18 Temmuz 2025

Türkiye – AB – ABD Mesleki Maruziyet Limitlerinin Kıyaslaması

Kimyasal Maruziyetin Evrensel Dili – TLV, TWA, STEL

Kimyasal maddelere maruziyet, modern endüstriyel üretim süreçlerinin kaçınılmaz bir parçasıdır. Solunan bir buhar, ciltle temas eden bir çözücü ya da gözle fark edilmeyen bir toz tanesi; eğer doğru sınırlar içinde denetlenmezse, çalışan sağlığı üzerinde kalıcı hasarlar bırakabilir. Bu nedenle ülkeler, bilimsel veriler ışığında “ne kadarına, ne kadar süreyle ve hangi sıklıkla maruz kalınabileceğini” belirlemek amacıyla mesleki maruziyet limitleri geliştirmiştir.

Bu bağlamda, TLV (Threshold Limit Value), TWA (Time-Weighted Average) ve STEL (Short-Term Exposure Limit) gibi kavramlar, yalnızca birer teknik terim değil; aynı zamanda insan hayatını güvence altına alan bilimsel eşik değerlerdir. Ancak bu değerlerin yorumlanışı, hesaplanışı ve uygulama biçimi her ülkenin mevzuatına, teknolojik alt yapısına ve iş sağlığı kültürüne göre farklılık gösterebilir.

Mesleki Maruziyet Limitlerinin Üçlü Kıyaslaması: Türkiye – AB – ABD

KriterTürkiyeAvrupa Birliği (AB)Amerika Birleşik Devletleri (ABD)
Yasal Dayanak28733 sayılı “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik”Direktif 98/24/EC (Kimyasal Ajanlar Direktifi) ve 2000/39/EC (İlk Limitler Direktifi)OSHA (Occupational Safety and Health Administration) – 29 CFR 1910.1000
Uygulanan Limit TürleriTWA (zorunlu), STEL (bazı maddeler için), TLV değerleri ACGIH referanslıdır ama bağlayıcı değildir.TWA ve STEL kullanılır, “Binding” ve “Indicative” değerler ayrımı yapılır.PEL (Permissible Exposure Limit), REL (Recommended Exposure Limit – NIOSH), TLV (ACGIH önerisi olarak).
Yasal BağlayıcılıkYönetmelikte verilen değerler bağlayıcıdır. TLV, tavsiye niteliğindedir.Binding (zorunlu) değerler tüm üye devletlerde uygulanmak zorundadır.OSHA PEL değerleri yasal zorunluluktur; TLV ve REL yalnızca öneri niteliğindedir.
Referans KurumlarİSGÜM (İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü), Çalışma ve Sosyal Güvenlik BakanlığıSCOEL (bilimsel komite), Avrupa KomisyonuOSHA (yasal), NIOSH (araştırma), ACGIH. (bilimsel referans)
TWA Süresi8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.8 saat (PEL-TWA), ayrıca bazı maddeler için 10 saatlik REL-TWA tanımları da mevcuttur.
STEL Süresi ve Kullanımı15 dakikalık sınır, sadece bazı maddelerde belirtilmiştir.Genellikle 15 dakika olarak uygulanır, sıkça kullanılır.15 dakikalık kısa süreli limit (STEL) OSHA ’da az yer alır, NIOSH ve ACGIH daha kapsamlı kullanır.
TLV KullanımıYasal değil, ancak İSG uzmanları tarafından teknik referans olarak yaygınca kullanılır.SCOEL değerleri TLV benzeri bilimsel verilerden etkilenir; ACGIH verileri dolaylı etki yapar.ACGIHTLV listesi teknik dünyada çok yaygın; OSHA yalnızca bazı TLV’leri yasal PEL olarak benimser.
Güncelleme SıklığıÇok yavaş – Türkiye’deki maruziyet limitleri 2013 yılında yayımlandı ve az sayıda güncellendi.Periyodik olarak gözden geçirilir, bilimselliği yüksek sistemdir.OSHA limitleri genellikle eskidir (1970’lerden kalma birçok değer hâlâ geçerli). ACGIH her yıl günceller.
Denetim MekanizmasıİSG denetçileri ve müfettişler aracılığıyla uygulanır.AB ülkeleri kendi ulusal otoriteleri ve iş müfettişleriyle kontrol eder.OSHA aracılığıyla doğrudan yaptırım uygulanır.
Uygulama AlanıTüm sektörlerde geçerli. Örnek: boya, solvent, metalurji, petrokimya, laboratuvarlar.Sanayi, sağlık sektörü, gıda üretimi, atık yönetimi vb.Madencilik, sanayi, enerji, tarım ve hatta ofis ortamlarına kadar geniş bir kapsama sahiptir.
Eğitim ve Uygulama BilinciİSG uzmanları ve işyeri hekimlerine yönelik eğitimlerde vurgulanır; ancak sahada uygulama kalitesi değişkendir.Teknik personel genellikle yüksek farkındalığa sahiptir, mevzuat detaylı açıklanır.Mühendisler, teknisyenler ve İSG profesyonelleri için zengin dokümantasyon ve uygulamalı rehberler mevcuttur.
Maruziyet Limitlerinin Etki AlanıTürkiye’de limitler genel sağlık koruması için belirlenir; hassas gruplara özel limitler nadiren tanımlanmıştır.AB limitleri, genetik yatkınlıklar, gebe çalışanlar ve kronik hastalıklar gibi özel durumları da dikkate alabilir.ABD’de hassas popülasyonlara yönelik araştırmalar vardır ancak limitler genelde “ortalama işçi” için belirlenir.
🎯 🎯 🎯

Öne Çıkan Farklılıklar

ÖzellikTürkiyeABABD
Güncelleme sıklığıYavaş (2013 sonrası büyük değişiklik yok)Orta – Bilimsel kurul önerisiyle güncellenirACGIH: Yıllık, OSHA: Çok yavaş
Yasal geçerlilikTWA: Bağlayıcı
STEL: Sınırlı		TWA & STEL: Bağlayıcı veya öneri (duruma göre)PEL: Bağlayıcı
REL & TLV: Öneri
Risk kontrol zinciriKKD ve havalandırma ön plandaİş organizasyonu ve mühendislik önlemleri öncelikliRisk hiyerarşisi katı: Eliminasyon > Substitüsyon > Mühendislik
💡 💡 💡

Sınır Güvence Değil – Maruziyet Limitlerinin Evrensel Sorumluluğu Var

Maruziyet limitleri, yalnızca rakamsal değerler olarak görülmemelidir. Her TLV, TWA ya da STEL; ardında yüzlerce toksikoloji çalışmasının, binlerce iş kazası kaydının, on binlerce işçinin yaşanmış deneyimlerinin damıtılmış halidir. Bu nedenle bu limitlere uymak, sadece yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda etik ve insani bir sorumluluktur.

Türkiye’nin mevcut sistemi, Avrupa Birliği ile büyük ölçüde uyumlu olmakla birlikte, güncelleme sıklığı, bazı maddelerdeki eksik limitler ve uygulama pratiklerinin zayıflığı gibi sorunlarla mücadele etmektedir.

Ülkemiz, genellikle AB mevzuatıyla uyumlu olarak TWA ve STEL değerlerini baz almaktadır. Ancak AB’ye kıyasla güncelleme sıklığı daha düşük ve belirli maddelerde STEL eksikliği gözlenmektedir.

TLV değerleri, İSG profesyonellerinin teknik değerlendirmelerinde sıkça başvurulan kaynaklar arasında yer alır lakin yasal geçerliliği yoktur.

Türkiye’de kimyasal güvenlik eğitimi, sahada uygulama kalitesini artıracak şekilde yeniden yapılandırılmalı; ölçüm ve izleme altyapısı güncellenmelidir.

Öte yandan, Amerika Birleşik Devletleri örneği, bilimsel üretim kapasitesi ile mevzuat arasında ciddi bir zaman farkı olduğunu, OSHA limitlerinin yıllarca güncellenmeden kaldığını söyleyebiliriz

Bu tablo, bize şunu öğretmektedir: Mesleki maruziyet sınırları, statik ve sabit değil, sürekli yeniden yorumlanması gereken canlı bilgiler bütünüdür. Bu sınırları sadece belgelemek değil, aynı zamanda anlamak, uygulatmak ve denetlemek, yaşamı korumanın bilimsel adımıdır.

İş güvenliği kültürünün derinleştiği bir gelecekte, bu limitlerin yalnızca “kaç ppm tehlikelidir” sorusuna değil; aynı zamanda “bir insanın sağlığı, hangi eşikte bozulur?” sorusuna da yanıt verdiği bilinciyle hareket etmek gerekir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği18 Temmuz 2025
4 Temmuz 2025

TLV – TWA – STEL Mesleki Maruziyet Limitlerinin Karşılaştırmalı Analizi

İş sağlığı ve güvenliği alanında, kimyasallarla çalışma esnasında ortaya çıkan tehlikeleri kontrol altına almanın en etkili yollarından biri, mesleki maruziyet limitlerinin doğru belirlenmesi ve uygulanmasıdır.

Bu limitler, yalnızca birer sayı veya formülden ibaret değildir; işçilerin sağlığını doğrudan etkileyen, bilimsel verilerle desteklenen ve uluslararası otoritelerce yıllar süren çalışmalar sonucu geliştirilen temel güvenlik ölçütleridir.

Bu bağlamda TLV (Eşik Sınır Değeri), TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama) ve STEL (Kısa Süreli Maruziyet Sınırı) kavramları, işyerlerinde maruziyet değerlendirmesinin bel kemiğini oluşturur. Ancak sahada sıkça karşılaşılan bir sorun, bu üç değerin zaman zaman birbirinin yerine kullanılması ya da yeterince anlaşılmadan yorumlanmasıdır. Bu durum, çalışan sağlığını koruma çabalarının sekteye uğramasına ve yasal-etik sorumlulukların göz ardı edilmesine neden olabilir.

Söz konusu üç kavramın kökenlerini, kapsamlarını, kullanım alanlarını ve birbirlerinden ne şekilde ayrıldıklarını okuyacakasınız. Aynı zamanda Türkiye’deki uygulama örneklerine, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaklaşımlara da ışık tutarak konuyu çok boyutlu analiz edecektir.

Mesleki Maruziyet Limitlerinin Karşılaştırmalı Analizi (TLV – TWA – STEL)

KriterTLV
(Threshold Limit Value – Eşik Sınır Değeri)		TWA
(Time-Weighted Average – Zaman Ağırlıklı Ortalama)		STEL
(Short-Term Exposure Limit – Kısa Süreli Maruziyet Sınırı)
TanımıÇalışanların yaşam boyu, günlük 8 saat ve haftalık 40 saat çalıştığı varsayılarak maruz kalabilecekleri kimyasal madde miktarının üst sınırıdır.8 saatlik vardiya boyunca maruz kalınan maddenin zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonudur.En fazla 15 dakikalık süre boyunca, bir gün içinde en fazla 4 kez maruz kalınmasına izin verilen maksimum konsantrasyondur.
Köken KurumACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists)ACGIH tarafından TLV-TWA olarak belirlenmiştir.ACGIH tarafından TLV-STEL olarak belirlenmiştir. OSHA ve NIOSH da STEL değerleri verir.
Temel AmacıGüvenli maruziyet eşiğini belirleyerek iş sağlığını korumak.Kronik (uzun süreli) etkilerden korunma.Akut (ani) etkilerden korunma.
Zaman EtkeniTLV bir üst başlıktır; TWA ve STEL gibi bileşenleri içerir.Genellikle 8 saatlik maruziyet süresi baz alınır.15 dakikalık kısa süreli maruziyet periyotları baz alınır.
Maksimum TekrarSürekli uygulanabilir.Günlük ortalama maruziyetin bu değeri aşmaması gerekir.Günde en fazla 4 kez; aralarında en az 60 dakika ara ile uygulanabilir.
Ölçüm YöntemiUzun vadeli izleme ve literatür temelli bilimsel değerlendirme.Kişisel hava örnekleme, iş günü ortalaması.Anlık ve spot ölçüm cihazları, biyolojik izleme gerekebilir.
Birimippm, mg/m³ppm, mg/m³ppm, mg/m³
Yasal Statü (ABD)ACGIH öneri sunar, OSHA uygulama zorunluluğu getirir.OSHA – enforceable (uygulanabilir).OSHA – enforceable (bazı maddeler için).
Yasal Statü (AB / Türkiye)Avrupa’da ve Türkiye’de bağlayıcılığı olan sınır değerler Çalışma Bakanlığı tarafından belirlenir; çoğu zaman TWA esas alınır.Türkiye’de “8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama sınır değeri” (TWA) esas alınır.Türkiye’de “15 dakikalık kısa süreli sınır değer” (STEL) olarak bazı maddeler için kullanılır.
Kapsadığı Tehlike TipleriHem akut hem kronik tehlikeleri genel olarak kapsar.Kronik zehirlenmeler, kanserojen etkiler.Baş dönmesi, göz-burun-irritasyonu, ani toksik reaksiyonlar.
Risk Yönetimindeki RolüMaruziyet limit politikalarının temelini oluşturur.Havalandırma, KKD, işyeri tasarımı gibi önlemler TWA’ya göre planlanır.Uyarı sistemleri, iş rotasyonu, mola düzenlemeleri STEL’e göre yapılandırılır.
Örnek Madde KullanımıTLV: Benzen = 0.5 ppmTWA: Aseton = 500 ppm (8 saat ortalaması)STEL: Amonyak = 35 ppm (15 dakikada aşılmamalı)
Biyolojik İzleme ile İlişkisiDolaylı bağlantılıdır, bazı maddeler için biyolojik maruziyet endeksleri mevcuttur.Biyolojik örneklem (kan, idrar) ile doğrulanabilir.Ani tepkimeler için hızlı ölçüm gerekebilir, biyolojik izleme sınırlıdır.
Sektörel Örnek Kullanım AlanlarıKimya sanayi, petrokimya, ilaç üretimi.Boyahaneler, kaynak atölyeleri, laboratuvarlar.Solvent buharlarının yoğunlaştığı tüneller, kapalı tanklar, akut toksik risk taşıyan alanlar.
Türkiye’deki Uygulama ÖrnekleriYönetmeliklerde genellikle TWA üzerinden verilir, ama TLV referansı açıkça belirtilir.“Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” esas alır.Çok tehlikeli sınıfta yer alan sektörlerde, özellikle 2023 tarihli maruziyet tablolarında belirtilmiştir.
AvantajıReferans niteliğinde; bilimsel temellidir, küresel karşılaştırma olanağı sunar.İş gününe yayılmış kontrol olanağı sağlar, sahada uygulanabilirliği yüksektir.Anlık maruziyetlerin kontrol altına alınmasını sağlar, akut etkiler önlenebilir.
SınırlılığıYasal bağlayıcılığı her ülkede farklıdır.Sadece ortalama değeri ölçer, pik maruziyetleri dışarda bırakabilir.Uzun süreli etkiler için yeterli koruma sağlamaz.

Türkiye’de En Sık Referans Alınan Belgeler

Çalışan sağlığı açısından her bir kimyasal, birer potansiyel risk taşıdığı gibi, bu risklerin ne zaman ve ne miktarda gerçekleşeceği de çok katmanlı parametrelere bağlıdır. Bu nedenle mesleki maruziyet limitlerinin sadece sayısal değil, zamansal ve bağlamsal olarak da değerlendirilmesi zorunludur. TLV, TWA ve STEL gibi ölçütler, bu değerlendirmeye sistematik bir temel sağlar.

Yazı boyunca görüldüğü üzere;

  • TLV, bilimsel öneri temellidir ve sıklıkla ACGIH kaynaklıdır.
  • TWA, 8 saatlik ortalamaya göre çalışanların günlük maruziyetini ölçerken;
  • STEL, ani ve kısa süreli yoğun maruziyetlerin tespiti için kritik öneme sahiptir.

Bu üçlü yapı, yalnızca teorik bilgi olarak değil, sahada uygulanan koruyucu önlemlerin omurgasını oluşturur. Özellikle Türkiye gibi hem AB mevzuatına uyum sağlama çabasında olan hem de ABD kaynaklı SDS belgeleriyle çalışan ülkelerde, bu sistemlerin iyi anlaşılması hayati bir gereklilik halini almıştır.

Sonuç olarak, TLV – TWA – STEL kavramlarını birbirinden bağımsız değil, tamamlayıcı sistemler olarak görmek ve işyerinde maruziyetin dinamiğini bu üçlü perspektifle okumak, hem iş güvenliği uzmanları hem de işyeri hekimleri için etik ve teknik bir zorunluluktur. Çünkü her yanlış anlama, bir sağlığa mâl olabilir; her doğru yorumlama ise bir hayatı kurtarabilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni4 Temmuz 2025
İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın
Bilgi almak için Hizmet Talep Formumuzu doldurun, size ulaşalım.
Teklif Al