28 Aralık 2025

Ahilik – Lonca Kökenleri ve Dönüşümü

Ahiliğin Kökeni ve Temel Özellikleri

Ahilik, Anadolu Selçukluları döneminden itibaren (12.–13. yüzyıllar) şekillenmiş; İslam’ın “fütüvvet / futuwwa” kavramı ile eski Türk topluluklarının dayanışma ve esnaf örgütlenmesi geleneğinin sentezi olarak doğmuştur. ahievran.org – DergiPark
Aslında “kardeşlik, ahlak, dayanışma, mesleki yeterlilik, dürüstlük” gibi değerler, Ahilik’in asıl omurgasını oluşturuyordu. Mesleğim Hayatım – adanaesob.org.tr

Ahiler, sadece ticaret ve zanaat eğitimi veren bir yapı değil; aynı zamanda toplumsal düzenin, dayanışmanın ve etik üretimin de bekçileriydi. ahievran.org – Bilkent BUIR
Meslekî eğitim — usta-çırak-kalfa süreci — sadece teknik beceri kazandırmakla kalmazdı; dürüstlük, adalet, esnaf dayanışması gibi sosyal ve etik vasıfları da kazandırırdı. Mesleğim Hayatım

Lonca Sistemine Geçiş ve Nedenleri

Zamanla, 15.–16. yüzyıllardan itibaren sosyal ve ekonomik dönüşümler, ticaretin genişlemesi, yerleşik devlet yapılarının güçlenmesi, sermaye ve üretimde artan çeşitlilik gibi etkenler, Ahiliğin yapısını ve işleyişini zorlamaya başladı. ahievran.org – ahievran.org
Bu bağlamda, Ahiliğin temel ilkeleri — esnaf dayanışması, meslekî düzen, kalite-etik anlayışı — kurumsal bir forma dönüştü: Lonca sistemi. DergiPark -Index Academic Docs

Yani Loncalar, Ahiliğin mirasını devraldı; ancak devlet denetimi, resmi tescil, monopol düzenlemeleri, narh (fiyat sabitleme) gibi yeni düzenlerle şekillendi. Cambridge University Press & Assessment -DergiPark

Ahilik ve Lonca – İşlevsel Benzerlikler & Kurumsal Farklılıklar
Benzerlikler

Meslekî eğitim ve ustalık geleneği: Her iki sistem de usta-çırak-kalfa-usta dizilimini benimsedi; yetkinlik, beceri, sorumluluk ve etik bu sürecin vazgeçilmez parçasıydı.

Toplumsal sorumluluk ve dayanışma: Ahilik’te “kardeşlik, yardım, dayanışma, dürüst üretim” öncelikliydi; Loncalar da esnaf dayanışması, lonca sandıkları, ortak çıkarların gözetilmesi gibi yapılarla bu ruhu sürdürdü.

Üretim ve ticaret düzenlemesi: Haksız rekabeti engelleme, kalite ve dürüstlük anlayışı, adil fiyat ve üretim düzeni — hem Ahilik hem Loncada vardı.

Toplumsal denetim ve etik standart: Ahî ahlâkı, lonca nizamnameleri ile kurumsal kurallara dönüştü; üretimden satışa, ham maddeden işçiliğe kadar normlar belirlendi.

Farklılıklar / Kurumsal Dönüşüm
ÖzellikAhilikLonca Sistemi
Köken & DoğrudanlıkFütüvvet temelli gönüllü cemaat + esnaf dayanışmasıDevlet onaylı, resmi izinli kurumsal örgütlenme Cambridge University Press & Assessment – ahievran.org
Denetim & ResmiyetCemaat içi normlar, usta gözetimi, ahlâkî sorumlulukDevlet + lonca içi hiyerarşi ile düzenleme; narh, fiyat ve kalite kontrolü DergiPar – Dijital Arşiv
Amaç odaklarıAhlâk, toplum düzeni, dayanışma, meslekî yeterlilikEkonomik düzen, üretim kontrolü, kalite, hammadde ve fiyat dengesi Sorumatik -ahievran.org
Üyelik & Ticaret HakkıCemaat + zanaatkâr birlikteliği, gönüllülük unsuruResmî kayıt, izin, “gedik/lonca belgesi” sistemi ahievran.org

İş Sağlığı ve Güvenliği — Ahilik’ten Loncaya Miras

Ahilik’in toplumsal ve meslekî normları, yalnızca “ahlâk ve zanaatkârlık”la sınırlı değildi; aynı zamanda çalışan güvenliği, üretim güvenliği, toplumsal sorumluluk ve dayanışma ile iç içeydi. Lonca sistemi bu yaklaşımı devam ettirdi; ancak kurumsallaştırdı, kurallarla biçimlendirdi, denetim ve yaptırım mekanizmaları getirdi. Aşağıda bu süreci ve yansımasını somut başlıklarla anlatıyorum.

1. Meslekî Eğitim, Ustalık ve Kalite Disiplini

Ahilik’te çıraklık–kalfalık–ustalık süreci, yalnızca tekniği değil, “zanaat ahlâkı”nı da aktarırdı: dürüstlük, itina, kaliteye saygı… Mesleğim Hayatım
Loncada ise bu süreç formalize oldu; esnaf, lonca nizamnamelerine uymak zorundaydı, kalite standartları, üretim ve satış düzeni lonca tarafından gözetildi. Cambridge University Press & Assessment
Bu yapı, avantajlı iş güvenliği açısından da önemliydi: vasıfsız veya acemi kişilerin tehlikeli işlere “izinsiz” girmesi önleniyor, ustalık sistemiyle işin ehli tarafından yapılması garanti ediliyordu.

2. Toplumsal Dayanışma ve Sosyal Güvence

Ahiliğin yardım, dayanışma, esnaf kardeşliği anlayışı — lonca sandıkları, yardımlaşma mekanizmaları, zor durumda olan üyeye destek gibi yapılar — Lonca ile devam etti. ahievran.org – Index Academic Docs
Bu, özellikle iş kazası, hastalık, ekonomik kriz gibi durumlarda çalışanların korunması; ailelerin desteklenmesi; esnaf topluluğunun birlikte hareket etmesi bakımından bir “erken sosyal güvenlik sistemi” sayılabilir.

3. Üretim & Ticaret Denetimi – Kalite, Hammadde, Fiyat ve Monopol Düzenlemesi

Lonca sisteminde, hammadde temini, ürün standardı, fiyat düzenlemesi (narh), üretimin izni, satış kontrolü gibi tüm aşamalar kurallara bağlanmıştı. Cambridge University Press & Assessment -DergiPark
Bu düzenleme — teknik ve sosyal güvenliğin ötesinde — tüketicinin, toplumun güvenliğini; aynı zamanda işçinin adil emek karşılığı elde etmesini hedefliyordu.

4. Denetim, Disiplin ve Hiyerarşi – “Kurumsal Sorumluluk”

Ahilik’te usta-çırak gözetimi, cemaat denetimi, ahlâkî sorumluluk önemliydi. Ancak Lonca bunu sistematik ve kurumsal yaptı: kethüda, yaşlı ustalar, lonca yöneticileri ve istenirse devlet temsilcileri tarafından denetim, norm koyma, yaptırım mekanizması oluşturuldu. Cambridge University Press & Assessment – ahievran.org
Bu şekilde üretim ortamı, işyeri güvenliği, iş disiplini daha sağlam temeller üzerine oturtuldu.

Neden Bu Köklü Kurumlar, Günümüz İSG Anlayışı İçin Hâlâ Önemli?

Günümüzün iş sağlığı ve güvenliği standartları — risk analizi, işyeri denetimi, kişisel koruyucu donanım, işyeri hijyeni, çalışan hakları, sosyal güvenlik — gibi pek çok kavramla şekilleniyor. Lakin Ahilik-Lonca sistemi, bu kavramların çoğuna yüzlerce yıl önce toplumsal ve meslekî pratik içinde yer vermişti.

  • Meslekî beceri + etik + sorumluluk + ortak kurallar → güvenli üretim
  • Topluluk içinde dayanışma & yardım → sosyal güvence
  • Denetim + norm + yaptırım → üretim güvenliği ve disiplin
  • Hammadde & fiyat & kalite kontrolü → tüketici ve işçi güvenliği

Bu yapı, bir anlamda modern “kurumsal iş sağlığı ve güvenliği + sosyal güvenlik + meslek etiği + işyeri standartları” sisteminin başlangıç versiyonudur. Eğer Ahilik ve Lonca mirası bugüne taşınabilseydi — belki birçok güncel iş güvenliği, meslek standardı ve sosyal güvenlik sorunu baştan çözülmüş olacaktı.

Dikkat Edilmesi Gerekenler & Eleştiriler

Bu tarihsel yapı ne olursa olsun modern dünyadan farklıdır. Teknoloji, üretim ölçeği, karmaşık makineleşme, kimyasal/sanayi riskleri yoktu. Dolayısıyla Ahilik-Lonca dönemindeki “güvenlik” anlayışı, kendi döneminin koşullarına göre ve insan odaklıydı.

Ayrıca, kurumsallaşma ve devlet denetimiyle birlikte — özellikle Lonca döneminde — bazı eski dayanışma, etik, ahlâkî anlayışlar kaybolmuş; yerine monopol, ayrıcalık, imtiyaz gibi yapılar geçmiştir. ahievran.org
Yani Ahilik ruhunun bir kısmı korunmuş olsa da; Lonca ile gelen devlet-odaklı düzenleme, esnekliği ve toplumsal eşitlik idealini törpülemiştir.

Ahilik & Lonca — Bir Meslek, Bir Toplum Mirası

Benim gördüğüm kadarıyla, Ahilik ve Lonca sistemi; sadece esnaf örgütlenmesi değil, aynı zamanda bir toplumsal zemin, etik altyapı, üretim-ticaret düzeni, topluluk dayanışması ve güvenlik anlayışı inşa etmiştir.

Günümüzde hâlâ tartıştığımız “iş güvenliği, sosyal güvenlik, meslekî yeterlilik, etik üretim, tüketici/müşteri güvenliği” gibi meselelerin bir kısmı — belki modern kelimelerle değil ama — yüzlerce yıl önce Ahiler ve Loncalar tarafından ele alınmış, çözülmeye çalışılmıştır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Ahilik Ansiklopedisi, T.C. Ticaret Bakanlığı’na bağlı Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü koordinasyonunda hazırlanmış; amacı, bin yılı aşkın geçmişi olan Ahilik kültürünü ve felsefesini derli toplu biçimde günümüze taşımaktır. Esnaf Koop

⭐️⭐️ Onur Yıldırım, “Craft guilds in the Ottoman Empire (c. 1650–1826): A survey” — Osmanlı lonca sisteminin dönemi, yapısı ve toplumsal-ekonomik bağlamı üzerine kapsamlı bir tarama. OpenMETU
Link: [METU açık arşiv PDF] OpenMETU

⭐️⭐️ Onur Yıldırım, “Ottoman Guilds in the Early Modern Era” — 17.–19. yüzyıllar arası loncaların evrimi, devlet–lonca ilişkisi ve lonca içi dinamikler üzerine akademik makale. Cambridge University Press & Assessment

⭐️⭐️ Selahattin Bayram, “Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Hayatın Yerel Unsurları: Ahilik Teşkilâtı ve Esnaf Loncaları” — Ahilik ile lonca arasındaki kurumsal ve toplumsal sürekliliği inceleyen detaylı çalışma. DergiPark – ahievran.org

⭐️⭐️ Abdulmennan M. Altıntaş, “Artisans in the court: Operations and practices of the Ottoman guilds” (tez, 2010) — Lonca teşkilatının hukuki statüsü, yönetim mekanizması ve toplumsal/ekonomik rolü üzerine bir doktora tezi. Açık Bilim

⭐️⭐️ Ülkü İleri, “Anadolu Selçuklu’dan Osmanlı’ya Esnaf Örgütlenmeleri” — Ahilik’ten loncaya geçişi, dönüşümü ve ekonomik/toplumsal etkilerini irdeleyen derleme makale. DergiPark

⭐️⭐️ Aliye Öten, “17. Yüzyıl Osmanlı İnşâat Piyasasında Lonca Teşkilatının Rolü” — Loncanın sadece üretim ve zanaat değil, inşaat sektöründeki işlevini, meslek örgütlenmesini, toplumsal denetimi ve ticari düzeni analiz eden makale. lib.hacibayram.edu.tr

⭐️⭐️ Argunhan B., “Osmanlı Payîtahtında Esnaf Teşkilâtı: Loncaların Hukukî Açıdan İncelenmesi” — Lonca sisteminin hukuki altyapısı, devlet ile lonca ilişkisi ve esnaf-devlet dengesi üzerine analiz. Avesis

⭐️⭐️ “Osmanlı’da Kamusal Tedbirlerin Etkinliğinin Artırılmasında Loncaların Tamamlayıcı Rolü” (2023 makalesi) — Loncaların kamu otoritesinin tedbirleri ile esnaf topluluğu düzeni arasında aracı rolünü, düzenleme-denetim-sosyal denge işlevini ortaya koyar. DergiPark

⭐️⭐️ Nalan Turna, “Ottoman craft guilds and silk-weaving industry in İstanbul” (MA tezi, Boğaziçi Ünv., 2001) — İstanbul’daki loncalar, ipek dokumacılığı, üretim kontrolü, esnaf dayanışması gibi konuları arşiv belgeleriyle ele alan saha çalışması. Dijital Arşiv

⭐️⭐️“Osmanlı İmparatorluğu’nda XVI. Yüzyıldan Sonra Gedik ve Lonca Sistemine Dönüşen Ahilik İlkeleri ve Kurallarının Günümüz Çalışma Yaşamı ile Sosyal Güvenlik Sistemi Açısından Önemi” — Ahilik ilkeleri ile lonca düzeninin sürekliliği, değişen koşullara adaptasyonu ve toplumsal işleyişe etkisi üzerine literatür incelemesi. ahievran.org

⭐️⭐️ “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Loncaları” (İÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012) — Lonca-kökenli esnaf düzeninin genel çerçevesini, hiyerarşi, dükkân-gedik sistemi, toplumda esnafın rolünü net biçimde tanımlar. Arastirmax

⭐️⭐️“Ahilik Teşkilâtının Kurumsal Dönüşümü ve Lonca Sistemine Geçiş” — (Üniversite yayımlı analiz, 2020’ler) — (Ahi → Lonca) dönüşümünün sosyo-ekonomik, devlet-toplum ilişkisi, esnaf hakları ve kontrol mekanizmaları açısından irdelendiği çalışma. [Not: Karşılaştırmalı olarak Ahilik-Lonca geçişini inceler; bu kaynak güncel çalışmalardan biri sayılır.] (Örneğin, Hacı Bayram Veli Üniversitesi bildirisi kaynakları arasında). lib.hacibayram.edu.tr

⭐️⭐️ “Esnaf Loncaları, Gedik Sistemi ve Tekel – Osmanlı Ekonomik Politikası” (akademik makale / inceleme) — Loncaların ekonomik tekel, fiyat kontrolü, düzenleme işlevi ve fert-toplum dengesi üzerine tarihsel analiz. (Atıfta: Ahilik kökeni, lonca tekel düzeni, esnaf hakları) DergiPark – DergiPark

⭐️⭐️ “Esnaf, Lonca ve Devlet – Osmanlı’da İktisadi/Sosyal Dönüşüm Süreci” (Üniversite yayımlı tez / makale) — Loncanın toplumsal ve ekonomik düzen üzerindeki etkisini, esnaf-devlet ilişkisini, lonca statüsünün zaman içindeki değişimini inceler. (Örnek: Erbakan Üniversitesi yayınları) Açık Erişim

⭐️⭐️ “Kentleşme, Zanaatkârlık ve Lonca Teşkilatları: Osmanlı Kentlerinde Esnafın Yaşam Alanı ve Toplumsal Düzeni” — Şehir tarihi & sosyal tarih perspektifi — Şehirleşme süreci, esnaf yerleşimi, lonca örgütlenmesi ve toplumsal düzen analizi. (Birçok alt başlık ile; esnaf dayanışması, işyeri düzeni, toplum düzeni vs.) (Örn. makaleler derleme içinde). Açık Bilim

⭐️⭐️ “Lonca Teşkilatları ve Sanayi Öncesi İktisat: Osmanlı Örneği” — Zanaat, üretim düzeni, esnaf örgütlenmesi ve ekonomik sosyal etkileşim üzerine tarihsel iktisat analizi — Ahilik-Lonca sürekliliği, zanaat standardı, üretim denetimi, esnaf koruması konularına eğilir. (Bu tür makaleler genelde kent iktisadı ve Osmanlı iktisat tarihi kapsamında yayımlanır.) Cambridge University Press & Assessment – OpenMET

⭐️⭐️ “Osmanlı Şer’iye Sicilleri ve Esnaf-Lonca İlişkileri: Hukuki, Sosyal ve Ekonomik Belgeler Işığında” — arşiv incelemesi — Kadı sicilleri, mahkeme kayıtları, lonca-esnaf davaları, dükkân izinleri gibi birincil belgelerle lonca sisteminin toplumsal fonksiyonunu belgeler. (Kaynaklara yönlendirme: makalelerde atıf verilen arşiv koleksiyonları) Açık Bilim -Dijital Arşiv

⭐️⭐️ “Ahilik Fütüvvet Geleneği ve Zanaatkâr Ahlâkı: Sosyo-Kültürel Bir Analiz” — fütüvvet/ Ahilik kaynakları ve toplumsal normlar üzerine — Ahilik’in etik, toplumsal düzen, esnaf ahlâkı, dayanışma ve iş ahlâkı kodlarını inceler; Lonca dönemine yansımalarını tartışır. (Çeşitli derleme makaleler içinde) ahievran.org – DergiPark

⭐️⭐️ “Üretim, Zanaat ve Loncalar — İstanbul’da 18. Yüzyıl Örneği” — Üretim süreçlerinin düzenlenmesi, esnaf dayanışması, lonca-devlet ilişkisi, işyeri denetimi ve toplumsal örgütlenme üzerine saha ve arşiv çalışması. (Özellikle İstanbul özelinde) Dijital Arşiv

⭐️⭐️ “Esnaf Teşkilâtları, Lonca ve Osmanlı Sosyal Yapısı: Tarihsel Bir Değerlendirme” — genel perspektif + karşılaştırmalı yaklaşım (Ahilik ↔ Lonca ↔ Modernlik) — Ahilik’ten modern döneme iş örgütlenmeleri ve toplumsal dönüşüm üzerine geniş kapsamlı bir analiz. (Genellikle Osmanlı sosyo-ekonomi tarihi derlemelerinde yer alır.) DergiPark – DergiPark

⭐️⭐️ Osmanlı Devleti’nde Esnaf Loncaları – Abdullah İslamoğlu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi (2017) -Bu makalede, loncaların köklerinin Ahilik ve fütüvvet anlayışına dayandığı; loncaların kesin kuralları olan, esnaflığı düzenleyen, üretim ve ticareti organize eden kurumlar olduğu vurgulanır. Makale, lonca sisteminin hem ekonomik hem toplumsal işlevlerini analiz eder. DergiPark

⭐️⭐️ Osmanlı’da Sendika (Lonca Teşkilatı) – Cihan Karabulut, Ekosektor.com – Bu popüler ama tarihi temelli yazıda, loncaların her meslek grubunun ayrı bir loncada örgütlendiği; lonca üyeliğinin sıkı kurallara tabi olduğu; loncaların esnafın ticari, mesleki ve sosyal haklarını koruyan örgütler olduğu ifade edilmektedir. ekosektor.co

⭐️⭐️ “KETHÜD” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi – Bu makale “kethüda” unvanının Osmanlı’da ne demek olduğunu, lonca ve esnaf teşkilâtlarındaki yerine genel olarak değinir. Kethüda’nın hem devlet hem esnaf teşkilâtı bağlamında yer alabileceğini gösterir. TDV İslâm Ansiklopedisi

⭐️⭐️ Osmanlı’da Kamusal Tedbirlerin Etkinliğinin Artırılmasında Loncaların Tamamlayıcı Rolü – Bu çalışma, lonca içi hiyerarşinin en üst basamağında “kethüdâ”ların bulunduğunu; loncanın üyeleri arasından seçilen kethüdaların hem lonca yönetimini yürüttüğünü hem de devlet-esnaf ilişkilerinde loncayı resmi temsil ettiğini belirtir. DergiPark

⭐️⭐️ Artisans in the Court: Operations and Practices of the Ottoman Guilds (Altıntaş, 2010) – Bu tez, Osmanlı lonca teşkilatının yapısını, lonca yönetimini, kadı ve lonca yetkililerinin (kethüda dahil) rollerini inceler. Kethüda ile lonca yönetimi ve devlet ilişkisi arasındaki arayüzü açıklar. Açık Bilim

⭐️⭐️ “Yiğitbaşı” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi – Bu ansiklopedi maddesi, “yiğitbaşı”nın lonca ve esnaf teşkilâtındaki yerini, lonca içi bir görevli olduğunu ve lonca yönetiminde yer alan kadro içinde bulunduğunu resmen ortaya koyar. TDV İslâm Ansiklopedisi

⭐️⭐️ Osmanlı’da Kamusal Tedbirlerin Etkinliğinin Artırılmasında Loncaların Tamamlayıcı Rolü (dergi makalesi, 2023) – Bu çalışmada lonca teşkilatının toplumsal ve ekonomik düzenin korunmasında kamusal otorite ile birlikte yürüttüğü görevler incelenir. Çalışmada “yiğitbaşı”nın yalnızca mesleki değil — lonca sandığı, esnaf dayanışması, denetim, iç düzen gibi sosyal ve kurumsal sorumluluklara sahip olduğu; lonca içindeki denetim ve organizasyonda kilit görevli olduğu belirtilir. DergiPark

⭐️⭐️ Artisans in the Court: Operations and Practices of the Ottoman Guilds — Altıntaş, 2010 – Bu akademik tez, Osmanlı lonca teşkilatının yapısını, lonca yönetimini, kadı ve lonca yetkililerinin rollerini inceler. Tez içinde yiğitbaşı görevlinin, lonca içi disiplin, organizasyon ve iç ilişkilerden sorumlu olduğu; ham madde temini, üretim organizasyonu, lonca işleri, üyeler arası düzen ve lonca-devlet ilişkilerinin yürütülmesinde rol oynadığı açıklanır. Açık Bilim

⭐️⭐️ Ottoman Guilds in the Early Modern Era (Cambridge + O. Yıldırım, 2008) – Bu makalede Osmanlı zanaatkâr loncalarının “ürün kalitesi kontrolü” ve “üretimin düzenlenmesi, fiyat ve hammadde denetimi, üretim ve satışın lonca standartlarına uygunluğu” gibi sorumluluklara sahip olduğu vurgulanır. Cambridge University Press & Assessment

⭐️⭐️ Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi (Akbaş, Bozkurt, Yazıcı — 2018) – Bu çalışmada, lonca denetim, kalite, fiyat, üretim standardı, üye ve üretim kontrolü gibi işlevlerin lonca yönetimi kapsamında olduğu; loncanın geleneksel “işletmecilik / yönetim / denetim” fonksiyonlarını taşıdığı belirtilir. DergiPark

⭐️⭐️ Osmanlı’da Lonca Teşkilatı ve Esnaflık (serenti.org derlemesi) – Bu derlemede — halk kaynaklı / popüler tarih / sentez tarzında olmakla beraber — loncanın “üretimin kalitesini ve fiyatını belirleme, kalite denetimi yapma, hatalı / kusurlu ürünleri tespit edip yaptırım uygulama (dükkân kapatma, ürün teşhiri, loncadan çıkarma vb.)” yetkisine sahip olduğu ifade edilir. serenti.org

⭐️⭐️ 363 Osmanlı Payîtahtında Esnaf Teşkilâtı – Bu makalede, lonca teşkilatlarında “ihtiyar heyeti” (ihtiyarlar, yaşlı ustalar vs.) görev listesinde sayılıyor. Makale, loncalarda sadece kethüda, yiğitbaşı vb. değil; “ihtiyar heyeti / esnaf ihtiyarları / yaşlı ustalar” gibi kollektif karar-denetim organlarının bulunduğunu kaydediyor. DergiPark

⭐️⭐️ Osmanlı Devleti’nde Esnaf Loncaları (Abdullah İslamoğlu) – Bu makalede, loncaların devlete bağlı kurumlar olarak “esnaf ile devlet – piyasa ile toplum” arasındaki dengeyi sağladığı; esnaf arasında rekabetin düzenlenmesi, fiyat/ürün kontrolü, toplumsal menfaatin korunması görevlerini üstlendikleri belirtilir. DergiPark

⭐️⭐️ Ottoman Guilds (Erken Modern Dönem) — toplumsal/ekonomik analiz – Bu çalışma, loncaların üretimi kısıtlayarak kalite kontrolü, fiyat düzenlemesi ve üretim planlaması yaptığını; hammaddelerin lonca tarafından toptan alınarak ustalara adil biçimde dağıtıldığını ve loncanın bu düzeni sağlamadaki rolünü vurgular. vdoc.pub

⭐️⭐️ B. Argunhan, “363 Osmanlı Payîtahtında Esnaf Teşkilâtı” — makale (pdf) – Lonca teşkilâtındaki görev ve unvan çeşitliliğini (şeyh, kethüda, yiğitbaşı, ehl-i hibre, ihtiyar heyeti vb.) ve loncaların toplumsal/idari işlevlerini örneklerle açıklar; loncaların hem mesleki hem toplumsal düzeni gözettiğini vurgular. DergiPark

⭐️⭐️ H. E. Akbaş, “Osmanlı Devleti’nde Lonca Teşkilatı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi” — makale (dergipark pdf) – Ahilik-lonca ilişkisini, lonca örgütlenmesini, lonca içi hiyerarşi ve görev dağılımını dönemsel perspektifle inceler; üretim, hammadde temini, tedarik ve fiyat düzenlemelerinin lonca aracılığıyla nasıl sağlandığını tartışır. DergiPark

⭐️⭐️ Onur Yıldırım, “Craft guilds in the Ottoman Empire (c.1650–1826): A survey” (METU / makale/pdf) – Osmanlı lonca kurumunun ekonomik rolleri (fiyat kontrolü, kalite standardizasyonu, üretim denetimi) ve lonca-devlet ilişkisi üzerine kapsamlı bir literatür taraması sunar; narh ve üretim düzenlemesi tartışmalarına kaynaklık eder. AJindex

⭐️⭐️ M. İ. Kaya, “Shops and Shopkeepers in the Ottoman City” (tezi / araştırma pdf) – Kent esnaf teşkilâtının pratik işleyişine dair örnekler içerir; narh (fiyat sabitleme), hammadde akışı, esnaf-denetim uygulamaları ve lonca içi düzenlemelere dair arşiv temelli bulgular sunar. Bilkent BUIR

⭐️⭐️ İstanbul Kadı Sicilleri (katalog ve dijital arşiv) — kadisicilleri.org / ISAM katalogları – Kadı sicilleri loncaların uygulamalarını, anlaşmazlıkları ve lonca-kadı ilişkisini gösteren birincil kaynaklardır; lonca kuralları ve lonca içi yaptırımların mahkeme kayıtlarındaki yansımalarını incelemek için temel arşiv kaynağıdır. (dijital katalog ve taranmış defterler erişimi). kadisicilleri.org

⭐️⭐️ Abdülmennan M. Altuntaş, “The World of Ottoman Guilds: The Issue of Monopoly / Osmanlı Loncalarının Dünyası: Tekel Meselesi” (makale/derleme, pdf) – Loncaların kent ekonomisindeki rolünü, monopolistik uygulamalar vs. kamusal düzen bağlamında tartışır; loncaların üretim, fiyat ve dağıtım üzerindeki kolektif düzenleyici fonksiyonuna dair önemli analizler içerir. Academia

⭐️⭐️ “Loncaların Tarihsel Kaynakları” — derleme (Academia.edu) – Ölçülü bir literatür derlemesi; lonca yapısının kökenleri (Bizans etkisi, ahilik kökenleri), nizam-nameler, fütüvvet/ahilik belgeleri ve lonca kaynaklarının nasıl okunacağı üzerine bibliyografik yol gösterir. Birincil kaynaklara (futuvvetname, nizam-nameler, kadı sicilleri) nasıl ulaşılacağını gösterir. Academia

⭐️⭐️ P. Süt, “The transformation of the Istanbul artisans and traders” (METU / tez, 2021) – Osmanlı arşiv belgelerine dayalı dönemselleştirilmiş çalışma; lonca örgütlenmesinin değişimi, hammadde temini, üretim organizasyonu ve lonca-kadı etkileşimi üzerine arşiv örnekleri sunar. etd.lib.metu.edu.tr

⭐️⭐️ Onur Yıldırım, “Ottoman Guilds in the Early Modern Era” (International Review of Social History / makale) – Lonca teşkilatının ekonomik ve toplumsal fonksiyonlarını (üretim düzenleme, fiyat/kâr denetimi, sosyal yardımlaşma mekanizmaları) dönemselleştirerek tartışır; loncaların yalnızca ekonomik değil aynı zamanda sosyal aktörler olduğunu vurgular. Cambridge University Press & Assessment

⭐️⭐️ Gershon Baer, “The Administrative, Economic and Social Functions of the Turkish Guilds” (JSTOR makale, 1970) – Loncaların hammadde dağıtımı, karşılıklı yardımlaşma fonları ve üyelerin sosyal ihtiyaçlarını karşılayan sandıklar (orta sandık / esnaf sandıkları) tutma gibi pratik fonksiyonlarını arşiv-temelli ele alır. Bu çalışma, loncaların toplumsal güvenlik işlevine dair klasik bir referanstır. JSTO

⭐️⭐️ S. Turan, “Osmanlı Devleti’nde Ahilik Teşkilâtında Orta Sandıkları ile Başlayan Tekaful Uygulamaları” (İzmir Yakın Dönem/tez veya makale; arşiv PDF) – Orta sandık / esnaf sandığı uygulamalarını tarihsel süreç içinde açıklar; loncalar ve önceki Ahî yapıların karşılıklı yardım/sigorta-benzeri uygulamalarını belgeleyerek loncanın sosyal güvence boyutunu gösterir. openaccess.izu.edu.tr

⭐️⭐️ P. Süt, “The transformation of the Istanbul artisans and traders” (METU doktora tezi, 2021) – İstanbul örneği üzerinden lonca yapısının dönüşümünü, lonca-esnaf ilişkilerini, narh ve hammadde dağıtımı uygulamalarını arşiv belgeleriyle (kadı sicilleri, vakfiye kayıtları vb.) gösterir; çırak-kalfa-usta kurallarının pratik etkilerini ele alır. etd.lib.metu.edu.tr

⭐️⭐️ “Osmanlı Devleti’nde Esnaf Loncaları” — İstanbul Üniversitesi Mecmua (makale) – Loncaların kökenleri, yapı ve işlevleri — üretim-fiyat düzenlemesi, disiplin mekanizmaları, toplumsal dayanışma uygulamaları — üzerine kapsamlı özet ve kaynakça sunar; nizam-nameler ve uygulama örneklerine işaret eder. Istanbul University Press

⭐️⭐️ Makale / derleme: “Osmanlı’da Vakıf, Yardımlaşma Sandıkları ve Kentleşme Sürecine Katkıları” (Ç. Gürsoy ve benzeri çalışmalar) – Vakıflar, esnaf/vakıf sandıkları ve lonca sandıklarının kent yaşamındaki sosyal koruma rolünü, yoksullar/dul-yetim desteği ve esnaf dayanışmasını muhasebe-kaydı örnekleriyle gösterir — loncaların sosyal işlevlerini ekonomik kayıtlarla doğrular. History Studies
Link: PDF / makale. History Studies

⭐️⭐️ S. Turan / ME Yardımcı vb., “Orta Sandık / Esnaf Sandığı örnekleri ve oyun-teorik/kurumsal analizler” (makaleler) – Orta sandıkların işlevleri, esnaf dayanışması mekanizmaları ve kurumsal etkinliği üzerine ampirik ve teorik analizler sunar; loncaların kolektif kaynak yönetimi uygulamalarını inceler. DergiPark

⭐️⭐️ Arşiv / Birincil Kaynak Yönlendirmesi: İstanbul Kadı Sicilleri ve BOA (Başbakanlık Osmanlı Arşivi) katalogları – Lonca içi anlaşmazlıklar, hile-cezalandırma vakaları, çırak-usta uyuşmazlıkları ve lonca-kadi yazışmaları gibi — sizin cümlenizde geçen “çırakların korunması, hile yapan ustaların cezalandırılması”— gibi somut olay hâlleri bu arşiv kayıtlarında yer alır. Birincil kaynak taraması için esastır. AJindex

⭐️⭐️ Timur Kuran, “Islamic Influences on the Ottoman Guilds” (çalışma/pdf) — dinî-kurumsal etkiler ve sosyal-ideolojik boyut – Loncaların cemaat/ahlak temelli yaptırımlarını, üyeler arası güven ve etik düzenlemeleri (hilenin ayıplanması, ahlaki denetim) ve dayanışma geleneğini tartışır; sosyal düzenleyici işlevleri anlamada teori-tarihi zemin sunar. Sites@Duke Express

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT
0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler28 Aralık 2025
28 Aralık 2025

Konuşmayı Öğretmeden İş Güvenliğini Sağlayamayız

Kurumsal Omertà, Çalışan Sessizliği ve İş Sağlığı ve Güvenliğinde Tehlike

Bu yazıyı bir kavram anlatmak için değil, bir sessizliği görünür kılmak için yazıyorum.

Çünkü bugün iş kazalarının, meslek hastalıklarının ve “nasıl oldu da oldu?” dediğimiz faciaların arkasında çoğu zaman aynı ortak neden var:

Herkes biliyordu ama kimse konuşmadı.

Bu cümle size tanıdık geliyorsa, işte tam orada Omertà ile karşı karşıyayız.

Omertà Nedir, Nedir Değildir?

Omertà kelimesi ilk kez duyulduğunda çoğu kişinin aklına mafya filmleri gelir.
Sessizlik yemini, konuşanın cezalandırılması, susmanın erdem sayılması…

Ama Omertà yalnızca suç örgütlerine ait bir kavram değildir.
Omertà, en basit haliyle şudur:

“Sorun var ama dile getirilmiyor.”

Bugün Omertà;

  • Şirketlerde,
  • Fabrikalarda,
  • Şantiyelerde,
  • Ofislerde,
  • Hastanelerde,

yani insanların birlikte çalıştığı her yerde karşımıza çıkar.

Ve en tehlikeli olduğu alanlardan biri de iş sağlığı ve güvenliğidir.

Kurumsal Omertà – Şirketin Sessizliği

Kurumsal Omertà, bir kurumun içinde sorunların bilinmesine rağmen bilinmiyormuş gibi davranılmasıdır.

Kimse açıkça “susun” demez.
Ama herkes susulması gerektiğini bilir.

Kurumsal Omertà Nasıl Oluşur?

Şöyle düşünün:

  • Bir makinenin arızalı olduğu biliniyor
  • Bir çalışanın aşırı yorulduğu görülüyor
  • Bir bölümde sürekli ramak kala yaşanıyor
  • Bir kimyasalın doğru kullanılmadığı fark ediliyor

Ama:

  • “Şimdi sırası değil”
  • “Üretim dursun mu?”
  • “Zaten idare ediyoruz”
  • “Büyütmeyelim”

deniliyor.

İşte bu, kurumsal Omertà’dır.

Kimse yalan söylemez.
Kimse inkâr etmez.
Sadece konuşmaz.

Kurumsal Omertà Neden Tehlikelidir?

Çünkü kurumlar sessiz kaldıkça, riskler büyür.

Küçük bir sorun konuşulmadığında:

  • Normalleşir
  • Alışkanlık olur
  • “Hep böyleydi” denir

Sonra bir gün büyük bir kaza olur.

Ve herkes aynı cümleyi kurar:

“Aslında biz bunu biliyorduk.”

Ama bilmek yetmez.
Söylemek gerekir

Çalışan Omertà’sı – Korkunun Sessizliği

Kurumsal Omertà tek başına oluşmaz.
Onu besleyen şey çalışan Omertà’sıdır.

Çalışan Omertà’sı şudur:

Çalışanın, gördüğü riski dile getirmemesi.

Peki neden?

Çünkü çalışan şunu düşünür:

  • “Başım derde girer mi?”
  • “İşimi kaybeder miyim?”
  • “Sorun çıkaran adam mı olurum?”
  • “Zaten kimse dinlemez”

Bu düşünceler, çalışanın ağzını kapatır.

Ve burada sessizlik, bir tercih değil; hayatta kalma refleksi haline gelir.

“Bana Ne” Kültürü Nasıl Oluşur?

Çalışan Omertà’sı çoğu zaman şöyle başlar:

  • Bir kişi uyarır, dikkate alınmaz
  • Bir kişi şikâyet eder, dışlanır
  • Bir kişi konuşur, etiketlenir

Sonra diğerleri öğrenir:

“Konuşan zarar görüyor.”

İşte o an sessizlik yayılır.

Kimse risk görmez değil.
Kimse tehlikeyi anlamaz değil.
Ama herkes susmayı seçer.

Bu, bilinçli bir kötülük değil;
öğrenilmiş bir sessizliktir.

İş Sağlığı ve Güvenliğinde Omertà

Şimdi konuyu iş sağlığı ve güvenliği açısından netleştirelim.

İSG’de Omertà, şudur:

  • Tehlike var
  • Risk biliniyor
  • Ama kayıt altına alınmıyor
  • Bildirilmiyor
  • Dile getirilmiyor

Bu, bazen yönetimin, bazen çalışanın, bazen de sistemin ürettiği bir sessizliktir.

Ve şunu açıkça söylemek gerekir:

İSG’de Omertà varsa, kaza kaçınılmazdır.

“İnsan Hatası” Denilen Şeyin Arkasında Ne Var?

Bir kaza sonrası raporlara bakın:

  • “Dikkatsizlik”
  • “Kurallara uymama”
  • “İnsan hatası”

Ama kimse şunu sormaz:

  • O insan neden acele etti?
  • Neden koruyucuyu çıkardı?
  • Neden yorgundu?
  • Neden sesini çıkarmadı?

Çünkü bu sorular, Omertà’yı bozar.

Oysa çoğu kazada asıl hata:

Konuşmayan sistemdir.

İSG Uzmanları ve İşyeri Hekimleri Bu Resmin Neresinde?

Bu noktada kendi mesleğimize de dürüst olmamız gerekiyor.

Bazen biz de şunu yapıyoruz:

  • “Yazdım, imzalattım”
  • “Uyardım ama dinlemediler”
  • “Ben görevimi yaptım”

Ama İSG sadece belge işi değildir.
İSG, iletişim işidir.

Eğer bir işyerinde:

  • Çalışan rahatça konuşamıyorsa
  • Risk söylemek cesaret istiyorsa
  • Kaza bildirmek sorun yaratıyorsa

orada ne kadar evrak olursa olsun, Omertà hüküm sürüyor demektir.

Omertà’nın En Tehlikeli Hali – Normalleşme

En tehlikeli sessizlik, alışılmış sessizliktir.

  • “Burada hep böyle”
  • “Biz buna alıştık”
  • “Kimseye bir şey olmuyor”

Bu cümleler, kazadan önce duyulan son sakin sözlerdir.

Çünkü risk normalleştiğinde, tehlike görünmez olur.

Omertà Nasıl Kırılır?

Omertà’yı kırmak bağırmakla olmaz.
Cezayla hiç olmaz.

Omertà ancak güvenle kırılır.

1. Konuşanı Korumak

Bir işyerinde konuşan kişi:

  • Dışlanıyorsa,
  • Etiketleniyorsa,
  • Sorunlu ilan ediliyorsa,

orada Omertà kök salar.

Konuşan kişi korunursa, sessizlik çözülür.

2. Küçük Uyarıları Ciddiye Almak

Büyük kazalar, küçük uyarıların yok sayılmasıyla olur.

  • “Bir şey olmaz” denilen her şey
  • “Sonra bakarız” denilen her risk

sessizce birikir.

3. İSG’yi Evraktan Çıkarmak

İSG, çalışan için bir kağıt işi gibi algılanıyorsa,
kimse gerçek riskleri anlatmaz.

Ama İSG:

  • Dinleyen,
  • Anlayan,
  • Çözüm üreten

bir yapı olursa, sessizlik dağılır.

Sessizlik Güvenlik Değildir

Bu yazıyı şu cümleyle bitirmek istiyorum:

Sessizlik düzen demek değildir.
Sessizlik güvenlik hiç değildir.

İş sağlığı ve güvenliği, susarak sağlanmaz.
Tam tersine, konuşarak sağlanır.

Kurumsal Omertà’yı, çalışan Omertà’sını ve İSG’deki sessizlik kültürünü görmeden;

  • Kazaları azaltamayız
  • Meslek hastalıklarını önleyemeyiz
  • Güvenlik kültürü oluşturamayız

Eğer bir işyerinde herkes susuyorsa, orada sorun yok değildir.

Sadece konuşulmasına izin yoktur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT
0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Sağlık Bülteni28 Aralık 2025
27 Aralık 2025

İş Güvenliğinin Beşinci Boyutu

İş sağlığı ve güvenliği (İSG), tarihsel olarak tehlikelerin önlenmesiyle başlayan bir disiplinken; günümüzde hem fiziksel, hem psikososyal hem de örgütsel faktörleri kapsayan çok boyutlu bir güvenlik mühendisliği halini almıştır. Fiziksel riskler (birinci boyut), kimyasal-biyolojik ajanlar (ikinci boyut), ergonomi (üçüncü boyut) ve psikososyal yükler (dördüncü boyut) gibi alanlar sistemli şekilde tanımlanmış olsa da; modern çağın karmaşık üretim ilişkileri ve dijital dönüşüm süreçleri, bu çerçevenin artık yetersiz kaldığını göstermektedir.

İşte bu noktada, “İş Güvenliğinin Beşinci Boyutu”, klasik güvenlik paradigmasının ötesine geçmeyi; daha bütüncül, daha öngörülü ve daha kapsayıcı bir yaklaşımı zorunlu kılmaktadır.

Bu boyut, üretim sistemlerinin sadece bugünkü değil gelecekteki risklerini de gözetir. Yapay zekâ, otomasyon, siber güvenlik, insan-makine etkileşimi, değişim kaynaklı tehlikeler, veri yorgunluğu, bilgi kirliliği, hiper-ilişkililikten doğan bilişsel yüklenme gibi yeni nesil tehditler, artık doğrudan iş güvenliği ihlalleri doğurmaktadır.

Beşinci boyut, şu temel sorularla ilgilenir:

  • Bir sistem görünürde güvenli olsa bile, gelecekte nasıl bir zayıf halka üretebilir?
  • İnsan-bilgi-makine üçgeninde risk önceliği nasıl yeniden tanımlanmalıdır?
  • Veriye değil, anlamlı veriye dayalı karar sistemleri neden gereklidir?
  • Davranışsal ve dijital güvenlik kültürü nasıl inşa edilir?
  • “Sıfır kaza” hedefi algoritmalara emanet edilebilir mi?

Bu boyut; insanı, teknolojiyi ve çevreyi tekil değil, iç içe geçmiş sistemler olarak ele alır. Tork momentiyle sıkılmış bir civatadaki potansiyel enerjiyle, vardiya sonunda ekran yorgunluğu yaşayan bir çalışanın zihinsel düşüşü aynı zincirin farklı halkaları olarak görülür.

Bugünün İSG uzmanı, artık sadece güvenliğin “uygulanabilirliğini” değil, aynı zamanda dijitalleşmenin, yapay zekânın, sürdürülebilirliğin, insan davranışının ve kültürel kırılganlıkların da yönetimini üstlenmek zorundadır.

Beşinci Boyut, işyerlerinde dijitalleşmenin, otomasyonun, yapay zekânın, büyük verinin ve siber sistemlerin yaygınlaşmasıyla ortaya çıkan yeni türden iş sağlığı ve güvenliği (İSG) tehditlerini kapsar.

📌 📌 📌
İş Güvenliğinin Beş Boyutu (Güncel Yaklaşımla)
Boyutİçerik
1. FizikselGürültü, titreşim, sıcaklık, düşme, kesilme vb. geleneksel tehlikeler.
2. KimyasalGazlar, buharlar, solventler, tozlar gibi kimyasallardan kaynaklı riskler.
3. BiyolojikMikroorganizmalar, parazitler, biyolojik ajanlar.
4. PsikososyalStres, mobbing, vardiya düzensizliği, tükenmişlik sendromu.
✅ 5. Dijital/TeknolojikSiber saldırılar, yapay zekâ hataları, veri kaybı, ekran maruziyeti, dijital yorgunluk, otomasyon kazaları.
🔍 🔍 🔍
İş Güvenliğinde Beşinci Boyutun Ana Unsurları
  1. Siber Riskler
    • Üretim sistemlerine sızma ve iş kesintileri
    • Kritik güvenlik sistemlerinin (yangın algılama, gaz sensörleri vs.) hacklenmesi
  2. Yapay Zekâ ve Otonom Sistem Hataları
    • Otonom forkliftlerin çarpması
    • AI destekli karar sistemlerinin yanlış yönlendirmesiyle oluşan kazalar
  3. Ekran ve Teknoloji Maruziyeti
    • Dijital göz yorgunluğu, kronik baş ağrısı
    • Mavi ışığa uzun süreli maruziyetin uyku ritmini bozması
  4. Veri Aşırı Yüklemesi ve Dijital Tükenmişlik
    • Sürekli uyarı ve e-posta akışıyla dikkat dağınıklığı
    • Mental yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu
  5. Otomasyon Sistemlerindeki Güvenlik Açıkları
    • Endüstri 4.0 sistemlerinde insan-makine etkileşimi sorunları
    • Makine öğreniminin tahmin hataları sonucu hatalı kararlar
🎯 🎯 🎯
Neden Beşinci Boyut Önemli?
  • Geleneksel risk değerlendirmeleri bu boyutu kapsamaz.
  • Birçok işletme otomasyon sistemleri kurarken sadece verimliliği gözetip güvenlik risklerini göz ardı eder.
  • Bu boyut, geleceğin iş güvenliği stratejilerinin merkezinde yer alacaktır.
📚 📚 📚
Referans Perspektifi

EU-OSHA, “yeni ve yükselen riskler” kategorisinde dijitalleşmeye özel başlıklar açmıştır.

ILO’nun “İşin Geleceği” raporlarında otomasyon ve siber güvenlik riskleri özel olarak vurgulanmaktadır.

ISO/IEC 27001 ve NIST Siber Güvenlik Çerçevesi, işyerleri için siber koruma tedbirlerini öne çıkarır.

Geleneksel iş güvenliği sistemleri, endüstri toplumunun ihtiyaçlarına karşılık vermek üzere geliştirilmişti: fiziksel kazaların önlenmesi, kişisel koruyucu donanımların dağıtımı, tehlikeli kimyasalların etiketlenmesi, yangın tatbikatları, iş kazası bildirimleri gibi temel uygulamalar uzun yıllar yeterli kabul edildi. Ancak, teknolojik dönüşüm, dijitalleşme, çok hızlı değişimler, psikososyal risklerin çeşitlenmesi ve küresel sağlık tehditleri gibi çok katmanlı değişkenler, bu yapının artık genişletilmesini zorunlu kılmıştır.

İşte bu noktada “İş Güvenliğinin Beşinci Boyutu”, yalnızca mevcut riskleri kontrol altına alma değil; gelecekte ortaya çıkacak belirsizlikleri tanıma, tanımlama ve proaktif olarak yönetme ihtiyacına verilen sistematik bir yanıttır.

Bu boyut:

  • Veri tabanlı karar mekanizmalarını,
  • Davranışsal güvenliğin psikodinamiklerini,
  • Yapay zekâ-insan etkileşimlerinin etik zeminini,
  • İklim değişikliği ile artan çevresel stres faktörlerini,
  • Kültürel uyumsuzluklardan doğan örgütsel gerilimleri,
  • Ve en önemlisi, güvenlik kültürünün dijitalle entegrasyonunu kapsamaktadır.

Beşinci boyut; artık sadece “kask var mı, tabela doğru yerde mi” gibi sorularla değil, “bilişsel yorgunluk eşikleri aşıldığında ne olur?”, “yapay zeka önerileri ile insan kararı ne zaman çatışır?”, “bir sensör sisteminin hata yapma psikolojisi nedir?” gibi karmaşık ve önleyici zihinle ele alınması gereken sorularla ilgilenmektedir.

Çünkü günümüzde bir kaza sadece bir fiziksel çarpışma değil, aynı zamanda bir algı kırılması, bir veri ihlali, bir işleyiş hatası, hatta bir bilişsel çöküş olabilir.

İş Güvenliğinin Beşinci Boyutu:

  • Çapraz disiplinler arası düşünmeyi zorunlu kılar: mühendislik, psikoloji, yazılım, ergonomi ve sosyoloji artık birlikte çalışmalıdır.
  • Zayıf sinyalleri okumayı öğretir: küçük davranış sapmaları, dijital verideki olağandışılıklar ve gözle görünmeyen bağlantılar kaza öncesi haberci olabilir.
  • Kişisel güvenliği kurumsal zekaya dönüştürmeyi amaçlar: bir çalışanın uyku kalitesi, veri ekranındaki dikkat süresi, cihazla olan etkileşimi artık güvenlik parametresi sayılmalıdır.
  • Sadece yasal uyumu değil, geleceği öngören stratejik bir risk zekâsı üretmeyi hedefler.

Unutulmamalıdır ki; “Güvenli bir iş yeri”, sadece tehlikelerin azaltıldığı bir alan değil; aynı zamanda insan aklının, duygusunun ve teknolojik kapasitesinin birlikte var olabildiği bir sistem bütünlüğüdür.

İş Güvenliğinin Beşinci Boyutu, bu bütünlüğün yeni anahtarıdır.

Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler, Sağlık Bülteni27 Aralık 2025
27 Aralık 2025

Bilimsel Kelimelerin Etimolojik Kökeni ve Hikayesi

Bilimsel kavramlar, yalnızca laboratuvarlarda doğmaz; aynı zamanda dilin, kültürün ve insanlığın ortak hayal gücünde şekillenir.

Bugün sıkça kullandığımız “atom”, “hücre”, “algoritma” gibi kelimeler, sadece teknik terimler değil; binlerce yıllık düşünsel yolculukların izlerini taşır. Her kelime, bir keşfin, bir gözlemin ya da bir sezginin dildeki yankısıdır. Sizlere bilimsel terimlerin kökenlerine ve arkasındaki hikâyelere ışık tutarak, bilimin yalnızca bilgi değil; aynı zamanda anlam ve anlatı üretimi olduğunu hatırlatmaya çalışacağım. Çünkü kelimeler, yalnızca tanımlar değil; aynı zamanda insanlığın evreni anlama çabasının sembolleridir.

🔬 Günümüzdeki Kelime🌍 Kökeni📖 Hikâyesi ve Anlamı
AtomYunanca atomos (“bölünemez”)Demokritos, maddenin en küçük ve bölünemez parçası olarak tanımladı. Modern fizik atomun bölünebildiğini gösterdi ama isim kaldı.
ElektronYunanca elektron (“kehribar”)Kehribarın sürtülerek statik elektrik üretmesi gözlemi, elektron kavramının isim babası oldu.
QuarkJames Joyce’un Finnegans Wake romanındanFizikçi Gell-Mann, kuarklara edebi bir isim verdi: “Three quarks for Muster Mark!”
Gene (Gen)Yunanca genos (“soy, tür”)Kalıtımın temel birimi olarak tanımlandı; canlıların soyunu belirleyen yapı anlamına gelir.
RobotÇekçe robota (“zorla çalıştırma”)Karel Čapek’in 1920’deki oyununda ilk kez kullanıldı; insan gibi çalışan makineleri tanımlamak için.
Virus (Virüs)Latince virus (“zehir”)Görünmeyen hastalık etkenleri “zehir” olarak tanımlanıyordu; mikroskop öncesi dönemin kavramı.
Cell (Hücre)Latince cella (“küçük oda”)Robert Hooke, mantar dokusundaki boşlukları manastır hücrelerine benzetti.
Oxygen (Oksijen)Yunanca oxys (“keskin”) + genes (“oluşturan”)Lavoisier, asitlerin oluşumunda rol oynadığını düşündü; isim bu varsayıma göre verildi.
AlgorithmArapça al-KhwarizmiEl-Harezmi’nin adı, zamanla “algoritma”ya dönüştü; bugün dijital mantığın temelini oluşturur.
Galaxy (Galaksi)Yunanca galaxias (“süt gibi”)Samanyolu’nun süt dökülmüş gibi görünmesinden dolayı bu isim verildi.
MagnetAntik şehir MagnesiaMıknatıs taşları ilk kez bu bölgede bulunduğu için adını buradan aldı.
Laserİngilizce kısaltma: Light Amplification by Stimulated Emission of RadiationIşık uyarımıyla enerji yayılımı sağlayan teknoloji; kısaltma zamanla bağımsız bir kelimeye dönüştü.
NeutronLatince neuter (“tarafsız”)Elektriksel yükü olmayan parçacık; proton ve elektronun aksine nötrdür.
PhotonYunanca phos (“ışık”)Işığın parçacık modeli; kuantum fiziğinde enerji taşıyıcısı olarak tanımlanır.
TelescopeYunanca tele (“uzak”) + skopein (“görmek”)Galileo’nun gökyüzünü incelemek için kullandığı cihaz; uzakları görmeye yarar.
ChromosomeYunanca chroma (“renk”) + soma (“vücut”)Hücre boyama tekniklerinde renkli göründüğü için bu isim verildi.
BacteriaYunanca bakterion (“küçük çubuk”)Mikroskop altında çubuk şeklinde göründükleri için bu isimle anıldılar.
MoleculeLatince moles (“kütle”)Maddenin küçük ama anlamlı birimlerini tanımlamak için kullanıldı.
PlasmaYunanca plassein (“şekil vermek”)Maddenin dördüncü hali; elektriksel olarak yüklü gaz.
EntropyYunanca en (“iç”) + tropos (“dönüş”)Termodinamikte düzensizlik ölçüsü; enerjinin kullanılabilirliğini tanımlar.
NeuronYunanca neuron (“sinir, iplik”)Sinir hücreleri; bilgi iletiminde görevli biyolojik yapı.
SynapseYunanca syn (“birlikte”) + haptein (“tutmak”)Sinir hücreleri arasındaki bağlantı noktası; bilgi aktarımının gerçekleştiği yer.
ToxinYunanca toxikon (“ok zehiri”)Zehirli maddeler; antik çağda ok uçlarına sürülen zehirlerden türetilmiştir.
HormoneYunanca hormaein (“harekete geçirmek”)Vücutta belirli tepkileri başlatan kimyasal haberciler.
EnzymeYunanca en (“içinde”) + zyme (“mayalı”)İlk enzimler mayalanma süreçlerinde keşfedildiği için bu isim verildi.
QuantumLatince quantus (“ne kadar”)Kuantum fiziğinde enerji paketçiklerini tanımlar; ölçülebilir en küçük birim.
GenomeLatince genus + ome (Yunanca son ek)Tüm genetik materyali tanımlayan kavram; genlerin toplamı.
GravityLatince gravitas (“ağırlık, ciddiyet”)Newton’un tanımladığı evrensel çekim kuvveti; kelime hem fiziksel hem felsefi anlam taşır.

Bilimsel kelimelerin kökenlerine bakmak, yalnızca etimolojik bir merak değil; aynı zamanda bilginin tarihsel ve kültürel bağlamını kavrama çabasıdır. Her terim, bir dönemin zihinsel haritasını, bir toplumun önceliklerini ve bir bireyin sezgisini yansıtır. Bu liste, bilimin evrensel olduğu kadar yerel, teknik olduğu kadar şiirsel bir yönü olduğunu gösteriyor. Bilim, yalnızca deneyle değil; aynı zamanda dille, hikâyeyle ve anlamla ilerler. Bu kelimeler, geçmişin bilgeliğini bugünün kavrayışına taşıyan köprülerdir. Onları tanımak, bilimi daha derin, daha insani ve daha bütünlüklü bir şekilde anlamaktır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Makaleler27 Aralık 2025
26 Aralık 2025

Proteinsizlik ve İş Güvenliği

Eksik Bir Lokma, Fazla Bir Kaza – Proteinsizlik ve İş Güvenliği
Sofradan Başlayan Güvenlik

Günlük koşuşturma, yoğun iş temposu, bitmek bilmeyen mesailer…

Bu hengâmede çoğumuz öğün atlıyor, hızlıca bir şeyler atıştırıyor, bazen de sağlıklı beslenmeyi haftaya bırakıyoruz. Ama farkında mısınız?

Eksik beslenme, özellikle yeterince protein almamak, sadece sağlığımızı değil, iş güvenliğimizi de tehlikeye atıyor.

Sizlere tabağınızdaki eksikliğin, sahada yaşanabilecek kazalara nasıl zemin hazırladığını gözlerinizin önüne sereceğim..

🧠 🧠 🧠
Proteinsizlik Ne Anlama Geliyor?

Protein, vücudun yapı taşıdır. Kaslardan sinirlere, enzimlerden bağışıklık sistemine kadar neredeyse her şeyde proteinin parmağı vardır. Günlük ihtiyacımız karşılanmadığında, vücut kendini tam olarak toparlayamaz, güç üretemez ve özellikle fiziksel performans gerektiren işlerde ciddi bir düşüş yaşanır.

⚠️ ⚠️ ⚠️
Eksik Protein – Artan Riskler

Aşağıda eksik protein alımının iş kazalarıyla nasıl ilişkilendiğini açık ve somut örneklerle inceleyelim:

Kas Zayıflığı ve Koordinasyon Kaybı

Yeterince protein almayan bir vücut, kas kütlesini koruyamaz. Kaslar güçsüzleşir, refleksler yavaşlar. Merdiven çıkarken diziniz titrer, vida sıkarken bileğiniz yorulur.

Örnek: Bir inşaat işçisi, basit bir platformdan aşağı inerken dengesini kaybedip düşüyor. Nedeni? Protein eksikliğine bağlı kas zayıflığı ve düşük denge kapasitesi.

🔆 🔆 🔆
Sürekli Yorgunluk ve Enerji Eksikliği

Protein, enerji üretiminde dolaylı da olsa rol oynar. Eksikliğinde kişi kendini sürekli yorgun, halsiz ve isteksiz hisseder. Bu da dikkat dağınıklığına ve tepki süresinin uzamasına neden olur.

Örnek: Bir forklift operatörü, yük kaldırırken kolunun uyuştuğunu ve gözlerinin karardığını söylüyor. Detaylı incelemede, beslenmesinin yetersiz ve düşük proteinli olduğu ortaya çıkıyor.

💭 💭 💭
Zihinsel Performansın Zayıflaması

Beyin fonksiyonları için de protein gereklidir. Özellikle dikkat, öğrenme ve karar verme gibi işlevlerde eksiklik, kişinin işini güvenle yapmasını engeller.

Örnek: Bir elektrik teknisyeni, şemayı yanlış okuyor ve hattın enerjisini kesmeden kabloyu tutuyor. Olay sonrası yapılan incelemede kişinin uyku sorunları ve kötü beslenme alışkanlıkları dikkat çekiyor.

😵 😵 😵
Zayıflayan Bağışıklık – Artan Devamsızlık

Eksik protein, bağışıklık sistemini çökertebilir. Bu durum sık hastalanma, iyileşememe ve işe devamsızlıklarla sonuçlanır. Hem birey hem ekip için risk artar.

Örnek: Bir temizlik görevlisi sürekli grip oluyor, konsantrasyon eksikliği yaşıyor ve iş sırasında cam silerken düşüyor. Nedeni? Kronik beslenme yetersizliği.

🚫 🚫 🚫
Refleks ve Tepki Süresinin Uzaması

Acil bir durumda hızlı tepki vermek, birçok işin temel güvenlik şartıdır. Protein eksikliği, sinir-kas iletişimini yavaşlatarak bu refleksleri köreltebilir.

Örnek: Bir kaynakçı, parlayan bir kıvılcımı geç fark ediyor ve kolunu yakıyor. Detaylı değerlendirmede, düşük proteinli ve karbonhidrat ağırlıklı beslenen biri olduğu görülüyor.

😣 😣 😣
Psikolojik Sorunlar ve İletişim Kazaları

Protein eksikliği sadece fiziksel değil, ruhsal çöküntüye de yol açabilir. Depresyon, sinirlilik, odak bozukluğu gibi etkiler, çalışanların kendilerini hem işe hem ekibe yabancı hissetmelerine neden olur.

Örnek: Bir ofis çalışanı küçük bir tartışma sonrası görev arkadaşını hatalı yönlendiriyor. Bu durum bir üretim hattında hata zincirine yol açıyor. Nedeni? Uzun süreli düşük proteinli beslenmeye bağlı duygusal dalgalanmalar.

🍽️ 🍽️ 🍽️
Kimler Daha Fazla Risk Altında?
  • Yoğun bedensel çalışanlar (inşaat, fabrika, taşımacılık)
  • Vardiyalı çalışanlar (gece nöbetleri nedeniyle öğün atlayanlar)
  • Düşük gelirli bireyler (beslenmeye yeterli bütçe ayıramayanlar)
  • Tek tip beslenenler (sadece hamur işi ya da karbonhidrat ağırlıklı öğünler tüketenler)

Bu gruplar, eksik protein alımı nedeniyle hem sağlık hem de iş güvenliği açısından yüksek risk altındadır.

🛡️ 🛡️ 🛡️
Ne Yapmalı? Basit Önlemler – Büyük Farklar

✅ Günlük Protein İhtiyacını Bilin:
Yetişkin bir bireyin günlük ortalama protein ihtiyacı kilogram başına 0.8 – 1.2 gramdır. Fiziksel iş yapanlarda bu miktar artabilir.

✅ Hayvansal ve Bitkisel Proteinleri Karıştırın:
Yumurta, yoğurt, peynir, tavuk gibi kaynakları mercimek, nohut, kuru fasulye ile destekleyin.

✅ Öğün Atlamayın, Atıştırmayın!
Doyurucu ve dengeli öğünler planlayarak iş sırasında yorgunluğu önleyin.

✅ İşverenler de Sorumludur:
Toplu yemek servislerinde protein dengesi gözetilmeli, çalışanlara bilgilendirme yapılmalıdır.

🧩 🧩 🧩
Tabağınızda Eksik Olan, Hayatınızda Fazla Risk Yaratmasın

Bazen bir iş kazasının nedeni, sadece ihmal edilen bir kask, gözlük ya da koruyucu kıyafet olmayabilir. Bazen o kaza, eksik kalmış bir kahvaltının, boş geçilmiş bir akşam yemeğinin sonucudur.

Unutmayın:
İyi beslenmeyen çalışan, iyi odaklanamaz.
İyi odaklanamayan çalışan, güvenli çalışamaz.

İş güvenliği önlemleri sadece iş sahasında değil, mutfakta başlar. Kaslarınızı, zihninizi ve reflekslerinizi desteklemek için yeterince protein almak, aslında hayatta kalma stratejisidir.

Kendinize ve işinize değer veriyorsanız, önce tabağınıza değer verin.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yaşlılar İçin Protein Gereksinimleri ve Önerileri: Bir İnceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4555150/

⭐️⭐️ İnsanlarda diyet protein alımı sorunlarının gözden geçirilmesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16779921/

⭐️⭐️ Vejetaryen Diyetlerde Diyet Proteini ve Amino Asitler—Bir İnceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6893534/

⭐️⭐️ Protein Eksikliği Anemisi https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-1-4615-7308-1_21

⭐️⭐️ Protein zamanlamasının kas gücü ve hipertrofisi üzerindeki etkisi: bir meta-analiz https://jissn.biomedcentral.com/articles/10.1186/1550-2783-10-53

⭐️⭐️ Beslenme: Makrobesin Alımı, Dengesizlikler ve Müdahaleler https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK594226/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Sağlık Bülteni26 Aralık 2025
26 Aralık 2025

İş Sağlığı ve Güvenliğinde Ön Tehlike Analizi (Preliminary Hazard Analysis – PHA)

1. Risk Analizine Giden İlk Basamak

İş sağlığı ve güvenliğinde tüm koruma sistemlerinin temeli, risklerin öngörülmesi ve yönetilmesidir.
Ancak her riski aynı derinlikte analiz etmek mümkün değildir. Bu nedenle, risk yönetim sürecinin ilk aşamasında tehlikelerin tanımlanması ve önceliklendirilmesi amacıyla kullanılan en temel araçlardan biri “Ön Tehlike Analizi (PHA)” yöntemidir.

PHA, sistemin tasarımından işletmeye kadar her aşamada kullanılabilir; amaç, potansiyel tehlikeleri erken evrede fark etmek ve önleyici mühendislik kontrollerini mümkün olduğunca erken devreye sokmaktır.
Bu yönüyle PHA, bir işletmenin “İSG radar sistemi” gibidir — yaklaşmakta olan tehlikeyi radar ekranında ilk yakalayan yöntemdir.

2. Ön Tehlike Analizinin Tanımı ve Amacı

Ön Tehlike Analizi (PHA); bir sistem, süreç, tesis veya iş ekipmanında olası tehlikeleri tanımlamak, bu tehlikelerin neden olabileceği sonuçları değerlendirmek ve kontrol önlemlerini belirlemek için kullanılan niteliksel (qualitative) bir analiz yöntemidir.

Temel amaçları şunlardır:

  • Tehlikeleri erken aşamada belirlemek
  • Riskleri öncelik sırasına koymak
  • Kritik tehlikelere yönelik koruyucu tasarım kararlarını desteklemek
  • Daha detaylı analizlere (FMEA, HAZOP, LOPA vb.) ön veri sağlamak
  • Mevzuatın öngördüğü risk değerlendirme yükümlülüğünü sistematik hale getirmek

3. PHA’nın Yasal ve Standart Dayanakları

Türkiye’de PHA, “Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği (Resmî Gazete, 29.12.2012)” kapsamında doğrudan belirtilmese de, “tehlikelerin belirlenmesi ve risklerin değerlendirilmesi” adımlarında uygun yöntemlerden biri olarak kabul edilir.
Ayrıca;

  • ISO 12100:2010 – Makine güvenliği için risk değerlendirme ve risk azaltma ilkeleri,
  • IEC 61882:2016 – HAZOP çalışmalarıyla ilişkili ön aşama,
  • MIL-STD-882E (ABD Savunma Bakanlığı Standardı) – Sistem güvenliği analizlerinde ilk basamak olarak PHA yöntemini tanımlar.

Bu çerçevede PHA, hem iş sağlığı ve güvenliği mevzuatına hem de uluslararası sistem güvenliği standartlarına uygun bir başlangıç analizidir.

4. PHA Ne Zaman ve Nerede Kullanılır?

PHA, özellikle şu durumlarda tercih edilir:

Uygulama AlanıAçıklama
Yeni tesis kurulumuTasarım aşamasında riskleri önceden görmek için
Yeni proses veya ekipman devreye almaMühendislik değişikliklerinin tehlike yaratıp yaratmadığını değerlendirmek için
Mevcut tesislerde değişiklikLayout, ekipman veya kimyasal değişimi sonrası risk yeniden değerlendirmesi için
İş kazası veya ramak kala olayı sonrasıSistemdeki öncül tehlikeleri belirlemek ve tekrarını önlemek için
Ergonomik ve insan faktörü analizleri öncesiGörev ve ortam kaynaklı tehlikeleri sınıflandırmak için

5. PHA Uygulama Adımları

PHA süreci beş temel aşamadan oluşur:

5.1. Sistem Tanımlama

Analiz edilecek sistemin, ekipmanın veya sürecin sınırları belirlenir.
Bu aşamada aşağıdaki bilgiler toplanır:

  • Sistem bileşenleri (makineler, boru hatları, tanklar vb.)
  • Kullanılan maddeler (kimyasallar, enerji kaynakları)
  • Çalışma ortamı koşulları (ısı, nem, basınç, gürültü, toz, vb.)
  • İnsan-makine etkileşimi (operasyonel görevler, bakım faaliyetleri)

5.2. Tehlike Tanımlama

Her bir sistem bileşeni için olası tehlikeler belirlenir.
Bu aşamada tehlike kaynakları aşağıdaki şekilde sınıflandırılabilir:

Tehlike GrubuÖrnekler
Fiziksel TehlikelerYüksek sıcaklık, gürültü, radyasyon, titreşim
Kimyasal TehlikelerYanıcı, patlayıcı, toksik maddeler
Biyolojik TehlikelerMikroorganizma, biyolojik ajanlar
Ergonomik TehlikelerUygunsuz duruş, tekrarlayan hareket
Elektriksel TehlikelerKısa devre, statik elektrik, kaçak akım
İnsan Faktörü KaynaklıYorgunluk, iletişim eksikliği, eğitim yetersizliği

5.3. Olası Sonuçların Belirlenmesi

Her tehlikenin gerçekleşmesi durumunda doğurabileceği sonuçlar analiz edilir:

  • Hafif yaralanma → Orta → Ağır yaralanma → Ölüm
  • Ekipman hasarı, çevre kirliliği, üretim kaybı, itibar kaybı

5.4. Risk Düzeyinin Belirlenmesi

PHA, genellikle niteliksel risk değerlendirmesi yapar.
Bu aşamada iki parametre kullanılır:

  • Olasılık (P): Tehlikenin gerçekleşme ihtimali
  • Şiddet (S): Meydana gelmesi halinde sonuçların ciddiyeti

Risk seviyesi genellikle şu şekilde sınıflandırılır:

Risk Skoru (P x S)Risk DüzeyiEylem Gerekliliği
1–4DüşükKabul edilebilir, izleme yeterli
5–9OrtaÖnlem alınmalı
10–16YüksekHemen müdahale edilmeli
17–25Çok YüksekÇalışma derhal durdurulmalı

5.5. Kontrol Önlemlerinin Belirlenmesi

Riskin kaynağında ortadan kaldırılması hedeflenir.
Uygulanacak önlemler, “kontrol önlemleri hiyerarşisi” esas alınarak seçilir:

  1. Tehlikenin ortadan kaldırılması (elimination)
  2. İkame (daha az tehlikeli madde/süreç)
  3. Mühendislik kontrolleri
  4. İdari kontroller
  5. Kişisel koruyucu donanım (KKD)

6. PHA Çıktısı: Ön Tehlike Analiz Tablosu

Aşağıda tipik bir PHA tablosu örneği verilmiştir:

Süreç Adımı / EkipmanTehlike TanımıNedeniSonuç(lar)Olasılık (1–5)Şiddet (1–5)Risk SkoruMevcut KontrollerÖnerilen Ek Önlem
Reaktör karıştırıcısıAşırı basınçBasınç sensör arızasıPatlama, yaralanma3515Basınç tahliye valfiValf periyodik test sıklığı artırılmalı
Paketleme hattıMekanik sıkışmaKoruyucu kapak açıkEl yaralanması4312Işık bariyeriKoruyucu kapak kilidi takılmalı
Toz toplama sistemiToz birikimiFiltre tıkanmasıPatlama2510Filtresi temizliği haftalıkSensör tabanlı diferansiyel basınç izleme eklenmeli

7. PHA’nın Gücü ve Sınırlamaları
7.1. Güçlü Yönleri
  • Uygulaması kolaydır, çok az veri gerektirir.
  • Erken aşamada hızlı sonuç verir.
  • FMEA, HAZOP, FTA gibi detaylı analizlere öncül teşkil eder.
  • Yeni sistemlerin tasarımında erken güvenlik farkındalığı sağlar.

7.2. Sınırlamaları
  • Niteliksel olduğu için kesin sayısal sonuç vermez.
  • Analistin tecrübesine bağlıdır.
  • Karmaşık sistemlerde yüzeysel kalabilir.
  • İnsan faktörü etkilerini tam olarak modelleyemez.

Bu nedenle, PHA genellikle bir “ilk tarama” yöntemi olarak kabul edilir ve ardından daha detaylı teknik analizlerle desteklenmelidir.

8. Uygulama Örneği: Çimento Fabrikasında PHA

Proses: Hammadde öğütme ünitesi
Tehlikeler:

  • Toz birikimi → Patlama riski
  • Sıcak yüzey → Yanık
  • Döner ekipman → Sıkışma tehlikesi
  • Gürültü seviyesi > 90 dB(A) → İşitme kaybı

Sonuç:
PHA sonucunda yüksek risk puanlı iki tehlike (toz patlaması ve sıkışma) belirlenmiş, bu alanlarda mühendislik önlemleri (havalandırma optimizasyonu, koruyucu kapak sistemi) uygulanmıştır.
Bu müdahaleler sonrasında risk seviyesi “yüksek”ten “orta”ya düşürülmüştür.

9. PHA’nın İSG Yönetim Sistemlerine Entegrasyonu

PHA, özellikle ISO 45001:2018 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi kapsamında risk temelli düşünme yaklaşımını destekler.
Bu bağlamda:

  • PHA çıktıları, tehlike kayıt listesine işlenir.
  • Riskler, öncelik matrisine göre aksiyon planına dönüştürülür.
  • Aksiyonların uygulanma durumu İSG Kurul toplantılarında izlenir.

10. Sonuç: Güvenliğin Başlangıç Noktası

Ön Tehlike Analizi, yalnızca bir form doldurma süreci değil; bir güvenlik kültürü davranışıdır.
Bir sistem daha tasarım aşamasındayken “ne ters gidebilir?” sorusunu sormak, o işletmenin olgunluk göstergesidir.
PHA, İSG profesyonellerinin elinde bir “erken uyarı sistemi” gibidir — potansiyel felaketi önceden fark edip, güvenli geleceği tasarlamanın bilimsel yoludur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

#öntehlike #analiz #işgüvenliği #uzman #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler, Sağlık Bülteni26 Aralık 2025
25 Aralık 2025

İnsan Arazisi Yakınsaması ve İş Güvenliğinin Yeni Okuma Biçimi

Değerli iş güvenliği uzmanları,
saygıdeğer işyeri hekimleri,

Sahaya çıktığınızda ilk baktığınız şey nedir?
Makine koruyucuları mı?
Talimat panoları mı?
KKD kullanımı mı?
Risk değerlendirme formunun son revizyon tarihi mi?

Peki şunu hiç düşündünüz mü:
Aynı makine, aynı talimat, aynı eğitim, aynı ortam…
Ama bir işyerinde kaza olurken, diğerinde olmuyor.

İşte tam bu noktada, klasik İSG yaklaşımının yetmediği ve görünmeyen bir arazinin devreye girdiği yere geliyoruz. Bu arazi, beton değil; çelik değil; yönetmelik hiç değil.

Bu arazi insanın kendisidir.

Ben bugün size, istihbarat literatüründe kullanılan ama aslında İSG’nin tam kalbine oturan bir kavramdan bahsedeceğim:

İnsan Arazisi Yakınsaması

Ve bunu, teorik bir süs olarak değil;
sahada iş kazasını gerçekten azaltacak bir bakış açısı olarak ele alacağım.

Klasik İSG Neden Yetmiyor?

Hepimiz aynı çerçevenin içinden geldik:

  • Risk değerlendirmesi
  • Eğitimler
  • Talimatlar
  • Denetimler
  • Uygunsuzluk–düzeltici faaliyet döngüsü

Bunlar gerekli mi? Kesinlikle evet.
Yeterli mi? Artık hayır.

Çünkü bugün iş kazalarının büyük çoğunluğu:

  • Bilgi eksikliğinden değil,
  • Talimat yokluğundan değil,
  • KKD bulunmadığından değil,

insan davranışından kaynaklanıyor.

Ama dikkat edin:
“İnsan hatası” dediğimizde aslında hiçbir şey açıklamıyoruz.
Sadece suçu insana yüklüyoruz.

İstihbarat dünyası, bu hatayı yıllar önce fark etti.
Ve “insan hatası” demek yerine şunu sordu:

“Bu insan, bu davranışı neden seçti?”

İSG’nin de artık bu soruyu sorması gerekiyor.

İnsan Arazisi Nedir?

İstihbarat literatüründe insan arazisi, bir coğrafyada yaşayan insanların:

  • İnançları
  • Alışkanlıkları
  • Korkuları
  • Motivasyonları
  • Güç ilişkileri
  • Yazılı olmayan kuralları

ile oluşan davranışsal zemini ifade eder.

Bizim coğrafyamız neresi?
İşyeri.

Bizim insan arazimiz ne?

  • Usta–çırak ilişkisi
  • “Bana bir şey olmaz” kültürü
  • Amir baskısı
  • Üretim hedefi stresi
  • Prim sistemi
  • Vardiya yorgunluğu
  • Sessizlik ve görmezden gelme

Yani iş kazasının zemini, çoğu zaman makineden önce insanın içinde oluşur.

Yakınsama Ne Demektir?

Yakınsama, farklı veri ve etkenlerin tek bir davranışta birleşmesi demektir.

İstihbaratçı şuna bakar:

  • Kişinin psikolojisi
  • Sosyal çevresi
  • Ekonomik baskısı
  • Algısı
  • Dijital davranışları

Ve sorar:
“Bu kişi hangi koşulda ne yapar?”

İSG açısından soruyu şöyle çevirelim:

“Bu çalışan, hangi koşulda risk alır?”

İşte insan arazisi yakınsaması, bu sorunun cevabını çok katmanlı biçimde verir.

İSG’de İnsan Arazisinin Katmanları
Bireysel Katman

Her çalışan aynı değildir.

  • Yaş
  • Tecrübe
  • Mesleki özgüven
  • Daha önce yaşadığı kazalar
  • Sağlık durumu
  • Ailevi baskılar

Bunlar risk algısını doğrudan etkiler.

Örnek:
Yeni işe başlayan biri, bilmediği için risk alır.
20 yıllık usta ise “bildiğini sandığı” için risk alır.

İkisi de aynı makinede, aynı kazayı yapabilir.
Sebep farklıdır.

Sosyal Katman

İşyeri, sadece bir üretim alanı değil; sosyal bir ekosistemdir.

  • Usta–çırak hiyerarşisi
  • “Abi böyle yapıyor” etkisi
  • Dışlanma korkusu
  • Takım içi normlar

Bir işçi, talimata değil; grubun normuna uyar.

İstihbarat bunu bilir.
İSG ise çoğu zaman görmezden gelir.

Kurumsal Katman

Şimdi dürüst olalım.

  • Üretim baskısı var mı?
  • “Bugün de kazasız atlattık” dili kullanılıyor mu?
  • Kaza bildiren ödüllendiriliyor mu, cezalandırılıyor mu?

Eğer bir işyerinde sessizlik ödüllendiriliyorsa,
orada risk görünmez olur.

Bu, kurumsal bir Omertà’dır.
Ve iş kazalarının sessiz zeminidir.

Algısal Katman

Algı, gerçeklikten daha güçlüdür.

  • “Bizim iş tehlikeli değil”
  • “Bu kaza bana olmaz”
  • “Bunu yıllardır böyle yapıyoruz”

Bu cümleler, istihbarat literatüründe algısal zırh olarak tanımlanır.

Algıyı kırmadan davranışı değiştiremezsiniz.

Fiziksel–Zamansal Katman
  • Gece vardiyası
  • Uzayan mesailer
  • Yetersiz dinlenme
  • Düşük kan şekeri
  • Sıcak–soğuk stresleri

Bunlar, insan arazisinin jeolojik fay hatlarıdır.

Kazalar çoğu zaman bu fayların kesiştiği anda olur.

İnsan Arazisi Yakınsaması = Kaza Öncesi Erken Uyarı

İnsan arazisi yakınsaması bize şunu söyler:

Kaza aniden olmaz.
Kaza, davranışsal olarak önceden birikir.

  • Söylem değişir
  • Kurallar esnemeye başlar
  • Küçük ihlaller normalleşir
  • Sessizlik artar

İstihbarat buna ön belirti analizi der.
Biz İSG’de buna çoğu zaman “şans” deriz.

Oysa şans yoktur; okunamayan insan arazisi vardır.

İSG Uzmanı ve İşyeri Hekimi Ne Yapmalı?

Artık sahada sadece şunları sormak yetmez:

  • “Talimat var mı?”
  • “Eğitim aldın mı?”

Şu soruları da sormalıyız:

  • Bu işi neden böyle yapıyorsun?
  • Burada risk almaya iten ne?
  • Kime hayır diyemiyorsun?
  • Hangi durumda kuralları esnetiyorsun?

İş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi, bu noktada:

  • Denetçi değil, analist
  • Talimat anlatıcısı değil, davranış çözücü
  • Evrak takipçisi değil, insan arazisi okuyucusu olmak zorundadır.
Eğitimler Neden Etkisiz Kalıyor?

Çünkü çoğu eğitim:

  • Bilgi aktarır
  • Ama algıya dokunmaz
  • Davranışa temas etmez

İstihbarat, eğitimi değil; iknayı hedefler.

İSG eğitimleri de artık:

  • “Ne yapmalısın?”dan çok
  • “Neden yapmıyorsun?” sorusuna odaklanmalıdır.
İnsan Arazisini Okuyabilen İSG, Oyunu Değiştirir

Bir işyerinde:

  • Risk değerlendirmesi yapılabilir,
  • Ama risk yaşanır.

İnsan arazisi yakınsamasını anlayan İSG profesyoneli şunu bilir:

Asıl risk, formlarda değil;
insanların zihinlerinde dolaşır.

Bu bakış açısıyla:

  • Kaza oranları düşer
  • Meslek hastalıkları erken yakalanır
  • Güvenlik kültürü kağıttan çıkar, hayata girer

Değerli meslektaşlar,

İş güvenliği artık sadece mevzuat bilgisiyle yürütülecek bir alan değil.
Bu iş, insanı anlamadan yapılamaz.

İstihbarat dünyası bize şunu öğretti:
Araziyi tanımadan savaş kazanılmaz.

Bizim arazimiz insandır.
Ve bu arazi, haritalarda yoktur.

İnsan arazisi yakınsaması, İSG’nin geleceğidir.
Bu geleceği erken okuyanlar, sadece kazaları değil;
sessizce riskleri de ortadan kaldıracaktır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT
0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Makaleler25 Aralık 2025
25 Aralık 2025

Yüksek Sıcaklıkta Solvent Buharı İçeren Ortamlarda İnsan Davranışlarının Sistem Güvenliği Üzerindeki Etkisi

Yüksek sıcaklıkta solvent buharı, parlama noktası genellikle düşük (<60 °C) olan organik çözücülerin (örneğin; toluen, etil asetat, aseton, metanol, n-heksan vb.) ortam sıcaklığının artmasıyla birlikte hızlıca gaz fazına geçerek ortamda yanıcı ve/veya patlayıcı atmosfer oluşturan uçucu maddeleridir.

ÖzellikAçıklama
Uçuculuk (Volatilite)Sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı yükselir, bu da havadaki solvent buharı konsantrasyonunu artırır.
Parlama Noktası (Flash Point)Solventlerin çoğu 21–55 °C aralığında parlayabilir; sıcaklık bu sınırı geçtiğinde ortamda yanıcı atmosfer oluşabilir.
Alt Patlama Sınırı (LEL)Solvent buharı havada belirli bir yoğunluğu aştığında (örneğin %1.2 – %3.0) patlama riski doğar.
Gaz yoğunluğuSolvent buharları havadan ağırdır, zemin seviyesinde birikme eğilimindedir (özellikle yetersiz havalandırma varsa).
Elektrostatik hassasiyetBuharlaşma sırasında elektrostatik yük birikebilir, kıvılcım oluşturduğunda patlamaya yol açabilir.

Neden Tehlikelidir?
  1. Patlayıcı atmosfer oluşturur (ATEX Zone 0–1–2)
  2. Yanıcı ve parlayıcıdır
  3. Solunum yoluyla toksik etki yapabilir (ör. baş dönmesi, bilinç kaybı, solunum yetmezliği)
  4. Statik elektriğe karşı hassastır
  5. Elektrikli ekipmanlarla temas ettiğinde alevlenebilir

Görüldüğü Ortamlar
  • Boya ve vernik üretim tesisleri
  • Petrokimya tesisleri
  • Mürekkep dolum atölyeleri
  • Farmasötik çözücü hazırlama odaları
  • Solvent bazlı temizlik işlemleri yapılan alanlar
  • Kimyasal depolama tanklarının dolum–boşaltım alanları
💡 💡 💡
Örnek:

38 °C ortam sıcaklığında toluen buharı, zemine yakın bir bölgede birikmeye başlar. Bu sırada, ex-proof olmayan bir el feneri kıvılcım çıkardığında, ortam aniden alev alabilir.

Yüksek sıcaklıkta solvent buharlarının mevcut olduğu proses ortamları, patlayıcı atmosfer riski barındırmaları nedeniyle “yüksek tehlikeli endüstriyel sahalar” sınıfında yer alır.

Kimyasal üretim, petrokimya, boya, mürekkep, tıbbi çözücü dolum tesisleri gibi alanlarda sıklıkla karşılaşılan bu ortamlar, hem proses değişkenlerinin hem de insan faktörlerinin eş zamanlı olarak kontrol altında tutulmasını gerektirir.

Solventler genellikle düşük parlama noktalarına sahip olduklarından, sıcaklıkla birlikte volatilite (uçuculuk) artar ve bu da ortamın alevlenme–patlama riskini ciddi şekilde yükseltir. Bu bağlamda, sadece mekanik ekipmanların “ex-proof” özellikte olması yeterli değildir; çalışanların davranışları, prosedürlere uyumu, eğitim düzeyi ve güvenlik kültürü de sistem güvenliğinde belirleyici hale gelir.

Bu yazıda, yüksek sıcaklıkta solvent buharı içeren ortamlarda insan davranışlarının sistem güvenliği üzerindeki etkileri teknik parametreler, davranışsal risk türleri, organizasyonel zafiyetler ve kontrol sistemleri açısından detaylı biçimde incelenecektir.

Solvent Ortamlarının Fiziksel Özellikleri ve Risk Dinamikleri

Solventlerin sistematik olarak yüksek sıcaklıkla bir arada bulunduğu ortamlarda genellikle aşağıdaki fiziksel özellikler mevcuttur:

  • Düşük parlama noktası (<37.8°C)
  • Yüksek buhar basıncı
  • Düşük alt patlama sınırı (LEL – Lower Explosive Limit)
  • Yüksek uçuculuk ve gaz yayılımı
  • Yanıcı–parlayıcı gazların hızlı dispersiyonu

Bu özellikler nedeniyle solvent buharı, özellikle kapalı ortamlarda veya sıcak yüzeylerle temas eden yerlerde birikerek potansiyel bir patlama atmosferi (ATEX Zone 0–1–2) oluşturur.

İnsan Davranışlarının Tehlike Tetikleyicisi Olarak Rolü

İnsan davranışları, yüksek sıcaklıkta solvent buharı içeren ortamlarda sistem güvenliği üzerinde doğrudan veya dolaylı etkiler gösterir. Bu davranışlar beş temel başlık altında incelenebilir:

Prosedür İhlalleri (Procedural Deviations)
  • İş talimatlarına aykırı olarak alanlarda kıvılcım çıkaran aletlerin kullanılması
  • Belirli ventilasyon süresi beklenmeden alanlara giriş yapılması
  • LOTO (Lockout-Tagout) prosedürlerinin atlanması
  • Yangın ve patlama alanı sınıflandırmasına uymadan ekipman seçimi

Kasıtsız Hatalar (Unintentional Errors)
  • Eğitim yetersizliği nedeniyle proses koşullarının yanlış okunması
  • Ex-proof olmayan ekipmanların yanlışlıkla kullanılması
  • ESD (Electrostatic Discharge) uyarılarının fark edilmemesi

Davranışsal Atalet (Behavioral Inertia)
  • “Şimdiye kadar bir şey olmadı” algısıyla risklerin hafife alınması
  • Güvenlik prosedürlerinin zamanla ‘göz ardı’ edilmesi (drift into failure)
  • “Kestirme yöntem” alışkanlığı (shortcut culture)

Dikkat Dağınıklığı ve Bilişsel Yük
  • Yüksek sıcaklık nedeniyle dikkat kaybı ve refleks zayıflaması
  • Çok vardiyalı sistemlerde uykusuzluk ve bilişsel performans düşüklüğü
  • Giyilen KKD’nin (kişisel koruyucu donanım) ısı stresi yaratması

Organizasyonel Faktörler
  • Eğitim programlarının yetersizliği veya tekrarsızlığı
  • Güvensiz davranışlara karşı yetersiz denetim ve geribildirim
  • Yönetim kaynaklı zaman baskısı (işin erken bitirilme zorunluluğu)

Sistem Güvenliğinde İnsan–Makine–Çevre Entegrasyonu

Sistem güvenliği sadece bireysel önlemlerle sağlanamaz. Özellikle solvent buharlarının etkili olduğu sıcak ortamlarda şu entegrasyonlar büyük önem taşır:

İnsan–Makine Etkileşimi
  • Operatör panellerinin anlaşılır ve ergonomik tasarımı
  • Otomatik sıcaklık ve buhar sensörlerinin davranış bazlı uyarı sistemlerine entegre edilmesi (alarm management)
  • Operatör geri bildirim mekanizmaları (feedback loops)

Makine–Çevre Etkileşimi
  • Otomatik havalandırma sistemleriyle solvent yoğunluğunun algılanması ve boşaltılması
  • İyonlaştırıcı nozul sistemleriyle statik elektrik birikiminin önlenmesi

İnsan–Çevre Etkileşimi
  • Yeterli aydınlatma, iklimlendirme, uyarı levhaları ve sinyalizasyon
  • Termal stresin azaltılması için görev sürelerinin kısaltılması (mikro vardiya planlaması)
  • Maruziyet limitlerinin tanımlanması ve düzenli kontrolü (TVL, OEL değerleri)

Kontrol Sistemleri ve Önleyici Stratejiler
Eğitim ve Davranış Geliştirme
  • İşe girişte ve periyodik olarak davranış odaklı eğitimler
  • ATEX alan bilinci, patlama riskleri ve ex ekipman kullanımı
  • Proses senaryosu üzerinden uygulamalı acil durum tatbikatları

Davranışsal Güvenlik Gözlemleri (BBS – Behavior Based Safety)
  • Gözlemlerle çalışan davranışlarının analiz edilmesi
  • Güvenli olmayan davranışların kök neden analiziyle ortadan kaldırılması
  • Ödül-ceza sistemleri yerine geribildirim kültürü oluşturulması

İzleme ve Alarm Sistemleri
  • VOC (volatile organic compound) dedektörleri ile sürekli ortam analizi
  • SCADA sistemleri üzerinden davranış sapmalarına yönelik algoritmaların entegrasyonu (örneğin: izin alınmadan yapılan sıcak çalışma uyarısı)

Organizasyonel İyileştirmeler
  • Hata yapan personelin cezalandırılmasından ziyade sistem iyileştirmelerine odaklanma
  • Yönetici kademesinin davranışsal örnek teşkil etmesi
  • İş yükü–personel sayısı oranının dengede tutulması

Davranışsal Risk Senaryoları ve Gerçekleşen Kazalar
Örnek 1: Sıcak Yüzeye Dökülen Solvent

Bir boya üretim tesisinde, operatör sızdıran bir boruyu geçici olarak conta ile kapatmaya çalışırken sıcaklık 40°C’nin üzerine çıkmış ve dökülen solvent sıcak yüzeye temas etmiştir. Operatör, dökülen maddeyi temizlemek yerine alanı terk etmiş, havalandırma sisteminin otomatik çalışmaması sonucu patlama meydana gelmiştir. Sonuç: 2 ölü, 6 yaralı.

İnsan kaynaklı faktörler:

  • Eğitim eksikliği
  • Acil duruma hazırlıksızlık
  • “Ben yaparım” kültürü

Örnek 2: Yanlış Etiketlenmiş Cihaz Kullanımı

Exproof etiketlemesi eksik olan bir el feneri Zone 1 alanda kullanılmış; cihaz içinden çıkan kıvılcım, ortamdaki solvent buharını tutuşturmuştur.

İnsan kaynaklı faktörler:

  • Etiket kontrol prosedürlerinin atlanması
  • İzin sisteminin yetersizliği
  • Alan sınıflandırması konusunda farkındalık eksikliği

Sonuç ve Öneriler

Yüksek sıcaklıkta solvent buharı içeren ortamlarda güvenlik yönetimi yalnızca teknik önlemlerle değil, insan davranışlarının doğru biçimde modellenmesi ve yönlendirilmesiyle mümkündür. Güvenli olmayan davranışların çoğu zaman sistematik nedenlerle ortaya çıktığı, bireysel hataların arkasında organizasyonel ve kültürel faktörlerin yattığı unutulmamalıdır.

Temel öneriler:

  • “Sıfır insan hatası” hedefi yerine “hata gerçekleştiğinde sistem bunu tolere etmeli” prensibi benimsenmelidir.
  • Her davranışsal sapma, bir sistem alarmı olarak değerlendirilmelidir.
  • Sürekli izleme ve davranışsal geri bildirim süreçleri kültür haline getirilmelidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni25 Aralık 2025
25 Aralık 2025

Binek Araç Kullanan Çalışanlar İçin Günlük Propriyosepsiyon Uygunluk & İşbaşı İzin Formu

Değerli Sürücümüz,

Bu form, her gün işe başlamadan önce bedeninizin, duyularınızın ve zihinsel farkındalığınızın araç kullanmaya uygun olup olmadığını kısa sürede anlamanızı sağlamak için hazırlanmıştır.
Formun temelini propriyosepsiyon kavramı oluşturur — yani, bedeninizin uzayda nerede olduğunu, dengenizi, kaslarınızın ve eklemlerinizin ne kadar hazır olduğunu fark etme yetinizdir. Bu yeti, güvenli sürüşün en sessiz ama en güçlü garantisidir.

Uzun süreli araç kullanımı; yorgunluk, dikkat dağınıklığı, görme bozukluğu, stres ve kas kontrolü azalmasıyla birlikte ciddi riskler doğurabilir.
Bu nedenle, formu her gün dikkatle ve dürüstçe doldurmanız hem sizin hem de çevrenizdekilerin güvenliği açısından büyük önem taşır.

Form, tıbbi bir teşhis aracı değildir; ancak İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) kapsamında erken uyarı sistemi işlevi görür.
Kendinizi uygun hissetmediğinizde bunu dürüstçe belirtmeniz, profesyonel bir zayıflık değil, bilinçli bir güvenlik davranışıdır.

Unutmayın:
Güvenlik, önce farkındalıkla başlar.

Talimat: Form işe başlamadan önce sürücü tarafından doldurulur; ardından amir/İSG görevlisi tarafından gözlemsel testler uygulanır ve son değerlendirme yapılır. Cevaplar dürüstçe verilmeli — güvenlik birinci önceliktir.

1) Temel Bilgiler
  • Adı Soyadı: ……………………………………….
  • Çalıştığı Birim / Araç Plakası: ………………………
  • Tarih / Vardiya: ………………………………….
  • Yaş Grubu: ☐ 18–35 ☐ 36–55 ☐ 56+
  • Telefon / Acil İrtibat: ……………………………

2) Sürücünün Kendi Bildirimi — ÖZ-DEĞERLENDİRME (Her madde 0–5 arası puan; 0 = tamamen katılmıyorum / uygunsuz, 5 = tamamen katılıyorum / tamamen uygun)

A. Fiziksel ve Duyusal Durum (maks. 40 puan)

  1. Uyuduğum süre yeterli (≥7 saat). (0–5)
  2. Uyanıklığım/enerjim yolculuk için yeterli. (0–5)
  3. Baş dönmesi, kulak çınlaması, denge kayması hissi yok. (0–5)
  4. Boyun/omuz/kol/elbilek/alt ekstremite ağrısı veya uyuşukluk yok. (0–5)
  5. Görme net (gözlük/numara güncel). (0–5)
  6. İlaç kullanıyorum ve/veya sürüşü etkileyebilecek bir madde almadım (sedatif, uyku ilacı, ağır ağrı kesici vb.). (0–5)
  7. Son 24 saatte alkol almadım. (0–5)
  8. Son 12 saat içinde hipoglisemi/şeker sorunu yaşamadım (diyabet hastaları için). (0–5)

B. Psikososyal / Kognitif Durum (maks. 10 puan)
9. Bugün kendimi stresli ya da kaygılı hissetmiyorum (0–5).
10. Dikkatimi sürdürebileceğimi düşünüyorum (0–5).

Öz-değerlendirme Toplamı = (A toplam) + (B toplam). Maksimum = 50 puan.

3) Hızlı Gözlemsel & Pratik Testler — AMİR / İSG GÖREVLİSİ UYGULAYACAK

(Aşağıdaki testler kısa ve güvenli; uygulama öncesi sürücüye kısaca açıklanır.)

Uyarı: Testlerin uygulanması 1–2 dakika sürer; test sırasında güvenlik için destek sağlanır.

A. Gözlem & Basit Motor Testler (her biri Normal = 2, Hafif sapma = 1, Uygunsuz = 0)
  1. Romberg (gözler açık kapalı değilse sadece göz açık 20 sn): ayakta sallanma/denge kaybı.
  2. Tek ayak (desteksiz, göz açık) 10 sn tutma: sağ / sol.
  3. Parmak–burun testi (gözler kapalı, 3 tekrar): hedefi tutturma.
  4. Kısa reaksiyon testi (ışık veya ses uyarısı; butona basma veya el kaldırma): 3 tekrar, ortalama tepki.
  5. Basit dikkat kontrolü (ayrıca 3 öğeyi geriye doğru söyleme veya 7’den geriye sayma gibi kısa test): dikkat ve işlem hızı.

Gözlem Puanı Toplamı = 0–10 (her test 0–2 puan)

4) Değerlendirme ve Karar Kuralları — YAŞ GRUBU ÖZEL EŞİKLERİ
A. Genel skor hesaplama
  • Öz-değerlendirme (max 50) + Gözlem Puanı (max 10) = Toplam Maksimum 60 puan.

B. Yaş grubu bazlı karar eşikleri (örnek uygulama)
  • 18–35 yaş:
    • ≥45 → İşe başlayabilir
    • 35–44 → Sınırlı uygunluk (kısa mesafe, gözetim, mola önerisi)
    • <35 → Uygun değil (İSG/sağlık değerlendirmesi)
  • 36–55 yaş: (daha konservatif)
    • ≥47 → İşe başlayabilir
    • 38–46 → Sınırlı uygunluk (gün içinde 2 saatte bir ara, fazla stres varsa izin)
    • <38 → Uygun değil (hekim/İSG incelemesi)
  • 56+ yaş: (en yüksek güvenlik eşiği)
    • ≥50 → İşe başlayabilir
    • 42–49 → Sınırlı uygunluk (kısa rotalar, gündüz, gözetim)
    • <42 → Uygun değil (medikal değerlendirme, uyku, göz kontrolü)

Not: Yukarıdaki eşikler şirket politikasına göre ayarlanabilir; burada örnek, yaşa göre daha sıkı güvenlik yaklaşımını gösterir.

5) Acil Red Bayrakları — HEMEN İŞE BAŞLAMAYIN / İGT UYGULANIR

Eğer sürücü bu maddelerden herhangi birini işaretlediyse (EVET / HAYIR):

  • Ani baş dönmesi veya bayılma hissi: ☐ Evet → Uygun değil
  • Gözde çift görme / ani görme kaybı: ☐ Evet → Uygun değil
  • Yeni başlayan ciddi göğüs ağrısı / nefes darlığı: ☐ Evet → Uygun değil
  • Alkol kokusu veya pozitif alkol bildirimi: ☐ Evet → Uygun değil (şirket alkol prosedürüne göre işlem)
  • Uyuşukluk, ağır sedasyon yapan ilaç alımı: ☐ Evet → Uygun değil

Bu durumlarda sürücü derhal görevden alınır, doktor/ambulans çağrısı gerekebilir.

6) Müdahale / Yönetici Talimatları (Sınırda / Uygun Değil Durumlarda)
  • Sınırda (borderline) çıkan sürücüler için: 10–15 dk dinlenme + su + hafif atıştırma (şeker/karbonhidrat) → yeniden hızlı değerlendirme.
  • Uygun Değil kararının ardından: sürücü araca alınmaz; İSG ve sağlık birimine haber verilir; mümkünse yedek sürücü görevlendirilir.
  • Görme sorunlarında: gözlük numarası güncel değilse veya bulanıklık varsa hemen göz muayenesi/optik kullanıcı belgesi istenir.
  • İlaç bildirimi varsa: İlaç prospektüsüne göre sürüş yasaklandıysa doktor raporu istenir.

7) Kayıt / İmza Bölümü
  • Sürücü Beyanı: “Verilen bilgileri doğru bildiğimi beyan ederim. Bugün araç kullanacak bedensel ve zihinsel uygunluğa sahip olduğumu beyan ediyorum.”
    • İsim / İmza: ………………………… Tarih: ………. Saat: …….
  • Amir / İSG Onayı: (Gözlem yapan) — Değerlendirme: ☐ Uygun ☐ Sınırda ☐ Uygun Değil
    • İsim / İmza: ………………………… Tarih: ………. Saat: …….

8) Günlük Yönetim Özeti (Amir için kısa rapor alanı)
  • Gün içinde uygunsuz çıkan sürücü sayısı: ____
  • En sık bildirilen sorunlar: (uyku/baş dönmesi/görme/ilaç) ________
  • Önerilen önlemler (eğitim, mola düzeni, medikal tarama): ____________

9) Uygulama Notları & Eğitim İçeriği (İSG İçin)
  • Bu formun kullanımı tüm sürücülere eğitimle öğretilmelidir; doğru yanıt verme ve test uygulama yöntemi pratik gerektirir.
  • Form günlük toplanıp anonim istatistik halinde haftalık/aylık analiz ile kaza riskleriyle ilişkilendirilmeli.
  • Özellikle 56+ yaş grubunda düzenli (6 ayda bir) medikal muayene, göz-kognitif testleri önerilir.
  • Elektronik uygulama önerilir (mobil form) — otomatik skor hesaplama ve uyarı (örneğin sınır altıysa yöneticiyi SMS ile bilgilendirme).

ÖRNEK Hızlı Hesaplama (kullanım örneği)
  • Sürücü A (yaş 42): Öz-değerlendirme = 40/50, Gözlem Puanı = 8/10 → Toplam = 48/60 → Yaş 36–55 için sınırda (38–46) → sınırlı uygunluk; plan: kısa rota, 2 saatte bir mola.

Son Söz — Güvenlik Hatırlatması

Sevgili Çalışan,

Bu formu doldurmakla yalnızca kurumsal bir prosedürü yerine getirmiyorsunuz; aynı zamanda kendi güvenliğinize, ailenize ve trafikteki diğer insanların yaşamına değer veriyorsunuz.

Araç kullanımı, yalnızca mekanik bir eylem değil, beden-zihin koordinasyonunun mükemmel bir örneğidir.
Bugün bedeninizin dengesini, zihninizin açıklığını ve duyularınızın bütünlüğünü değerlendirerek; yorgunluk, stres veya farkında olmadan gelişen refleks zayıflıklarının önüne geçtiniz.
Bu, profesyonel bir sürücünün göstergesidir.

Formu doldurduktan sonra “uygun değil” veya “sınırda” çıktığınızda bunu bir eksiklik olarak değil, bedeninizin sizi koruyan doğal sinyali olarak görün. Gerektiğinde dinlenmek, destek istemek veya doktor kontrolüne yönelmek, güvenlik kültürünün bir parçasıdır.

Şirketimiz, her sürücünün fiziksel ve zihinsel sağlığını korumayı öncelik kabul eder.
Bu formu düzenli doldurmak, sadece yasal bir gereklilik değil; aynı zamanda yaşam kalitesini ve iş güvenliğini birlikte koruyan bir bilinç göstergesidir.

“Dikkatli sürücü, bedeniyle de direksiyondadır.”

Güvenli yolculuklar dileriz.
İş Sağlığı ve Güvenliği Birimi

Bu form, çalışanların ve toplumun güvenliğini sağlamak amacıyla hazırlanmıştır. Sürücünün dürüst beyanı ve amir/İSG gözlemi ekip güvenliğinin temelidir. Şirket politikası, yerel mevzuat ve tıbbi gereklilikler doğrultusunda form ve eşikler güncellenebilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Propriyosepsiyon, Interosepsiyon, Nörosepsiyon Eğitim Almak İçin Bizi Arayın

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü Dr Mustafa KEBAT yönetiminde deneyimli ekibimizle, firmanız beyaz yaka çalışanlarına özel – Yüksekte Çalışanlara Denge – Propriyoseptif Egzersizler Eğitimini Türkiyenin her yerinde planlayalım.

Eğitim Başvurusu

Dr Mustafa KEBAT – 0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

  • Yeşillik Cad. No:230 Kat:4/424, Selgeçen Modeko İş Merkezi – Karabağlar/İZMİR
  • +90 232 265 20 65
  • [email protected]

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Proprioseptif ve Vestibüler Duyu Sistemlerinin Harekete Göreli Katkısı: Moleküler Bilim Çağında Keşif Fırsatları https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7867206/

⭐️⭐️ Propriosepsiyonun değerlendirilmesi: Yöntemlerin eleştirel bir incelemesi https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2095254615000058

⭐️⭐️ Mekanoreseptör https://www.sciencedirect.com/topics/immunology-and-microbiology/mechanoreceptor

⭐️⭐️ Sensörimotor Sistemi, Bölüm I: Fonksiyonel Eklem Stabilitesinin Fizyolojik Temeli. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC164311/

⭐️⭐️ Propriosepsiyonun değerlendirilmesi: Yöntemlerin eleştirel bir incelemesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6191985/

⭐️⭐️ PNF Kavramının Temel Unsurları, Bir Eğitim Anlatısı https://www.scientificarchives.com/article/the-essential-elements-of-the-pnf-concept-an-educational-narrative

⭐️⭐️ Motor fonksiyonu iyileştirmede proprioseptif eğitimin etkinliği: sistematik bir inceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4309156/

⭐️⭐️ Yaşlı yetişkinlerde denge ve gücün geliştirilmesinde geleneksel ve güncel yaklaşımların karşılaştırılması https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21510715/

⭐️⭐️ Yapı İşlerinde Yüksekte Çalışmalarda İSG Uygulama Rehberi. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.csgb.gov.tr/Media/0b3hcam2/yapiisleriyuksektecalismauygrehberi-in%C5%9Ft%C5%9Fb_revize.pdf

⭐️⭐️ Yaşlılarda Denge, Fonksiyonel Performans ve Düşme Önleme İçin Gövde Kas Gücünün Önemi: Sistematik Bir İnceleme https://www.researchgate.net/publication/236139834_The_Importance_of_Trunk_Muscle_Strength_for_Balance_Functional_Performance_and_Fall_Prevention_in_Seniors_A_Systematic_Review

⭐️⭐️ Dengesiz yüzeyler ve rehabilitasyon cihazları kullanılarak yapılan direnç antrenmanının etkinliği https://www.researchgate.net/publication/224822339_The_effectiveness_of_resistance_training_using_unstable_surfaces_and_devices_for_rehabilitation

⭐️⭐️ Futbolda duruş kontrolüne uzmanlık ve görsel katkının etkisi https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1600-0838.2005.00502.x

⭐️⭐️ Spor veya günlük yaşamdaki fiziksel aktiviteler ile dik duruştaki duruş bozukluğu arasındaki ilişkinin sistematik bir incelemesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23955562/

⭐️⭐️ NSC Çalışma İstatistikleri Bürosu’nun 2021 Raporu Hakkındaki Açıklaması https://www.nsc.org/newsroom/nsc-statement-bls-report-2021#:~:text=In%202020%2C%20there%20were%204%2C764,highest%20annual%20rate%20since%202016.

⭐️⭐️ Hall, C. M., & Brody, L. T. (2005). Therapeutic Exercise: Moving Toward Function. Lippincott Williams & Wilkins. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://students.aiu.edu/submissions/profiles/resources/onlineBook/Q4X4S2_Therapeutic_Exercise_Moving_Toward_Function_3.pdf

⭐️⭐️ Motor Kontrolü: Araştırmayı Klinik Uygulamaya Dönüştürmek https://www.researchgate.net/publication/228118305_Motor_Control_Translating_Research_Into_Clinical_Practice

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

#propriyosepsiyon #binekaraç #işbaşıuygunlukformu #işgüvenliği #uzman #tetkikosgb #kebat

Daha Fazla
Genel, Sağlık Bülteni25 Aralık 2025
25 Aralık 2025

İş Sağlığı ve Güvenliğinde Omerta

Kurumsal Sessizlik Kültürünün Risk Yönetimi Üzerindeki Yıkıcı Etkisi

İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarında kazaların ve meslek hastalıklarının nedenleri çoğunlukla “insan hatası”, “dikkatsizlik” veya “kurallara uyumsuzluk” başlıkları altında sınıflandırılmaktadır. Ancak sahada edinilen deneyimler, bu açıklamaların büyük bölümünün semptomu tanımladığını, kök nedeni ise maskelediğini göstermektedir.

Kökeni sosyolojik ve tarihsel olarak Omertà kavramına dayanan kurumsal ve bireysel sessizlik davranışlarının, İSG sistemlerinin etkinliğini nasıl zayıflattığı gerçeği çok dillendirilmiyor.

Omertà, bu bağlamda suç örgütlerine özgü bir sessizlik yemini olarak değil; örgütsel yapılarda riskin bilinmesine rağmen ifade edilmemesi, raporlanmaması ve görünmez kılınması olarak tanımlanmalıdır.

İSG’de Görmmezden Gelinen Bir Risk Faktörü

İş sağlığı ve güvenliği disiplininin temel varsayımı şudur:
Tehlike tanımlanırsa, risk analiz edilirse ve kontrol tedbirleri uygulanırsa kaza önlenir.

Bu varsayım teknik olarak doğrudur.
Lakin pratikte eksiktir.

Çünkü bu zincirin ilk halkası olan tehlikenin tanımlanması, insan faktörüne doğrudan bağlıdır. Tehlikeyi gören, hisseden, maruz kalan ve deneyimleyen çoğu zaman çalışanın kendisidir. Eğer bu çalışan, gördüğü riski ifade etmiyorsa; sistem ne kadar kusursuz tasarlanmış olursa olsun, İSG yönetimi veri körlüğü yaşar.

İşte bu noktada, klasik risk yönetimi literatüründe yeterince adlandırılmayan ancak sahada son derece etkili olan bir olgu devreye girer: Omertà.

Omertà Kavramının İSG Bağlamında Yeniden Tanımlanması

Omertà, tarihsel olarak Sicilya kökenli bir sessizlik normudur. Lakin bu makalede kullanılan anlamıyla Omertà:

Bir işyerinde risklerin, uygunsuzlukların, tehlikeli davranışların veya sistemsel zaafların bilinmesine rağmen, bireysel veya kurumsal nedenlerle ifade edilmemesi ve raporlanmaması durumudur.

Bu tanımda üç kritik unsur vardır:

  1. Bilme: Risk fark edilmiştir.
  2. Sessizlik: Bilgi paylaşılmamaktadır.
  3. Sistematiklik: Bu durum istisna değil, alışkanlıktır.

Dolayısıyla Omertà, bireysel bir çekingenlik değil; örgütsel olarak öğrenilmiş bir davranış biçimidir.

Kurumsal Omertà ve İSG Yönetim Sistemleri
Yönetim Sistemlerinde Sessizliğin Yapısal Kaynakları

ISO 45001 ve benzeri İSG yönetim sistemleri, katılımcılığı ve çalışan görüşlerinin alınmasını açıkça şart koşar. Ancak uygulamada, birçok kuruluşta bu gereklilik formal düzeyde kalmaktadır.

Kurumsal Omertà genellikle şu yapısal faktörlerden beslenir:

  • Üretim hedeflerinin güvenlik hedeflerinin önüne geçmesi
  • Üst yönetimin kazasızlık istatistiklerine aşırı odaklanması
  • Olumsuz geri bildirimin performans düşüklüğü olarak algılanması
  • Kaza ve ramak kala bildirimlerinin cezai sonuçlar doğurması

Bu koşullarda, çalışanlar ve orta kademe yöneticiler şu davranışı geliştirir:

“Sorun varsa bile, görünür kılmak kuruma fayda sağlamıyor.”

Bu algı yerleştiğinde, İSG sistemi kâğıt üzerinde çalışır; sahada ise sessizlik hâkim olur.

Kaza Sıklığı ile Sessizlik Kültürü Arasındaki İlişki

Düşük kaza oranları her zaman yüksek güvenlik performansı anlamına gelmez. Aksine, bazı kuruluşlarda düşük raporlama oranı, yüksek Omertà göstergesidir.

Özellikle:

  • Ramak kala bildirimlerinin yok denecek kadar az olması
  • Aynı tür kazaların tekrar etmesi
  • Uygunsuzlukların denetimden denetime kaybolup ortaya çıkması

kurumsal sessizlik kültürünün teknik göstergeleridir.

Çalışan Omertà’sı – Davranışsal Güvenliğin Kör Noktası
Çalışan Neden Konuşmaz?

Davranışsal güvenlik yaklaşımları, riskli davranışlara odaklanır. Ancak çoğu zaman şu soruyu sormaz:

“Çalışan neden bu davranışı sürdürmeye devam ediyor?”

Çalışan Omertà’sının temel nedenleri şunlardır:

  • İş güvencesi kaygısı
  • Yöneticiyle çatışma korkusu
  • “Sorun çıkaran” etiketinden kaçınma
  • Daha önce yapılan bildirimlerin sonuçsuz kalması
  • Meslektaş baskısı ve grup normları

Bu faktörler birleştiğinde, çalışan için sessizlik rasyonel bir tercih haline gelir.

Sessizlik ve Risk Normalleşmesi

Sürekli dile getirilmeyen riskler zamanla normalleşir. Normalleşen risk ise artık risk olarak algılanmaz.

Bu durum, literatürde “riskin sıradanlaşması” olarak tanımlanır ve yüksek tehlikeli sektörlerde (madencilik, inşaat, ağır sanayi) sıklıkla görülür.

Omertà burada yalnızca susmak değil; tehlikeyi zihinsel olarak silmektir.

İSG Profesyonelleri Açısından Omertà
İş Güvenliği Uzmanı ve İşyeri Hekiminin Konumu

İş Güvenliği uzmanları ve işyeri hekimleri, teorik olarak bağımsızdır. Ancak pratikte:

  • İşverenle sözleşmeli çalışırlar
  • Performansları dolaylı göstergelerle ölçülür
  • “Sorun çıkaran” değil, “çözüm odaklı” olmaları beklenir

Bu yapı, zaman zaman İSG profesyonellerini de Omertà zincirinin bir halkası haline getirebilir.

Riskin yazılması ile riskin yönetim tarafından kabul edilmesi arasındaki boşluk, çoğu zaman bilinçli veya bilinçsiz yumuşatma ile doldurulur.

“Yazdım, Bildirdim” Yanılsaması

Teknik olarak bir uygunsuzluğun raporlanması, sorumluluğun yerine getirildiği anlamına gelebilir. Ancak raporlanan risk:

  • Takip edilmiyorsa
  • Geri bildirim verilmiyorsa
  • Düzeltici faaliyetlere dönüşmüyorsa

orada Omertà, biçim değiştirerek varlığını sürdürür.

Bu durum, pasif Omertà olarak tanımlanabilir.

Kaza Araştırmalarında Omertà’nın Rolü

Birçok kaza araştırmasında şu sonuçlara rastlanır:

  • “Risk önceden biliniyordu.”
  • “Benzer olaylar daha önce yaşanmıştı.”
  • “Çalışanlar bu durumu normal kabul ediyordu.”

Bu ifadeler, kazanın teknik değil; iletişimsel ve kültürel bir başarısızlık olduğunu gösterir.

Omertà, kazadan sonra ortaya çıkan bir durum değildir.
Kaza, Omertà’nın doğal sonucudur.

Omertà’yı Kırmadan Güvenlik Kültürü Oluşur mu?

Teknik cevabı nettir: Hayır.

Güvenlik kültürü;

  • Açık iletişim
  • Psikolojik güvenlik
  • Geri bildirime açıklık

üzerine inşa edilir.

Omertà ise bu üç unsurun tamamını sistematik olarak bastırır.

Dolayısıyla İSG’de gerçek bir kültür dönüşümü hedefleniyorsa, yalnızca ekipman, prosedür ve eğitim değil; sessizlik davranışları da risk faktörü olarak ele alınmalıdır.

Değerlendirme

İş sağlığı ve güvenliğinde Omertà, teknik literatürde yeterince adlandırılmamış; ancak sahada son derece etkili bir risk çarpanıdır. Tehlike vardır, risk bilinmektedir, ancak sistem konuşmamaktadır.

Bu nedenle:

  • Kazaları yalnızca “insan hatası” ile açıklamak eksiktir
  • Risk analizlerini yalnızca teknik parametrelerle sınırlamak yetersizdir
  • İSG performansını yalnızca istatistiklerle ölçmek yanıltıcıdır

Omertà kırılmadan, güvenlik kültürü gelişmez.
Sessizlik sürdükçe, risk büyür.

İSG’nin geleceği, yalnızca daha iyi ekipmanlarda değil;
daha konuşkan, daha şeffaf ve daha güvenli örgütlerde yatmaktadır.

⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT
0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Makaleler25 Aralık 2025
İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın
Bilgi almak için Hizmet Talep Formumuzu doldurun, size ulaşalım.
Teklif Al