Çimento üretimi günlük yaşamımızı ayakta tutuyor; ama bu süreçte çalışanlar toz (özellikle ince partikül, PM2.5/respirable toz, silika) ve yüksek düzeyde gürültüye maruz kalıyor. Yeni araştırmalar bu iki maruziyetin yalnızca akciğerleri değil; kan basıncı, damar sağlığı, iltihap düzeyleri ve sonuçta kalp krizi/stroke riskini artırdığını gösteriyor. Yani iş güvenliği sadece “toz maskesi” ve “kulaklık” meselesi değil; doğru önlemler alınmazsa fabrikanızda erken ölümler ve uzun vadeli sakatlık riskleri artar.

PM2.5, çapı 2.5 mikrometrenin altında olan, gözle görülemeyecek kadar ince hava partikülleridir. Akciğerlerin en derin bölgelerine kadar inebilir ve oradan kana karışarak tüm vücutta etkiler (vücudu kronik bir iltihap halinde tutuyor) yaratabilir. Kronik iltihap damar duvarlarını zarar veriyor, kan basıncını yükseltiyor ve damar sertleşmesini hızlandırıyor. Bu nedenle yalnızca solunum hastalıklarına değil, kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon, inme ve kronik iltihap gibi sorunlara da yol açabilir. Özellikle çimento, maden ve endüstriyel üretim tesislerinde PM2.5 maruziyeti düzenli ölçüm ve koruyucu ekipman gerektirir

Sürekli yüksek gürültü (ör. >85 dB içinde uzun vardiyalar) ise stres hormonlarını (adrenalin, kortizol) sürekli yükseltiyor; bu da hipertansiyona ve ritim bozukluklarına yol açıyor. Gürültü, ayrıca uykuyu bozarak onarım mekanizmalarını baskılıyor — uzun vadede kalp için kötü bir yük oluşturuyor.

Toz, damarları içeriden yıpratıyor; gürültü, damarları dışardan baskı ile yoruyor. İkisi beraber hareket ettiğinde risk daha da büyüyor.

Cement dust (çimento tozu): Kireç, silika/quartz ve ince uçucu partiküller içerir. Özellikle respirable (ciğer derinliğine inen) tozlar tehlikeli.

PM2.5 / ultrafine partiküller: Bu incelikteki parçacıklar akciğer-blood bariyerini geçip sistemik etkiye neden olabilir.

Gürültü: Presler, öğütme makineleri, kırıcılar, nakliyat ekipmanları; sürekli maruziyet hipertansiyon riskini artırır.

İş kombinasyonu: Toz + gürültü + uzun vardiya + yetersiz dinlenme = kümülatif kardiyovasküler yük.

Aşağıdaki çalışmalar doğrudan veya dolaylı olarak bize şunu söylüyor: toz ve gürültü maruziyeti kalp-damar riskini artırabilir.

Partikül (PM2.5) ve kalp-damar: Amerikan Kalp Derneği ve çok sayıda uluslararası inceleme, PM2.5 maruziyetinin hem kısa hem uzun vadede kalp krizi, inme ve kalp yetmezliği riskini artırdığını bildiriyor. (Circulation, AHA güncellemesi).

İşyerinde gürültü: İşyerindeki kronik gürültü maruziyeti ile hipertansiyon ve genel CVD risk artışı arasındaki ilişkiyi gösteren meta-analizler mevcut (WHO / ILO ortak değerlendirmeleri ve sistematik incelemeler). Gürültü hipertansiyon için güçlü bir risk faktörü olarak görülüyor.

Çimento işçileri özelinde: Birden fazla saha çalışması çimento işçilerinde inflamasyon göstergelerinin (örn. CRP), bazı kardiyak belirteçlerin (troponin, CK-MB) ve olumsuz lipid profillerinin (LDL, TG artışı) daha yüksek olduğunu gösteriyor; bu da uzun vadede kardiyovasküler riskin arttığına işaret ediyor.

Toplam etki: Toz ↔ kronik inflamasyon ↔ ateroskleroz; Gürültü ↔ kronik stres/hipertansiyon ↔ akut olay tetiklenmesi. Bu yollar birbirini güçlendiriyor.

Personelde artmış dispne (nefes darlığı), kronik öksürük ve sabah balgamı şikayetleri. Bu, solunum sağlığı kötü demektir ve kardiyovasküler riskle bağlantılıdır.

Periyodik sağlık taramalarında yüksek CRP, anormal lipid profili veya artmış kan basıncı bulguları. Bunlar erken uyarı işaretleri.

Gürültü ölçümleri yapılmamış veya kulak koruyucular etkin kullanılmıyor.

İşçiler “kısa iş” için koruyucu ekipmanı çıkarmayı normalleştirmişse (ör. filtre maskeleri, yüz siperi), maruziyet aslında kağıt üzerinde kontrol altında ama sahada kontrolsüz demektir.

Sahada her biri net maliyet/yarar hesabı ile tercih edilebilecek / yapılabilecek uygulamalardan örnekler vereyim;

1) Kaynağında mühendislik kontrolü

İlk ve öncelikli yapılması gereken riski kaynağında engellemek olması gerekir ki bu sebeple öncelikli olan kaynağında mühendislik kontrolü olmalıdır.

  • Toz bastırma sistemleri (su püskürtme, lokal egzoz / dust collectors, kapalı konveyör hatları).
  • Gürültü kaynağı izolasyonu, kapak ve sönümleme.

Neden öncelikli: Maruziyeti azaltmak en ucuz ve en etkili yaklaşımdır; sağlık giderleri ve iş gücü kaybı azalır.

2) Çalışma ortamı ölçümleri ve sürekli izleme
  • PM2.5 ve respirable toz düzenli ölçümü (saha bazlı).
  • Gürültü haritalaması (dB).

Raporlama KPI: aylık PM2.5 ortalaması, % zaman > limit (örn. 85 dB).

3) Hedeflenmiş sağlık taramaları
  • Periyodik muayeneler, riskli grupların düzenli takibi, riskli operasyonlar öncesi değerlendirmeler – sağllık iş izin onay süreçlerinin prosedürlere dahil edilmesi.
  • Kan basıncı, lipid profili, CRP gibi temel belirteçlerin risk profiline göre belirlenmiş aralıklarla ölçümü ve geçmiş ile değerlendirilmesi.
  • Yüksek riskli pozisyonlar için EKG/kalp-damar değerlendirme aralıklarının sıklaştırılması.
  • Risk skorlamaları ile kardiyovasküler risklerin 10 yıl sonrasına kadar öngörülerinin yapılması.

Yönetici argümanı: erken saptama maliyetleri düşürür; uzun vadede fonksiyon kaybı ve tazminat riskini azaltır.

4) KKD ve davranış değişikliği programı
  • N95/FFP2 uygun maskeler, düzenli eğitim ve fit-test.
  • Gürültü zayıflatıcı kulak koruyucuları + kullanım takibi.
  • Özendirme: “koruyucu kullanan” ekipleri ödüllendirin;
  • Uyumsuzluğa eğitim-eylem yaklaşımı uygulayın.

5) Vardiya ve dinlenme yönetimi
  • Yüksek maruziyetli operasyonlarda vardiya rotasyonu, maruziyet süresini azaltır.
  • Uykuyu koruyan vardiya planları stres yükünü azaltır.

6) Veri yönetimi ve şeffaf raporlama
  • Sağlık KPI’larını yönetim kurulu toplantısına dahil edin: iş gücü sağlığı = operasyonel güvenlik.
  • Yatırım talep ederken beklenen azaltılmış hastalık/gün kaybı ile ROI hesabı sunun.

6) Hukuki ve itibar riski

Çalışan sağlığına yönelik ihmalkârlık (ölçüm yok, koruyucu yok, eğitim yetersiz) ciddi tazminat ve itibar riskine dönüşür. Sağlık verilerini yönetim raporlarına sokmak, yönetim kurulunun doğrudan sorumluluğudur. Proaktif olmak hem maliyet etkin hem de kurumsal sürdürülebilirlik açısından zorunludur.

Toz ve gürültü, çimento fabrikalarında kalp-damar hastalıkları riskini artıran, birbirini güçlendiren iki önemli faktördür.

Mühendislik kontrolleri + hedeflenmiş sağlık taramaları + KKD ve vardiya yönetimi = somut yara azaltma.

Yönetim olarak yapılması gereken yatırım, sadece işi “yasal” yapmak değil; çalışan sağlığını koruyarak üretkenliği ve kurumsal itibarı yükseltmek demektir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

  1. Particulate Matter Air Pollution and Cardiovascular Disease: An Update — American Heart Association / Circulation (2010).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20458016/
  2. Systematic review of the cardiovascular effects of occupational noise — Occupational Medicine (2016).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26732793/
  3. The effect of occupational exposure to noise on ischaemic heart disease, stroke and hypertension: WHO/ILO systematic review and meta-analysis (2021).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33612311/
  4. Investigating the effects of occupational and environmental noise on cardiovascular diseases: systematic review and meta-analysis (2021).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34562216/
  5. Cardiopulmonary Impact of Particulate Air Pollution in High-Risk Populations: JACC State-of-the-Art Review (2020).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33303078/
  6. Health hazards of cement dust — Review article summarizing cement dust effects (2004).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15448758/
  7. Mortality and cancer morbidity among cement production workers: a meta-analysis (2016) — çalışma örneği ve tartışma.
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27604876/
  8. Evidence of seasonal changes in airborne particulate matter concentration and occupation-specific variations in pulmonary function and haematological parameters among some workers in Enugu (Cement workers) (2022).
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36138426/
  9. Occupational particle exposure and chronic kidney disease: a cohort study in Swedish construction workers (2024) — partikül maruziyetinin sistemik etkilerine örnek.
    https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/38811167/
  10. Occupational exposure to fine particulate matter in reinforced concrete production and its association with respiratory symptoms and lung function — BMC Public Health (2023).
    https://bmcpublichealth.biomedcentral.com/articles/10.1186/s12889-023-16753-x

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT
0 530 568 42 75

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Bu sitede yer alan içerikler yalnızca genel bilgilendirme amacı taşır. Paylaşılan bilgiler, bir hekim muayenesinin, tedavisinin veya profesyonel danışmanlığın yerini tutmaz. Buradaki bilgiler esas alınarak herhangi bir ilaç tedavisine başlanması, mevcut tedavinin değiştirilmesi ya da bırakılması uygun değildir.

Aynı şekilde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili içerikler, bir iş güvenliği uzmanı, mühendis veya teknik ekip tarafından yapılması gereken değerlendirme ve kararların yerine geçemez. Bu bilgiler temel alınarak saha risk değerlendirmesi yapılması ya da mevcut sistemin değiştirilmesi önerilmez.

Sitede herhangi bir yasa dışı ilan ya da yönlendirme yapılması amacı bulunmamaktadır. İçerikler, sadece farkındalık yaratmak ve bilinçlendirme sağlamak amacıyla sunulmuştur.

⭐️⭐️⭐️

#çimento #fabrika #pm2.5 #gürültü #toz #kebat #tetkikosgb