaşayanlar için ölümcül olabileceği görüldü.
🔄 🔄 🔄
2000’ler – Yeniden Yapılanma ve Güvenlik Tartışmaları
Bu gelişmeler sonrası pek çok teflon üreticisi, PFOA gibi maddeleri üretimden çıkardı. 2015 itibarıyla birçok ülkede PFOA kullanımı yasaklandı. Ancak bazı eski tavalarda bu risk hâlâ mevcut.
Bugün piyasada satılan teflon ürünlerinin çoğu PFOA içermiyor. Ancak yine de aşırı ısıya maruz bırakmak, çizilmiş tavalarda yemek pişirmek, yanlış temizlik yöntemleri kullanmak, hâlâ sağlık açısından risk oluşturabiliyor.
☠️ ☠️ ☠️
Dünya Sağlık Örgütü: PFOA’yı insanlar için kanserojen (Grup 1) ve PFOS’u da insanlar için olası kanserojen (Grup 2B) olarak sınıflandırdı.
THE LANCET Oncology – Perflorooktanoik asit ve perflorooktansülfonik asidin kanserojenliği
☠️ ☠️ ☠️
İlginç Bilgiler
- Teflon, Guinness Rekorlar Kitabı’na “en kaygan madde” olarak girmiştir.
- Sinekler bile teflon yüzeyde yürüyemez çünkü tutunamazlar!
- Uzay mekiği Columbia’nın bazı parçaları teflonla kaplıydı.
- Teflon, diş ipliği ve saç düzleştiricilerde bile kullanılmıştır.
🎯 🎯 🎯
Mucize mi, Tehlike mi?
Teflon, doğru kullanıldığında yaşamı kolaylaştıran harika bir buluştur. Ancak bu kolaylığın arkasındaki kimyasal gerçeği bilmek, özellikle evde yemek yapanlar, çocuklarına gıda hazırlayanlar ve sağlık konusunda duyarlı bireyler için çok önemlidir.
Unutmayın
- Teflon çizildiyse, veda etme vakti gelmiştir.
- Tavanız ısınıp duman çıkartıyorsa, sadece yemeğiniz değil sağlığınız da yanıyor olabilir.
- Seramik, döküm, çelik gibi alternatifleri değerlendirin.
Teflonun hikâyesi bir kazayla başladı, ama nasıl bittiği bizim seçimlerimize bağlı.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Perfluorooctanoic-acid
⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit ve perflorooktansülfonik asidin kanserojenliği https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38043561/
⭐️⭐️ Gıdalarda perflorooktan sülfonik asit ve perflorooktanoik asitin bulunmasıyla ilgili insan sağlığı riski https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32625773/
⭐️⭐️ Perflorooktanoik Asit (PFOA) ve Perflorooktan Sülfonatın (PFOS) İki Yeşil Mikroalg Türü Üzerindeki Toksisite Etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36768770/
⭐️⭐️ Perflorooktanoik asit (PFOA), perflorooktan sülfonik asit (PFOS) ve perflorononanoik asit (PFNA), insan HepaRG karaciğer hücrelerinde trigliserit düzeylerini artırır ve kolesterol gen ekspresyonunu azaltır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32588087/
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü