Yüksekte Çalışma – Heel-to-Shin (Topuk–Diz) Testi – Propriyosepsiyon
Heel-to-Shin Testi Nedir? Temel Kavramlar
Heel-to-Shin testi (Türkçesi: Topuk–Diz testi), alt ekstremite koordinasyonu ve proprioseptif sistemin bütünlüğünü değerlendirmek için kullanılan klasik bir nörolojik muayene testidir.
Test, kişinin topuğunu karşı bacağın dizine yerleştirip bacağını boyunca indirmesi sırasında koordinasyon, denge ve kas kontrolünü ölçer.
- Amaç: Serebellar (beyincik) ve proprioseptif yolların fonksiyonunu değerlendirmek.
- Kapsanan sistemler:
- Serebellum: Kas tonusu, koordinasyon ve motor kontrol.
- Proprioseptif yollar (dorsal column): Alt ekstremite pozisyonunu algılamak ve hareketi düzeltmek.
- Görsel sistem: Test sırasında görsel destekle dengeyi optimize eder.
Klinik Önemi
Heel-to-Shin testi, aşağıdaki durumlarda kullanılır:
- Serebellar lezyon şüphesi (inme, multipl skleroz, travmatik beyin hasarı)
- Vestibüler sistemle ilişkili koordinasyon problemleri
- Yaşlı veya riskli iş ortamlarındaki denge kaybının değerlendirilmesi
- Yüksekte çalışma gerektiren işlerde düşme riskinin erken tespiti
Test, özellikle yüksekte çalışacak personelin alt ekstremite motor kontrolünü ve proprioseptif denge kapasitesini ölçmek için kritik bir araçtır.
Heel-to-Shin Testinin Anatomik ve Fizyolojik Temeli
Serebellar Rolü
Serebellum, kasların senkronize çalışmasını, hareketin düzgünlüğünü ve postural dengeyi sağlar.
Heel-to-Shin testi sırasında:
- Başlangıç pozisyonunda topuk dizin üzerine konulur
- Düz bir çizgi boyunca bacak hareket ettirilir
- Serebellum, kas tonusunu ve hareket hızını ayarlar
Serebellar disfonksiyon durumunda:
- Hareket yavaş veya düzensiz olur
- Topuk çizgiden sapar
- Ritmik olmayan sakkad benzeri düzeltmeler gözlenir
Proprioseptif Sistem
Dorsal column-medial lemniskus yolu, bacak pozisyonunu beyne iletir.
- Heel-to-Shin testi, bu sinir yolu aracılığıyla alt ekstremite yer değiştirme hassasiyetini ölçer.
- Proprioseptif kayıp durumunda hareket, görsel düzeltme ile telafi edilmeye çalışılır; bu da gözle görülebilir dengesizlik oluşturur.
Testin Uygulama Prosedürü
Hazırlık
- Katılımcı düz ve kaymaz bir zeminde oturur veya yatay pozisyonda sırt üstü yatar.
- Ayaklar çıplak veya hafif giysi ile desteklenir.
- Katılımcı talimatlandırılır: “Topuğunuzu diğer dizinize yerleştirin ve diz boyunca yavaşça indirin.”
- Gözlemci test sırasında hareketin hızını, düzlüğünü ve koordinasyonunu gözlemler.
Uygulama Adımları
- Katılımcının sağ topuğunu sol diz üzerine yerleştirmesini isteyin.
- Topuğu, tibia boyunca ayak bileğine kadar düz bir çizgi boyunca kaydırmasını sağlayın.
- İşlemi ters bacak için tekrar edin.
- Hareketin hızını, çizgi doğruluğunu ve koordinasyonu not edin.
Gözlem Kriterleri
- Normal: Topuk düz bir çizgi boyunca tibia üzerinde kayar, ritim ve hız sabittir.
- Dengesiz: Topuk çizgiden sapar, düzensiz veya ritim bozukluğu vardır.
- Titreme (intansiyon tremoru): Serebellar disfonksiyon işareti.
- Hız kontrolü bozukluğu: Kas tonusu veya proprioseptif hatalara işaret eder.
