18 Temmuz 2025

Türkiye – AB – ABD Mesleki Maruziyet Limitlerinin Kıyaslaması

Kimyasal Maruziyetin Evrensel Dili – TLV, TWA, STEL

Kimyasal maddelere maruziyet, modern endüstriyel üretim süreçlerinin kaçınılmaz bir parçasıdır. Solunan bir buhar, ciltle temas eden bir çözücü ya da gözle fark edilmeyen bir toz tanesi; eğer doğru sınırlar içinde denetlenmezse, çalışan sağlığı üzerinde kalıcı hasarlar bırakabilir. Bu nedenle ülkeler, bilimsel veriler ışığında “ne kadarına, ne kadar süreyle ve hangi sıklıkla maruz kalınabileceğini” belirlemek amacıyla mesleki maruziyet limitleri geliştirmiştir.

Bu bağlamda, TLV (Threshold Limit Value), TWA (Time-Weighted Average) ve STEL (Short-Term Exposure Limit) gibi kavramlar, yalnızca birer teknik terim değil; aynı zamanda insan hayatını güvence altına alan bilimsel eşik değerlerdir. Ancak bu değerlerin yorumlanışı, hesaplanışı ve uygulama biçimi her ülkenin mevzuatına, teknolojik alt yapısına ve iş sağlığı kültürüne göre farklılık gösterebilir.

Mesleki Maruziyet Limitlerinin Üçlü Kıyaslaması: Türkiye – AB – ABD

Kriter	Türkiye	Avrupa Birliği (AB)	Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
Yasal Dayanak	28733 sayılı “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”	Direktif 98/24/EC (Kimyasal Ajanlar Direktifi) ve 2000/39/EC (İlk Limitler Direktifi)	OSHA (Occupational Safety and Health Administration) – 29 CFR 1910.1000
Uygulanan Limit Türleri	TWA (zorunlu), STEL (bazı maddeler için), TLV değerleri ACGIH referanslıdır ama bağlayıcı değildir.	TWA ve STEL kullanılır, “Binding” ve “Indicative” değerler ayrımı yapılır.	PEL (Permissible Exposure Limit), REL (Recommended Exposure Limit – NIOSH), TLV (ACGIH önerisi olarak).
Yasal Bağlayıcılık	Yönetmelikte verilen değerler bağlayıcıdır. TLV, tavsiye niteliğindedir.	Binding (zorunlu) değerler tüm üye devletlerde uygulanmak zorundadır.	OSHA PEL değerleri yasal zorunluluktur; TLV ve REL yalnızca öneri niteliğindedir.
Referans Kurumlar	İSGÜM (İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü), Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı	SCOEL (bilimsel komite), Avrupa Komisyonu	OSHA (yasal), NIOSH (araştırma), ACGIH. (bilimsel referans)
TWA Süresi	8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.	8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.	8 saat (PEL-TWA), ayrıca bazı maddeler için 10 saatlik REL-TWA tanımları da mevcuttur.
STEL Süresi ve Kullanımı	15 dakikalık sınır, sadece bazı maddelerde belirtilmiştir.	Genellikle 15 dakika olarak uygulanır, sıkça kullanılır.	15 dakikalık kısa süreli limit (STEL) OSHA ’da az yer alır, NIOSH ve ACGIH daha kapsamlı kullanır.
TLV Kullanımı	Yasal değil, ancak İSG uzmanları tarafından teknik referans olarak yaygınca kullanılır.	SCOEL değerleri TLV benzeri bilimsel verilerden etkilenir; ACGIH verileri dolaylı etki yapar.	ACGIHTLV listesi teknik dünyada çok yaygın; OSHA yalnızca bazı TLV’leri yasal PEL olarak benimser.
Güncelleme Sıklığı	Çok yavaş – Türkiye’deki maruziyet limitleri 2013 yılında yayımlandı ve az sayıda güncellendi.	Periyodik olarak gözden geçirilir, bilimselliği yüksek sistemdir.	OSHA limitleri genellikle eskidir (1970’lerden kalma birçok değer hâlâ geçerli). ACGIH her yıl günceller.
Denetim Mekanizması	İSG denetçileri ve müfettişler aracılığıyla uygulanır.	AB ülkeleri kendi ulusal otoriteleri ve iş müfettişleriyle kontrol eder.	OSHA aracılığıyla doğrudan yaptırım uygulanır.
Uygulama Alanı	Tüm sektörlerde geçerli. Örnek: boya, solvent, metalurji, petrokimya, laboratuvarlar.	Sanayi, sağlık sektörü, gıda üretimi, atık yönetimi vb.	Madencilik, sanayi, enerji, tarım ve hatta ofis ortamlarına kadar geniş bir kapsama sahiptir.
Eğitim ve Uygulama Bilinci	İSG uzmanları ve işyeri hekimlerine yönelik eğitimlerde vurgulanır; ancak sahada uygulama kalitesi değişkendir.	Teknik personel genellikle yüksek farkındalığa sahiptir, mevzuat detaylı açıklanır.	Mühendisler, teknisyenler ve İSG profesyonelleri için zengin dokümantasyon ve uygulamalı rehberler mevcuttur.
Maruziyet Limitlerinin Etki Alanı	Türkiye’de limitler genel sağlık koruması için belirlenir; hassas gruplara özel limitler nadiren tanımlanmıştır.	AB limitleri, genetik yatkınlıklar, gebe çalışanlar ve kronik hastalıklar gibi özel durumları da dikkate alabilir.	ABD’de hassas popülasyonlara yönelik araştırmalar vardır ancak limitler genelde “ortalama işçi” için belirlenir.

🎯 🎯 🎯

Öne Çıkan Farklılıklar

Özellik	Türkiye	AB	ABD
Güncelleme sıklığı	Yavaş (2013 sonrası büyük değişiklik yok)	Orta – Bilimsel kurul önerisiyle güncellenir	ACGIH: Yıllık, OSHA: Çok yavaş
Yasal geçerlilik	TWA: Bağlayıcı STEL: Sınırlı	TWA & STEL: Bağlayıcı veya öneri (duruma göre)	PEL: Bağlayıcı REL & TLV: Öneri
Risk kontrol zinciri	KKD ve havalandırma ön planda	İş organizasyonu ve mühendislik önlemleri öncelikli	Risk hiyerarşisi katı: Eliminasyon > Substitüsyon > Mühendislik

💡 💡 💡

Sınır Güvence Değil – Maruziyet Limitlerinin Evrensel Sorumluluğu Var

Maruziyet limitleri, yalnızca rakamsal değerler olarak görülmemelidir. Her TLV, TWA ya da STEL; ardında yüzlerce toksikoloji çalışmasının, binlerce iş kazası kaydının, on binlerce işçinin yaşanmış deneyimlerinin damıtılmış halidir. Bu nedenle bu limitlere uymak, sadece yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda etik ve insani bir sorumluluktur.

Türkiye’nin mevcut sistemi, Avrupa Birliği ile büyük ölçüde uyumlu olmakla birlikte, güncelleme sıklığı, bazı maddelerdeki eksik limitler ve uygulama pratiklerinin zayıflığı gibi sorunlarla mücadele etmektedir.

Ülkemiz, genellikle AB mevzuatıyla uyumlu olarak TWA ve STEL değerlerini baz almaktadır. Ancak AB’ye kıyasla güncelleme sıklığı daha düşük ve belirli maddelerde STEL eksikliği gözlenmektedir.

TLV değerleri, İSG profesyonellerinin teknik değerlendirmelerinde sıkça başvurulan kaynaklar arasında yer alır lakin yasal geçerliliği yoktur.

Türkiye’de kimyasal güvenlik eğitimi, sahada uygulama kalitesini artıracak şekilde yeniden yapılandırılmalı; ölçüm ve izleme altyapısı güncellenmelidir.

Öte yandan, Amerika Birleşik Devletleri örneği, bilimsel üretim kapasitesi ile mevzuat arasında ciddi bir zaman farkı olduğunu, OSHA limitlerinin yıllarca güncellenmeden kaldığını söyleyebiliriz

Bu tablo, bize şunu öğretmektedir: Mesleki maruziyet sınırları, statik ve sabit değil, sürekli yeniden yorumlanması gereken canlı bilgiler bütünüdür. Bu sınırları sadece belgelemek değil, aynı zamanda anlamak, uygulatmak ve denetlemek, yaşamı korumanın bilimsel adımıdır.

İş güvenliği kültürünün derinleştiği bir gelecekte, bu limitlerin yalnızca “kaç ppm tehlikelidir” sorusuna değil; aynı zamanda “bir insanın sağlığı, hangi eşikte bozulur?” sorusuna da yanıt verdiği bilinciyle hareket etmek gerekir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği18 Temmuz 2025

13 Temmuz 2025

Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi

Günümüz çalışma yaşamında artan tempo, vardiyalı sistemler ve dijitalleşen iş süreçleri, çalışan sağlığı üzerinde yeni risk alanları doğurmuştur. Bu risklerin başında ise fark edilmesi zor ama etkisi yüksek olan uykusuzluk ve yorgunluk gelmektedir. Sessizce biriken bu iki faktör; iş kazalarına, üretkenlik kayıplarına ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.

Bu eğitim içeriği, çalışanların ve işverenlerin yorgunluk kaynaklı riskleri bilimsel verilerle tanımasını, önleyici davranış geliştirmesini ve iş güvenliği kültürünü güçlendirmesini amaçlamaktadır. Türkiye, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri gibi farklı hukuk sistemlerinin uygulamalarından da yararlanılarak hazırlanan bu kaynak, çalışan sağlığını odağa alan proaktif bir yaklaşımın temelini sunmaktadır.

“Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi” ana başlıkları, eğitimin amacına, sektörüne (örneğin: sağlık, taşımacılık, inşaat, havacılık) ve ülkenin yasal düzenlemelerine göre farklılık gösterebilir. Ancak uluslararası alanda genel kabul görmüş yapılandırma çerçevesinde ve Türkiye, ABD (özellikle OSHA ve DOT), Avrupa Birliği (AB OSHA ve ülkelerin ulusal düzenlemeleri) yönetmelikleri doğrultusunda aşağıdaki ana başlıklar eğitimlerde yaygın olarak yer alır.

📘 📘 📘

Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi Başlıkları

1. Giriş ve Tanımlar

Uykusuzluk nedir?
Yorgunluk nedir?
Yorgunluk-tabanlı kaza örnekleri
Yasal dayanaklar (ülkelere göre farklar)

2. Uykusuzluğun Fizyolojik Temelleri

Uyku döngüleri (REM/NREM)
Sirkadiyen ritim nedir?
Uyku eksikliğinin beyin ve vücut üzerindeki etkileri
İmmün sistem, refleks ve dikkat üzerindeki sonuçlar

3. İş Yerinde Yorgunluk Nedenleri

Uzun çalışma saatleri
Vardiyalı çalışma sistemleri
Yetersiz dinlenme süreleri
Fiziksel/mental iş yükü
Çevresel stresörler (gürültü, sıcaklık vb.)

4. Yorgunluğun İş Kazalarına Etkisi

Uykusuzlukla artan kaza riski
Meslek gruplarına göre risk analizi
Gerçek vakalar (örnek: Chernobyl, Exxon Valdez, Three Mile Island)

5. Ulusal ve Uluslararası Mevzuat Karşılaştırması

Türkiye: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu – risk değerlendirmesi, vardiya düzeni
ABD: OSHA, FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration), NIOSH, FAA
AB: Avrupa Sosyal Şartı, AB OSHA, Üye ülke özel düzenlemeleri
Sektörel örnekler (havacılık, sağlık, taşımacılık, madencilik)

6. Yorgunluk Risk Yönetimi

Risk değerlendirme ve kayıt sistemleri
Erken uyarı işaretleri ve izleme sistemleri
Kurumsal yorgunluk yönetim politikası nasıl oluşturulur?
Saha denetimleri ve işyeri uygulamaları

7. Kişisel Stratejilerle Yorgunlukla Mücadele

Sağlıklı uyku hijyeni
Kafein kullanımı ve sınırları
Mikro uyku molaları (power nap)
Stres yönetimi, beslenme ve egzersiz

8. İşverenin Yasal Sorumlulukları

Çalışma süresi planlaması
Vardiya yönetimi
Dinlenme alanlarının sağlanması
İş sağlığı ve güvenliği eğitim zorunlulukları

9. Çalışanın Yükümlülükleri ve Hakları

Yorgunluk beyanı hakkı
Dinlenme talep etme ve işverene bildirim
İşyeri rehberlik sistemlerine erişim

10. Vaka Analizleri ve Grup Uygulamaları

Gerçek kazaların yorgunlukla ilişkisi
Sektörel senaryo çözümlemeleri
Grup içi çözüm önerileri geliştirme

11. Eğitim Değerlendirme ve Geri Bildirim

Bilgi ölçme anketi
Katılımcı görüşleri
Uygulama planı geliştirme

🌍 🌍 🌍

Hangi Ülkede Hangi Yönetmeliklere Göre Eğitim Düzenlenebilir?

1. Türkiye Cumhuriyet Devleti (T.C.)

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
Risk değerlendirmesi kapsamında yorgunluk dahil edilmekte
Çalışma Süreleri Yönetmeliği, Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşler Yönetmeliği
Ulaştırma sektöründe: Karayolu Taşıma Yönetmeliği – sürücü dinlenme saatleri

1.1. Temel Dayanak Mevzuatlar

✅ 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Madde 4 – İşverenin genel yükümlülüğü: “Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgilendirme dâhil her türlü tedbirin alınması…”
Madde 17 – Eğitim: “İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almalarını sağlar.”

Uykusuzluk ve yorgunluk, dikkat dağınıklığı, refleks zayıflığı ve kazaya yatkınlık doğurduğu için, özellikle vardiyalı sistemlerde bu eğitim doğrudan 6331 sayılı Kanun kapsamında önleyici eğitim olarak değerlendirilmektedir.

1.2. Yönetmelikler ve İkincil Mevzuatlar

🔹 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Madde 6 – Eğitim konuları arasında şunlar yer alır:
- İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri,
- Sağlık gözetimi, risk etmenleri ve kişisel dikkat gerektiren durumlar.

👉 Uykusuzluk/yorgunluk; psikofizyolojik risk faktörü olarak bu başlıkların altına girer. Bu kapsamda eğitimin içeriği, çalışanların işe hazır bulunuşluk düzeylerini artırmayı hedeflemelidir.

1.3. Sektörel ve Özel Durumlar İçin

🚧 Karayolu Taşımacılığı Sektörü (SRC, Sürücü Belgeleri vb.)

Karayolu Taşıma Yönetmeliği ve Sürücü Eğitimi Yönetmeliği uyarınca, sürücü adaylarına “uykusuzluk, dikkat dağınıklığı, yorgunluk ve refleks bozukluğu” konuları anlatılır.
TIR/otobüs gibi ağır araç sürücülerine verilen eğitimlerde uykusuzlukla mücadele eğitimi dolaylı olarak zorunludur.

🏗️ Madencilik, İnşaat, Havacılık, Denizcilik ve Sağlık Sektörleri

Vardiyalı sistem, uzun mesailer, ağır ve dikkat gerektiren işler nedeniyle bu eğitim, risk değerlendirmesi sonucu “gereken özel eğitim” olarak belirlenebilir.
Özellikle havacılık ve demiryolu sektörlerinde, “Fatigue Risk Management” (Yorgunluk Risk Yönetimi) doğrudan kurum içi protokollerle verilmektedir.

1.4. İSG Profesyonellerinin Rolü ve Risk Değerlendirmesi

Risk değerlendirme yönetmeliği kapsamında; yorgunluk ve uykusuzluk, organizasyonel risk faktörü olarak değerlendirilirse, bu konuda eğitim verilmesi zorunlu hale gelir.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, çalışanların fizyolojik ve bilişsel hazır oluşluk durumunu gözlemleyerek bu eğitimi önermelidir.

2. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

OSHA (Occupational Safety and Health Administration): Direkt uykusuzluk eğitimi zorunlu değildir ama genel güvenlik çerçevesinde değerlendirilir
DOT / FMCSA: Özellikle sürücüler için “Hours of Service” düzenlemeleri
NIOSH: Yorgunlukla mücadele için özel rehberler ve önerilen eğitim yapıları

3. Avrupa Birliği Ülkeleri (EU)

European Working Time Directive (2003/88/EC)
Haftalık ve günlük dinlenme saatlerinin belirlenmesi
AB OSHA: Vardiyalı çalışma ve yorgunlukla mücadele eğitim rehberleri
Üye ülkeler örneği: Almanya (BG BAU), Fransa (INRS), İskandinav ülkeleri

Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi – Ülke Bazlı Karşılaştırma Tablosu

Kriter	Türkiye	Avrupa Birliği	ABD
Yasal Dayanak	6331 sayılı İSG Kanunu, İşyeri Hekimi ve Uzman Görev Yönetmeliği, 4857 sayılı İş Kanunu	2003/88/EC Çalışma Süresi Direktifi, AB OSHA rehberleri, Ulusal İş Kanunları (ör. Almanya: ArbZG)	OSHA İş Güvenliği Yasası, NIOSH ve FMCSA rehberleri, FAA, DOT düzenlemeleri
Zorunluluk Durumu	Dolaylı zorunlu (risk değerlendirmesi kapsamında) – Yorgunluk eğitimleri özel sektör inisiyatifinde	Bazı sektörlerde (ör. taşımacılık, sağlık) zorunlu, diğerlerinde iyi uygulama olarak önerilir	Belirli sektörlerde zorunlu: Taşımacılık (FMCSA), havacılık (FAA), sağlıkta önerilen (NIOSH)
Eğitim Süresi	Belirlenmiş resmi bir süre yok. Genellikle 2–4 saatlik modüller halinde	Sektöre göre değişken: Taşımacılıkta 7–8 saatlik modüller önerilir. Sirkadiyen yönetimi içeren 2–4 saatlik eğitimler yaygın	FMCSA’de 10 saatlik sürücü eğitimleri içinde yorgunluk eğitimi bölümü var. FAA’da pilotlar için ayrı düzenlemeler var.
Eğitim İçeriği	Uyku hijyeni, vardiya etkileri, bireysel önlemler, kazalar	Sirkadiyen ritim, dinlenme stratejileri, çalışma-sosyal yaşam dengesi, nörobilimsel etkiler	Risk farkındalığı, yasal sınırlar, fiziksel etkiler, örnek olay analizi, yorgunluk yönetim sistemleri
Eğitmen Yeterliliği	İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, ergonomi uzmanı	İş sağlığı uzmanı, psikolog, meslek hekimi, insan biyolojisi alanında uzmanlar	NIOSH onaylı eğitmenler, iş güvenliği uzmanları, psikologlar, NTSB/FMCSA onaylı kurumlar
Sektörel Uygulama	Havacılık, madencilik, sağlıkta önerilir, lojistikte isteğe bağlı	AB genelinde taşımacılık, enerji, havacılıkta uygulanır. Sağlık sektöründe vardiyalı çalışmaya özel modüller mevcut	Kamyon şoförleri, pilotlar, tren operatörleri için zorunlu. Sağlık sektöründe kurumsal düzeyde yapılır
Denetim ve Uygulama	Bakanlık müfettişleri tarafından risk değerlendirmesi kapsamında sorgulanabilir	Ulusal iş müfettişleri veya AB proje denetimleri çerçevesinde	OSHA denetimlerinde eksiklik varsa cezai yaptırım, DOT/FMC/FAA üzerinden ağır para cezaları
İzleme ve Performans Takibi	Eğitim kayıtları ve iç denetim formları	Dijital sistemler + yazılı denetim formları (örneğin Almanya BG BAU platformları)	FMCSA – saat takibi, GPS izleme sistemleri ile entegrasyon, yorgunluk raporlama formları

