Rüzgar Enerji Santrali Komuta Kontrol Merkezi – Ergonomi ve İş Yükü Temelli Riskler Risk Analizi
Dijital Gözün İnsanla Teması
21. yüzyılda enerji üretiminin kalbi sahada değil, ekran başında atıyor. Rüzgar türbinleri dağın tepesinde dönerken, onların her titreşimi, her rotor ivmesi şehir merkezlerindeki komuta kontrol odalarında yakından izleniyor.
Bu teknolojik gözlem kulelerinde çalışan insanlar, karar alma sorumluluğu, dikkat yoğunluğu ve fiziksel hareketsizlik arasında sıkışmış bir çalışma düzeni içinde. Ancak çoğu zaman göz ardı edilen bir gerçek var: Yüksek teknoloji, insan ergonomisini ikincil plana atma eğiliminde.
Rüzgar Enerji Santrallerinin Komuta Kontrol Merkezleri (KKM), santralin tüm operasyonel işleyişini izlemek ve müdahaleleri koordine etmek amacıyla 7/24 çalışan, yüksek dikkat ve sorumluluk gerektiren ortamlardır.
Bu merkezlerde görev yapan operatörler ve teknik personel, fiziksel olarak düşük hareketli ancak zihinsel olarak yoğun iş yükü altında çalışırlar. Bu durum, ergonomik yetersizlikler, monotonluk, bilişsel yorgunluk, işe bağlı stres gibi risklerin artmasına sebep olmaktadır.
Türbinler Dönüyor, İnsan Duruyor
Rüzgar enerji santralleri (RES), yenilenebilir enerji hedeflerinin lokomotifi haline gelirken, bu santrallerin omurgasını oluşturan SCADA (Supervisory Control and Data Acquisition) sistemleri, arka planda kesintisiz çalışan kontrol merkezlerine büyük yük bindirmiştir. Komuta kontrol merkezi operatörleri, bazen 12 saate kadar uzayan vardiyalar boyunca ekran başında kalmakta, binlerce veri sinyalini eş zamanlı izlemekte ve kritik müdahale kararları almaktadır.
Ancak bu çalışanlar çoğu zaman hareketsizlik, tekrarlayan hareketler, ekran yorgunluğu, mental stres ve dikkat dağınıklığı gibi risklere uzun süre maruz kalmaktadır. İş yerinde ciddi bir kazanın tetikleyicisi sadece mekanik arıza değil, operatörün 5. saatteki odak kaybı da olabilir.
Bu bağlamda, komuta kontrol odalarında görev yapan personelin çalışma koşulları yalnızca konfor değil, aynı zamanda operasyonel güvenlik meselesidir. Bu nedenle, ergonomik uyumsuzluklar, aşırı zihinsel yük ve iş organizasyonundaki eksiklikler sistematik olarak değerlendirilmelidir.
Sessiz Riskler – Görünmeyeni Anlamak
Bir komuta kontrol merkezi çalışanını düşünelim:
Saat sabah 08.00. Gözler, dört farklı monitörde dönen grafiklerde. Kafasında alarm eşik değerleri, hava durumu tahminleri, bakım zamanı yaklaşan türbinler. Klavye ve mouse hareketleri her 30 saniyede bir tekrar ediyor. Oturduğu koltuk, sıradan bir ofis koltuğu. Göz hizası, ekranın alt köşesine odaklanmaya zorlanıyor. Omuzlar gergin, boyun eğik. Vardiyanın 3. saati dolmadan bilek ağrısı, göz kuruluğu, baş ağrısı beliriyor. Saat 12.00’de gelen kısa yemek molası dışında vücut, adeta sabitlenmiş durumda.
Bu tabloda en riskli alanlar şunlardır:
1. Fiziksel Ergonomi Riski
- Monitörlerin yükseklik ve mesafe uyumsuzluğu, boyun ve sırt kaslarında kronik gerginliğe neden olur.
- Klavye ve mouse yerleşiminin uygun olmaması, karpal tünel sendromu riskini artırır.
- Hareketsizlik nedeniyle alt ekstremitede dolaşım bozuklukları (örneğin derin ven trombozu) riski doğar.
2. Görsel Yük Riski
- Parlak ekranlar, kontrast oranı kötü arayüzler, yetersiz aydınlatma ile birleşince bilgisayar görsel sendromu (CVS) gelişebilir.
- 4 monitörlü sistemlerde göz kasları sürekli odak değiştirmek zorunda kalır; bu da baş ağrısı, göz yanması ve dikkat azalmasıyla sonuçlanır.