Testin Değerlendirilmesi
| Bulgular | Anlamı | Yüksekte Çalışma Açısından Öneri |
|---|---|---|
| Topuk düz çizgi boyunca hareket ediyor, ritim stabil | Normal | Uygun |
| Topuk hafif sapıyor, düzeltmeler küçük | Hafif disfonksiyon | Geçici uygun, denge egzersizleri önerilir |
| Topuk çizgiden belirgin sapıyor, titreme var | Patolojik, serebellar veya proprioseptif disfonksiyon | Uygun değil, uzman değerlendirmesi ve rehabilitasyon gerekli |
Yüksekte Çalışma Bağlamında Önemi
İş Sağlığı Perspektifi
- Yüksekte çalışan bir personelin alt ekstremite koordinasyonu ve propriosepsiyonu kritik önem taşır.
- Topuk-diz testinde gözlenen sapmalar, ani yön değişimlerinde veya dengesiz zeminlerde düşme riskini artırır.
- Bu nedenle Heel-to-Shin testi, yüksekte çalışma risk matrisi içinde önemli bir değerlendirme aracıdır.
Risk Analizi
- Testin normal sonucu → düşük düşme riski → rutin görev uygunluğu.
- Hafif disfonksiyon → orta risk → görev öncesi denge egzersizi ve izlem önerilir.
- Patolojik bulgu → yüksek risk → görev geçici olarak kısıtlanmalı, rehabilitasyon sonrası tekrar test yapılmalıdır.
Örnek Uygulama Senaryoları
Örnek 1: Vinç Operatörü Adayı
- Sağ topuk sol diz boyunca çizgiye tamamen uyuyor
- Sol topuk da aynı şekilde
- Ritim ve hız normal
Sonuç: Normal koordinasyon → yüksekten çalışma uygun
Örnek 2: İskele Bakım Personeli
- Sağ topuk çizgiden sapıyor, ayak bileğine yaklaşırken küçük titreme var
- Sol topuk normal
Sonuç: Hafif serebellar / proprioseptif disfonksiyon → geçici uygun, rehabilitasyon önerilir
Örnek 3: Türbin Bakım Teknisyeni
- Her iki topuk çizgiden belirgin sapıyor, ritim bozuk, titreme mevcut
Sonuç: Patolojik → yüksekte çalışmaya uygun değil, uzman değerlendirmesi ve rehabilitasyon gerekli
Heel-to-Shin Testi ile Risk Yönetimi ve İş Güvenliği
- Ön değerlendirme: Yaş, düşme öyküsü, kas-iskelet sistemi sorunları
- Test uygulaması: Her iki alt ekstremite için Heel-to-Shin testi
- Gözlem ve kayıt: Sapma, ritim, hız ve titreme not edilir
- Değerlendirme: Yüksekte çalışma uygunluğu test bulgularına göre karar verilir
- Rehabilitasyon: Egzersiz ve denge eğitim programları uygulanabilir
Sonuç ve Öneriler
- Heel-to-Shin testi, alt ekstremite koordinasyonu, serebellar ve proprioseptif fonksiyonların objektif değerlendirmesini sağlar.
- Yüksekte çalışacak personelin düşme ve yaralanma riskini azaltmak için proaktif bir testtir.
- Test bulguları, iş güvenliği uzmanları ve hekimler tarafından işe uygunluk ve risk yönetimi kararında kullanılmalıdır.
- Hafif veya patolojik bulgularda, rehabilitasyon ve tekrar test süreçleri güvenli çalışma için zorunludur.
- Test, Unterberger, Romberg ve tandem yürüyüş testleri gibi diğer denge testleri ile desteklenmelidir.
HEEL-TO-SHIN (TOPUK–DİZ) TESTİ UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME FORMU
1. PERSONEL BİLGİLERİ
- Adı Soyadı: ………………………………………………………
- T.C. Kimlik No: ………………………………………………………
- Görevi / Ünvanı: ………………………………………………………
- Bölüm / Çalışma Alanı: ……………………………………………..
- Yaş: ……….. Cinsiyet: ……….. Boy: ……….. Kilo: ………..
- Test Tarihi: …. / …. / 20….
- Testi Uygulayan: ( ) İşyeri Hekimi ( ) Sağlık Personeli ( ) Diğer: ………………..
2. TESTİN UYGULANMA KOŞULLARI
- Test zemini: ( ) Düz ( ) Kaymaz ( ) Kaygan ( ) Diğer: …………………….
- Katılımcı gözleri: ( ) Açık ( ) Kapalı (gerekirse gözle destek)
- Katılımcı pozisyonu: ( ) Oturur ( ) Yatar ( ) Ayakta durur
- Refakatçi mevcut mu?: ( ) Evet ( ) Hayır
- Katılımcı sağlık durumu:
( ) Baş dönmesi öyküsü ( ) Kas-iskelet sorunu ( ) Denge bozukluğu ( ) Hiçbiri
3. TEST UYGULAMA PROSEDÜRÜ
- Katılımcıya testin amacı ve yapılacak hareketler açıklanır.
- Katılımcı, sağ topuğunu sol diz üzerine yerleştirir ve tibia boyunca ayak bileğine kadar yavaşça kaydırır.
- İşlem sol bacak için tekrarlanır.
- Test sırasında gözlemci; topuğun çizgi boyunca hareketi, ritim, hız ve titreme gibi kriterleri değerlendirir.
4. GÖZLEM VE ÖLÇÜM SONUÇLARI
| Bacak / Topuk Hareketi | Çizgiye Uyma | Ritim | Titreme | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Sağ Bacak | ( ) Tam ( ) Kısmi ( ) Sapma | ( ) Stabil ( ) Bozuk | ( ) Yok ( ) Var | ………… |
| Sol Bacak | ( ) Tam ( ) Kısmi ( ) Sapma | ( ) Stabil ( ) Bozuk | ( ) Yok ( ) Var | ………… |
5. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
| Bulgular | Yorum | Yüksekte Çalışma Kararı |
|---|---|---|
| Topuk çizgi boyunca kayıyor, ritim stabil, titreme yok | Normal koordinasyon | Uygun |
| Hafif sapma veya küçük titreme | Hafif disfonksiyon | Geçici uygun, denge egzersizleri önerilir |
| Belirgin sapma, ritim bozuk, titreme var | Patolojik, serebellar/proprioseptif disfonksiyon | Uygun değil, uzman değerlendirmesi ve rehabilitasyon gerekli |
6. EK GÖZLEMLER / NOTLAR
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
7. SON SÖZ / AÇIKLAMA VE SONUÇ DEĞERLENDİRMESİ
Heel-to-Shin testi, alt ekstremite koordinasyonu ve proprioseptif sistemin bütünlüğünü değerlendiren kritik bir nörolojik testtir.
Test sırasında gözlenen sapmalar, ritim bozukluğu veya titreme, özellikle yüksekten çalışma gibi dengede ve koordinasyonda hızlı tepki gerektiren görevlerde düşme ve yaralanma riskinin arttığını gösterir.
Testin bulguları, sadece sayısal veri olarak değil, çalışanın iş güvenliği açısından fizyolojik uygunluğunu belirleyen bir risk göstergesi olarak değerlendirilmelidir.
Hafif disfonksiyonlarda, denge egzersizleri ve rehabilitasyon programları uygulanarak yeniden test yapılması önerilir. Patolojik bulgularda, görev geçici olarak kısıtlanmalı ve uzman değerlendirmesi ile rehabilitasyon süreci tamamlandıktan sonra yüksekte çalışmaya izin verilmelidir.
Heel-to-Shin testi, Unterberger, Romberg ve tandem yürüyüş testleri gibi diğer denge testleri ile birlikte kullanıldığında, yüksekten çalışacak personelin güvenliğini sağlamak için güçlü bir araç oluşturur.
Değerlendirme Sonucu (İşyeri Hekimi Onayı):
☐ Denge ve Koordinasyon Normal – Yüksekte Çalışmaya Uygun
☐ Hafif Disfonksiyon – Rehabilitasyon Sonrası Yeniden Değerlendirilmeli
☐ Patolojik Bulgular – Uzman Muayenesi ve Rehabilitasyon Gerekli
İşyeri Hekimi / Uygulayıcı:
Adı Soyadı: ………………………………………………….
Unvan: ………………………………………………….
Tarih: …. / …. / 20….
İmza / Kaşe: ……………………………………
Bu form, Unterberger ve Head Impulse Testi formları ile aynı yapıda olduğu için, tüm denge değerlendirmeleri tek bir standart dosyada birleştirilebilir.
Heel-to-Shin (Topuk–Diz) Testi, alt ekstremite koordinasyonu, proprioseptif bütünlük ve beyincik (serebellum) fonksiyonlarının saha koşullarında hızlı ve güvenilir biçimde değerlendirilmesine olanak tanıyan nörolojik bir tarama testidir. Bu test, özellikle yüksekte çalışma, dar platformlarda denge sağlama veya hassas koordinasyon gerektiren iş kollarında görev alacak personelin nöromotor yeterliliğini belirlemede önemli bir göstergedir.
Testin temel amacı, bireyin alt ekstremite kas gruplarını istemli ve kontrollü biçimde kullanabilme düzeyini, aynı zamanda kas-iskelet sistemi, vestibüler sistem ve beyincik arasındaki iletişimin senkronizasyonunu değerlendirmektir. Normal bir test sonucunda topuk, karşı bacak tibia hattı boyunca düzgün bir şekilde kayar; hareket ritmik, dengeli ve süreklidir. Bu durum, sinirsel kontrolün sağlıklı olduğunu gösterir.
Buna karşın, topuğun diz üzerinde doğru noktaya temas edememesi, kayma esnasında sapmalar veya titremeler görülmesi, serebellar disfonksiyon, alt ekstremite proprioseptif duyusal kayıpları ya da kas tonusu bozuklukları açısından uyarıcı bulgular olarak değerlendirilmelidir. Bu tür bulgular, yüksekte çalışma sırasında kişinin refleks yanıt sürelerini uzatabilir, adım kontrolünü bozabilir ve dengesizliğe bağlı düşme riskini ciddi ölçüde artırabilir.
İşyeri Sağlık ve Güvenliği Bağlamında Önemi
Yüksekte çalışma gerektiren mesleklerde (örneğin tersane personeli, iskele işçileri, kule bakım teknisyenleri, enerji hatları çalışanları, raf sistem montajcıları vb.), bireyin dinamik denge kapasitesi ve koordinatif motor kontrolü, kişisel koruyucu donanımlar kadar kritik öneme sahiptir.
Heel-to-Shin testi bu bağlamda, işyeri hekimlerine sadece bir “nörolojik muayene verisi” sunmakla kalmaz, aynı zamanda fizyolojik uygunluk ve refleks güvenliği hakkında erken uyarı sinyali verir.
Özellikle şu durumlarda test bulguları titizlikle değerlendirilmelidir:
- Önceden geçirilmiş kafa travması, inme, multipl skleroz, periferik nöropati öyküsü olan çalışanlar,
- Kronik alkol kullanımı, diyabetik nöropati veya B12 eksikliğine bağlı sinirsel etkilenimi bulunan kişiler,
- Denge sistemini etkileyebilecek ilaç kullanan bireyler,
- Aşırı yorgunluk, uyku eksikliği veya dehidratasyon riski taşıyan vardiyalı çalışanlar.
Bu gruplarda Heel-to-Shin testi, erken dönemde nörolojik veya vestibüler denge sorunlarını fark etmek için ön tarama niteliğinde bir değerlendirme aracı olarak kullanılmalıdır.
Test Sonuçlarının Yorumlanması ve Karar Süreci
- Normal Performans:
Katılımcı her iki bacakta da topuğunu dizi üzerine doğru şekilde koyabiliyor, topuğu tibia hattı boyunca kesintisiz kaydırabiliyor ve ritmik kontrolünü koruyorsa; bu durum alt ekstremite koordinasyonunun sağlıklı olduğunu gösterir.
→ Karar: Yüksekte çalışma açısından “uygun” kabul edilir. - Hafif Disfonksiyon:
Topuk hareketinde hafif sapmalar, zaman zaman duraksama veya küçük titremeler gözleniyorsa, bu durum hafif koordinatif bozukluk anlamına gelebilir.
→ Karar: Geçici olarak “sınırlı uygun”; denge egzersizleri ve yeniden değerlendirme önerilir. - Belirgin Disfonksiyon:
Topuğun dizi hedefleyememesi, belirgin titreme, ritim bozukluğu veya hareketin tam olarak gerçekleştirilememesi, serebellar veya proprioseptif sistem bozukluğunu düşündürür.
→ Karar: “Uygun değil”; detaylı nörolojik değerlendirme, gerekirse rehabilitasyon süreci sonrası yeniden test yapılmalıdır.
İş Güvenliği Açısından Uygulama Önerileri
- Test, işe giriş ve periyodik muayenelerde mutlaka vestibüler ve koordinatif değerlendirme serisinin bir parçası olarak uygulanmalıdır.
- Unterberger, Romberg, Head Impulse ve Tandem Yürüyüş Testleri ile birlikte kullanıldığında, vestibüler sistemin tüm bileşenleri (statik, dinamik, refleksif ve koordinatif denge) bütüncül biçimde incelenmiş olur.
- Pozitif bulgu saptanan çalışan, geçici olarak yüksek riskli görevlerden uzaklaştırılmalı, fizyoterapi veya nörolojik konsültasyon sonrası kontrol testine alınmalıdır.
- Test sırasında ortam güvenliği (kaymaz zemin, refakatçi desteği, sedye veya sandalye yanında uygulama) sağlanmalıdır.
- Değerlendirmeler mümkünse aynı sağlık personeli veya hekim tarafından yapılmalı, böylece takiplerde objektif karşılaştırma sağlanabilir.
Bilimsel ve Klinik Yorum
Heel-to-Shin testinde kullanılan hareket, beyinciğin ipsilateral hemisfer fonksiyonlarını ortaya koyar; bu nedenle bir tarafın performansındaki bozulma, genellikle aynı taraftaki serebellar lezyonla ilişkilidir. Bu testin saha koşullarında tercih edilmesinin nedeni, özel bir ekipman gerektirmemesi, uygulanmasının kısa sürmesi ve sonuçların görsel olarak kolay gözlemlenmesidir.
Ayrıca test, alt ekstremite kinestezik farkındalığı ve kaslar arası koordinasyon hakkında doğrudan bilgi verir. Denge bozukluklarının erken fark edilmesi, yüksekten düşme, merdiven kazaları ve dengesizlik kaynaklı ekipman çarpışmalarının önüne geçilmesi açısından hayati önem taşır.
İşyeri hekimi bu testin sonucunu, çalışanın genel nöromüsküler yeterliliğini yansıtan bir veri olarak değerlendirmelidir. Gerektiğinde sonuçlar elektromiyografi (EMG), denge platform testleri (postürografi) veya nörolojik muayene raporlarıyla desteklenebilir.
Sonuç ve Kurumsal Öneri
Heel-to-Shin testi, yüksekte çalışma yapacak personelin seçimi ve izlenmesi sürecinde, önleyici tıp ve iş sağlığı uygulamalarının en sade ama en etkili araçlarından biridir.
Bu testin düzenli uygulanması, iş kazalarının en sık sebeplerinden biri olan denge kaybına bağlı düşmeleri önlemede doğrudan katkı sağlar.
İşyerinde uygulanacak kapsamlı sağlık gözetimi programlarında bu testin:
- Yılda en az bir kez periyodik muayenelerde,
- Yüksekten çalışma, vinç platformu, dar alan veya hareketli yüzeylerde görev değişikliği öncesinde,
- Baş dönmesi, dengesizlik, uyuşma gibi semptomlarla başvuran her çalışanda tekrarlanması
önerilir.
Bu testin sonuçlarının yalnızca “uygun” veya “uygun değil” şeklinde değerlendirilmesi yeterli değildir; her bulgu, çalışanın sinir sistemi sağlığı, fiziksel uygunluk düzeyi ve kazalardan korunma kapasitesi açısından bütünsel olarak analiz edilmelidir.
Bu test, bir formda yer alan birkaç gözlemden ibaret değildir.
Heel-to-Shin değerlendirmesi, insan bedeninin iç denge mekanizmalarının, sinir iletim ağlarının ve motor koordinasyon sistemlerinin sessiz bir diyaloğunu dinleme yöntemidir.
İşyeri hekimleri bu diyaloğu doğru okuyabildiklerinde, yalnızca bir çalışanın değil, tüm bir çalışma alanının güvenliğini koruma fırsatını elde ederler.
Sonuç olarak, Heel-to-Shin testi, iş sağlığı pratiğinde erken tanı, önleme ve güvenli görevlendirme ilkelerini somutlaştıran bir uygulamadır.
Her test sonucu, yalnızca bir tıbbi bulgu değil, aynı zamanda “önlenmiş bir kazanın sessiz kaydı” olarak görülmelidir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