📌 📌 📌

Ülkelere Göre Açıklamalı Değerlendirme

🇹🇷 🇹🇷 🇹🇷

Türkiye

Yasal Dayanak: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve İşyeri Hekimi ile Uzman Görevleri Yönetmeliği uyarınca doğrudan “uykusuzluk eğitimi” zorunlu değildir. Ancak, özellikle vardiyalı çalışanlar, taşeron çalışanlar ve riskli iş kollarında bu konu “risk değerlendirmesi” ve “eğitim” başlığı altında dolaylı olarak zorunludur.
Eğitim Süresi ve Eğitmen: Genellikle şirket içi 2–4 saatlik oturumlar şeklinde, iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi tarafından verilir.
Eksiklik Durumunda: Müfettiş, çalışanların “yorgunlukla ilişkili riskler konusunda bilgilendirilmediğini” tespit ederse İSG eğitimi eksikliği gerekçesiyle idari para cezası uygulanabilir.

🇪🇺 🇪🇺 🇪🇺

Avrupa Birliği

Yasal Temel: 2003/88/EC sayılı Çalışma Süresi Direktifi, çalışanların haftalık ve günlük dinlenme sürelerini net şekilde tanımlar. Eğitimler, çoğunlukla AB OSHA rehberliğinde ve üye ülkelerin özel düzenlemeleri ile yürütülür.
Öne Çıkan Uygulamalar:
- Almanya: ArbZG (Çalışma Süresi Yasası) kapsamında vardiyalı çalışanlar için yıllık yorgunluk eğitimi önerilir.
- İskandinav ülkeleri: Yorgunluk yönetimi eğitimi işveren sorumluluğu olarak kabul edilir ve psikososyal risk eğitimi kapsamında değerlendirilir.
Eğitmen Profili: Nörobilim uzmanları, psikologlar, ergonomistler dâhil edilir. Kurumsal düzeyde daha disiplinli ve bilim temelli içerik kullanılır.

🇺🇸 🇺🇸 🇺🇸

Amerika Birleşik Devletleri

Yasal Çerçeve: FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration), FAA (Federal Aviation Administration), NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) gibi kurumlar aracılığıyla, belirli sektörlerde zorunlu eğitim formatları belirlenmiştir.
Zorunlu Sektörler:
- Karayolu taşımacılığı: “Hours of Service” (HOS) yönetmeliğiyle sürücüler belirli sürelerde dinlenmeye zorunludur. Yorgunluk eğitimi, sürücülerin sertifikasyon süreçlerine entegredir.
- Havacılık: Pilotlar ve hava trafik kontrolörleri için düzenli “Fatigue Risk Management” eğitimleri zorunludur.
Cezai Sonuçlar: Yorgunluk kaynaklı kazalarda eğitim eksikliği saptanırsa, firmalara yüz binlerce dolarlık cezalar uygulanabilir. Eğitimler genellikle dijital sistemlerle kayıt altına alınır ve düzenli olarak güncellenir.

🎯 🎯 🎯

AB’de yorgunluk ve uykusuzluk, yalnızca eğitim değil, iş tasarımı sorunu olarak ele alınır ve bu nedenle daha kapsamlı değerlendirilir.

ABD’de ise özellikle taşımacılık ve havacılıkta ciddi düzenlemeler vardır; yorgunluk eğitimi, iş kazası yargılamalarında hukuki delil niteliği taşır.

İş sağlığı ve güvenliği, yalnızca fiziksel tehlikelerin bertaraf edilmesiyle değil, görünmeyen risklerin fark edilmesiyle de mümkündür. Uykusuzluk ve yorgunluk, çoğu zaman iş kazalarının arka planındaki sessiz sorumlulardır. Bu eğitimle amaçlanan; çalışanlara sadece bilgi aktarmak değil, aynı zamanda farkındalık kazandırmak, risk algısını derinleştirmek ve işverenlere önleyici sistemler geliştirme sorumluluğunu hatırlatmaktır.

Türkiye’de, mevzuatta net zorunluluk olmamakla birlikte, sektörler bazında kurum içi prosedürlerle yorgunluk eğitimi standartlaştırılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki; dinlenmemiş bir beden, dağınık bir zihin ve tükenmiş bir dikkat, en gelişmiş iş güvenliği sistemlerini bile etkisiz kılabilir. Güvenli bir çalışma ortamı, yalnızca ekipmanla değil, uyanık bir zihinle başlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yorgunluğu Azaltmak İçin Enerji Tasarrufu Teknikleri https://www.archives-pmr.org/article/S0003-9993(19)30077-2/fulltext

⭐️⭐️ Yorgunluk ve Uykululuğun Hemşire Performansı ve Hasta Güvenliği Üzerindeki Etkileri https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2645/

⭐️⭐️ Uyku hali ve yorgunluğu ayırt etme: Tanım ve ölçüme odaklanma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16376590/

⭐️⭐️ Yaklaşık 2000 İngiliz yetişkinden oluşan temsili bir örneklemde uyku miktarı, uyku zorlukları ve bunların algılanan sonuçları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15560771/

⭐️⭐️ İnsan uykusu: Süresi ve organizasyonu sirkadiyen evresine bağlıdır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7434029/

⭐️⭐️ Yorgunluk ve olumsuz sağlık sonuçlarının tahmini: Meta-analizle sistematik bir inceleme https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568163721000088

⭐️⭐️ Yorgunluk: Genel Bakış https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2008/1115/p1173.html

⭐️⭐️ KRONİK UYKUSUZLUK VE STRES SİSTEMİ https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2128619/

⭐️⭐️ İşyerinde yorgunluk yönetimi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4525425/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni13 Temmuz 2025

11 Temmuz 2025

TLV – TWA – STEL Üçgeninde Maruziyetin Anatomisi

Değerli arkadaşlar,

Bu çalışmada, TLV, TWA ve STEL gibi üç önemli sistemin tarihsel gelişimini, etkileşimlerini, ayrışmalarını ve Türkiye’deki uygulama örneklerini araştırarak elde ettiğim bulguları genel başlıklar ve kısa açıklama – yorumlar olarak sunuyorum.

Her bir başlık kendi içinde çok daha kapsamlı bilgiler barındırıyor. Sahada karşılaştığım sorunların – konuların mihvalinde okuyup araştırmaya ve sizlere sunmaya devam edeceğim. Yazımın işverenlere, işveren vekillerine, yöneticilere, iş güvenliği uzmanlarına ve işyeri hekimlerine faydalı olmasını umut ediyorum.

Saygılarımla.

Dr. Mustafa KEBAT

Kimya, Tarih ve Türkiye Perspektifiyle Derinlemesine Bir Analiz

Kimyasalların çalışma ortamlarındaki varlığı, hem üretimin kaçınılmaz bir parçası hem de çalışan sağlığı açısından kontrol edilmesi gereken ciddi bir risk unsurudur.

Bu riskin yönetilmesinde başvurulan en kritik araçlardan biri “mesleki maruziyet limitleri“dir. Ancak bu limitler sadece birer sayı değildir; her biri farklı zaman dilimlerine, toksikolojik verilere, işyeri dinamiklerine ve hatta ülkelerin politik tercihlerine göre şekillenen kapsamlı bir bilginin ürünüdür.

TLV Nedir, Nereden Geliyor?

“Threshold Limit Value” yani “Eşik Sınır Değeri“, Amerikan Hükümeti’nin dışındaki bağımsız bir kuruluş olan ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists) tarafından geliştirilen bir tanımdır.

TLV, bir kimyasal maddeye, olumsuz bir sağlık etkisi gözlenmeksizin maruz kalınabilecek en yüksek konsantrasyonu ifade eder. Ancak bu değer “güvenli” anlamına gelmez; TLV’ler birer öneridir ve yasal bağlayıcılığı yoktur.

Tarihçesi: 1940’lı yıllarda sanayi devriminden sonra hızla artan kimyasal maruziyet vakaları, iş sağlığı alanında bilimsel sınır değerlerin tanımlanması gerekliliğini doğurdu. ACGIH bu ihtiyaca yanıt olarak 1946 yılında ilk TLV listesini yayımladı. Zamanla bu liste genişledi, uluslararası kabul gördü, ancak her zaman bilimsel bir öneri niteliğinde kaldı.

TWA – Zaman Ağırlıklı Ortalama

TWA (Time-Weighted Average), bir kimyasalın 8 saatlik vardiya süresince, aritmetik ortalama şeklinde hesaplanan maruziyet miktarını ifade eder. TWA kavramı, aslında TLV-TWA’nın bir parçasıdır.

ACGIH’in önerdiği üç ana TLV tipinden biridir:

TLV-TWA: 8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.
TLV-STEL: 15 dakikalık kısa süreli maruziyet sınırı.
TLV-C (Ceiling): Hiçbir zaman aşılmaması gereken tepe değeri.

Dikkat:
TWA, ortalamaya dayandığı için yüksek kısa süreli maruziyetleri maskeleyebilir. Bu nedenle TWA’nın yanında STEL ve Ceiling değerlerinin de değerlendirmeye katılması gerekir.

STEL – Kısa Süreli Maruziyetin Nabzı

STEL (Short-Term Exposure Limit), 15 dakikalık sürede bir kimyasalın maruz kalınabilecek en yüksek ortalama konsantrasyonunu ifade eder. STEL değeri, gün boyunca en fazla dört kez aşılabilir ve bu aşmalar arasında en az 60 dakika geçmesi gerekir.

STEL Neden Önemlidir?
Bazı kimyasallar, birkaç dakikalık yoğun maruziyette bile akut etki yaratabilir. Örneğin amonyak ya da hidrojen sülfür gibi maddelerde STEL değeri hayati önem taşır. TWA’nın maskeyle göremediği kısa süreli “zirve” tehlikeleri, STEL ile saptanır.

NFPA, OSHA ve GHS Gibi Sistemlerle İlişkisi

OSHA (Occupational Safety and Health Administration), yasal sınır değer olarak PEL (Permissible Exposure Limits) kullanır. Bu değerler çoğu zaman TLV-TWA’ya dayanır ancak yasal bağlayıcılığa sahiptir.

NIOSH, REL (Recommended Exposure Limits) önerir ve STEL değeri konusunda daha katı standartlar önerebilir.

NFPA Elmas Sistemi, sağlık riski sınıflandırmalarında TLV/TWA/STEL verilerine başvurur.

GHS (Globally Harmonized System) ise bu değerleri Güvenlik Bilgi Formu (MSDS/GBF/SDS) içinde zorunlu kılar.

Türkiye’de Hangi Sistem Uygulanıyor?

Türkiye’de mesleki maruziyet sınır değerleri 20 Ağustos 2013 tarihli ve 28741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” kapsamında belirlenmiştir.

Bu yönetmelikteki sınırlar, büyük ölçüde Avrupa Birliği’nin Indicative Occupational Exposure Limit Values (IOELVs) sistemine dayansa da TLV/TWA/STEL formatı da kullanılmaktadır.

Türkiye’deki temel uygulama biçimi:

TWA (8 saatlik ortalama): Temel ölçüt.
STEL (15 dakikalık kısa süre): Kritik kimyasallar için ayrıca belirtilir.
Ceiling değeri: Yönetmelikte nadiren yer alır, ancak uluslararası formlarda dikkate alınır.

TLV – TWA – STEL Arasındaki Keskin Ayrımlar

Özellik	TLV-TWA	STEL	Ceiling (C)
Zaman Aralığı	8 saat	15 dakika	Anlık
Aşılabilirlik	Evet (ortalama bazlıdır)	Günde 4 kez, 60 dk ara ile	Hiçbir zaman aşılmamalı
Kullanım Alanı	Kronik maruziyet	Akut/kısa süreli etkiler	Ani toksik etki
Hukuki Bağlayıcılık (TR)	Var (yönetmelikte belirtilmiş)	Belirli maddeler için geçerli	Nadir
Kaynak Kuruluşlar	ACGIH, EU-IOELV	NIOSH, OSHA, ACGIH	ACGIH, OSHA

Kritik Bir Soru – Hangisi Daha Güvenli?

Hiçbiri tek başına yeterli değildir.

Çünkü:

TWA ortalamaya bakar ama zirve tehlikeleri gözden kaçırır.
STEL, ani etkileri saptar ama günün genelini değerlendirmez.
Ceiling, sadece çok toksik maddeler için uygundur.

Dolayısıyla iş güvenliği uzmanları ve hekimler bu üç değeri birlikte değerlendirmelidir.

Türkiye Açısından İlginç Bir Durum: AB Uyumu – ABD Kaynaklı Değerler

Türkiye, AB mevzuatına uyumlu görünse de birçok iş güvenliği uzmanı, Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS/GBF/SDS)ABD kökenli TLV’leri referans alıyor. Bu durum, mevzuat ile uygulama arasında ikili bir yapı yaratmaktadır. Özellikle ithal kimyasal maddelerde TLV-TWA-STEL değerleri, ACGIH kaynaklı olarak doğrudan kullanılmakta ve sahada bunlara göre risk analizleri yapılmaktadır.

Maruziyetin Bireysel Duyarlılığı

TWA/STEL/TLV değerleri, “ortalama birey” için geçerlidir. Ancak astım hastası bir işçide ya da kronik akciğer hastalığı olanlarda bu değerler yetersiz kalabilir. Bu nedenle işyeri hekimlerinin kişiselleştirilmiş maruziyet değerlendirmesi yapmaları gerekebilir.

Kimyasal Risk Yönetiminin Üçlü Paradigması

TLV, TWA ve STEL, kimyasal güvenliğin üç saç ayağını oluşturur.

Bunların her biri ayrı bir yönü temsil eder:

TLV bilimsel temele dayanır.
TWA sürekliliği kontrol eder.
STEL ani tehditleri saptar.

Türkiye’de bu üçlü yapı, hem AB uyumuyla hem de ABD kaynaklı literatürle harmanlanmış durumdadır. İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin bu sistemi çok iyi kavramaları, saha uygulamalarında her üç değeri de birlikte analiz etmeleri gerekir.

Bu başlık ile konuyu çok daha ayrıntı olarak 25 temmuz 2025 tarihli yazımda ele alacağım.

Unutulmamalı ki: Bir kimyasalın tehlikesi sadece içeriğinde değil, ne kadar, ne süreyle ve hangi hızla maruz kalındığında saklıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni11 Temmuz 2025

27 Haziran 2025

Türkiye – ABD – AB Pentan Tankı Denetimi Dayanakları

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda 45 (Kırk Beş) yazıdan oluşan serinin kırk beşincisi Pentan Tankı Denetimi Dayanaklarını inceleyebilirsiniz.

Yararlı olması dileklerimle.

Pentan tanklarının denetimi ve güvenliği, Türkiye’deki birçok yasa, yönetmelik ve standartla düzenlenmiştir. Bu düzenlemeler, hem iş sağlığı ve güvenliği hem de çevre koruma açısından kritik öneme sahiptir.

Aşağıda, pentan tanklarının denetimi ile ilgili Türkiye’deki önemli kanun ve yönetmelikler listelenmiştir:

Türkiye Cumhuriyeti Kanun ve Yönetmelikleri

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 Sayılı Kanun)

Amaç: İşyerlerinde çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumayı hedefler. Bu kanun, tehlikeli kimyasal maddelerle çalışan işletmelerin, güvenli çalışma koşullarını sağlamak için gereken tüm önlemleri almasını zorunlu kılar.
Uygulama: Pentan tankları ve diğer kimyasal maddelerin depolanması sırasında, güvenlik önlemlerinin alınması ve iş kazalarının önlenmesi için bu kanun çerçevesinde çeşitli düzenlemelere yer verilir.

2. Patlayıcı ve Tehlikeli Maddelerle Çalışma Yönetmeliği (2013/10/EC)

Amaç: Patlayıcı ve tehlikeli maddelerle çalışan işletmelerde risklerin yönetilmesini sağlar. Bu yönetmelik, tehlikeli maddelerin depolanması, taşınması ve kullanılması sırasında alınması gereken güvenlik önlemlerini belirler.
Uygulama: Pentan gibi uçucu ve yanıcı maddelerin depolandığı tanklarda, patlama riski ve tehlikeli kimyasal sızıntılarla ilgili önlemler bu yönetmeliğe dayalı olarak alınır.

3. Tehlikeli Kimyasal Maddelerle Çalışma Yönetmeliği (2013/56/EC)

Amaç: Çalışanların sağlığına zarar verebilecek kimyasal maddelerle yapılan işlerde güvenli çalışma ortamlarını oluşturmayı amaçlar. Bu yönetmelik, kimyasal maddelerin depolanmasında ve taşınmasında alınacak güvenlik önlemleri hakkında detaylı bilgi sunar.
Uygulama: Pentan tanklarının depolanması ve yönetimi sırasında, bu yönetmelik gereği tehlikeli kimyasallarla ilgili riskler değerlendirilir ve uygun önlemler alınır.

4. Çevre Kanunu (2872 Sayılı Kanun)

Amaç: Türkiye’de çevre kirliliğini önlemek ve çevreyi korumak amacıyla düzenlenen en önemli kanundur. Bu kanun, sanayi tesislerinin çevreye olan etkilerini denetler ve bu etkilerin minimize edilmesine yönelik önlemler alır.
Uygulama: Pentan tanklarının sızıntı yapması ve çevreye zarar vermemesi için çevresel düzenlemelere uyulması gerekir. Çevre Kanunu çerçevesinde, tehlikeli kimyasal maddelerin güvenli şekilde depolanması ve yönetimi sağlanır.

5. Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği (2872 Sayılı Çevre Kanunu)

Amaç: Tehlikeli atıkların kontrol edilmesini ve güvenli şekilde bertaraf edilmesini sağlar. Kimyasal maddelerin depolanması, taşınması ve atıklarının yönetilmesinde bu yönetmelik büyük rol oynar.
Uygulama: Pentan gibi maddeler, tehlikeli atık kategorisinde yer alabilir. Bu durumda, tanklarda oluşabilecek sızıntı ve atıkların yönetimi bu yönetmelik çerçevesinde yapılmalıdır.

6. Baskı Altında Çalışan Ekipmanlar Yönetmeliği (2014/68/EC)

Amaç: Basınçlı ekipmanların güvenli bir şekilde kullanılmasını sağlamak için düzenlenmiş bir Avrupa Birliği yönetmeliğidir. Bu yönetmelik, depolama tankları gibi basınç altında çalışan ekipmanların tasarım, üretim, denetim ve bakımlarını kapsar.
Uygulama: Pentan tankları genellikle basınç altında çalışan ekipmanlar olduğundan, bu yönetmeliğe uygunluk sağlanarak tankların güvenli kullanımına dair kurallar belirlenir.

7. Yangın Güvenliği Yönetmeliği (2019/14/EC)

Amaç: Yangın güvenliği konusunda düzenlemeler yaparak, yangınların olumsuz etkilerinin önlenmesini hedefler. Yangın güvenliği ekipmanlarının ve yangın söndürme sistemlerinin yerinde olması zorunludur.
Uygulama: Pentan gibi yangın riski taşıyan maddelerin depolandığı tanklarda yangın güvenliği önlemlerinin alınması, yangın algılama ve söndürme sistemlerinin bulunması gerekmektedir.

8. İşyerlerinde Elektrik Tesisatları Yönetmeliği (2014/35/EU)

Amaç: Elektrik tesisatlarının güvenli kullanımını düzenler. Elektriksel hatalar nedeniyle kıvılcım çıkışı ve yangın riski oluşturabilecek durumlar engellenir.
Uygulama: Pentan tankları gibi yanıcı maddelerin depolandığı tesislerde elektrikli ekipmanların güvenliğini sağlamak için bu yönetmelik doğrultusunda denetimler yapılır.

9. İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği (2012/89/EC)

Amaç: İşyerlerinde potansiyel sağlık ve güvenlik risklerinin belirlenmesi, önlenmesi ve bu risklerin azaltılması amacıyla yapılacak değerlendirmenin çerçevesini belirler.
Uygulama: Pentan tanklarında risk analizi yapılması, potansiyel sızıntı, yangın, patlama gibi tehlikelerin tespit edilmesi ve bu risklerin önlenmesi için uygun önlemlerin alınması gereklidir.

10. ISO 45001:2018 – İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi

Amaç: İş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemleri için uluslararası bir standarttır. Çalışan sağlığı ve güvenliği ile ilgili süreçlerin kontrolünü sağlar.
Uygulama: Pentan tanklarının işletilmesinde iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemi uygulanarak, olası risklerin en aza indirilmesi ve çalışan güvenliğinin sağlanması için alınması gereken tüm önlemler belirlenir.

11. ISO 14001:2015 – Çevre Yönetim Sistemi

Amaç: Çevreye duyarlı bir yönetim sistemi oluşturulmasını sağlar. Çevresel etkilerin izlenmesi, kontrol edilmesi ve azaltılması amaçlanır.
Uygulama: Pentan tankları için çevresel etkilerin yönetilmesi, sızıntıların çevreye zarar vermemesi için gerekli önlemler alınır ve uygun depolama şartları sağlanır.

Bu kanun ve yönetmelikler, pentan tanklarının güvenli bir şekilde işletilmesi, bakımının yapılması ve çevre ile insan sağlığına zarar vermemesi için gerekli düzenlemeleri içermektedir. İşletmelerin, bu düzenlemelere uymaları hem yasal sorumlulukları hem de iş güvenliği açısından kritik önem taşır.

ABD – Occupational Safety and Health Administration (OSHA)

Pentan tanklarının denetiminde Occupational Safety and Health Administration (OSHA), yani İş Sağlığı ve Güvenliği İdaresi tarafından belirlenen çeşitli kanunlar ve yönetmelikler dikkate alınır.

OSHA, Amerika Birleşik Devletleri’nde işyerlerinde güvenlik ve sağlık standartlarını belirleyen bir kurumdur. Pentan tankları gibi tehlikeli kimyasallarla ilgili düzenlemeler, aşağıdaki kanunlar ve yönetmelikler ile denetlenir:

1. Occupational Safety and Health Act of 1970 (OSHA Kanunu)

Amaç: Bu temel kanun, Amerika’da işyerlerinde çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumayı amaçlar. OSHA Kanunu, iş yerlerinde güvenli çalışma ortamlarının oluşturulmasını zorunlu kılar ve çeşitli standartların uygulanmasını gerektirir.
Uygulama: Pentan tankları gibi tehlikeli kimyasal maddelerin depolandığı ve işlendiği tesislerde, çalışanların korunması amacıyla bu kanun çerçevesinde güvenlik önlemleri alınması gerekmektedir.

2. Hazard Communication Standard (HCS) – 29 CFR 1910.1200

Amaç: Bu standart, tehlikeli kimyasalların işyerlerinde güvenli bir şekilde kullanılması için gerekli bilgi ve etiketleme sistemlerini düzenler. Kimyasal maddelerle çalışan çalışanlara gerekli güvenlik bilgileri sağlanmalıdır.
Uygulama: Pentan tanklarında çalışan personelin kimyasal özellikler, sağlık riskleri ve acil durum prosedürleri hakkında bilgilendirilmesi için bu yönetmelik gereği etiketleme ve veri sayfaları sağlanır.

3. Process Safety Management (PSM) – 29 CFR 1910.119

Amaç: Bu yönetmelik, özellikle yüksek risk taşıyan kimyasal süreçlerin güvenli bir şekilde yönetilmesini sağlar. Kimyasal maddelerin büyük miktarda depolanması ve taşınması durumlarında, sürecin güvenliği için gerekli önlemleri belirler.
Uygulama: Pentan gibi yanıcı ve patlayıcı maddelerin depolandığı tanklar için PSM yönetmeliği geçerli olup, tanklarda oluşabilecek tehlikelerin değerlendirilmesi, risk analizleri, prosedürler ve acil durum müdahale planları gereklidir.

4. Flammable and Combustible Liquids – 29 CFR 1910.106

Amaç: Bu yönetmelik, yanıcı ve tutuşabilir sıvıların depolanması, taşınması ve kullanılması ile ilgili güvenlik standartlarını belirler. Pentan, yanıcı ve patlayıcı bir madde olarak bu düzenlemeye tabidir.
Uygulama: Pentan tanklarının güvenli bir şekilde işletilmesi için sıvıların depolanması, taşınması ve kullanımıyla ilgili özel güvenlik önlemleri alınmalıdır. Depolama tanklarının tasarımı ve çevresindeki güvenlik önlemleri bu yönetmelik doğrultusunda belirlenir.

5. Confined Spaces – 29 CFR 1910.146

Amaç: Bu yönetmelik, kapalı alanlarda çalışanların güvenliğini sağlar. Kapalı alanlar, zehirli gazlar, oksijen eksikliği veya patlama riski gibi tehlikelerle dolu olabilir.
Uygulama: Pentan tanklarının bakım, temizlik ve onarım işlemleri sırasında, tankların içinde yapılan işler, kapalı alan iş sağlığı ve güvenliği yönetmeliğine tabidir. Bu tür alanlara giriş için özel güvenlik önlemleri ve eğitimler gereklidir.

6. Personal Protective Equipment (PPE) – 29 CFR 1910.132

Amaç: Bu yönetmelik, işyerlerinde kişisel koruyucu ekipmanların kullanımını düzenler. Tehlikeli kimyasallar ve patlayıcı maddelerle çalışan kişilerin uygun koruyucu ekipmanları kullanmaları zorunludur.
Uygulama: Pentan tanklarında çalışan kişilerin, sızıntılar, yangın veya patlama riski gibi tehlikelerden korunması için uygun kişisel koruyucu ekipman (KKD) kullanmaları gerekmektedir. Bu ekipmanlar, eldivenler, maskeler, koruyucu giysiler ve gözlükleri içerebilir.

7. Emergency Action Plan (EAP) – 29 CFR 1910.38

Amaç: Bu yönetmelik, işyerlerinde acil durum planlarının hazırlanmasını ve uygulanmasını zorunlu kılar. Acil durum planları, yangın, patlama, kimyasal sızıntı ve diğer tehlikeli durumlarla başa çıkmak için gereklidir.
Uygulama: Pentan tanklarının bulunduğu tesislerde, yangın, patlama veya kimyasal sızıntılar gibi acil durumlara müdahale etmek için hazırlanan acil durum planları bu yönetmeliğe uygun olmalıdır.

8. National Fire Protection Association (NFPA) Standartları

Amaç: NFPA, yangın güvenliği ile ilgili uluslararası standartlar geliştiren bir kuruluştur. Pentan gibi patlayıcı ve yanıcı maddelerin depolanmasında, bu standartlar doğrultusunda yangın güvenliği önlemleri alınmalıdır.
Uygulama: Pentan tanklarının yangın riski taşıyan özellikleri göz önüne alındığında, NFPA standartlarına göre yangın söndürme sistemleri, yangın algılama ve acil durum çıkışları gibi güvenlik önlemleri alınmalıdır.

9. General Duty Clause – 29 USC 654

Amaç: OSHA’nın General Duty Clause’u, işverenlerin çalışanlarının sağlığını ve güvenliğini koruma sorumluluğunu düzenler. Bu madde, belirli bir tehlikenin tanımlanıp, önlenmesi gerektiği durumları kapsamaktadır.
Uygulama: Pentan tanklarının denetiminde, işverenler tankların güvenli kullanımını sağlamak ve işçileri olası tehlikelerden korumak için gerekli önlemleri almak zorundadır.

10. Electrical Safety – 29 CFR 1910.302-308

Amaç: Elektriksel güvenlik, özellikle patlama riski taşıyan ortamlarda büyük önem taşır. Elektriksel ekipmanlar ve hatlar, yangın ve patlama riski oluşturabilir.
Uygulama: Pentan tanklarının bulunduğu tesislerde, elektrikli ekipmanların güvenliğini sağlamak için elektriksel güvenlik yönetmeliklerine uyulmalıdır. Bu, özellikle kıvılcım riski ve statik elektrik kaynaklı tehlikelerin önlenmesini içerir.

OSHA

Pentan tanklarının güvenli bir şekilde işletilmesi ve denetlenmesi, OSHA tarafından belirlenen kanunlar ve yönetmeliklere sıkı bir şekilde bağlıdır. Bu düzenlemeler, çalışanların güvenliğini sağlamak, çevreye zarar vermemek ve yangın ya da patlama gibi tehlikeleri önlemek için kritik öneme sahiptir. Pentan gibi tehlikeli maddelerin bulunduğu tesislerde, tüm bu yönetmeliklere uyulması zorunludur ve bu uyum, hem iş sağlığı ve güvenliğini hem de çevreyi koruma açısından büyük bir öneme sahiptir.

Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA

Pentan tanklarının denetiminde Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) tarafından belirlenen kanunlar ve yönetmelikler, işyerlerinde çalışanların güvenliği, sağlıkları ve çevresel etkiler açısından büyük bir öneme sahiptir. Avrupa Birliği (AB) ve EU-OSHA, iş sağlığı ve güvenliği konusunda geniş bir düzenleyici çerçeve sunar. Pentan tanklarının güvenli bir şekilde işletilmesi için dikkate alınması gereken bazı önemli AB düzenlemeleri şunlardır:

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Çerçeve Direktifi (89/391/EEC)

Amaç: Bu temel direktif, işyerlerinde çalışanların sağlığını ve güvenliğini korumayı hedefler. İşverenlere, çalışanların güvenliğini sağlamak için gerekli önlemleri alma yükümlülüğü getirir.
Uygulama: Pentan tanklarının bulunduğu tesislerde işverenler, risk değerlendirmesi yapmalı, iş sağlığı ve güvenliği konusunda tedbirler almalı ve çalışanlara gerekli eğitimleri sağlamalıdır.

2. Patlayıcı Ortamlar için Minimum Sağlık ve Güvenlik Gereklilikleri (ATEX Direktifi 1999/92/EC)

Amaç: Bu direktif, patlama riski taşıyan ortamlarda çalışanların güvenliğini sağlamayı amaçlar. Kimyasal maddeler, özellikle yanıcı ve patlayıcı maddelerle ilgili güvenlik gereksinimlerini belirler.
Uygulama: Pentan tanklarının bulunduğu alanlar, patlayıcı ortamlar olarak kabul edilebilir. Bu nedenle, ATEX direktiflerine uygun güvenlik önlemleri alınmalı, uygun ekipman kullanılmalı ve patlama koruma sistemleri kurulmalıdır.

3. Kimyasal Maddelerin Etiketlenmesi ve Paketlenmesi (CLP Düzenlemesi – 1272/2008/EC)

Amaç: CLP (Classification, Labeling and Packaging) Düzenlemesi, kimyasal maddelerin doğru şekilde sınıflandırılmasını, etiketlenmesini ve paketlenmesini zorunlu kılar. Bu, çalışanların kimyasal maddelerle ilgili tehlikeleri anlamalarına yardımcı olur.
Uygulama: Pentan, tehlikeli bir kimyasal madde olarak etiketlenmeli ve doğru güvenlik bilgileri içeren veri sayfaları sağlanmalıdır. Ayrıca, tankların etiketleri de uygun şekilde düzenlenmeli ve çalışanlar bu bilgilere erişebilmelidir.

4. Tehlikeli Kimyasalların Kullanımı ve İşyerlerinde Risk Değerlendirmesi (2006/121/EC – REACH Düzenlemesi)

Amaç: REACH (Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals) Düzenlemesi, Avrupa’daki kimyasal maddelerin kaydını, değerlendirilmesini, yetkilendirilmesini ve kısıtlanmasını denetler. Bu düzenleme, kimyasal maddelerin güvenli kullanımını sağlamak amacıyla yapılacak testleri ve değerlendirmeleri belirler.
Uygulama: Pentan gibi kimyasal maddelerin kullanımında, REACH düzenlemeleri doğrultusunda, kimyasal maddelerin güvenli kullanımına ilişkin gerekli önlemler alınmalı ve uygun güvenlik bilgileri sağlanmalıdır.

5. İşyerlerinde Kapalı Alanlar için Güvenlik (2002/44/EC – Kapalı Alanlar Direktifi)

Amaç: Bu direktif, kapalı alanlarda yapılan işler için güvenlik gerekliliklerini belirler. Kapalı alanlar, oksijen eksikliği, zehirli gazlar ve patlama riski gibi tehlikeler taşır.
Uygulama: Pentan tanklarının bakım ve temizlik işlemleri sırasında, tanklar kapalı alan olarak kabul edilebilir. Bu yüzden çalışanların kapalı alanlara girişi için özel güvenlik önlemleri alınmalı ve gerekli eğitimler sağlanmalıdır.

6. İşyerlerinde Yangın Güvenliği (2006/42/EC – Makine Direktifi ve 2014/34/EU – ATEX)

Amaç: Yangın güvenliği, özellikle patlayıcı maddelerin bulunduğu tesislerde büyük bir öneme sahiptir. Yangınla mücadele ekipmanları, alarm sistemleri ve yangın güvenliği prosedürleri düzenlenmiştir.
Uygulama: Pentan tanklarında yangın ve patlama riski vardır. Bu nedenle, yangın söndürme sistemleri, yangın alarm sistemleri ve acil durum müdahale planları bu düzenlemelere uygun olarak kurulmalıdır.

7. İşyerlerinde Kişisel Koruyucu Donanım (PPE) Kullanımı – 89/656/EEC

Amaç: Bu düzenleme, işyerlerinde kişisel koruyucu ekipman kullanımını belirler. Çalışanlar, kimyasal maddeler, tehlikeli sıvılar veya patlama riski gibi durumlarla karşılaştıklarında uygun koruyucu ekipman kullanmalıdır.
Uygulama: Pentan tanklarında çalışanlar, kimyasal sızıntı, yangın veya patlama gibi tehlikelere karşı uygun kişisel koruyucu ekipmanları kullanmalıdır. Bu ekipmanlar, eldivenler, gözlükler, maskeler, koruyucu giysiler ve ayakkabıları içerebilir.

8. Çevresel Riskler ve Atık Yönetimi – 2008/98/EC (Atık Çerçeve Direktifi)

Amaç: Bu direktif, atıkların yönetimi ve işyerlerinden çevreye verilen zararın önlenmesiyle ilgilidir. Kimyasal maddelerin atıkları, çevreye zarar vermemek için uygun şekilde yönetilmelidir.
Uygulama: Pentan tanklarının işletilmesinde atık yönetimi de önemli bir faktördür. Kimyasal atıkların doğru şekilde depolanması, taşınması ve imha edilmesi için bu direktife uygun önlemler alınmalıdır.

9. Çalışanların Sağlığına Zarar Veren Kimyasal Maddeler – 2004/37/EC (Kanserojen Maddelere Karşı Koruma Direktifi)

Amaç: Bu direktif, kanserojen veya mutajenik etkilere sahip kimyasal maddelerle çalışırken alınması gereken önlemleri belirler.
Uygulama: Pentan, patlayıcı ve kanserojen özelliklere sahip olabileceği için, bu tür maddelerle çalışanların korunması için bu direktif gereği gerekli tedbirler alınmalıdır.

Sonuç

Pentan tanklarının güvenli bir şekilde işletilmesi için EU-OSHA ve Avrupa Birliği’nin belirlediği bir dizi kanun ve yönetmelik uygulanmalıdır. Bu düzenlemeler, işyerlerinde kimyasal maddelerin güvenli kullanımını sağlamak, yangın ve patlama risklerini minimize etmek, çalışanların sağlığını korumak ve çevreye zarar vermemek için gereklidir. Pentan tanklarında çalışanların güvenliği için bu düzenlemelere uygun hareket edilmesi, iş sağlığı ve güvenliği açısından büyük bir önem taşır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Değerli İş Güvenliği Camiası üyesi,

Pentan Tankı – İş Sağlığı ve Güvenliği konusunda ulaşılabilir makale ve teknik yazı sayısı maalesef yeterli değil. O sebeple bu yazıda eksiklerim olabilir.

