Tersanede Nefesle Gelen Organ Zararları
Tersaneler, çelikle tuzun, rüzgârla solventin, emeğinse havayla iç içe geçtiği ağır endüstriyel alanlardır. Bu ortamlarda çalışanlar, çoğu zaman sadece fiziksel yükle değil, soludukları görünmez karışımlarla da mücadele eder. Nefes, yaşamın en doğal refleksi olmasına rağmen; tersane ortamında çoğu zaman görünmez bir risk taşıyıcısına dönüşür.
Boyama, kaynak, kesim, kumlama, kaplama ve bakım süreçlerinde açığa çıkan uçucu organik bileşikler (VOC), metal dumanları, partiküller, asit buharları ve mikroorganizma aerosolleri, sadece akciğer dokusuna değil, karaciğer, böbrek, sinir sistemi ve hatta üreme organlarına kadar ulaşan zincirleme biyokimyasal reaksiyonlara neden olur.
Bu yazı, solunumla başlayan bir riskin nasıl sistemik bir organ hasarına dönüştüğünü, iş hijyeni, toksikoloji ve biyolojik maruziyet prensipleriyle açıklamaktadır. Amaç, yalnızca zararı göstermek değil; önleyici farkındalık sistematiğini yeniden tanımlamaktır. Çünkü tersanelerdeki en kritik koruma hattı, çoğu zaman sadece maskenin değil, doğru nefesin ve doğru bilincin arkasında başlar.
Bu ön söz, tüm İSG profesyonellerine bir hatırlatmadır:
Bir çalışanın akciğerine dolan hava, aslında işyerinin görünmeyen güvenlik raporudur.
Tersanelerde çalışanların maruz kaldığı solunabilir partiküller (örneğin metal tozları, kaynak dumanları, boya solventleri, asbest lifleri, silika tozu gibi) insan sağlığını zaman içinde çok katmanlı ve sistematik şekilde etkiler.
Aşağıdaki liste, bu partiküllerin başlıca organ sistemleri üzerindeki etkilerini, ilk temas, 1 hafta, 1 ay, 1 yıl ve 10 yıl sonrası olarak ayrıntılı şekilde açıklamaktadır.
🌫️ Maruziyetin Başlıca Kaynakları (Genel)
- Kaynak dumanı (çinko, krom, nikel, mangan, kadmiyum)
- Asbest lifleri (özellikle yalıtım ve söküm işlerinde)
- Solvent buharları (boya, vernik, yapıştırıcılar)
- Silika tozu (kumlama, taşlama)
- Kurşun ve ağır metaller (boya, lehim)
Maruziyet Süresine Göre Organ Bazlı Etkiler
| Organ/ Sistem | İlk Temasta | 1 Hafta Sonra | 1 Ay Sonra | 1 Yıl Sonra | 10 Yıl Sonra |
|---|---|---|---|---|---|
| Akciğerler | Öksürük, bronş tahrişi, mukus artışı | Hafif bronşit, nefes darlığı | Kronik bronş irritasyonu, solunum kapasitesinde düşüş | KOAH başlangıcı, astım gelişimi | Akciğer fibrozisi, asbestozis, akciğer kanseri |
| Gözler | Kızarıklık, yanma, sulanma | Göz irritasyonu, görme bulanıklığı | Kronik konjonktivit | Göz yüzeyinde doku hasarı | Kalıcı tahriş, mesleki katarakt |
| Cilt | Kuruluk, döküntü | Egzama başlangıcı | Kontakt dermatit, ciltte hassasiyet | Kimyasal dermatit, hiperpigmentasyon | Deri kanseri riski (özellikle arsenik ve PAH maruziyetinde) |
| Karaciğer | Belirti vermez | Hafif enzim yükselmesi (solvent maruziyeti) | Hepatik stres, baş ağrısı, yorgunluk | Toksik hepatit bulguları | Karaciğer yağlanması, siroz riski |
| Böbrekler | Etkilenme minimal | Hafif idrar değişikliği (metallerle temas) | Kreatinin yükselmesi, toksik yük artışı | Glomerüler fonksiyon bozukluğu | Kronik böbrek hastalığı riski |
| Sinir Sistemi | Baş dönmesi, sersemlik, baş ağrısı | Konsantrasyon güçlüğü, hafıza zayıflığı | Nörotoksisite belirtileri (solventler, kurşun) | Periferik nöropati başlangıcı | Kalıcı bilişsel bozulma, parkinsonizm bulguları |
| Kalp-Damar Sistemi | Nabız değişikliği, tansiyon oynaması | Taşikardi eğilimi | Erken yorgunluk, hipertansiyon eğilimi | Endotel hasarı, ateroskleroz | İskemik kalp hastalığı, inme riski artışı |
| Üreme Sistemi | Belirti vermez | Libido azalması | Hormon seviyelerinde düzensizlik | Sperm kalitesinde bozulma, adet düzensizlikleri | İnfertilite, düşük riski, fetotoksisite (gebelerde) |
| İmmün Sistem | Geçici baskılanma | Soğuk algınlığına yatkınlık | Alerji ve astım gelişimi | Otoimmün reaksiyonlar artar | İmmün baskılanmaya bağlı enfeksiyon riski yüksekliği |
| Sindirim Sistemi | Hafif mide bulantısı (solvent buharı) | İştah azalması, reflü benzeri şikayetler | Karın ağrısı, gastrit belirtileri | Karaciğer kaynaklı safra problemleri | Sindirim emilim bozuklukları, hepatobiliyer hastalıklar |
| Kulak/Burun/Boğaz (KBB) | Burun tıkanıklığı, boğazda yanma | Rinit, farenjit | Kronik sinüzit, ses kısıklığı | Solunum yollarında yapısal hasar | Koku alma bozukluğu, kalıcı ses kaybı |
| Kemik ve Kas Sistemi | Kas yorgunluğu, geçici ağrılar | Kas spazmları, kramplar | Ağır metal toksisitesine bağlı kas zayıflığı | Osteomalazi, kas erimesi | Kemik mineral kaybı, ağır kas-iskelet bozuklukları |
Tersanede nefes almak, yalnızca oksijen alıp karbondioksit vermek değildir; aynı zamanda havada çözünmüş metallerin, solvent buharlarının, yanma ürünlerinin ve mikroskobik partiküllerin vücuda giriş kapısını da temsil eder. Nefesle başlayan her kimyasal yolculuk, akciğerlerde değil, çoğu zaman karaciğerde metabolize olur, böbreklerde süzülür, sinir sisteminde iz bırakır.
Bu nedenle iş sağlığı, artık sadece ortam ölçümüyle değil, biyolojik iz sürmeyle de değerlendirilmelidir. İyi filtrelenmiş bir hava, doğru seçilmiş bir maske, yeterli havalandırma, solunumla ilgili periyodik sağlık kontrolleri ve kişisel farkındalık eğitimleri, bu görünmez tehdidin zincirini kıran halkalardır.
Sonuç olarak; tersanelerdeki organ zararlarının kaynağı çoğu zaman bir “nefes” kadar yakındır. Ancak bu tehlike, aynı zamanda bir fırsat da barındırır:
Eğer nefes almak bilinçli bir eyleme dönüşürse, her soluk bir korunma refleksine, her farkındalık ise bir önleme kültürüne dönüşebilir.
Tersane çalışanı için alınan her nefes, yalnızca bir yaşam belirtisi değil, iş güvenliği kültürünün en derin göstergesidir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü