12 Mayıs 2025

Bağırsak Mikrobiyotasına Zararlı İlaçlar

Aklımıza geldiğinde, vücudumuzda en ufak bir farklılık hissettiğimizde ilaçlara sarılır olduk..

Etkilerini bildiğinizi sanıyorsunuz ki çoğunuzun oldukça sınırlı bir bilgi düzeyinde ve genellikle birilerinden duyum ile hareket ettiğiniz – ilaç kullandığınız yadsınamaz bir gerçek..

Peki yan etkilerini – istenmeyen etkilerinin olabileceğini hiç düşünüyor musunuz?

Bilim dünyası – hekimlerin tamamı biliyor ve büyük bir çoğunluğu da ilaç yazarken düşünüyor. Lakin işin hasta tarafında maalesef ilaca ulaşmak – sadece istediği ilacı yazdırmak hedef haline gelmiş gibi…

İçtiğiniz ilaçların tüm vücuda iyi ve kötü etkisi olduğu kaçınılmaz bir gerçek.. Bu yazıda bağırsaklarımızdaki duruma bir bakacağız.

Groningen ve Maastricht Üniversiteleri tarafından yapılan araştırmada 41 ilaç kategorisinin etkileri 1833 dışkı örneği üzerinde incelendi.

Bağırsak mikrobiyotası, bağırsaklarda yaşayan bakteri topluluğudur ve en azından bin farklı gruptan trilyonlarca bakteriden oluşur.

Sık kullanılan 18 sınıf ilacın bağırsak bakterilerinin biyolojik ortak özelliklerini (taksonomik yapısını) ve metabolik potansiyellerini etkiledikleri, 8 sınıf ilacın ise antibakteriyel direnç mekanizmalarını artırdığı tespit edildi.

Proton pompa inhibitörleri (PPİ), metformin, antibiyotikler ve laksatifler gibi ilaçların mikrobiyota üzerinde en büyük etkiye sahip olduğu belirlendi. Ki bu maalesef leblebi gibi çok sık ve kolay kullanılan ilaçların büyük çoğunluğunu oluşturuyor.

Sekiz farklı ilaç kategorisinin, katılımcılarda antimikrobiyal direnç mekanizmalarını (Antibiyotiklerin etkisini azaltan bir durum) artırdığı gözlemlenmiştir.

Bu ilaçların meydana getirdiği değişiklikle, bağırsaklarda enfeksiyonlara, obezite (Aşırı kilo alımına) ve daha pek çok hastalığın oluşum riskini artırabileceği belirtilmiştir.

Çalışmanın içerisinde belirlenen 18 sınıf ilacı kullanan ve kullanmayanların dışkıları incelenerek, yararlı ve zararlı bağırsak bakterilerinin biyolojik ortak özellikleri (taksonomik) ve metabolik fonksiyonları karşılaştırıldı.

Tespit edilen değişikliklerin bağırsak enfeksiyonları, obezite ve diyabet, kanserler gibi diğer ciddi hastalıkların riskini artırabileceği görüldü.

Burada hemen listeleme yaparak ilaç gurubunu, sebebini ve sonuçlarını inceleyelim.

Bağırsak Mikrobiyomuna Etkisi En Fazla Olan İlaç Sınıfları

1. Antibiyotikler

Sebep: Geniş spektrumlu antibiyotikler hem zararlı hem de faydalı bakterileri öldürerek bağırsak mikrobiyotasını bozar.
Sonuç:
- Disbiyozis (faydalı bakterilerin azalması, zararlıların çoğalması)
- İshal
- Şişkinlik ve gaz
- Clostridium difficile enfeksiyonu (ağır kolit, bazen ölümcül)

2. Nonsteroidal Antiinflamatuvar İlaçlar (NSAID’ler)

(örneğin: ibuprofen, naproksen, diklofenak)

Sebep: Bağırsak mukozasında koruyucu prostaglandinlerin üretimini engeller.
Sonuç:
- İnce bağırsak ve kolonda inflamasyon (NSAID-enteropatisi)
- Ülserasyon, kanama
- Geçirgen bağırsak (leaky gut)
- Anemi (kronik gizli kanamalar nedeniyle)

3. Proton Pompa İnhibitörleri (PPİ)

(örneğin: omeprazol, lansoprazol)

Sebep: Mide asidini azaltarak mide-bağırsak geçişinde savunma mekanizmasını zayıflatır.
Sonuç:
- Bağırsak mikrobiyotasının bozulması
- SIBO (ince bağırsakta aşırı bakteri çoğalması)
- Besin emilim bozuklukları (özellikle B12, demir, magnezyum)
- Enfeksiyon riski (örneğin: Salmonella, C. difficile)

4. Kemoterapi İlaçları

(örneğin: metotreksat, 5-FU)

Sebep: Hızla bölünen bağırsak epitel hücrelerini hedef alır.
Sonuç:
- Mukozit (bağırsak mukozasında iltihaplanma)
- Kusma, ishal, karın ağrısı
- Bağırsak geçirgenliğinde artış (geçirgen bağırsak sendromu)
- Enfeksiyonlara yatkınlık

5. Laksatifler (Müshiller)

(özellikle uyarıcı tipler: senna, bisakodil)

Sebep: Bağırsak motilitesini aşırı artırır, elektrolit dengesini bozar.
Sonuç:
- Kronik kullanımda bağırsak tembelliği (bağırsak kaslarının zayıflaması)
- Elektrolit bozuklukları
- Su kaybı, ishal
- Mikrobiyotanın bozulması

6. Antidepresanlar ve Antipsikotikler

(örneğin: amitriptilin, olanzapin)

Sebep: Bağırsak motilitesini ve mikrobiyotayı etkileyen nörotransmitter dengesini değiştirir.
Sonuç:
- Kabızlık veya ishal
- Şişkinlik, gaz
- Bağırsak-beyin ekseni üzerinden ruh hali bozuklukları

7. Oral Kontraseptifler (Doğum kontrol hapları)

Sebep: Östrojen ve progesteron seviyelerindeki değişiklik mikrobiyotayı etkiler.
Sonuç:
- Disbiyozis
- Crohn hastalığı gibi inflamatuvar bağırsak hastalıkları riskinde artış (bazı çalışmalarda)

8. Statinler

(örneğin: atorvastatin)

Sebep: Karaciğerden safra üretimini etkileyerek mikrobiyota dengesini değiştirebilir.
Sonuç:
- Mikrobiyotada çeşitliliğin azalması
- Sindirim şikayetleri (şişkinlik, ishal)

9. Demir Takviyeleri (özellikle oral)

Sebep: Bağırsakta fazla demir, patojenik bakterilerin çoğalmasını destekler.
Sonuç:
- Kabızlık
- Disbiyozis
- Bağırsak iltihabı

10. Antiparazitik ve Antifungal İlaçlar

(örneğin: metronidazol, flukonazol)

Sebep: Bağırsak florasındaki dengeyi hem bakteri hem mantar düzeyinde bozar.
Sonuç:
- Aşırı maya çoğalması (Candida) veya dirençli suşlar
- Sindirim sorunları
- Bağışıklık sistemi uyarımı

Sonuç olarak, vücudun hastalıklarla mücadelesinde destek olan ilaçların aynı zamanda istenmeyen etkilerinin olduğunu doğru ve zamanında kullanıldığında hayat kurtarıcı oan ilaçların yanlış ve zamansız kullanımının vücudun işeyişine zarar verdiğini akıldan çıkarmamanız gerekir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yaygın olarak kullanılan ilaçların bağırsak mikrobiyotasının bileşimi ve metabolik işlevi üzerindeki etkisi https://www.nature.com/articles/s41467-019-14177-z?code=77919f27-f0af-4dc9-b802-3d558d71ec04&error=cookies_not_supported&utm_source=chatgpt.com

⭐️⭐️ Uzmanlar, yaygın olarak kullanılan ilaçların yarısının bağırsak mikrobiyomunu derinden etkilediği konusunda uyarıyor https://medicalxpress.com/news/2019-10-commonly-drugs-profoundly-affecting-gut.html

⭐️⭐️ Gastrointestinal Komplikasyonlar https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK66002/

⭐️⭐️ İlaç-mikrobiyota etkileşimleri: hassas tıp için ortaya çıkan bir öncelik https://www.nature.com/articles/s41392-023-01619-w

⭐️⭐️ Oral Demir Takviyesi – Gastrointestinal Yan Etkiler ve Bağırsak Mikrobiyotası Üzerindeki Etkisi https://www.mdpi.com/2036-7481/12/2/33

⭐️⭐️ Antidepresanlar ve Bağırsak Mikrobiyotası Arasındaki Etkileşimler https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878747923000843

⭐️⭐️ Farmako-mikrobiyom: Bağırsak mikrobiyotasının ilaç ve ksenobiyotik metabolizması üzerindeki etkisi https://faseb.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1096/fj.202101986R

⭐️⭐️ Nonsteroidal antiinflamatuar ilaç gastropatisi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8803564/

⭐️⭐️ İnsan Sağlığı ve Hastalığında Bağırsak Bariyeri https://www.mdpi.com/1660-4601/18/23/12836

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla

Genel, Sağlık Bülteni12 Mayıs 2025

2 Kasım 2024

Birlikte Kullanılmamalı

Çoklu ilaç yazımı ve kullanımı, (Polifarmasi) ilaç-ilaç etkileşimleri ve potansiyel olarak uygunsuz ilaçların reçete edilmesi olasılığını artırır. İlaç-ilaç etkileşimi, iki ayrı ilacın her birinin tek başına verildiğinde bilinen etkilerinden beklenen yanıttan farklı verilen farmakolojik veya klinik yanıtı ifade eder.

Son yıllarda, reçetesiz satılan (OTC) ilaçlar muazzam miktarda arttı. Yanı sıra reçete yazımlarında hastadan gelen taleplerin baskı – şiddet boyutuna ulaşması da reçete edilen ilaç çeşitliliğini ve sayısını arttırdı. Polifarmasi 90 llı yıllarda yaşlı nüfus arasında oldukça yaygınken günümüzde gençlerde de yaygınlaştı.Büyük sorun hastaların büyük bir kısmının bitkisel takviyeleri, diğer ürünleri veya tamamlayıcı tıp kullanımınını hekimlerine danışmadan uygulamaları.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Gelin günlük hayatta sık kullanılan ilaçlardan örnekle vererek yanlış kullanımları görelim.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

ÇİNKO ➖ BAKIR beraber alınmamalı

İnanılır gibi değil lakin sadece Çinko – Bakır bir arada olan tablet satılıyor. Çinko – Bakır aynı reseptöre bağlanır ve Bakır baskın gelerek çinkoyu engeller.

Bakır aynı zamanda şampuanlarda çok kullanılan B5 (pantotenik asit) vitamini de engeller.

Baklagiller ve tam tahıllar gibi fitat içeriği yüksek besinler çinko emilimini azaltır. Bu besinleri ıslatmak ve filizlendirmek fitat içeriklerini azaltmaya ve çinko emilimini iyileştirmeye yardımcı olur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

DEMİR ➖ KALSİYUM beraber alınmamalı

Kalsiyum demiri engeller. Ayrıca gıdalardaki kalsiyum ve fitatlar da demiri engeller.

Bu sebeple demir ilacı / preparatları ile yemek arasında 4-5 saat olmalı. (Mümkünse gece yatmadan aç alınmalı)

Kahve ve çay gibi polifenol açısından zengin besinler demir emilimini azaltır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

E vitamini / Omega-3 ➖ K vitamini beraber alınmamalı

E vitamini ve Omega-3 kanı sulandırırken K vitaminin pıhtılaştırma özelliğini engeller.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

EUTHYROX – LEVITRON ➖ DEMİR beraber alınmamalı

Levotiroksin içeren hipotiroidi ilaçları ile demir beraber kullanılmaz.

Dikkat burada demir ilacı tiroit ilaçlarının emilimi engellenir.

Mide ilaçları da hipertiroidi ilaçlarının emilimini engeller.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

B12, B9, B6, D vitamini, C vitamini

Bu vitaminler GECE ALINMAZ.

D vitamini melatonini engelleyerek uykusuzluk yapar. Yatma saati ile D vitamini alımı arasında 12 saat olmalıdır.

B12, B9, B6, C vitamini ise enerji metabolizmasına katılarak uykusuzluk yapar. Yatma saati ile bu vitaminleri alım arasında 5 saat fark olmalıdır.

C vitamini B12 vitamini ile birlikte alınmamalı. C vitamini yüksek dozda B12 yi baskılar.

Parkinson hastaları nadiren karbidopa olmadan levodopa aldıklarında B6 (Pridoksin) 10 ila 25 mg gibi küçük dozlarda bile levodopa‘nın etkisini yok eder.

Demir tuzları da levodopa emilimini engeller. Levodopa alan parkinson hastalarında birlikte kullanılmamalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

SELENYUM ➖ BAKIR bir arada kullanmaz.

Selenyum ve Bakır bir arada alındığından selenyum engellenir.

C vitamini selenyum etkisini artırır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

MİDE İLAÇLARI ile ilaç kullanımı nasıl olmalı

Demir, Çinko, Magnezyum, B12 arasında 5 (beş) saat farkı olmalı.

Demir, Çinko, Magnezyum, B12 emilimi için mide asiti gerekli, eğer mide ilacı (PPI, ANTİ-ASİT, H2 antagonisti) kullanıyorsanız vücudunuzda bunlar eksilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

ASPİRİN

Vitamin E, Omega-3, Vitamin K1 aspirinle beraber kullanılmaz.

Vitamin E ve Omega-3 aspirin etkisini artırır, damarlarda sızıntıya neden olabilir. Aspirinle aralarında 7-8 saat fark olmalıdır.

Vitamin E warfarin gibi kan sulandırıcılarla birlikte de kulanılmamalı. Warfarinin etkisini arttırarak kanamalara yo açabilir.

Aspirin K1‘in etkisini nötralize eder, K1 bir işe yaramaz, beraber kullanılmaz.

Warfarin ve K vitamini içeren ürünler birlikte alındığında, warfarinin aktivitesi azalır ve protrombin zamanı ve INR’de azalmaya neden olur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

METFORMİN ➖ B12 beraber alınmamalı

Metformin içeren Diyabet /obezite ilaçları B12 emilimini tam olarak engeller.

Metformin bağırsak duvarında (+,-) yönünü değiştirir ve B12 bağırsağa giremez.

Metformin kullanımından en az 8 saat sonra B12 kullanmak gerekir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

KALSİYUM – MAGNEZYUM birlikte alınmamalı

Ispanak ve ravent gibi oksalat içeriği yüksek besinler bağırsaktaki kalsiyumla bağlanarak emilimini azaltır. Ispanak yoğurtsuz olur mu? demeyin..

Gastrointestinal sistemde emilim için rekabet edebilirler. Kalsiyum ve Magnezyum kemik mineralizasyonu ve çeşitli fizyolojik işlevler için gerekli olduğu kadar, birinin yüksek alımı diğerinin emilimini engeller.

Kalsiyum ile Tetrasiklinler ve Florokinolonlar ile birikte alınmamalıdır. Bu antibiyotiklerin kulanımı sırasında takviyelerden kaçınılmalıdır.

Kalsiyum karbonat, siprofloksasinin biyoyararlanımını %40 oranında azaltarak antibiyotik etkinliğini zayıflatır. BİRLİKTE ALINMAMALIDIR.

Kalsiyum ve levotiroksin‘in etkisini (biyoyararlanımını) azalttığı için dozlarının en az dört saat arayla alınmalıdır.

Kortikosteroidler kalsiyum emilimini azaltır ve bu da zamanla osteoporoza yol açabilir

Florokinolon ve tetrasiklin antibiyotikleri, bifosfonatlar ve levotiroksin alüminyum ve magnezyumdan etkilenebilir; bu nedenle, bu ilaçların dozları alüminyum veya magnezyum tüketiminden sonraki iki saat içinde alınmamalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

POTASYUM

Potasyum takviyeleri, Anjiyotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri veya anjiyotensin reseptör blokerleri, digoksin, indometasin, reçeteli potasyum takviyeleri ve potasyum tutucu diüretikler triamteren veya spironolakton ile birlikte kullanılmamalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Polifarmasiyi Önlemek ve İlaçlara Bağlı Zararları En Aza İndirmek İçin

Doğru bir ilaç listesi ve tıbbi geçmişinizi koruyun ve mümkün olduğunda güncellenmesi için hekiminizle görüşün.
Hekiminize giderken reçeteli, reçetesiz, takviye edici ve bitkisel ilaçlar dahil tüm ilaçlarınızı yanınızda götürün.
Herhangi bir ilaç değişikliğini diğer hekimlerinizle birlikte gözden geçirin ve mümkünse tüm değişikliklerin yazılı olmasını sağlayın.
Mümkün olan en az sayıda ilacı ve en basit dozaj rejimini kullanın.
Reçete edilen her ilacı tanısıyla ilişkilendirmeye çalışın.
Gereksiz tüm ilaçlarınızı kesin.
İlaç-ilaç ve ilaç-hastalık etkileşimlerini öğrenin.
Mümkünse size bakım vereni, ailenizi ve eczacınızı da dahil ederek bir ekip yaklaşımı kullanın.
Potansiyel olarak zararlı ilaçlara başlamaktan kaçının.
Hekim takdiri olmadan ilaca/takviyeye başlamayın. Başlarsanız da en düşük dozda başlamayı deneyin ve ardından yavaş yavaş artışı hekiminize takip ettirin.
Diğer ilaçların olası yan etkileriyle mücadele etmek için ilaç kullanmaya başlamaktan kaçının.
İlaç uygunluğunu değerlendirirken yaşam beklentinizi göz önünde bulundurun.