3. Zihinsel İş Yükü Riski
- Alarm frekansı yüksek sistemlerde, operatörlerin “yanlış alarm yorgunluğu” yaşaması olasıdır.
- Çoklu türbin gruplarından gelen veri bombardımanı, karar alma sürecini zorlaştırır.
- Kritik kararların yüksek hızla alınması gerektiğinde zihinsel yük sınırı aşılır, bu da hata oranını artırır.
4. İş Organizasyonu ve Psikososyal Faktörler
- Uzayan vardiyalar (12 saat ve üzeri), özellikle gece çalışmaları, bilişsel performansta azalma yaratır.
- Düzensiz dinlenme periyotları, uyku hijyenini ve dikkat süresini olumsuz etkiler.
- Yalnız çalışma, stres ve tükenmişlik hissini artırır. Özellikle hatalı alarm verileri nedeniyle sürekli teyakkuzda kalmak, zihinsel tükenmişliği hızlandırır.
Bu noktada ergonomi yalnızca sandalye, masa yüksekliği ya da monitör yerleşimi meselesi değildir. Bütünsel bir iş yeri mühendisliği sorunudur. Komuta kontrol merkezi, teknolojik olarak mükemmel bir bina olabilir; ama insan faktörü unutulursa, en zayıf halka haline dönüşür.
Aşağıda sizlere; Rüzgar Enerji Santrallerinde görev yapan komuta kontrol merkezi çalışanlarının maruz kaldığı ergonomik zorlukları ve iş yükü kaynaklı riskleri ortaya koymaya, örneklerle analiz etmeye ve çözüm önerileri sunmaya çalıştım. Her zamanki gibi görüşlerinizi ve katlılarınızı bu yazıya eklemek için sabırsızlıkla iletilerinizi bekliyorum.
Saygılarımla.
Dr.Mustafa KEBAT
Risk Analizi Matrisi Yapısı(5×5)
| Risk Skoru | Açıklama | Renk Kodu |
|---|---|---|
| 1–4 | Düşük Risk | 🟩 Yeşil |
| 5–9 | Orta Risk | 🟨 Sarı |
| 10–14 | Yüksek Risk | 🟧 Turuncu |
| 15–25 | Kabul Edilemez Risk | 🟥 Kırmızı |
Olasılık (1-5): 1 = Çok Düşük, 5 = Çok Yüksek
Şiddet (1-5): 1 = Çok Hafif, 5 = Ölümcül
Rüzgar Enerji Santrali Komuta Kontrol Merkezi – Ergonomi ve İş Yükü Temelli Riskler 5×5 Risk Analizi
| Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut/Önerilen Kontroller | Olasılık | Şiddet | Risk Skoru |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Uzun süreli oturarak çalışma | Sürekli masa başında kalma | Kas-iskelet sistemi | Bel ve sırt ağrıları, dolaşım bozukluğu | Ayakta durma araları, ergonomik sandalye, hareket molaları | 5 | 3 | 15 |
| Ayarlanamayan monitör yüksekliği | Sabit ekran yerleşimi | Boyun kasları, omurga | Kas-iskelet zorlanmaları | Monitör kolları, ekran hizalama eğitimi | 4 | 3 | 12 |
| Yoğun ekran kullanımından kaynaklı göz yorgunluğu | Uzun süre ekrana bakma | Göz kasları | Göz kuruluğu, baş ağrısı | 20-20-20 kuralı, göz egzersizleri, ekran filtreleri | 4 | 2 | 8 |
| Tekrarlayan klavye kullanımı | Sürekli yazı yazma | El bileği, parmaklar | Karpal tünel sendromu, kas zorlanması | Ergonomik klavye ve mouse, el bilek desteği | 4 | 3 | 12 |
| Masa boyunun kişiye uygun olmaması | Sabit ve standart masa boyu | Omuzlar, sırt, boyun | Kas iskelet zorlanmaları | Ayarlanabilir masa, sandalye yüksekliği ayarı | 3 | 3 | 9 |
| Yetersiz sırt desteği | Uygun sandalye eksikliği | Bel ve sırt bölgesi | Omurga eğriliği, ağrı | Bel destekli sandalye, postür eğitimi | 4 | 3 | 12 |
| El bileklerinde sıkışma hissi | Mouse/kas zorlaması | El bileği | Sinir sıkışması | Bilek destekleri, dinlenme araları | 3 | 4 | 12 |
| İş yükünün dengesiz dağılımı | Planlama eksikliği | Psikolojik durum, kas-iskelet sistemi | Tükenmişlik, aşırı yorgunluk | Görev rotasyonu, iş planlaması | 5 | 4 | 20 |
| Ekran yansımasından kaynaklı göz rahatsızlığı | Yetersiz perdeleme, ışık konumu | Gözler, baş | Göz yorgunluğu, baş ağrısı | Işık konumlandırma, perde, ekran açısı | 3 | 2 | 6 |
| Günde 8+ saat aralıksız masa başı kalma | Sürekli ekran işi | Tüm vücut, göz, kas-iskelet sistemi | Kronik yorgunluk, dikkat dağınıklığı | Egzersiz aralıkları, zaman yönetimi eğitimi | 4 | 4 | 16 |
| Sık tekrarlayan kısa süreli görev geçişleri | Görev yoğunluğu | Bilişsel yük, refleksler | Dikkat kaybı, stres | Görev rotasyonu planı, odak eğitimi | 4 | 3 | 12 |
| Donanımsal eksiklik nedeniyle elle veri girişi | Otomasyon yetersizliği | El kasları | Kas yorgunluğu, hata olasılığı | Otomasyon iyileştirmesi, yazılım desteği | 3 | 4 | 12 |
| Duruş bozukluklarına bağlı boyun ağrısı | Ergonomik olmayan düzen | Boyun kasları | Kronik ağrı, fıtık riski | Ekran konumu ayarı, duruş eğitimi | 4 | 3 | 12 |
| Ekran çözünürlüğü yetersizliği | Eski ekipman | Gözler | Göz zorlanması, yorgunluk | Yüksek çözünürlüklü ekran temini | 3 | 2 | 6 |
| Yetersiz ayak desteği | Sandalye uyumsuzluğu | Dolaşım sistemi, bacak kasları | Uyuşma, kan dolaşımı bozukluğu | Ayak desteği temini | 3 | 3 | 9 |
| İklimlendirme kaynaklı rahatsızlıklar | Yetersiz ısı-nem kontrolü | Solunum yolları, bağışıklık | Soğuk algınlığı, performans düşüşü | İklim kontrol sistemleri iyileştirmesi | 3 | 3 | 9 |
| Kablosuz ekipman eksikliği nedeniyle zorlanma | Kablolu düzen | El-kol hareketleri | Kullanım zorluğu, uzanma zorunluluğu | Kablosuz ekipman temini | 2 | 2 | 4 |
| Ofis sandalyesi sabit yüksekliğe sahip | Uyum eksikliği | Kalça, bel bölgesi | Kas zorlanması | Ayarlanabilir sandalye | 4 | 2 | 8 |
| Zemin uygunluğu nedeniyle ayakta çalışma zorluğu | Sert zemin, halı yokluğu | Ayak tabanı, bel | Ayakta durma isteksizliği, yorgunluk | Ergonomik zemin matları | 2 | 2 | 4 |
| Telefon/telsiz gibi cihazların sürekli kullanımı | Kulaklık eksikliği | Boyun, omuz, eller | Kas kasılması, sinir sıkışması | Kulaklık, hands-free cihazlar | 3 | 3 | 9 |
| Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut/Önerilen Kontroller | Olasılık | Şiddet | Risk Skoru |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yetersiz dinlenme alanı | Altyapı eksikliği | Kas-iskelet sistemi, zihin | Yorgunluk, iş kazası riski | Dinlenme odalarının düzenlenmesi | 3 | 4 | 12 |
| Gürültülü ortam | Klima, telsiz, fan gürültüsü | Konsantrasyon, sinir sistemi | Dikkat dağınıklığı, baş ağrısı | Akustik iyileştirme, gürültü azaltıcı düzenlemeler | 3 | 3 | 9 |
| Hedef baskısı | Yönetim beklentisi | Psikolojik sistem | Tükenmişlik, hata yapma riski | Hedeflerin makul düzeyde belirlenmesi | 4 | 4 | 16 |
| Tek pozisyonda uzun süre kalma | İş tanımı gereği | Kas-iskelet sistemi | Kas spazmları, ağrı, hareket kısıtlılığı | Duruş değişim molaları | 4 | 3 | 12 |
| Bilgisayar ekranına eğilerek bakma | Ekran hizalamasızlığı | Boyun-sırt kasları | Disk kayması, ağrı | Ergonomik ekran pozisyonlandırma | 3 | 3 | 9 |
| Ofis içinde yürüyüş alanı eksikliği | Dar alan, masa yoğunluğu | Alt ekstremite kasları | Dolaşım bozukluğu, kas zayıflığı | Ofis düzenleme, boş alan yaratma | 3 | 3 | 9 |
| Sürekli ekran kontrolü | İş tanımının niteliği | Göz kasları, beyin | Odak kaybı, göz kuruluğu | Zaman yönetimi eğitimi, mikro molalar | 4 | 2 | 8 |
| Fiziksel aktivite eksikliği | Hareketsiz iş doğası | Tüm sistem | Obezite, kalp-damar sorunları | Fiziksel aktivite programları | 4 | 5 | 20 |
| Masa üstü dağınıklığı | Organizasyon eksikliği | Zihinsel yük, dikkat | Hatalı işlem, stres | Masa organizasyonu eğitimi, kutu sistemleri | 3 | 2 | 6 |
| Görevler arası geçiş süresinin kısa olması | Zaman baskısı | Bilişsel sistem | Performans düşüşü, hata | Zaman planlaması, görev önceliklendirme | 3 | 3 | 9 |
| Bilgi yoğunluğuna bağlı karar baskısı | Eş zamanlı veri trafiği | Psikolojik sistem | Kararsızlık, hata | Bilgi yönetim sistemleri, karar destek sistemleri | 4 | 4 | 16 |
| Bilinçsiz mouse kullanımı | El pozisyonu hatalı | Bilek, dirsek | Sinir sıkışması, kas yorgunluğu | Mouse ergonomi eğitimi, uygun yüzey | 3 | 3 | 9 |
| Düşük ışıklı alanlarda çalışma | Aydınlatma yetersizliği | Göz, sinir sistemi | Göz yorgunluğu, konsantrasyon kaybı | Aydınlatma artırımı, masa lambaları | 3 | 2 | 6 |
| Klavye eğimi ergonomik olmaması | Sabit klavye yüksekliği | El bileği, parmak kasları | Karpal tünel sendromu | Klavye yüksekliği ayarı, eğimli destekler | 3 | 3 | 9 |
| Monoton görevler | Rutinleşmiş görev yapısı | Zihinsel sistem | Dikkat dağınıklığı, uyaran azlığı | Görev çeşitlendirmesi, iş zenginleştirme | 4 | 3 | 12 |
| Görev tanımlarının belirsizliği | Yetersiz görev dağılımı | Tüm çalışanlar | Çatışma, iş yükü artışı | Görev tanımlarının netleştirilmesi | 3 | 4 | 12 |
| Sandalye tekerleklerinin takılma riski | Zemin pürüzlü, kablo yoğunluğu | Kalça, omurga | Düşme, bel yaralanması | Zemin düzenlemesi, kablo yönetimi | 2 | 5 | 10 |
| Kalitesiz yazı araçları kullanımı | Ucuz ofis malzemesi | El kasları, parmaklar | Zorlanma, performans düşüşü | Ergonomik yazım ekipmanları temini | 2 | 2 | 4 |
| Renk kontrast yetersizliği | Renk körlüğü göz ardı edilmesi | Göz, algı sistemi | Hatalı algı, hata | Renk kontrast rehberi uygulanması | 3 | 2 | 6 |
| Ekran çokluğu nedeniyle kafa hareketlerinde artış | 3+ ekran kullanımı | Boyun, omuz kasları | Kas yorgunluğu, baş ağrısı | Ekran hizalaması, ideal ekran açısı belirleme | 3 | 3 | 9 |
| Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut/Önerilen Kontroller | Olasılık | Şiddet | Risk Skoru |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yüksek beklenti baskısı | Yönetim baskısı, performans değerlendirme | Psikolojik sistem | Stres, tükenmişlik sendromu | Psikolojik destek mekanizmaları, gerçekçi hedefler | 4 | 3 | 12 |
| Geri bildirim eksikliği | Yönetim ile iletişim eksikliği | Motivasyon sistemi, bilişsel işlevler | Belirsizlik, görev tatminsizliği | Düzenli geri bildirim sistemleri | 3 | 2 | 6 |
| Aşırı dikkat gerektiren uzun süreli izleme görevleri | Sürekli ekran takibi | Gözler, dikkat sistemi | Göz kuruluğu, konsantrasyon düşüşü | Görev rotasyonu, mola planlaması | 4 | 3 | 12 |
| Uyumlu olmayan yazılım arayüzleri | Kullanıcı dostu olmayan yazılım | Bilişsel sistem, stres yönetimi | Hatalı işlem, mental yorgunluk | Kullanıcı dostu arayüz tasarımı | 4 | 3 | 12 |
| Aşırı raporlama yükü | Gereksiz ayrıntı zorunluluğu | Zihinsel kapasite, dikkat | Mental tükenme, hata riski | Raporlama süreçlerinin sadeleştirilmesi | 4 | 3 | 12 |
| Çok görevli çalışma baskısı | Çoklu iş yükü | Zihinsel işleme kapasitesi | Karar kalitesinde azalma, dikkat dağınıklığı | Görev önceliklendirme, planlama eğitimi | 4 | 3 | 12 |
| Ergonomik olmayan monitör ayarları | Ekran yüksekliği/mesafesi hatalı | Boyun, gözler | Kas zorlanması, göz bozulmaları | Ekran ayarlarının kişiye özel düzenlenmesi | 4 | 3 | 12 |
| Zamanla yarış gerektiren kritik karar alma | Ani durumlarda karar baskısı | Karar mekanizması, stres sistemi | Hatalı karar, stres artışı | Karar alma simülasyon eğitimleri | 4 | 4 | 16 |
| İş yükünün bireyler arası dengesiz dağılımı | Görev atama stratejilerinin yetersizliği | Psikososyal sistem, iş tatmini | Gerilim, verimsizlik | Görev dağılım analizleri ve düzenli toplantılar | 3 | 3 | 9 |
| Gözlük kullanan personel için yetersiz ekran uyumu | Ekran yansıması, yazı boyutu | Görsel sistem | Göz yorgunluğu, odak kaybı | Kişiye uygun ekran filtreleri ve yazı boyutu ayarı | 3 | 2 | 6 |
| Kapalı ortamda doğal ışık eksikliği | Penceresiz ve izolesiz ortam | D vitamini sentezi, ruh hali | Moral düşüklüğü, biyolojik ritim bozulması | Işık simülasyon sistemleri, gün ışığı aydınlatması | 3 | 3 | 9 |
| Oturarak geçirilen sürenin uzunluğu | Görev doğası | Dolaşım sistemi, kas-iskelet | Varis, bel ağrısı, postür bozukluğu | Ayakta çalışma istasyonları, esneme araları | 4 | 3 | 12 |
| Görevler arası hızlı geçiş baskısı | Çoklu sistem takibi | Zihinsel geçiş kapasitesi | Hata yapma, odak kaybı | Görev geçiş protokolleri | 3 | 3 | 9 |
| Yetersiz ergonomik farkındalık | Bilinç eksikliği | Tüm kas-iskelet sistemi | Uygunsuz oturma, kronik ağrılar | Farkındalık eğitimleri, görsel hatırlatıcılar | 4 | 3 | 12 |
| Dış uyaranlara maruziyet | Açık pencere, alarm sesleri | Dikkat ve bilişsel kontrol sistemi | Dikkat dağınıklığı, irritasyon | Gürültü kontrolü, dikkat destekli kulaklık sistemleri | 3 | 3 | 9 |
| Bilgisayar fare ergonomisinin yetersizliği | El boyutuna uygun olmayan donanım | El bileği, omuz, boyun | RSI (tekrarlayan zorlanma) | Ergonomik fare ve mousepad temini | 3 | 3 | 9 |
| Rutin olmayan görevlerin önceden bildirilmemesi | İletişim eksikliği | Hazırlık düzeyi, stres yönetimi | Zaman kaybı, panik durumu | Görev planlama bildirimi ve brief sistemleri | 3 | 3 | 9 |
| Kayıt sisteminde manuel veri giriş zorunluluğu | Otomasyon eksikliği | Dikkat ve zihinsel kapasite | Hata, verim kaybı | Otomatik veri toplama sistemleri | 3 | 3 | 9 |
| Bilgiye erişim zorlukları | Düzensiz arşivleme veya yazılım | Bilişsel süreçler | Zaman kaybı, hatalı işlem | Bilgi yönetim sistemi, kullanıcı eğitimleri | 3 | 3 | 9 |
| Ekip içi bilgi paylaşımının kısıtlı olması | Yetersiz toplantı, iletişim araçlarının azlığı | Takım dinamikleri, stres sistemi | Belirsizlik, görev çakışması | Günlük bilgilendirme toplantıları | 3 | 3 | 9 |
| Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut/Önerilen Kontroller | Olasılık | Şiddet | Risk Skoru |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ekran arka plan parlaklık kontrastının yetersizliği | Standart dışı ekran ayarları | Görsel sistem | Göz yorgunluğu, baş ağrısı | Ekran parlaklık ve kontrast kalibrasyonu | 3 | 2 | 6 |
| Görev dışı çağrı ve müdahaleler | İdari personelin bilinçsiz müdahalesi | Odaklanma, iş akışı | İş bölünmesi, performans düşüşü | Görev esnası müdahale protokolü, bilgilendirme tabelaları | 3 | 3 | 9 |
| Donanım arızalarına hızlı erişim eksikliği | Teknik odalara erişim zorluğu | Müdahale süreci, stres yönetimi | Gecikme, iş yükü artışı | Teknik bölgelere kolay erişim planı | 2 | 4 | 8 |
| Sık tekrarlanan manuel işlemler | Otomasyon yetersizliği | Zihinsel kaynaklar, dikkat | Monotonluk, hata riski artışı | Süreç otomasyonu ve makrolar | 3 | 3 | 9 |
| Bilgi yüklemesi sonucu bilişsel aşırı yüklenme | Çoklu ekran, karmaşık veri sunumu | Hafıza, dikkat ve karar mekanizması | Karar hataları, bilişsel tükenme | Bilgi düzenleme ve görsel sadeleştirme | 4 | 3 | 12 |
| Ergonomik olmayan kulaklık kullanımı | Uzun süreli kullanım, yetersiz konfor | Kulak, boyun | Ağrı, duyusal rahatsızlık | Hafif ve ergonomik kulaklık temini | 3 | 2 | 6 |
| Ekranlar arası görüş alanı uyumsuzluğu | Monitör yerleşimi uygun değil | Boyun, omuz | Kas zorlanması, duruş bozukluğu | Doğru hizalanmış çoklu ekran düzeni | 3 | 3 | 9 |
| Kritik anlarda zaman baskısı | Anlık sistem uyarıları, anormal durumlar | Zihinsel karar mekanizması | Hatalı karar, panik | Simülasyon destekli zaman yönetimi eğitimi | 4 | 4 | 16 |
| Fiziksel aktivite eksikliği | Hareketsiz görev yapısı | Dolaşım, kas-iskelet sistemi | Kas erimesi, obezite riski | Kısa fiziksel aktivite molaları | 4 | 3 | 12 |
| Hatalı oturma düzeni | Koltuk ve masa uyumsuzluğu | Bel, sırt, boyun | Disk kayması, kronik ağrı | Kişiye özel ergonomik oturma sistemleri | 4 | 4 | 16 |
| Ekipman sıcaklığına bağlı konfor bozukluğu | Yetersiz havalandırma veya fan çıkışları | Termal konfor sistemi | Terleme, dikkat kaybı | Havalandırma iyileştirmesi, soğutucu sistem kontrolü | 3 | 2 | 6 |
| Baş destek sisteminin yetersizliği | Koltuk yapısal hatası | Boyun ve omurga | Baş ağrısı, sinir sıkışması | Ayarlanabilir baş destekli koltuklar | 3 | 3 | 9 |
| İkincil görevlerin asıl işe engel olması | Raporlama, telefon görüşmeleri | Dikkat, zaman yönetimi | Performans düşüşü, hata artışı | Görev ayrımı ve delegasyon protokolü | 3 | 3 | 9 |
| Soğuk ortamda uzun süreli kalış | Aşırı klima, cam yakınlığı | Kas-iskelet, ısıl konfor sistemi | Soğuk stresi, kas tutulması | Isı kontrolü, ısıtıcı destek sistemleri | 3 | 3 | 9 |
| Operasyon sırasında ani görev değişimi | Planlama eksikliği | Psikolojik hazırlık | Panik, hata riski | Ön bildirimli görev geçiş planı | 3 | 3 | 9 |
| Uzun süre aynı kas grubunun çalıştırılması | Statik oturuş, fare-klavye tekrarı | Kas-iskelet sistemi | RSI, kramp, kas ağrısı | Dinamik oturuş, esneme aralıkları | 4 | 3 | 12 |
| İklimlendirme sisteminin eşit dağılmaması | Merkezi sistem hatası | Termal denge | Bölgesel soğukluk/sıcaklık, konforsuzluk | İklim kontrol bölgesi ayrımı | 3 | 2 | 6 |
| Bilgisayarın elektrikli bileşenlerinden yayılan ısı | Yetersiz havalandırmalı masa yapısı | Termal konfor, dikkat sistemi | Rahatsızlık, dikkat dağınıklığı | Termal izolasyon, fan destekleri | 3 | 2 | 6 |
| Ergonomik uyumsuzluklara karşı öneri sisteminin olmaması | Bildirim kanalı eksikliği | Sürekli gelişim mekanizması | Sorunların kalıcılaşması | Geri bildirim sistemi kurulması | 3 | 3 | 9 |
| Duruş bozukluklarının dijital takibinin olmaması | Ergonomik analiz araçları eksikliği | Kas-iskelet sistemi | Erken postür bozuklukları | Kameralı analiz sistemleri, yapay zekâ destekli duruş takibi | 3 | 4 | 12 |
| Tehlike Başlığı | Olası Nedenler | Etkilenen Sistemler | Olası Sonuçlar | Mevcut/Önerilen Kontroller | Olasılık | Şiddet | Risk Skoru |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aydınlatma ile ekran yansıması çakışması | Işık açısı – ekran konumu uyumsuzluğu | Görsel konfor, odak | Göz kamaşması, odak kaybı | Ayarlanabilir ışık kaynağı, ekran konum kontrolü | 3 | 3 | 9 |
| Operatörün fizyolojik ölçümlerinin takip edilmemesi | Biyosensör eksikliği | Stres, yorgunluk tespiti | Yüksek stresli çalışma, performans düşüşü | Akıllı saat, kalp ritmi ve stres sensör entegrasyonu | 3 | 4 | 12 |
| Sırt desteğinin yanlış hizalanması | Sabit koltuk tasarımı | Omurga destek sistemi | Omurga eğriliği, ağrı | Ayarlanabilir sırt destekli ergonomik koltuklar | 3 | 3 | 9 |
| Sık vardiya değişimi nedeniyle uyku-uyanıklık ritim bozulması | Plansız personel rotasyonu | Sirkadiyen ritim, bilişsel sistem | Uyku bozuklukları, karar verme kalitesi azalması | Vardiya stabilizasyon protokolü | 4 | 4 | 16 |
| Esnek çalışma saatlerinin ergonomik planlamaya uyumsuzluğu | Belirsiz iş başlangıç ve bitiş zamanları | Psikolojik durum, stres seviyesi | Belirsizlik, anksiyete artışı | Çekirdek çalışma saatleri ile sınır çizilmesi | 3 | 3 | 9 |
| Operasyon sırasında müzik, gürültü gibi dikkat dağıtıcılar | Ortak alan ses yönetimi eksikliği | Konsantrasyon ve dikkat | Hatalı işlem, iş kazası | Kulaklıkla ses yalıtımı veya düşük desibelli alan kontrolü | 3 | 3 | 9 |
| Çoklu görevlerin aynı anda talep edilmesi | Sistem uyarı yoğunluğu | Bilişsel yük, karar mekanizması | Hata yapma olasılığı artışı | Görev öncelik sıralaması ve yük dengeleme yazılımı | 4 | 4 | 16 |
| Çalışma ortamında monotonluk | Rutinleşmiş görev döngüleri | Dikkat, motivasyon | İş doyumsuzluğu, dikkat eksikliği | Görev çeşitlendirme ve periyodik görev rotasyonu | 3 | 3 | 9 |
| Ayak desteği olmaması | Masa ve koltuk yükseklik uyumsuzluğu | Duruş ve bacak dolaşımı | Uyuşma, dolaşım bozukluğu | Ayarlanabilir ayak destekleri temini | 3 | 2 | 6 |
| İşe yeni başlayanlara ergonomi eğitimi verilmemesi | Oryantasyon eksikliği | Bilinç, doğru kullanım alışkanlıkları | Hatalı ekipman kullanımı, uzun vadeli riskler | Ergonomi eğitimi zorunlu hale getirilmesi | 3 | 3 | 9 |
| Operasyon süresince stres izleme yapılmaması | Fiziksel veya yazılımsal takip eksikliği | Psikofizyolojik durum | Kronik stres birikimi | Psikofizyolojik analiz yazılımları entegrasyonu | 3 | 4 | 12 |
| Hareketsizlik nedeniyle ayakta durma alanı eksikliği | Sabit masa düzeni | Dolaşım, kas sağlığı | Kas güçsüzlüğü, ödem oluşumu | Ayakta çalışmaya uygun bölge ayrılması | 3 | 3 | 9 |
| Ergonomik veri takip sistemlerinin olmaması | Ergonomik göstergelerin dijitalleştirilmemesi | Kurumsal karar mekanizmaları | Ergonomi iyileştirme süreçleri aksar | Ergonomi analiz ve raporlama yazılım sistemleri | 3 | 4 | 12 |
| Acil durum anında fiziksel hareket engelleri | Yetersiz kaçış alanı veya engelli yerleşim | Hızlı tahliye | Kazaya yol açabilecek gecikmeler | Operasyon alanı kaçış yollarının açık tutulması | 2 | 5 | 10 |
| Göz hizasında olmayan ekran konumu | Sabit masa boyutu ve ekran ayarı eksikliği | Boyun kasları, görme konforu | Kas spazmı, görsel yorgunluk | Yükseklik ayarlı monitör kolları | 3 | 3 | 9 |
| Duruş analizinin kişiselleştirilmemesi | Bireysel biyomekanik farkların göz ardı edilmesi | Kas-iskelet sistemi | Uzun süreli uyumsuzluk, kişisel rahatsızlık | Kişisel duruş analizi ve düzenleme programı | 3 | 3 | 9 |
| Geri bildirimlerin ergonomik düzenlemelere entegre edilmemesi | Kullanıcı şikayetlerinin değerlendirilmemesi | Sistem iyileştirme | Sorunların kronikleşmesi | Ergonomi geri bildirim entegrasyon süreci | 3 | 3 | 9 |