Bilgi ve tecrübelerinizi paylaşmanız vereceğiniz katkılar ile iş güvenliği camiasının daima yararlanacağı büyük ve ayrıntılı bir veri bankası haline getirebiliriz.

Dr. Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Pentane dış depolama tankının yangın etkisine ilişkin bir çalışma https://koreascience.kr/article/JAKO202430540257020.page

⭐️⭐️ Depolama tankı kazalarına ilişkin bir çalışma https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0950423005000641?via%3Dihub

⭐️⭐️ Kaza Sonucu ve Risk Analizine Dayalı Kimyasal Depolama Tanklarının Güvenlik Aralıklarının Araştırılması https://www.researchgate.net/publication/346406356_Research_on_Safety_Spacing_of_Chemical_Storage_Tanks_Based_on_Accident_Consequence_and_Risk_Analysis

⭐️⭐️ IOC terminalindeki büyük yakıt depolama tankının yangın tehlikesi ve risk analizi https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/09544089231207419

⭐️⭐️ Propan depolama tanklarının dinamik risk değerlendirmesi için tahmini bir kaza modelinin geliştirilmesi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582021000896

⭐️⭐️ Pentan https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/Pentane

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler27 Haziran 2025

1 Haziran 2025

Türkiye – ABD – Avrupa Birliği Ülkeleri İş Kazası Bildirimi Karşılaştırması

Neden Bu Karşılaştırmayı Yapıyoruz?

İş kazaları, yalnızca bireysel trajedilerin değil; aynı zamanda kurumsal sorumluluğun, kamu politikalarının ve uluslararası rekabetin de merkezindedir. Bir çalışanın saniyelik dikkatsizliği ya da bir işverenin ihmali, yalnızca o işyerinde değil, tüm sistemde domino etkisi yaratabilir. Ancak bu zincirin kırılabileceği önemli halkalardan biri de kazanın bildirilmesi ve doğru şekilde kayda geçirilmesidir.

Peki, bu bildirim her ülkede aynı ciddiyetle mi ele alınıyor?

Bu yazıda, Türkiye’deki iş kazası bildirim sisteminin idari ve hukuki boyutlarını, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerindeki uygulamalarla karşılaştırmalı olarak sunmaya çalışacağız.

Hedefimiz; yalnızca farkları göstermek değil, aynı zamanda Türkiye’nin güçlü ve zayıf yönlerini objektif ölçütlerle kıyaslamak ve iyileştirme alanlarını somutlaştırmaktır.

Dünya giderek daha entegre hale gelirken, iş sağlığı ve güvenliği kültürünün evrensel ilkeleri de şekilleniyor. Bu karşılaştırma yazımızda, evrensel yapının Türkiye’deki yerini, eksiklerini ve potansiyelini görebilmek için bakış açısı sunmayı amaçlıyoruz.

Cemil Tanju ANAKLI – Dr. Mustafa KEBAT

1. Türkiye’de İş Kazası Bildirimi – Hukuki ve İdari Süreçler

1.1. Yasal Dayanaklar

Türkiye’de iş kazası bildirimi, başta 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu olmak üzere, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ilgili yönetmeliklerle düzenlenmiştir.

Bu düzenlemeler, işverenlerin ve sağlık hizmeti sunucularının iş kazalarını belirli süreler içinde bildirmelerini zorunlu kılar.

1.2. Bildirim Süreleri ve Yöntemleri

İşverenin Bildirimi: İşveren, iş kazasını en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) bildirmekle yükümlüdür. Bildirim, SGK’nın e-bildirge sistemi üzerinden elektronik ortamda yapılabilir.
Sağlık Hizmeti Sunucularının Bildirimi: Sağlık kuruluşları, kendilerine intikal eden iş kazalarını, kazanın gerçekleştiği tarihten itibaren en geç on gün içinde SGK’ya bildirmek zorundadır.

1.3. İdari ve Hukuki Yaptırımlar

İş kazasının süresi içinde bildirilmemesi durumunda, işverene idari para cezası uygulanır. 2025 yılı itibarıyla bu ceza 20.000 TL’ye kadar çıkabilmektedir.

1.4. Hukuki Sorumluluklar

İş kazası sonucunda işverenin hukuki sorumluluğu doğabilir. Bu sorumluluk, işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini alıp almadığına, kazanın önlenebilir olup olmadığına ve işverenin kusur durumuna göre değerlendirilir. İşverenin kusurlu bulunması halinde, tazminat yükümlülüğü doğabilir.

2. Amerika Birleşik Devletleri’nde İş Kazası Bildirimi – OSHA Düzenlemeleri

2.1. Yasal Çerçeve

ABD’de iş kazası bildirimi, İş Sağlığı ve Güvenliği İdaresi (OSHA) tarafından düzenlenir. OSHA’nın 29 CFR 1904 ve 1904.39 numaralı yönetmelikleri, işverenlerin iş kazalarını nasıl bildirmeleri gerektiğini belirler.

2.2. Bildirim Süreleri ve Yöntemlerir

Ölüm Durumu: İşveren, işyerinde meydana gelen bir ölüm olayını, olaydan sonraki sekiz saat içinde OSHA’ya bildirmelidir.
Hastaneye Yatış, Ampütasyon veya Göz Kaybı: Bu tür olaylar, olaydan sonraki 24 saat içinde OSHA’ya bildirilmelidir.
Kayıt Tutma: İşverenler, iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili kayıtları en az beş yıl süreyle saklamalıdır. Her yıl Şubat ve Nisan ayları arasında, önceki yılın özetini çalışanların görebileceği bir yerde asmalıdırlar.

2.3. İdari ve Hukuki Yaptırımlar

OSHA, iş kazalarının bildirilmemesi veya iş sağlığı ve güvenliği kurallarının ihlal edilmesi durumunda işverenlere para cezaları uygulayabilir. Bu cezalar, ihlalin ciddiyetine ve işverenin daha önceki ihlallerine bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

2.4. Çalışan Hakları

Çalışanlar, iş kazalarını ve işyerindeki tehlikeleri bildirme hakkına sahiptir. İşverenler, bu bildirimler nedeniyle çalışanlara karşı misilleme yapamazlar. OSHA, çalışanların bu haklarını korumak için çeşitli mekanizmalar sunar.

3. Avrupa Birliği’nde İş Kazası Bildirimi – Üye Devlet Uygulamaları

3.1. Genel Yasal Çerçeve

AB’de iş sağlığı ve güvenliği konuları, Avrupa Komisyonu tarafından belirlenen direktiflerle düzenlenir. Ancak, iş kazası bildirimiyle ilgili detaylar üye devletlerin ulusal mevzuatlarına bırakılmıştır.

3.2. Üye Devlet Örnekleri

İrlanda: İşverenler, bir çalışanın iş kazası nedeniyle üç günden fazla süreyle normal işini yapamaması durumunda, kazayı Sağlık ve Güvenlik Otoritesi’ne (HSA) bildirmek zorundadır.
İspanya: Serbest meslek sahipleri, iş kazalarını kendileri bildirmekle yükümlüdür. Ev hizmetlerinde çalışanlar için ise işverenler bildirim yapmalıdır.
Almanya: Bir iş kazası sonucu çalışan üç günden fazla süreyle çalışamazsa, işveren kazayı ilgili ticaret birliğine üç gün içinde bildirmelidir.

3.3. İdari ve Hukuki Yaptırımlar

AB üye devletlerinde, iş kazalarının bildirilmemesi durumunda çeşitli idari yaptırımlar uygulanabilir. Bu yaptırımlar, para cezaları veya diğer idari yaptırımlar şeklinde olabilir ve her ülkenin kendi mevzuatına göre belirlenir.

📌 📌 📌

4. İş Kazası Bildirimi Karşılaştırma Tablosu

Kriter	Türkiye	ABD (OSHA)	AB (Üye Devletler)
Yasal Dayanak	5510 sayılı Kanun, 6331 sayılı İSG Kanunu, SGK yönetmelikleri	OSHA Kanunu, 29 CFR 1904 ve 1904.39	Çerçeve Direktif 89/391/EEC, üye ülke mevzuatları
Yetkili Kurum	SGK (Sosyal Güvenlik Kurumu)	OSHA (Occupational Safety and Health Administration)	Ülke bazlı iş sağlığı kurumları (örn. INAIL, HSE)
Bildirimi Kim Yapar?	İşveren ve sağlık hizmeti sunucusu	İşveren	İşveren, bazı ülkelerde sağlık kuruluşları
Bildirim Süresi	İşveren için 3 iş günü, sağlık kuruluşu için 10 gün	Ölüm için 8 saat, Hastane yatışı: 24 saat	Genellikle 3-10 gün arası, ülkeye göre değişken
Bildirim Yöntemi	Elektronik veya yazılı (e-Devlet/SGK) SGK e-bildirge sistemi	Telefon, çevrimiçi sistem, yerel OSHA ofisleri	Ulusal çevrimiçi portallar, Resmi formlar Online, yazılı ya da dijital sistemler
Bildirim İçeriği	Kazanın yeri, zamanı, nedeni, yaralanma durumu	Olay türü, sonuç, yer, tarih, etkilenen kişi	Kazanın koşulları, sonuçları, önlemler
Kayıt Tutma Yükümlülüğü	İş kanununa göre 5 yıl, 5510 Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası kanununa göre de 10 yıl saklama süresi vardır.	5 yıl süreyle detaylı kayıt tutulmalı	Çoğu ülkede 5 yıl, bazı ülkelerde daha uzun
İdari Para Cezaları (Yıllara göre değişmektedir)	Bildirmeme halinde 20.000 TL’ye kadar	OSHA’ya göre 14.502 $’a kadar, kasıt varsa daha da yüksek olabilir	AB ülkesine göre yüksek para cezaları veya hapis Ülkeye göre değişir (örneğin Almanya’da 5.000 €’ya kadar çıkabilir)
Hukuki Sorumluluk	Tazminat, ceza sorumluluğu (kusur oranı, iş güvenliği önlemleri esas alınır)	Tazminat, OSHA incelemesi ve cezaları, ayrıca dava açma hakkı	İş hukuku ve ceza hukuku kapsamında tazminat, bazı durumlarda ceza davaları
Çalışan Hakları	SGK’ya doğrudan başvuru hakkı var, misillemeye karşı koruma zayıf	Misillemeye karşı güçlü federal koruma, şikâyet hakkı	Misillemeye karşı genellikle sendika ve ulusal iş sağlığı birimleri tarafından koruma
İşçinin Bildirim Hakkı	Dolaylı (mahkemeye başvurabilir)	Var – OSHA’ya doğrudan şikâyet hakkı	Var – Sendika ya da ilgili kuruma başvuru olabilir
Sigorta Kurumu Rolü	SGK, hem sağlık hem sigorta yükünü üstlenir	İşveren tarafından ödenen özel iş kazası sigortası (workers’ compensation insurance)	Devlet veya özel fonlar (örneğin Almanya’da “Berufsgenossenschaft”)
Veri Toplama ve İstatistik	SGK ve TÜİK tarafından yayımlanır	OSHA yıllık raporlar yayımlar	Eurostat, ulusal istatistik kurumları

5. Genel Değerlendirme ve Karşılaştırma

Kriter	Türkiye	ABD	AB Ülkeleri
Hızlı Bildirim Sistemi	Orta	Çok hızlı	Orta
Denetim Sıklığı	Orta	Yüksek (OSHA denetimleri yoğun)	Orta-Yüksek
Çalışan Katılımı	Sınırlı	Güçlü	Güçlü (özellikle Batı Avrupa’da)
Yaptırım Gücü	Düşük-Orta	Yüksek	Orta-Yüksek
Veri Şeffaflığı	Gelişmekte	Şeffaf (kamuya açık)	Şeffaf (Eurostat ile ortak)

🇹🇷 🇹🇷 🇹🇷

5.1. Türkiye’nin Yapısı ve Güçlü Yönleri

Dayanak: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, 5510 sayılı SGK Kanunu.
Bildirim Yeri: SGK İl Müdürlükleri / e-Devlet / İşverenin kayıt sistemi.
Özellik: SGK bildirimi işverenin sorumluluğundadır. Bildirim yapılmazsa hem SGK cezası hem de tazminat yükümlülüğü doğabilir.

Türkiye’de iş kazalarının bildirimi tek merkezli bir yapıya, yani SGK odaklı bir modele dayalıdır. Bu durum, veri toplama ve analiz açısından avantaj sağlasa da:

Bildirim yükünün yalnızca işverende olması ve çalışanların şikâyet mekanizmalarının zayıflığı,
İSG kültürünün halen gelişmekte olması nedeniyle,
ihmal edilen vakaların sıklığını artırabilmektedir.

Ancak son yıllarda elektronik bildirimin yaygınlaşması ve sağlık kuruluşlarına da yükümlülük verilmesi önemli gelişmelerdir.

🇺🇸 🇺🇸 🇺🇸

5.2. ABD’nin Yapısı ve Güçlü Yönleri

Dayanak: OSHA’nın 29 CFR 1904 kayıt ve bildirim düzenlemeleri.
Kritik Fark: Ölüm ve hastane yatışı için çok kısa süreler içinde bildirim zorunludur (8-24 saat). Ayrıca “OSHA Form 300” adlı yıllık iş kazası kayıt formu tutulur.
Çalışan Hakları: Çalışanlar iş kazalarının bildirilmemesi durumunda OSHA’ya doğrudan başvurabilir.

ABD’de OSHA sistemi:

Ciddi olaylar için hızlı bildirim zorunluluğu (ölüm → 8 saat, ampütasyon → 24 saat),
Ayrı bir tazminat sigortası sistemi (Workers’ Compensation),
Misillemeye karşı güçlü çalışan koruma mevzuatı ile,
önleyici ve hesap verilebilir bir yapı kurmuştur.

Ancak bu sistemde farklı eyalet yasalarının uygulanması (Federal + Eyalet OSHA kuralları), uygulamada karmaşıklıklara neden olabilir.

🇪🇺 🇪🇺 🇪🇺

5.3. Avrupa’nın Yapısı ve Esnekliği

Yasa Temeli: Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Direktifi 89/391/EEC.
Ulusal Farklılıklar: Bildirim süreleri ve sistemleri ülkelere göre değişiklik gösterebilir. Örneğin:
- Almanya: İş kazaları 3 gün içinde yasal meslek birliklerine (Berufsgenossenschaften) bildirilmelidir.
- İtalya: INAIL kurumuna 2 gün içinde elektronik olarak bildirim gerekir.
- İngiltere (AB sonrası): RIDDOR kapsamında ciddi kazalar 10 gün içinde Health and Safety Executive (HSE)’e bildirilir.
Sendikaların Rolü: AB’de işçi sendikaları, kazaların raporlanmasında ve soruşturulmasında güçlü rol oynar.

AB üyesi ülkelerde iş kazası bildirimi:

Temel ilkeler bakımından birleşik, ancak
İdari uygulamalar açısından dağınık bir yapıdadır.

Ancak AB, 89/391/EEC sayılı Çerçeve Direktif ile işveren yükümlülüklerini net belirlemiş ve ülkelerin ulusal sistemlerine entegre etmiştir.

Düşünce ve Önerilerimiz

Türkiye açısından değerlendirdiğimizde:

Çalışanların doğrudan iş kazası bildirim hakkı güçlendirilmeli,
Bildirim sistemine dijital teyit mekanizmaları eklenmeli,
İş kazası sonrası incelemelerin bağımsız bir kurulca yapılması teşvik edilmeli kanaatideyiz.

Pek tabi ki sizlerin görüş ve önerileri ile eklenecek maddeler olacaktır.

Sonuç olarak, iş kazası bildirimi sistemleri ülkelerin mevzuat altyapıları, sosyal güvenlik rejimleri ve iş sağlığı kültürlerine göre değişmektedir. Ancak ortak hedef, kazaların azaltılması ve meydana gelenlerin etkin, şeffaf şekilde kayıt altına alınarak tüm tarafların korunmasıdır.

Bu karşılaştırma ile yalnızca sistemler arasındaki mevzuatları değil; aynı zamanda iş kazasına yaklaşım tarzlarını, kurumsal refleksleri ve hukuki kültürü de kısaca ortaya koymaya çalıştık.

Türkiye’nin iş kazası bildirim sistemini; ABD’nin hızlı müdahale ve bireysel hak temelli yaklaşımıyla, Avrupa’nın örgütlü, sosyal devlet odaklı sistemleriyle kıyasladığımızda önemli bir gerçek su yüzüne çıkıyor: Bildirim sistemi sadece bir prosedür değil, aynı zamanda bir güvenlik kültürüdür.

Karşılaştırma sayesinde, Türkiye’nin hangi yönlerinin uluslararası düzeyde güçlü olduğunu (örneğin tek merkezli SGK sistemi), hangi yönlerde ise geliştirilmesi gerektiğini (örneğin misillemeye karşı koruma zayıflığı) açıkça görebiliyoruz. Ayrıca küresel uygulamaların ışığında işverenlerin, hukukçuların ve politika yapıcıların nasıl daha etkili stratejiler geliştirebileceği konusunda fikir sahibi oluyoruz.

Analizimiz tartışmaya açıktır. Ki gayemizde katılımcı sayısının arttığı fikirlerin müzakere edildiği katılımcı bir iş sağlığı – güvenliği kültürünün yaygınlaşmasıdır.

Sadece iş hukukçularına değil; aynı zamanda İş Güvenliği uzmanlarına, işyeri hekimlerine akademisyenlere, kamu yöneticilerine ve işletme sahiplerine pratik ve stratejik bir perspektif kazandırabilecek derin bir kültür ortamına yelken açmış bulunuyoruz. Fırtınalarla karşılaşacağımızı uzun yolculuğumuzda yıpranacağımızı da biliyoruz. Lakin hep birlikte karaya ayak basacağımız ve kutlayacağımız günlerin de hayal olmadığına inanıyoruz…

Zira iş kazası bildirimi sadece geçmişte olanı kayda geçirmek değil, aynı zamanda gelecekte olacakları engellemenin ilk adımıdır.

Bu yüzden, bildirim süreci bir evrak değil; bir hayat sigortasıdır. Ve onu ne kadar şeffaf, hızlı ve kapsayıcı kurgularsak; işyerlerini o kadar güvenli, sistemleri o kadar adil ve çalışanları o kadar değerli kılarız.

Saygılarımızla…

Cemil Tanju ANAKLI – Dr. Mustafa KEBAT

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Cemil Tanju ANAKLI – Dr. Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, Makaleler1 Haziran 2025