Ağrı Kesicilerin İş Sağlığı ve Güvenliğini Tehdit Ettiğini Biliyor musunuz?
İşyeri hekimi olarak çok fazla talep edilen – çalışanlar tarafından reçetelenmesinin en çok istenen ilaç grubu ağrı kesiciler (analjezikler).
Genele baktığımızda ağrı kesiciler (analjezikler), iş yaşamında en sık başvurulan farmakolojik ajanlardandır. Özellikle ağır fiziksel eforun gerektiği, tekrar eden hareketlerin görüldüğü ve ergonomik açıdan zorlayıcı koşullarda çalışan bireylerde, bu ilaçlar günlük yaşamın bir parçası haline gelebilmektedir. Lakin çalışanların bilinçsiz ya da sürekli şekilde ağrı kesici kullanması, iş sağlığı ve güvenliği (İSG) açısından çok sayıda doğrudan ve dolaylı risk yaratmaktadır.
Bu yazıda yer alan bilgilerle sizlere ağrı kesicilerin çalışanların,
- Performansına olan etkisini,
- İşe devamlılıklarına olan etkisini,
- İş kazası ihtimaline etkilerini,
- İş Sağlığı ve Güvenliği sisteminin genel işleyişi üzerindeki etkilerini
Sunacağım..
💊 💊 💊
1. İş Performansı Üzerine Etkileri
1.1. Fiziksel Performans Üzerindeki Maskelenmiş Etki
Parasetamol, ibuprofen ve diklofenak gibi yaygın ağrı kesiciler, ağrıyı geçici olarak maskeleyerek çalışanın işine devam etmesini sağlar. Bu durum kısa vadede olumlu gibi görünse de, uzun vadede ciddi sorunlara yol açar:
- Kas-iskelet sistemi bozuklukları ilerleyebilir çünkü kişi ağrıyı hissetmeden iş yükünü sürdürür.
- Zorlanma kaynaklı mikrotravmalar, hissedilmediği için önemsenmez ve kronikleşir.
- Ağrıyı baskılamak, aslında vücudun “dur, dinlen” sinyalini yok saymak anlamına gelir.
Bu bağlamda ağrı kesiciler, çalışanın aşırı eforla çalışmasına neden olarak performansın kalitesini değil, sadece süresini artırır. Uzun vadede bu durum iş gücü kaybı, sağlık harcamalarının artması ve üretim kalitesinde düşüşe neden olur.
💊 💊 💊
1.2. Psikomotor Performans ve Dikkat
Tramadol, kodein gibi opioid sınıfı ağrı kesiciler ve bazı kas gevşeticiler (Parafon, Muscoflex gibi kombinasyonlar) uyuklama, sersemlik, konsantrasyon kaybı, yavaş refleksler gibi etkiler yaratabilir.
Bu durum özellikle:
- Hassas makine kullanımı
- Yüksekte çalışma
- Vinç ve forklift kullanımı
- Elektrik işleri
gibi dikkat ve reaksiyon süresi gerektiren görevlerde iş kazası riskini ciddi ölçüde artırır. Bu ilaçları kullanan bireyler farkında olmadan çevresel tehlikelere karşı daha savunmasız hale gelir.
💊 💊 💊
2. İşe Devamlılık (Devamsızlık – Presenteizm – Absenteizm)
2.1. Presenteizm (Hasta halde çalışmaya devam)
Ağrı kesicilerin sürekli kullanımı, çalışanın hasta olmasına rağmen işine devam etmesine neden olabilir (presenteizm).
Bu durum:
- İş kalitesinde düşüş
- Hatalı üretim
- İş kazası riski
- Uzun vadeli performans kaybı
gibi olumsuzluklara yol açar. Ağrı hissetmeyen çalışan, aslında taşıyamayacağı bir yükü taşımaya çalışır. Bu da ileride daha ciddi sağlık sorunlarını tetikler.
💊 💊 💊
2.2. Absenteizm (İşe Gelememe)
Ağrı kesicilerin yan etkilerinden dolayı gelişen mide rahatsızlıkları, baş dönmesi, karaciğer ve böbrek sorunları gibi problemler, çalışanın işe devamını engelleyebilir. Bu da absenteizmi, yani işe gelememe oranlarını artırır.
Özellikle:
- Diklofenak ve ibuprofen gibi NSAİİ’ler → mide kanaması ve ülser
- Tramadol → mide bulantısı, baş dönmesi
- Parasetamol → karaciğer toksisitesi (yüksek dozlarda)
devamsızlık nedenlerinin başında yer alabilir.
💊 💊 💊
3. İş Kazası İhtimali
3.1. Refleks ve Reaksiyon Süresinde Bozulma
Tramadol ve kodein gibi ağrı kesiciler, motor koordinasyonu zayıflatarak çalışanların çevresel uyarılara zamanında tepki vermesini engeller.
Bu durum:
- Vinç operatörlerinde yanlış manevra
- Yüksekte çalışanlarda denge kaybı
- Hareketli hatlarda el-yüz kazaları
gibi iş kazalarına davetiye çıkarır.
💊 💊 💊
3.2. Bireysel Sorumluluk ve Yanıltıcı Güven
Ağrı kesici kullanan çalışan, kendini olduğundan sağlıklı hissedebilir. Bu da yanıltıcı bir özgüven oluşturur. Özellikle kas-iskelet sistemine binen yük artar, kişi zorlanmaya devam eder ve bu da ani incinmeler, düşmeler, lif yırtıkları ile sonuçlanır.
💊 💊 💊
3.3. Kaza Zincirinde Dolaylı Etki
Ağrı kesici kullanan bir çalışanın:
- Dikkatsizlikle yaptığı bir hata,
- Geç algıladığı bir ses/uyarı,
- Yavaşladığı bir refleks,
bir başka çalışanın da güvenliğini tehlikeye atabilir. Yani bu tür ilaçlar bireysel değil, kolektif güvenlik üzerinde de risk oluşturur.
💊 💊 💊
4. İş Sağlığı ve Güvenliği Sistemine Etkileri
4.1. Sağlık Gözlem Süreçlerinin Karmaşıklaşması
Ağrı kesici kullanan çalışanlarda semptomlar baskılandığı için işyeri hekiminin gerçek durumu değerlendirmesi zorlaşır.
Bu da:
- Yanıltıcı muayene sonuçları
- Gerçek meslek hastalıklarının gizlenmesi
- Erken müdahale fırsatlarının kaçırılması
gibi sonuçlara yol açar.
💊 💊 💊
4.2. Risk Değerlendirme Sonuçlarının Sapması
Süreğen ağrısı olan ancak ilaçla bunu baskılayan çalışanlar, risk analizlerinde “sağlıklı” olarak görünebilir. Bu da:
- Risklerin olduğundan düşük değerlendirilmesine
- Önlem düzeyinin yanlış belirlenmesine
- KKD ve dinlenme sürelerinin yetersiz tasarlanmasına
neden olur.
💊 💊 💊
4.3. İşveren Sorumluluğu ve Hukuki Risk
İşveren, çalışanların ağrı kesici bağımlılığına kayıtsız kalırsa, özellikle iş kazalarında kusurlu bulunabilir. “İlaç etkisinde çalıştırmak”, yasal anlamda işverenin önlem alma sorumluluğuna ters düşer. Dolayısıyla sürekli ilaç kullanımının:
- Takip edilmesi
- Belgelendirilmesi
- Kısıtlanması
işverenin yasal yükümlülükleri arasındadır.
Genel bilgilendirme – değerlendirme sonrası 5X5 matriks ile ağrı her gün en az bir tane ağrı kesici kullanan çalışan örneği üzerinden hazırladığım risk analizini sizlere sunarken katkılarınız ile zaman içerisinde daha da geliştireceğimizden eminim.
💊 💊 💊
Ağrı Kesici Türleri ile Çalışanlar İçin Risk Analizi Tablosu
| Ağrı Kesici Türü (Etken Madde/ Grup) | Tehlike Kaynağı (Risk Etkeni) | Maruz Kalma Olasılığı | Şiddet (Etkilenme Düzeyi) | Risk Puanı (Olasılık × Şiddet) | Risk Seviyesi | Kontrol Önlemleri |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Parasetamol ParacetamolAsetaminofen | Karaciğer hasarı (özellikle alkolle birlikte), doz aşımı riski | 4 Yüksek | 4 Yüksek | 16 | 🔴 Çok Yüksek | – Bilgilendirme ve karaciğer fonksiyon takibi- Alternatif ağrı yönetimi yöntemlerinin önerilmesi |
| İbuprofen (Advil, Nurofen vb.) | Mide kanaması, böbrek hasarı, tansiyon artışı | 3 Orta) | 4 Yüksek | 12 | 🔴 Yüksek | – Yemekle birlikte alınması gerektiği eğitimi- Sürekli kullanımın engellenmesi için rehberlik |
| Diklofenak (Voltaren, Dikloron) | Kalp-damar sistemi üzerinde yük, mide ülseri riski | 3 Orta | 4 Yüksek | 12 | 🔴 Yüksek | – Doktor kontrolü dışında sürekli kullanımı yasaklamak- İş hekimi danışmanlığı ile reçete takibi |
| Naproksen (Apranax, Naprosyn) | Mide irritasyonu, böbrek yükü, baş dönmesi | 2 Düşük | 3 Orta | 6 | 🟠 Orta | – Günlük dozun aşılmaması gerektiği vurgulanmalı- Reçetesiz alınmaması için bilgilendirme afişleri |
| Ketoprofen (Profenid, Fastjel) | Fotosensitivite (güneşe karşı hassasiyet), mide rahatsızlıkları | 2 Düşük | 3 Orta | 6 | 🟠 Orta | – Açık alanda çalışanlar için özel uyarı- Cilt temasına yönelik KKD önlemleri |
| Meloksikam (Mobic, Melox) | Uzun süreli kullanımda böbrek yetmezliği | 2 Düşük | 3 Orta | 6 | 🟠 Orta | – Kronik kullanım kontrolü- İş hekimi tarafından izlenmeli |
| Etodolak (Dolarin) | Mide ve bağırsak sistemi üzerinde toksisite | 2 Düşük | 2 (Düşük) | 4 | 🟢 Düşük | – Alternatif olarak daha az yan etkili ağrı kesicilere yönlendirme |
| Tramadol (Ağrı kesici opioid) | Bağımlılık, sersemlik, düşme riski | 2 Düşük | 5 Çok Yüksek | 10 | 🟠 Orta | – Operatör ve vinç kullanıcılarda kullanımı yasaklamak- Psikomotor test ve gözlem yapılmalı |
| Kodein (Opioid kombinasyonu) | Uyuklama, dikkat dağınıklığı, bağımlılık riski | 2 Düşük | 5 Çok Yüksek | 10 | 🟠 Orta | – Kodein içeren ilaç kullanan personel ağır işlerde görevlendirilmemeli |
| Parafon, Muscoflex-D (Kas gevşetici + ağrı kesici kombinasyonu) | Reaksiyon zamanında gecikme, motor koordinasyon azalması | 3 Orta | 3 Orta | 9 | 🟠 Orta | – Makine, yüksekte çalışma gibi alanlarda görev sınırlaması |
| Metamizol (Novalgin, Agrippal) | Alerjik reaksiyon, anafilaktik şok riski (nadir ama ciddi) | 1 Çok Düşük | 5 Çok Yüksek | 5 | 🟢 Düşük | – Bilinen alerjisi olanlar için fişleme yapılmalı |
| Aspirin (Asetilsalisilik asit) | Kanama riski, mide problemleri | 2 Düşük | 3 Orta | 6 | 🟠 Orta | – Fiziksel travma riski yüksek işlerde alınmadan çalışılmamalı |
Bütün bu bilgiler sonrasında elde dilen verilerin doğru değerlendirilmesi ve olası sorunları önleyici uygulamalar yapılmalıdır.
Stratejik Önerilerde sizlere uygulama için çözüm önerileri veriyorum.
Muhakkak ki öncelikle firma yöneticilerinin ortak felsefede olmalarının yanı sıra özellikle bu konuda görüş birliğinde olmaları çok önemlidir.
Çünkü yaşadığımız günlerde ilaçların özellikle de ağrı kesicilerin suistimali – umarsız kullanımı vb gibi pek çok sebeple çalışanların duyarsız yaklaşımı, tepkili olmaları gibi sorunlarla karşılaşma ihtimali çok yüksektir.
Bu zorlu süreç iyi örnekler, düzenli eğitimler vb gibi iyi niyetli yaklaşımlarla başarı ile sonuçlanacağına eminim.
Saygılarımla…
Stratejik Öneriler
| Alan | Uygulama |
|---|---|
| İşyeri Hekimi Sistemi | Ağrı kesici kullanımı düzenli olarak sorgulanmalı. |
| Eğitim ve Bilinçlendirme | İşçiye ağrı kesicinin “çözüm değil geçici bastırma” olduğu anlatılmalı. |
| Ergonomi ve İş Tasarımı | Ağrıyı önleyici müdahaleler (dinlenme alanı, uygun pozisyonlar) geliştirilmelidir. |
| Rehberlik Sistemi | Kronik ağrısı olan çalışanlar için fizyoterapist veya psikolojik destek sunulmalı. |
| İlaç Politikası | Reçetesiz ve sürekli kullanım yasaklanmalı, kayıt altına alınmalıdır. |
SONUÇ
Ağrı kesiciler, işyerinde ciddi fiziksel rahatsızlıkların ve yetersiz ergonomik koşulların bir sonucu olarak yaygınlaşır. Lakin bu ilaçların bilinçsiz veya sürekli kullanımı, sadece bireysel sağlık sorunlarına değil, iş kazalarına, üretim düşüklüğüne, hukuki sorumluluklara ve İSG sisteminde çöküşe neden olabilir.
Bu nedenle, ağrı kesici kullanımı sadece tıbbi değil aynı zamanda stratejik bir İSG yönetim meselesi olarak ele alınmalı, bireysel ihtiyaçlardan çok sistematik koruma anlayışı ile yönetilmelidir.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ İlaç kullanımı: Daha Fazla Bilgi Edinin – Reçetesiz satılan ağrı kesicilerin güvenli kullanımı https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK361006/
⭐️⭐️ Ağrı ve Ağrı Kesici İlaçların Kan Basıncına Etkileri https://link.springer.com/article/10.1007/s11906-022-01205-5
⭐️⭐️ Aspirinin ağrı kesici olarak kullanılmasının yan etkileri https://www.nhs.uk/medicines/aspirin-for-pain-relief/side-effects-of-aspirin-for-pain-relief/
⭐️⭐️ İbuprofen https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK542299/
⭐️⭐️ Deksketoprofen ve diğer ağrı kesici ilaçların karşılaştırılması (2018’den 2021’e kadar inceleme) https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0753332222002074
⭐️⭐️ Opioid komplikasyonları ve yan etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18443635/
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü