6 Temmuz 2025

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi Olan İşyerlerinde İş Kazasında Sorumluluk Payları

Hemen hemen her sektörde, üretim – hizmet faaliyetlerinin bir kısmının veya firma içerisindeki yardımcı işlerin başka firmalara yaptırılması durumunu sık görüyoruz.

Aynı işyerinde birden fazla işverenin faaliyet gösterdiği bu durumlarda; iş kazası veya meslek hastalığı meydana geldiğinde sorumluluğun kimde – hangi işverende olduğu konusu çok tartışılır.

Hukuk sitemimizde; Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi olarak bilinen bu durumu anlayabilmek için öncelikle kanuni tanımını bilmek gerekir.

4857 Sayılı İş Kanunu’nun 2.maddesinin 7.fıkrasına göre ”bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi’‘ denir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi‘nde asıl işveren, alt işverenin işçilerine karşı o işyeri ile ilgili olarak bu Kanundan, iş sözleşmesinden veya alt işverenin taraf olduğu toplu iş sözleşmesinden doğan yükümlülüklerinden alt işveren ile birlikte (müteselsilen) sorumludur.

Özellikle iş kazası yaşanması halinde, bu ilişkinin doğurduğu müteselsil sorumluluk, hem işçilerin korunması hem de hukuki adaletin sağlanması bakımından kritik bir yer tutar.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi Yasal Dayanakları

4857 Sayılı İş Kanununda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

İş Kanunu’nun 2. maddesinin 6 ve 7. fıkraları, Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisini nasıl düzenlediğini görelim;

  • Madde 2/6 – Alt işverenin işçileri, bu Kanun uygulaması bakımından asıl işverenin işçilerine tanınan haklardan yoksun bırakılamaz.
  • Madde 2/7 – Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi, sadece işyerinde yürütülen yardımcı işler veya asıl işin bir bölümüyle sınırlı olarak ve işletmenin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde kurulabilir.
  • Madde 77 – (Mülga: 20/6/2012-6331/37 md.) – İşverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemleri alma yükümlülüğü.

Bu düzenlemeye göre; alt işverenin işçileriyle ilgili İş Kanunu, iş sözleşmesi veya toplu iş sözleşmesinden doğan tüm yükümlülüklerde, asıl işveren ile alt işveren müteselsilen sorumludur.

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunununda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

  • Madde 4 – İşverenin genel yükümlülükleri.
  • Madde 5 – Risk değerlendirmesi, kontrol, ölçüm ve araştırma.
  • Madde 6 – İş sağlığı ve güvenliği hizmetleri.

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununda Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

5510 sayılı Kanun’un 12. maddesi, 6. fıkrasında Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisini nasıl düzenlediğini görelim;

“Alt işveren işçisinin iş kazası, meslek hastalığı ve analık sigortası hallerinde bu Kanun gereğince ödenecek geçici iş göremezlik ödeneği ile sürekli iş göremezlik geliri, ölüm aylığı gibi ödemeler yönünden asıl işveren, alt işverenle birlikte sorumludur.”

Bu hüküm ile, SGK tarafından işçiye yapılan ödemelerde işveren (Kanunun yüklediği yükümlülüklerden dolayı) alt işveren ile birlikte (Müteselsilen) sorumlu tutulmuştur.

5510 sayılı Kanun’un 21. maddesi – göre ”iş kazası ve meslek hastalığı halinde işverenin Sosyal Güvenlik Kurumuna karşı sorumluluğunun tespitinde kaçınılmazlık ilkesi dikkate alınacaktır.”

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Borçlar Kanunu Açısından Sorumluluk

Türk Borçlar Kanunu’nun 112. maddesi müteselsil sorumluluğu destekler:

“Birden çok borçlu, alacaklıya karşı borcun tamamından sorumluysa, alacaklı borcun tamamını dilediği borçludan talep edebilir.”

İş kazasında işçinin (veya yakınlarının), doğrudan asıl işverene karşı tazminat davası açma hakkı vardır.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Müteselsil Sorumluluğun Kapsamı

Asıl işveren, kendi işçisi olmayan ancak aynı işyerinde faaliyet gösteren alt işveren işçisinin iş kazası veya meslek hastalığına uğraması durumunda:

  • İş Kanunu’ndan doğan yükümlülüklerden,
  • Toplu iş sözleşmesinden,
  • SGK tarafından sağlanan yardımların iadesinden,
  • Tazminat ödemelerinden (maddi/manevi),

alt işveren ile birlikte sorumludur. Bu sorumluluk, kusur oranına bakılmaksızın geçerlidir;

Tazminat davası yönünden kusur oranları, mahkemece belirlenir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Sorumluluğun Şartları

Asıl işverenin müteselsil sorumlu tutulabilmesi için bazı şartların varlığı gerekir:

  1. Geçerli bir alt işverenlik ilişkisi kurulmuş olmalı;
  2. Alt işverenin işçisinin iş kazası, meslek hastalığı veya ölüm olayı yaşanmış olmalı;
  3. İş kazası, asıl işverenin işyerinde gerçekleşmiş olmalı;
  4. İşçi zarar görmeli veya ölüm gerçekleşmiş olmalı.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde İş Kazası Halinde Hukuki Süreç

İş kazası sonrası zarar gören işçi veya hak sahipleri:

  • Asıl işverene, alt işverene veya her ikisine birden dava açabilir.
  • SGK tarafından işçiye yapılan yardımlar nedeniyle SGK, asıl işverene ve alt işverene rücu davası açabilir.
  • Asıl işveren, ödemek zorunda kaldığı tazminatları alt işverene rücu edebilir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Yargıtay Kararları

Yargıtay 21. HD, E. 2015/12057, K. 2016/13410

“Asıl işverenin denetim yükümlülüğünü yerine getirmediği, iş güvenliği önlemlerinin eksikliği nedeniyle meydana gelen iş kazasında, asıl işverenin %40 oranında kusurlu olduğu, alt işverenin %60 kusurlu olduğu tespit edilmiştir. Her iki işveren de tazminattan müteselsilen sorumludur.”

Yargıtay 9. HD, E. 2009/36719, K. 2011/14942

“İş kazasında hayatını kaybeden işçinin, asıl işveren işyerinde faaliyet gösterdiği, iş güvenliği tedbirlerinin asıl işveren gözetiminde olduğu gerekçesiyle asıl işverenin de sorumlu olduğu kabul edilmiştir.”

Yargıtay 10. HD, E. 2017/3827, K. 2018/1405

“Asıl işveren, alt işverenin işçilerine yönelik iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini denetlemekle yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlali, kazaya yol açtığında doğrudan müteselsil sorumluluk doğar.”

Yargıtay 21. HD, E. 2018/10023, K. 2019/6324

“İş kazasında kusur bulunmayan asıl işveren dahi, İş Kanunu gereği alt işverenle birlikte müteselsilen sorumlu tutulmuştur. Kusur oranı yalnızca rücu aşamasında dikkate alınmıştır.”

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, E. 2016/21-1112, K. 2017/1255

“Asıl işveren, alt işverenin işçisinin iş kazasında zarar görmesi halinde, iş sözleşmesine taraf olmasa dahi 4857 sayılı Kanun kapsamında müteselsil sorumludur. İşçinin sosyal hakları, asıl işveren güvencesindedir.”

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi – Yönetmeliklerdeki Düzenlemeler

İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği

  • Madde 5: İşverenin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerini yerine getirme yükümlülüğü.
  • Madde 7: İş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesi.

İşyerinde birden fazla işveren olması halinde, iş sağlığı ve güvenliği hizmetleri konusunda işbirliği yapılması zorunludur.

Alt İşverenlik Yönetmeliği

  • Madde 3: Alt işverenlik sözleşmesinin şekli ve içeriği. – Alt işverenlik ilişkisi yazılı olarak yapılmalı ve işin kapsamı açıkça belirtilmelidir.
  • Madde 4: Alt işverenlik ilişkisinin kurulma şartları. – Uygulamada muvazaalı işlemlere karşı Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı denetim yetkisini haizdir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Asıl İşverenin Denetim Yükümlülüğü

Asıl işverenin en önemli yükümlülüklerinden biri, alt işverenin iş sağlığı ve güvenliği önlemlerini denetlemektir. Denetim yapılmaması veya eksik yapılması halinde, iş kazasında sorumluluğun artmasına neden olur.

Örneğin:

  • Baret kullanımının zorunlu olduğu bir alanda, alt işverenin işçisinin baret takmaması nedeniyle kaza yaşanırsa;
  • İş güvenliği eğitimlerinin verilmediği tespit edilirse;
  • Risk analizlerinin eksik veya hatalı yapıldığı belirlenirse;
    asıl işverenin de ciddi sorumluluğu doğar.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisinde Rücu Davası Hakkı

İş kazası nedeniyle asıl işverenin yaptığı tazminat ödemeleri, kusur oranı kadar alt işverene rücu edilebilir. Bu tür rücu davalarında:

  • Önceki kararlar delil olarak sunulabilir.
  • SGK’nın rücu ettiği meblağlar da alt işverene aktarılabilir.

Asıl İşveren-Alt İşveren İlişkisi

Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi, özellikle iş sağlığı ve güvenliği uygulamaları açısından büyük önem taşır.

Asıl işveren, kendi işçileri kadar alt işverenin işçilerinin de can güvenliğinden sorumludur.

İş kazaları ve meslek hastalıklarında mağdur olan işçinin korunması, müteselsil sorumluluk ilkesi ile sağlanır.

Örneklerini de verdiğim, Yargıtay kararlarında da gördüğünüz gibi verilen kararlarda; iş güvenliği tedbirlerini almayan, denetim görevini yerine getirmeyen asıl işverenler sorumlu tutulmuştur.

Yürürlükte olan ve okuduğunuz yasal düzenlemeler, asıl işveren ve alt işverenin iş kazaları ve meslek hastalıkları karşısındaki sorumluluklarını açıkça ortaya koyduğu gibi yüksek yargı organı olan Yargıtay kararları da son noktayı koymaktadır.

Tüm bu yasal yükümlülüklerin yanı sıra ahlaki – etik sorumluluklar gereği de Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi‘nde hayatın kutsallığını korumak ana gaye olmalıdır. Bu sebeple iş sağlığı ve güvenliği açısından etkili bir denetim ve işbirliği süreci Asıl İşveren-Alt işveren İlişkisi‘nin merkezinde olmalıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Kanun ve yönetmelikleri Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ 4857 Sayılı İş Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=4857&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5510.pdf

⭐️⭐️ T.C. Yargıtay Başkanlığı https://www.yargitay.gov.tr/

⭐️⭐️ İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16924&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Alt İşverenlik Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=12459&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, Makaleler6 Temmuz 2025
6 Temmuz 2025

Sessiz Tehlike – İşyerinde Kronik Yorgunluk Sendromu

🧠 🧠 🧠

“Yorgunum ama geçer…” Peki ya geçmezse?

Her sabah alarm çaldığında ayağa kalkmakta zorlanıyor, işe gidince kahveyle uyanmaya çalışıyor, gün boyunca dikkat dağınıklığı yaşıyor ve geceleri yattığınızda hâlâ yorgun hissediyorsanız, yalnız değilsiniz. Lakin bu durum sadece bir “mevsimsel yorgunluk” değil, daha büyük bir sorunun habercisi olabilir: Kronik Yorgunluk Sendromu (CFS – Chronic Fatigue Syndrome).

Günümüzde milyonlarca çalışan, adını bile bilmediği bu sağlık tehdidiyle mücadele ediyor. İşin tehlikeli tarafı şu: Bu sendrom, sadece bireyin sağlığını değil, iş güvenliğini, üretkenliği, kazaları ve şirket maliyetlerini de derinden etkiliyor.

🚨 🚨 🚨

Kronik Yorgunluk: Bir Enerji Eksikliği Değil, Sessiz Çöküş

Kronik yorgunluk sendromu, fiziksel ya da zihinsel aktiviteyle geçmeyen, dinlenmeyle düzelmeyen ve en az 6 ay süren bir yorgunluk durumudur. Ancak bu sıradan bir “bitkinlik” değildir.

Çalışanlar;

  • Odaklanmakta zorluk,
  • Kısa süreli hafıza sorunları,
  • Kas ve eklem ağrıları,
  • Uyku kalitesinde ciddi düşüş,
  • Depresyon benzeri semptomlar yaşayabilir.

Bir süre sonra bu durum, sadece bireysel performansı değil, iş kazası risklerini, ekip içi uyumu ve hata oranlarını doğrudan etkiler hale gelir.

⚙️ ⚙️ ⚙️

İşyerinde Kronik Yorgunluğun Etkileri Nelerdir?

Kronik yorgunluk yaşayan bir çalışan genellikle sistemin zayıf halkası hâline gelir. Ancak sorun bireysel değil, sistemiktir.

İşyerinde göz ardı edilen bu sendrom, zincirleme etkiler yaratır:

🧯 İş Kazası Riskini Artırır: Dalgınlık, koordinasyon bozukluğu ve dikkat eksikliği, özellikle ağır sanayi, inşaat, ulaştırma ve enerji sektörlerinde hayati sonuçlar doğurabilir.

📉 Verimlilik Kaybı: Sürekli yorgun olan bir çalışan günde sadece birkaç saat etkin çalışabilir. Geriye kalan saatler ise “göz açık, zihin kapalı” geçer.

🔁 Yüksek Devamsızlık ve Devir Oranı: Kronik yorgunluk, sağlık izinlerini artırır. Sürekli hasta olan çalışanlar kurum içi sürekliliği bozar, yeni personel eğitim maliyetlerini yükseltir.

🧨 Psikolojik Gerilim ve Tükenmişlik Sendromu: Uzun süreli yorgunluk, zamanla depresyon ve anksiyete gibi psikolojik sorunlara evrilir. Bu da çalışma ortamında stres ve çatışma oranlarını artırır.

💉 💉 💉

Kronik Yorgunluğun Nedenleri Nelerdir?

Kronik yorgunluk tek bir nedene bağlı değildir. Ancak işyerinde sık karşılaşılan bazı risk faktörleri şunlardır:

  • ⏱️ Uzun çalışma saatleri ve düzensiz vardiyalar
  • 🔇 Yetersiz molalar ve dinlenme süreleri
  • ☠️ Kötü hava kalitesi (karbondioksit birikimi, yetersiz oksijen)
  • 💡 Sürekli yapay aydınlatma, mavi ışık maruziyeti
  • 🔁 Monoton ve tekrarlayıcı işler
  • 🧱 Ofis ergonomisine uygun olmayan çalışma alanları
  • ❌ Beslenme bozuklukları ve yetersiz su tüketimi

İlginçtir ki; bazı çalışanlar bu durumu “iş disiplininin bir parçası” olarak görür, hatta “fazla mesai”yi bir övünç kaynağı sayar. Bu algı, sorunun daha da derinleşmesine neden olur.

✅ Peki Ne Yapmalı? İşverenler ve Çalışanlar İçin Çözüm Önerileri

İşverenler İçin

  • 🧭 Dinamik çalışma saatleri ve esnek vardiya planlaması uygulayın.
  • 🍽️ Sağlıklı beslenme alanları, su sebilleri, taze hava sağlayan havalandırmalar kurun.
  • 🪑 Ergonomik mobilyalar, doğal ışık alan ofisler tercih edin.
  • 🧘 Zihin sağlığına yönelik destek programları (psikolojik danışmanlık, yoga molaları, dijital detoks saatleri) başlatın.
  • 🔄 İş yükünü adil dağıtarak tükenmişliği önleyin.

Çalışanlar İçin

  • 🛏️ Uykuya öncelik verin. En az 7 saat kaliteli uyku, beynin yeniden yapılanması için elzemdir.
  • 🏃‍♂️ Fiziksel aktiviteyi günlük rutine ekleyin. Hareket, enerji üretir.
  • 🚰 Su tüketimini artırın. Dehidrasyon yorgunluk yaratır.
  • 🌿 İş dışında tamamen işten uzaklaşın. Dijital molalar verin.
  • 🧠 Belirtileri görmezden gelmeyin, bir işyeri hekimine danışın.

🧨 🧨 🧨

Sessizce Gelen Büyük Tehlike

Kronik yorgunluk, fark edilmeden yayılır, sinsice yerleşir ve sadece çalışanı değil, tüm işyerini etkisi altına alır. Üstelik işyerinde kazalara yol açan sebepler listesinde giderek üst sıralara tırmanmaktadır.

Yorgunluk Kader Değildir

O, ihmal edilmiş sağlığın, göz ardı edilen iş güvenliğinin ve sürdürülebilir olmayan çalışma kültürünün sonucudur.

Bu nedenle iş sağlığı ve güvenliği sadece “baret takmak” ya da “gürültü önlemek” değil, çalışanı insan olarak görmek ve onun fiziksel-zihinsel sınırlarını korumaktır.

Yorgunluğa karşı mücadele etmek, sadece bireyin değil, tüm işletmenin sorumluluğudur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Kronik Yorgunluk Sendromu https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557676/

⭐️⭐️ Yorgunluk: genel bakış https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/19035066/

⭐️⭐️ Kronik yorgunluk sendromu: etyoloji, tanı ve tedavi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2766938/

⭐️⭐️ Yorgunluk Başlıca Şikayet https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8579431/

⭐️⭐️ Kronik yorgunluk sendromu ve idiyopatik kronik yorgunluk için akupunktur: çok merkezli, kör olmayan, randomize kontrollü bir çalışma https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4515016/

⭐️⭐️ Tükenmişlik https://www.healthdirect.gov.au/fatigue

⭐️⭐️ Miyaljik Ensefalomiyelit/Kronik Yorgunluk Sendromunun Ötesinde: Bir Hastalığın Yeniden Tanımlanması. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK284897/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Sağlık Bülteni, Genel6 Temmuz 2025
8 Haziran 2025

Türkiye – ABD – Avrupa Birliği Ülkeleri İş Kazası Sonrası İdari ve Adli Süreçlerin Karşılaştırılması

İş kazaları, bireysel sağlık ve güvenlik ihlalleri, teknik bir arıza ya da ani bir dikkatsizlik olarak değerlendirilmemeli aynı zamanda devletin, işverenin ve yargı sisteminin sorumluluğunu doğuran çok boyutlu olaylar olduğu bilinmelidir.

Her kazanın ardında ihmaller zinciri, eksik önlemler ve sistemsel boşluklar yer almaktadır.

Biz iş sağlığı ve güvenliği profesyonelleri ve idarecileri olarak, kazanın gerçekleştiği anın çok öncesinden başlayan riskleri analiz etmeye çalışıyor; yalnızca çalışan sağlığını değil, aynı zamanda işverenin hukuki bütünlüğünü de korumayı hedefliyoruz.

Ancak sıklıkla şunu gözlemliyoruz: Türkiye’de yaşanan iş kazalarında, önleyici sistemler kadar yargı süreçlerinin gecikmesi, adalet duygusunun zedelenmesi gibi sorunlar da kazanın yarattığı travmayı daha da derinleştiriyor. Bu durum, yalnızca mağdurlar için değil, önlem alma kültürünü içselleştirmeye çalışan tüm iş sağlığı profesyonelleri için caydırıcı bir ortam yaratmaktadır.

Bu çalışmada, Türkiye’nin iş kazalarına yaklaşımı; gelişmiş ülkelerden olan ABD ve Avrupa Birliği ülkeleriyle hukuki, idari ve cezai boyutlarda karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Saha deneyimimizin bize gösterdiği bir gerçek var: Etkin bir iş sağlığı güvenliği sistemi, ancak hukukun zamanında, şeffaf ve caydırıcı biçimde işletilmesiyle mümkündür.

ABD’deki tazminat sistemlerinin caydırıcılığı, Avrupa’daki ceza hukukunun netliği, işverenleri önlem almaya zorlayan güçlü yargı refleksleri; bizler için yalnızca birer karşılaştırma değil, aynı zamanda gelişim için bir yol haritasıdır.

Bu metin, yalnızca akademik bir inceleme değil; sahada alın teri döken, önleyici kültür için mücadele eden tüm iş güvenliği uzmanlarına, işyeri hekimlerine ve karar alıcılara bir çağrıdır:
“Adalet ne kadar hızlı ve kapsayıcı olursa, kazalar o kadar önlenebilir hâle gelir.”

Saygılarımızla,

Cemil Tanju ANAKLI – Dr. Mustafa KEBAT

Bu olayların ardından gelişen yargı ve hukuki süreçler, ülkelerin iş sağlığı ve güvenliği kültürü, mevzuat yapısı ve yargı bağımsızlığı açısından derin farklar gösterir. Türkiye, ABD ve Avrupa Birliği (AB) ülkeleri arasında bu konuda dikkat çekici ayrışmalar ve benzeşmeler bulunmaktadır.

Bu üç farklı yapısal sistemde iş kazası sonrası sürecin idari, cezai ve tazminat boyutları ayrı ayrı ele alarak uygulamada karşılaşılan çarpıcı örnekler üzerinden hukuki refleksler değerlendireceğiz..

I. TÜRKİYE’DE İŞ KAZASI SONRASI HUKUKİ SÜREÇLER

1.1 Mevzuat Temeli

1.2 İdari Süreç

SGK, kazayı geçiren işçiye:

  • Geçici iş göremezlik ödeneği
  • Sürekli iş göremezlik geliri
  • Bağlı dul-yetim aylığı öder. Ancak kusurlu işverene bu bedeller rücu edilir.

İşveren, bildirimi zamanında yapmazsa idari para cezasına çarptırılır.

1.3 Cezai Sorumluluk

Kazaya neden olan işveren veya iş güvenliği uzmanı; TCK kapsamında şu suçlarla karşılaşabilir:

  • Taksirle Yaralama (m. 89): 3 aydan 1 yıla kadar hapis
  • Taksirle Ölüme Sebebiyet (m. 85): 2 yıldan 6 yıla kadar hapis Örnek: 2014 Soma Faciası: 301 madencinin ölümü sonrası işverenler hakkında dava açılmış, bazı sanıklar 15-20 yıl arası hapis cezalarına çarptırılmıştır. Ancak kamuoyunda cezaların düşürülmesi tartışma yaratmıştır.

Taksir oranı artırılırsa, bilinçli taksir hükümleri devreye girer.

1.4 Hukuki-Tazminat Sorumluluğu

  • İşçi veya yakınları, maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
  • Kusur oranına göre işverenin sorumluluğu belirlenir.
  • İş müfettişi raporu, bilirkişi raporlarıyla birlikte mahkeme değerlendirmesini etkiler.

Yargıtay Kararı (2018/23141 E.): “İSG kurallarını sistematik ihlal eden işverenin ağır kusurlu kabul edilmesi gerektiği” yönünde içtihat gelişmiştir.

II. ABD’DE İŞ KAZASI SONRASI HUKUKİ SÜREÇLER

2.1 Mevzuat Temeli

2.2 İdari Süreç

OSHA (Occupational Safety and Health Administration):

  • Kazanın ciddiyetine göre işverene soruşturma başlatır.
  • İşyerine denetim ve para cezaları uygulanır.
  • Kazaya sebep olan makine/ekipman durdurulabilir.

Örnek: 2013 West Fertilizer Company patlamasında (Teksas), OSHA ciddi ihlaller tespit etti. Şirket 118,000 $ ceza aldı, ancak sivil tazminat davalarıyla milyonlarca dolar ödemeye mahkûm edildi.

2.3 Cezai Sorumluluk

ABD’de doğrudan “cezai yargılama” nadirdir. Ancak:

  • Ağır ihmal (Gross negligence) durumunda, federal savcılıklar cezai işlem başlatabilir.
  • Özellikle ölümlü kazalarda büyük jüri kararıyla ceza davası açılır.

Örnek: Upper Big Branch maden faciasında (2010), 29 işçinin ölümüne sebep olan Massey Energy CEO’su Don Blankenship, güvenlik ihmalleri nedeniyle federal cezaevinde 1 yıl hapis yattı.

2.4 Hukuki-Tazminat Sorumluluğu

ABD’de iş kazaları sonrası:

Örnek: McWane Inc. iş kazasında ağır yanık geçiren işçi, 3 milyon $ tazminat kazanmıştır. Bu tür davalarda mahkeme jürisi, cezai tazminat (punitive damages) da verebilir.

III. AVRUPA BİRLİĞİ ÜLKELERİNDE HUKUKİ SÜREÇLER

AB’de süreçler ülkeye göre değişmekle birlikte, genel hukuk ilkeleri ve AB direktifleri çerçevesinde benzerlikler taşır.

3.1 Mevzuat Temeli

3.2 İdari Süreç

  • İlgili iş sağlığı kurumu kazayı soruşturur.
  • İşverene, önleyici tedbirler almadığı ispat edilirse yüksek cezalar verilebilir.
  • Kamu-özel sektör ayrımı yapılmaz.

Örnek: Fransa’da 2021 yılında bir şantiyede meydana gelen ölümlü kazada işveren 150.000 € idari ceza almıştır.

3.3 Cezai Sorumluluk

AB ülkelerinde, iş kazasında ihmalin derecesi cezai süreci belirler:

  • İhmalle yaralama/öldürme suçları ceza hukuku kapsamında değerlendirilir.
  • Ceza, 3 yıldan 10 yıla kadar hapis olabilir.
  • Şirket yöneticileri de sorumlu tutulabilir.

Örnek: İtalya’da 2007 Torino ThyssenKrupp yangını sonrası, CEO 16 yıl hapis cezası almıştır. Bu karar, “işverenin doğrudan cezai sorumluluğu” açısından emsal teşkil etmiştir.

3.4 Hukuki-Tazminat Sorumluluğu

AB ülkelerinde iş kazasına uğrayan işçi:

  • Zorunlu sigorta sisteminden destek alır.
  • Kusurlu işverene maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
  • AİHM içtihatlarına göre, “etkili soruşturma” yapılmazsa devlet sorumlu tutulabilir.

AİHM Kararı (Brincat v. Malta, 2014): Devletin iş güvenliği düzenlemelerini ihmal etmesi “yaşam hakkının ihlali” olarak değerlendirilmiştir.

IV. TEMEL FARKLILIKLAR VE BENZERLİKLER

KriterTürkiyeABDAB Ülkeleri
Cezai YaptırımMevcut – Yavaş işliyorNadir ama etkiliEtkin ve cezai sorumluluk güçlü
Tazminat SistemiKusur esaslıWorkers’ Comp. + Tort sistemiSosyal güvenlik + bireysel dava hakkı
İşyeri DenetimiMüfettiş azlığıSıkı ve düzenliBağımsız kurumlar denetliyor
Yargı Sürecinin HızıYavaş (3-7 yıl sürebilir)Görece hızlı (12-24 ay)Ülkeye göre değişir, ortalama 1-2 yıl
Delil Toplama SistemiMüfettiş + BilirkişiHukuki ve teknik uzmanlar + jüriSoruşturma hakim odaklı

Sonuç ve Önerilerimiz

İş kazalarının yalnızca teknik birer “kaza” değil, çoğunlukla sistemsel ihmal sonucu gelişen önlenebilir olaylar olduğu açıktır. Türkiye’de hukuki mekanizmalar gelişmiş olsa da uygulamada süreklilik, yargı hızı ve yaptırım ciddiyeti sorunlu görünmektedir. ABD ve AB’de ise önleyici sistemler, hızlı cezai/tazminat süreçleri ve şeffaf denetimler sayesinde caydırıcılık daha yüksektir.

Bu karşılaştırmalı analizde sadece iş kazalarının hukuki boyutunu değil; aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği yönetiminin kurumsal olgunluk düzeyini de gözler önüne sermiş olduk.

Türkiye, ABD ve Avrupa Birliği ülkeleri arasında yapılan bu detaylı inceleme, bizlere önemli bir mesaj vermektedir: Sadece mevzuata uymak değil; sistemi sahiplenmek, şeffaflıkla yönetmek ve hukuki sorumluluğu önceden öngörebilmek artık bir tercih değil, zorunluluktur.

ABD’de dava süreçlerinin doğrudan tazminata dönüşebilme riski, işvereni önleyici tedbirlere yatırım yapmaya teşvik etmektedir. Avrupa Birliği ülkelerinde ise devletin güçlü denetim organları ve iş kazası sonrası işletilen disiplinli süreçler, çalışan güvenliğini temel alan bir kültürün yerleşmesini sağlamıştır. Türkiye ise bu iki yaklaşım arasında karma ve çoğu zaman tepkisel bir model içinde yönünü bulmaya çalıştığı görülmektedir.

İş sağlığı ve güvenliği yöneticileri olarak şunu net bir şekilde ifade edebiliriz: Kazaları azaltmak için teknik bilgi kadar hukuki bilgi de yönetim araçlarımız arasında yer almalıdır. Zira önleyemediğimiz her iş kazası, yalnızca bir can kaybı ya da yaralanma değil, aynı zamanda hukuki bir yıkım, itibari bir çöküş ve operasyonel bir krizdir.

Bu nedenle bu incelememiz yalnızca hukukçulara değil; iş güvenliği sistemlerini yöneten, planlayan ve geliştirmeye çalışan tüm üst düzey yöneticilere bildikleri konuları hatırlatma niteliğindedir.
Yargının gücüyle desteklenmeyen hiçbir önlem sürdürülebilir değildir.

Türkiye için önerilerimiz

  • İş kazaları için özel ihtisas mahkemeleri kurulmalı.
  • Bilirkişi sisteminde şeffaflık ve yeterlilik artırılmalı.
  • Kusur tespiti raporları bağımsız kurumlarca yapılmalı.
  • İşverenin cezai sorumluluğu daha etkili uygulanmalı.

İş kazalarının sıfırlandığı, adaletin hızlı ve tarafsız tecelli ettiği, tüm tarafların güvenli ve huzurlu olduğu bir çalışma yaşamı temennisiyle…

Saygılarımızla,

Cemil Tanju ANAKLI – Dr. Mustafa KEBAT

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler8 Haziran 2025
İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın
Bilgi almak için Hizmet Talep Formumuzu doldurun, size ulaşalım.
Teklif Al