| Ayak bileklerinin açı pozisyonuna dikkat edilmemesi | Ayarlanamayan sandalye/zemin | Alt ekstremite postürü | Ayak uyuşması, kas kasılması | Ayak açısını destekleyen yumuşak eğimli destek platformu | 2 | 3 | 6 |
| Ergonomik veri farkındalığının düşük olması | Kurum kültüründe ergonomi bilincinin eksikliği | Tüm çalışan sistemleri | Uyumsuzluklar, şikayet artışı | Eğitim, seminer ve farkındalık çalışmaları | 3 | 3 | 9 |
| Uzun görev sonrası toparlanma süresi yetersizliği | Vardiya aralıklarının kısa tutulması | Psikolojik ve fizyolojik sistemler | Tükenmişlik sendromu | Görev sonrası yeterli dinlenme aralığı planlaması | 4 | 4 | 16 |
Türbin Sessiz, İnsan Alarmda Olmasın
Rüzgar türbinleri, rüzgarın estikçe dönmeye devam edeceği mühendislik harikalarıdır. Ancak onları güvenli, verimli ve arızasız çalıştıran esas güç; saatlerce monitör başında sessizce görev yapan operatörlerin insan zekâsı ve dikkatidir. Bu kontrol merkezleri, enerji arzının sürdürülebilirliğini sağlamakla kalmaz, aynı zamanda ekonomik, çevresel ve sosyal riskleri de dengeleyen bir “gizli kumanda merkezi”dir. İşte bu yüzden, burada çalışan insanın konforu bir lüks değil, enerji güvenliğinin parçasıdır.
Bu çalışmada ortaya konulan ergonomi ve iş yükü kaynaklı riskler, kısa vadede yorgunluk, dikkat dağınıklığı, kas-iskelet rahatsızlıkları gibi etkilerle kendini gösterirken; uzun vadede daha ciddi iş kazalarına, sistem hatalarına ve çalışan tükenmişliğine neden olabilir. Unutulmamalıdır ki ergonomik uyumsuzluklar sadece bireyi değil, tüm enerji altyapısını etkileyebilir.
Bu kapsamda önerilen çözümler yalnızca fiziksel donanım iyileştirmeleriyle sınırlı kalmamalı; iş organizasyonu, dinlenme düzeni, alarm yönetimi ve insan-makine arayüz tasarımı gibi alanlara da yayılmalıdır. Günümüzde “akıllı enerji sistemleri” kadar, “insana duyarlı kontrol odaları” da tasarlanmak zorundadır.
Sonuç olarak:
- Rüzgar santrali komuta kontrol merkezleri için ergonomi, yalnızca koltuk konforu değil; dikkat, karar hızı ve hata yönetimiyle doğrudan ilişkilidir.
- İş yükü yönetimi, yalnızca çalışanı korumaz; enerji sürekliliği, sistem güvenliği ve ekonomik kayıpların önlenmesi açısından da kritik rol oynar.
- Kontrol odalarında sessizce çalışan bir operatörün sırt ağrısı, ertesi gün tüm santralin üretimini etkileyebilir.
Bu analiz, enerji sektöründe insan faktörünü tekrar merkeze alma çağrısıdır. Teknolojinin ve makinelerin dili her ne kadar veriyle konuşsa da, o veriyi anlayan ve doğru zamanda karar veren hâlâ bir çift insan gözü ve zihnidir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Rüzgar Türbinleri ve İnsan Sağlığı https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4063257/
⭐️⭐️ Rüzgar sektöründe mesleki sağlık tehlikeleri ve riskleri https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2352484721004303
⭐️⭐️ RÜZGAR ENERJİ SANTRALLERİNDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ UYGULAMALARI http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/319412
⭐️⭐️ Yeşil İş Tehlikeleri https://www.osha.gov/green-jobs/wind-energy
⭐️⭐️ RÜZGAR ENERJİ SANTRALİRİSK ANALİZİ VE DEĞERLENDİRMESİ https://9lib.net/document/nq7r85oy-ruezgar-enerji-santrali-ri-sk-anali-zi-ve-degerlendi-rmesi.html#google_vignette
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü