DNA

Kanser sebebi sorulduğunda çoğu kişinin aklına ilk olarak “kimyasal” maddeler gelir. Öncelikle her kimyasal karsinojen olmadığı gibi karsinojen maddeler arasında kimyasalların oranı düşünüldüğü kadar da yüksek değildir.

Aşağıdaki pastada şematize edilmiş şekilde kanserin ana nedenleri görebilirsiniz

Yukarıdaki şemada da görüleceği gibi %50 sebep çevresel nedenler olup “kimyasal” karsinojenler ise çevresel nedenlerin sadece bir kısmıdır.

Kanserde Çevresel Faktör Ne Demek?

Hücre DNA’sının iç veya dış etkilerle değişimi sonucu kanser oluşur. Eğer kişinin anne ve/veya babasından geçen sebeplerle kansere sebebiyet veren değişimler meydana gelirse bunlara kalıtsal kanserler denir. Geri kalan kanserler dış etkilerle yani çevresel faktörler sonucu oluşur.

Çevresel Kanser Nedenleri

• Yaşanılan çevreye bağlı meydana gelen kaçınılamaz maruziyetler (güneşin ultraviyole ışınları, radon gazı, enfeksiyon ajanları vb gibi)
• Çalışma ortamından kaynaklanan (maruz kalınan) kimyasallar (asbest, boya ve çözücüler, bazı tarım ilaçları vb gibi)
• Yaşam tercihlerine bağlı (kötü beslenme, sigara, fiziksel olarak hareketsiz sedanter yaşam tarzı vb gibi)
• Hava kirliliği (dizel motor egzoz dumanı)

Karsinojenlere maruziyet kesin kanser olunacağı anlamına gelmez. Her karsinojen maddenin farklı derecelerde kanser yapma potansiyeli mevcuttur.

Her Sigara İçen Niçin kanser olmuyor?

Herkesin hem fikir olduğu konulardan biri de sigaranın akciğer kanserine sebep olduğudur. Çevrenizden hemen tersine örnekler duyacaksınız.

Bu örnekleri çoğaltmak mümkün lakin unutmayın ki ölenler konuşamadığı gibi ölenin ardından da konuşulmuyor.

Karsinojenlerin hücrenin DNA’sına hasar verdiğini yukarıda yazmıştım. Tüm canlılar ve hücreleri yaşam savaşı içerisinde sonuna kadar mücadele ederler. Karsinojen bir madde ”sigara” vücuda girdiğinde hücrenin DNA’sına zarar vermeye başladığı andan itibaren de hücre içerisinde DNA tamir mekanizmaları harekete geçer. Sigara içeriğindeki karsinojen kimyasallar hep aynı olsa da ve herkese hep aynı zararlı etkileri yapsalar da herkesin DNA tamir mekanizması birbirinden farklı çalışmaktadır.

Aziz Sancar ve ekibinin dünya genelinde büyük yankı uyandıran karsinojenlere bağlı DNA hasarını haritalandırmasını merak edenler okuyabilir (yazının üzerini tıklamanız yeterli)

DNA tamir sistemi kişiden kişiye farklı kapasite ve yetkinlikte olduğu için bazı kişiler kansere daha meyillidir.

Nasıl ve Kimler Karsinojenik Kararı Veriyor?

Kansere neden olan etkenleri bulabilmenin en zor tarafı, nedenin insan üzerindeki etkisini, insan üzerinde denemeden bumaya çalışmaktan gelmektedir.

Bu sebeple;

Şüphelenilen bir nedenin karsinojen olup olmadığını anlayabilmek için hücre kültürü ve hayvan çalışmaları gereklidir.

Maddenin karsinojen olup olmadığı her zaman laboratuvar çalışmalarında net olarak belirlenemeyebilir. Lakin insanlarda karsinojen sınıfına alınmış tüm kimyasallar laboratuvarda hayvanlarda kansere neden olmuştur.

Unutulmaması gereken laboratuvar hayvanları ile insanların fizyolojileri aynı değildir. Bu sebeple etkenlere verdikleri biyolojik yanıtlar da farklı omaktadır.

Yine hayvanların maruz bırakıldığı dozlar insanların karşılaştıklarından oldukça yüksektir. Bu dozlarda karsinojenik etki olması daha düşük dozlarda olacağı anlamına da gelmemektedir. Bu da ilgili etken hakkında kesin bir yargıya varılmasını zorlaştırmaktadır.

Maruz kalınan yol da çok önemlidir. Solunum yolu ile maruziyet ile deri yoluyla maruziyet sonrası etki de çok farklı olacaktır.

Hayvanlarda yüksek dozlarda kansere yol açan bir etken insanda da kanser sebebi sayılmasındaki soru işareti..”Hangi dozlarda karsinojen olduğunu bilmenin mümkün olmamasıdır” Bu sebeple hayvanlarda karsinojen olan etkenlerle maruziyeti mümkün ise kesmek değilse en aza indirmek gerekir.

İnsanlarla Kanser Çalışması Yapılıyor mu?

Evet yapılıyor… Lakin filmlerde gördüğünüz gibi canavarca deneyler yaparak değil elbet..

Epidemiyolojik çalışmalar yolu ile insanlarda kanser çalışması yapılmaktadır.

Epidemiyolojik Çalışma Nedir

Toplumu, toplumun içerisinde bir bölümü hedeflenen doğrultuda inceleyerek – takip ederek hangi faktörlerin araştırılan kanser ile ilişkili olduğunu belirlemektir.

Her ne kadar elde edilen veriler faydalı olsa da insanların yaşamı içerisinde çok farklı çeşit ve sayıda etkene maruz kalmaları net bir sonuca ulaşılmasına engel olmaktadır. İnsan ömrünün uzunluğu yine karsinojene maruziyet ve kanserleşmenin uzun yıllarda oluşması ilgili etken hakkında kesin yargıya varımasının önünde ciddi engellerdir.

Her ne kadar sürerse sürsün elde edilen veriller tasniflenerek etkenler karsinojenlik açısından sınıflandırılır.

Kanser Araştırmaları Uluslararası Ajansı (International Agency for Research on Cancer = IARC)

Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) kanser nedenlerini ve karsinojenleri belirlemek ana hedeflerinden biridir. Karsinojenlerin sınıflandırılması için oluşturduğu sistem en yaygın kullanıma. sahiptir.

Kanser Yapma Potansiyeline Değerlendirme

• Grup 1: İnsanlar için karsinojen
• Grup 2A: İnsanlar için muhtemelen / büyük ihtimalle karsinojen
• Grup 2B: İnsanlar için kansinojen olma ihtimali var
• Grup 3: İnsanlarda karsinojen olarak sınıflandırılamaz, çalışmalarla bunun gösterilmesi lazım
• Grup 4: Muhtemelen insanlar için karsinojen değildir

Aşağıdaki tablo ve sonrasında bulunan listeyi inceleyerek yaşamınız içerisinde maruz kaldıklarınızın kanser riskinizi artırıp artırmadığını öğrenebilirsiniz

İnsanlar İçin Bilinen Karsinojenler

Kanser Araştırmaları Uluslararası Ajansı – IARC Listesi

Grup 1: İnsanlar İçin Karsinojen

• Acetaldehyde – asetaldehit (alkollü içkilerden)
• Acheson process – acheson süreci (mesleki maruziyetle ilişkili)
• Aflatoxins – aflatoksinler
• Alcoholic beverages – alkollü içecekler
• Aluminum production – alüminyum üretimi
• 4-Aminobiphenyl – 4-aminobifenil
• Areca nut – areca somunu
• Aristolochic acid – aristoloşik asit (ve ihtiva eden bitkiler)
• Arsenic and inorganic arsenic compounds – arsenik ve inorganik asit bileşikleri
• Asbest (tüm formları) ve asbest içeren mineral maddeler ( talk = pudra veya vermikülit gibi )
• Auramine production – auramin üretimi
• Azathioprine – azatioprin
• Benzene – benzen
• Benzidine and dyes metabolized to benzidine – benzidin ve benzidine metabolize boyalar
• Benzo[a]pyrene (2017 yılına ait çalışmalarda elektronik sigarada bu madde tespit edilmiştir)
• Beryllium and beryllium compounds – berilyum ve berilyum bileşikleri
• Betel quid, with or without tobacco – betel gzı, tütünlü veya tütünsüz
• Bis(chloromethyl)ether and chloromethyl methyl ether (technical-grade) – Bis (klorometil) eter ve klorometil metil eter
• Busulfan – busulfan
• 1,3-Butadiene – 1,3-Bütadien
• Cadmium and cadmium compounds – Kadmiyum ve kadmiyum bileşikleri
• Chlorambucil – Klorambusil
• Chlornaphazine – Klornapazin
• Chromium (VI) compounds – Krom (VI) bileşikleri
• Clonorchis sinensis – klonorşiz sinezi (enfeksiyon ile) aynı zamanda Çin karaciğeri kurdu olarak da bilinir
• Coal – kömür, ev içi yanmadan kaynaklı kapalı emisyonlar
• Coal gasification – kömür gazına maruziyet
• Coal-tar – kömör katranı, kok kömür üretimi
• Cyclophosphamide – siklofosfamid
• Cyclosporine – siklosporin
• 1,2-Dichloropropane – 1,2-dikloropropan
• Diethylstilbestrol – dietilstilbestrol
• Engine exhaust, diesel – dizel motor egzozu
• Epstein-Barr virus – Ebsttein bar virüsü EBV (enfeksiyon ile)
• Erionite – eriyonit
• Ethanol in alcoholic beverages – alkollü içeceklerde etanol
• Ethylene oxide – etilen oksit
• Etoposide – etoposid
• Fission products, including strontium-90 – Stronsiyum-90 dahil olmak üzere fisyon ürünleri
• Fluoro-edenite fibrous amphibole – fluoro-edenite lifli amfibol
• Formaldehyde – formaldehit
• Haematite mining (underground) – Hematit madenciliği (yeraltı)
• Helicobacter pylori (infection with) – Helicobacter pylori (enfeksiyon ile)
• Hepatitis B virus (chronic infection with) – Hepatit B virüsü (kronik enfeksiyon ile)
• Hepatitis C virus (chronic infection with) – Hepatit C virüsü (kronik enfeksiyon ile)
• Human immunodeficiency virus type 1 (HIV-1) (infection with) – insan immün yetmezlik virüsü tip 1 (HIV-1) (enfeksiyon ile)
• Human papilloma virus (HPV) types 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 (infection with) (Note: The HPV types that have been classified as carcinogenic to humans can differ by an order of magnitude in risk for cervical cancer) – insan papilloma virüsü (HPV) tip 16, 18, 31, 33, 35, 39, 45, 51, 52, 56, 58, 59 (enfeksiyon ile birlikte) (Not: İnsanlar için karsinojen olarak sınıflandırılan HPV tipleri, rahim ağzı (serviks) kanseri riski büyüklük sırasına göre) 
• Human T-cell lymphotropic virus type I (HTLV-1) (infection with) – insan T hücresi lenfotropik virüs tip 1 (HTLV-1) (enfeksiyon ile) 
• Ionizing radiation (all types) – iyonize radyasyon (her tip) 
• Iron and steel founding (workplace exposure) – demir ve çelik kurucu (iş yerinde maruz kalma) 
• Isopropyl alcohol manufacture using strong acids – izopropil alkol, güçlü asitler kullanılarak imal edilir
• Kaposi sarcoma herpesvirus (KSHV), also known as human herpesvirus 8 (HHV-8) (infection with) – insan herpesvirüs 8 (HHV-8) olarak da bilinen kaposi sarkomu herpes virüsü (KSHV) (enfeksiyon ile) 
• Leather dust – deri tozu
• Lindane – lindan 
• Magenta production – macenta üretimi
• Melphalan – melfalan
• Methoxsalen (8-methoxypsoralen) plus ultraviolet A radiation, also known as PUVA – metoksalen (8-metoksipüralen) artı ultraviyole A ışını, ayrıca PUVA olarak da bilinir
• 4,4′-Methylenebis(chloroaniline) (MOCA) – 4,4′-Metilenbis (kloroanilin) (MOCA) 
• Mineral oils, untreated or mildly treated – Mineral yağlar, işlenmemiş veya hafifçe işlenmiş 
• MOPP and other combined chemotherapy including alkylating agents – MOPP ve alkilleyici maddeler de dahil olmak üzere diğer kombine kemoterapi 
• 2-Naphthylamine – 2-Naftilamin 
• Neutron radiation – Nötron radyasyonu 
• Nickel compounds – Nikel bileşikleri
• N’-Nitrosonornicotine (NNN) and 4-(N-Nitrosomethylamino)-1-(3-pyridyl)-1-butanone (NNK) – N’-Nitrosonornikotin (NNN) ve 4- (N-Nitrosomethylamino) -1- (3-pyridyl) -l-butanone (NNK)
• Opisthorchis viverrini (infection with), also known as the Southeast Asian liver fluke – Opisthorchis viverrini (enfeksiyon ile), aynı zamanda Güneydoğu Asya karaciğer kurdu olarak da bilinir
• Outdoor air pollution (and the particulate matter in it) – Dış hava kirliliği (ve içerisindeki partiküler madde)
• Painter (workplace exposure as a) – boyacılık (olarak işyerinde maruz kalma)
• 3,4,5,3′,4′-Pentachlorobiphenyl (PCB-126) 
• 2,3,4,7,8-Pentachlorodibenzofuran 
• Phenacetin (and mixtures containing it) – fenasetin (ve karışımları içeren karışımlar) 
• Phosphorus-32, as phosphate – fosfor-32, fosfat olarak 
• Plutonium – plütonyum 
• Polychlorinated biphenyls (PCBs), dioxin-like – dioksin benzeri poliklorlu bifeniller
• Processed meat (consumption of) – işlenmiş et (tüketim)
• Radioiodines, including iodine-131 – radyoiyodinler, iyot-131 dahil
• Radionuclides, alpha-particle-emitting – radyonüklidler, alfa parçacık yayan
• Radionuclides, beta-particle-emitting – radyonüklidler, beta partikül yayan
• Radium-224 and its decay products – Radyum-224 ve bozunma ürünleri
• Radium-226 and its decay products – Radyum-226 ve bozunma ürünleri
• Radium-228 and its decay products – Radyum-228 ve bozunma ürünleri
• Radon-222 and its decay products – Radyum-222 ve bozunma ürünleri
• Rubber manufacturing industry – kauçuk imalat sanayi 
• Salted fish (Chinese-style) – tuzlu balık (Çin usulü)
• Schistosoma haematobium (infection with) – şistozoma hematobium (enfeksiyon ile)
• Semustine (methyl-CCNU) – semustin (metil-CCNU)
• Shale oils – şist yağları
• Silica dust, crystalline, in the form of quartz or cristobalite – silika tozu, kristal, kuvartz veya kristobalit şeklinde
• Solar radiation – güneş radyasyonu
• Soot (as found in workplace exposure of chimney sweeps) – Kurum (baca artıklarının iş yerinde bulunması gibi)
• Sulfur mustard – kükürt hardal
• 2,3,7,8-Tetrachlorodibenzo-para-dioxin 
• Thiotepa
• Thorium-232 and its decay products – Toryum-232 ve bozunma/çürüme ürünleri
• Tobacco, smokeless – tütün, dumansız
• Tobacco smoke, secondhand – sigara pasif içicilik 
• Tobacco smoking – sigara (her türlü tütün ve tütün ürünü) 
• ortho-Toluidine – orto-Toluidin 
• Treosulfan – treosülfan
• Trichloroethylene – trikloroetilen
• Ultraviolet (UV) radiation, including UVA, UVB, and UVC rays – UVA, UVB ve UVC ışınlarını da içeren ultraviyole (UV) ışınım 
• Vinyl chloride – vinil klorür
• Wood dust – tahta tozu 
• X- and Gamma-radiation – X ve Gama radyasyonu

Grup 2A: İnsanlar İçin Muhtemelen / Büyük İhtimalle Karsinojen

• Acrylamide
• Adriamycin (doxorubicin)
• Androgenic (anabolic) steroids
• Art glass, glass containers, and press ware (manufacture of)
• Azacitidine
• Biomass fuel (primarily wood), emissions from household combustion
• Bischloroethyl nitrosourea (BCNU), also known as carmustine
• Captafol
• Carbon electrode manufacture
• Chloral
• Chloral hydrate
• Chloramphenicol
• alpha-Chlorinated toluenes (benzal chloride, benzotrichloride, benzyl chloride) and benzoyl chloride (combined exposures) 
• 1-(2-Chloroethyl)-3-cyclohexyl-1-nitrosourea (CCNU)
• 4-Chloro-ortho-toluidine
• Chlorozotocin
• Cisplatin
• Cobalt metal with tungsten carbide 
• Creosotes 
• Cyclopenta[cd]pyrene 
• DDT (4,4′-Dichlorodiphenyltrichloroethane) 
• Diazinon
• Dibenz[a,j]acridine
• Dibenz[a,h]anthracene
• Dibenzo[a,l]pyrene
• Dichloromethane (methylene chloride)
• Diethyl sulfate
• Dimethylcarbamoyl chloride
• 1,2-Dimethylhydrazine
• Dimethyl sulfate
• Epichlorohydrin
• Ethyl carbamate (urethane)
• Ethylene dibromide
• N-Ethyl-N-nitrosourea
• Frying, emissions from high-temperature
• Glycidol
• Glyphosate
• Hairdresser or barber (workplace exposure as) – kuaförlük veya berberlik (meslek olarak)
• Human papillomavirus (HPV) type 68 (infection with)
• Indium phosphide 
• IQ (2-Amino-3-methylimidazo[4,5-f]quinoline) 
• Lead compounds, inorganic – kurşun bileşikleri, inorganik 
• Malaria (caused by infection with Plasmodium falciparum) – sıtma 
• Malathion
• Merkel cell polyomavirus (MCV) 
• 5-Methoxypsoralen
• Methyl methanesulfonate
• N-Methyl-N´-nitro-N-nitrosoguanidine (MNNG)
• N-Methyl-N-nitrosourea
• Nitrate or nitrite (ingested) under conditions that result in endogenous nitrosation
• 6-Nitrochrysene 
• Nitrogen mustard
• 1-Nitropyrene
• N-Nitrosodiethylamine
• N-Nitrosodimethylamine
• 2-Nitrotoluene
• Non-arsenical insecticides (workplace exposures in spraying and application of) 
• Petroleum refining (workplace exposures in) 
• Pioglitazone
• Polybrominated biphenyls (PBBs)
• Procarbazine hydrochloride
• 1,3-Propane sultone
• Red meat (consumption of) – yoğun kırmızı et tüketimi
• Silicon carbide whiskers
• Styrene-7,8-oxide
• Teniposide
• Tetrachloroethylene (perchloroethylene) 
• Tetrafluoroethylene 
• Trichloroethylene 
• 1,2,3-Trichloropropane 
• Tris(2,3-dibromopropyl) phosphate 
• Very hot beverages (above 65 degrees Celsius) – çok sıcak içecekler (65 derecenin üstü)
• Vinyl bromide

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ AZİZ SANCAR – Sigara dumanı kanserojeni benzo[a]pirenin neden olduğu DNA hasarının insan genomu çapında onarım haritası https://www.pnas.org/doi/full/10.1073/pnas.1706021114

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.