Görme Bozuklukları ve Gözlük Kullanımının Propriyosepsiyon Üzerindeki Etkileri
1. Propriyosepsiyon
Propriyosepsiyon, vücudun uzayda nerede olduğunu, hangi kasın ne kadar gerildiğini ve hareketlerin koordinasyon düzeyini beyne bildiren “içsel konum duyusu”dur. Bu sistem; kas iğcikleri, tendon organları, eklem reseptörleri ve vestibüler yapıların sürekli olarak gönderdiği sinyallerin görsel ve işitsel girdilerle bütünleşmesiyle işler.
Görme sistemi, propriyoseptif döngünün “harici kalibrasyon” mekanizmasıdır — yani bedenin kendi konum algısını çevreden gelen görsel referanslarla sürekli karşılaştırır. Dolayısıyla, görme bozuklukları veya optik düzeltmeler (gözlük, lens, cerrahi müdahaleler) bu dengeyi doğrudan etkileyebilir.
2. Görme Bozukluklarının Propriyosepsiyon Üzerindeki Etkileri
2.1. Miyopi (Uzağı Görememe)
Miyop bireylerde uzak mesafedeki nesnelerin bulanık algılanması, uzaysal farkındalığın daralmasına neden olur.
Bu durum:
- Derinlik algısının azalmasına,
- Hareket eden nesnelerin hız ve yön tayininde zorluklara,
- Özellikle yürürken veya yük taşırken çevresel engellerin yanlış tahmin edilmesine
yol açar.
Sonuçta, kişi vücudunun hareketlerini içsel duyularla değil, tahminle yönlendirmeye başlar. Bu da propriyoseptif hata payını artırır.
2.2. Hipermetropi (Yakını Görememe)
Hipermetrop bireyler özellikle yakın mesafe işlerde (okuma, montaj, makine göstergesi takibi) göz kaslarını fazla kullanır. Gözdeki sürekli akomodasyon (odaklanma çabası), oküloomotor kaslar ve boyun kasları arasında gerilim zinciri oluşturur.
Bu kas zincirindeki gerilim, boyun propriyoseptörlerinin sinyal doğruluğunu bozar. Boyun propriyoseptörleri, vücut-uzay oryantasyonunda önemli rol oynadığından, bu durum genel denge hissini zayıflatır.
2.3. Astigmatizma
Astigmatta kornea veya lens yüzeyinin düzensizliği, gelen ışığın retina üzerinde net bir odak oluşturmasını engeller. Görsel alanın farklı bölgelerinde netlik farkı oluştuğu için, bireyin beyninde “sabit olmayan bir çevresel harita” oluşur.
Bu sürekli mikrodüzeydeki görsel uyumsuzluk, beynin propriyoseptif sistemdeki güvenilirlik sıralamasını değiştirir: Görsel veriler az güvenilir hale geldiği için kişi daha çok kas ve eklem duyularına bağımlı olur — bu da koordinasyon bozukluklarını tetikleyebilir.
2.4. Strabismus (Göz Kayması) ve Binoküler Dengesizlik
Her iki gözün aynı noktaya odaklanamaması sonucu oluşan binoküler kaymalar, görsel-vestibüler entegrasyonu zayıflatır. Bu durumda:
- Gözlerden biri baskın hale gelir (monoküler kompansasyon),
- Denge, baş pozisyonu ve yön tayininde hatalar artar,
- Vestibüler sistem propriyosepsiyonu “fazla düzeltme” eğilimiyle dengelemeye çalışır.
Bu kişilerde baş dönmesi, yürüme sırasında sapma veya yavaş postür değişimlerine adaptasyon güçlüğü sık görülür.
3. Gözlük Kullanımının Propriyoseptif Sisteme Etkileri
3.1. Yeni Gözlük Adaptasyon Süreci
Yeni reçeteli gözlükler özellikle ilk 1–3 gün içinde propriyoseptif sistemde “geçici kararsızlık” yaratır. Çünkü:
- Görsel büyütme veya küçültme oranı (magnifikasyon) değişir,
- Çevresel alanın kıvrımı (prizma etkisi) farklılaşır,
- Beyin eski kas-eklem verilerini yeni görsel referansla eşleştirmekte zorlanır.
Örneğin, yüksek astigmatizmalı gözlüklerde zeminin eğik veya merdivenlerin kaykılmış algılanması, proprioseptif sistemin yeniden kalibrasyon sürecinin tipik göstergesidir.
3.2. Multifokal veya Progresif Camlar
Bu tip gözlüklerde farklı bölgeler farklı odak uzaklıklarına sahiptir. Baş ve göz hareketlerinin koordinasyonu bu nedenle değişir.
Progresif cam kullanıcıları ilk günlerde genellikle:
- Baş döndürme refleksinde gecikme,
- Boyun sertliği,
- Hafif yön tayini bozukluğu
yaşarlar. Bu da servikal propriyoseptif algı ile görsel referans arasındaki senkronu geçici olarak bozar.
3.3. Yanlış Gözlük Kullanımı veya Eski Reçeteler
Yanlış derece veya hizasız cam merkezleri, sürekli mikrodüzeyde bir “optik stres” yaratır.
Bu stres:
- Göz kaslarının tonus dengesini değiştirir,
- Boyun kaslarında kompansatuar kasılmalara yol açar,
- Bu da postüral propriyosepsiyonun sapmasına neden olur.
Bu tür kronik mikrostresler, özellikle ayakta uzun süre çalışan (örneğin çimento torbalama, forklift sürücüsü, operatör vb.) kişilerde bel-boyun ağrısı ve dengesizlik hissine dönüşebilir.
4. İş Sağlığı Bağlamında Sonuçlar ve Öneriler
| Risk Faktörü | Propriyoseptif Etkisi | İş Ortamı Sonucu | Önerilen Önlem |
|---|---|---|---|
| Miyopi | Derinlik algısı azalır | Nesneye çarpma, dengesiz taşıma | Aydınlatma optimizasyonu, mesafe belirteçleri |
| Astigmat | Görsel alan bozukluğu | Basamak, platform hatası | Gözlük uyum sürecinde görev değişimi |
| Progresif gözlük | Görsel-fiziksel senkron kaybı | Baş dönmesi, postüral dengesizlik | Eğitimli adaptasyon süreci, deneme alanı |
| Eski gözlük kullanımı | Kas tonusu asimetrisi | Boyun ve sırt yorgunluğu | Periyodik göz muayenesi |
| Strabismus | Görsel-vestibüler entegrasyon bozuk | Baş pozisyon hataları | Rehabilitasyon desteği, egzersiz |
5. Sonuç
Görme sistemi propriyosepsiyonun “görsel kalibratörü”dür. Görsel bozukluklar veya optik düzeltmelerdeki değişimler, vücudun uzaydaki konum hissini doğrudan etkiler.
Bu nedenle propriyoseptif performansın değerlendirildiği her durumda (denge testleri, refleks ölçümleri, postür analizi vb.) katılımcının görsel durumu, gözlük kullanımı ve adaptasyon süresi mutlaka kayıt altına alınmalıdır.
Ayrıca çimento fabrikası, tersane, demir-çelik fabrikaları veya endüstriyel alanlarda çalışan bireylerde propriyoseptif güvenliğin sağlanması için:
- Gözlük değişimi sonrası 1–2 günlük adaptasyon izni,
- Görme ve denge testlerinin birlikte yapılması,
- Aydınlatma – zemin kontrast optimizasyonu
önemli koruyucu uygulamalardır.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü