18 Mayıs 2025

Aile İçi Sorunların Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Kurallarına Uyumuna Etkisi

İş sağlığı ve güvenliği (İSG), çalışanların fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü korumayı amaçlayan bir disiplindir. Ancak, çalışanların iş yerindeki davranışları sadece iş ortamıyla sınırlı değildir; aile yaşamındaki sorunlar da iş performansını ve güvenlik davranışlarını etkileyebilir.

Aile İçi Sorunlar ve Psikososyal Risk Etkenleri

Aile içi sorunlar, özellikle karı-koca arasındaki anlaşmazlıklar; bireyin ruhsal, zihinsel ve duygusal dengesini doğrudan etkileyen temel psikososyal risk faktörleri arasında yer alır.

Modern iş sağlığı ve güvenliği anlayışı, çalışanların yalnızca fiziksel güvenliğini değil aynı zamanda ruhsal bütünlüğünü de koruma altına almayı amaçlar.

Aile içi tartışmalar, boşanma süreçleri, geçimsizlik, ekonomik baskılar ve iletişim sorunları; bireyde stres, kaygı, depresyon ve dikkat eksikliğine neden olabilir.

Bilimsel araştırmalara göre, aile içi huzursuzluk yaşayan çalışanların stres hormonları olan kortizol düzeylerinde belirgin bir artış gözlenmiştir. Bu da çalışanların iş yerindeki dikkat, reaksiyon süresi ve karar verme becerilerini doğrudan olumsuz etkileyerek iş kazası riskini artırır.

Örneğin, 2021 yılında yayınlanan bir çalışma (Çalışma Psikolojisi Dergisi, Cilt 45) aile içi problemler yaşayan bireylerde %34 oranında daha fazla iş kazası bildirimi olduğunu ortaya koymuştur.

Erkek Çalışanlar Üzerindeki Etkiler

Toplumsal rollerin erkeklere yüklediği “ailenin geçimini sağlama” beklentisi, aile içi sorunlar karşısında erkeklerin daha fazla stres yaşamasına neden olabilir. Bu durum, iş yerinde daha saldırgan davranışlara, öfke kontrol bozukluklarına ve iş arkadaşlarıyla iletişim sorunlarına yol açar. İş güvenliği açısından bu, riskli ekipman kullanımı sırasında dikkatsizlik veya kural dışı davranışlar gibi tehlikeli durumları doğurabilir.

Ayrıca erkek çalışanlar, duygusal problemlerini açıkça ifade etme veya destek arama konusunda daha çekingen olabilirler. Bu da psikososyal destek mekanizmalarının devre dışı kalmasına yol açar. İş kazalarının çoğu zaman “kişisel hata” olarak görülmesinin altında yatan nedenlerden biri de budur: Oysa hata, çoğu zaman bastırılmış stresin dışavurumudur.

Kadın Çalışanlar Üzerindeki Etkiler

Kadın çalışanlar, aile içi sorunlardan etkilendiklerinde hem işyerinde hem de evde “çifte yük” altına girerler. Özellikle çocuk bakımı, yaşlı bakımı gibi ek sorumluluklar, zihinsel yorgunluğu artırır. Kadınların daha fazla tükenmişlik ve depresyon belirtisi gösterdiği çalışmalarla ortaya konmuştur (Sağlık Psikolojisi Araştırmaları, 2019). Bu durum, işe geç kalma, görev unutma, tehlike işaretlerini fark edememe gibi davranışlara yol açabilir.

Kadın çalışanlar, duygusal travmalar sonucunda fiziksel belirtiler de yaşayabilirler. Migren, mide problemleri, kas gerginlikleri gibi stres kaynaklı fizyolojik etkiler, iş sırasında dikkat dağınıklığına neden olabilir. Bu tür semptomlar çoğu zaman göz ardı edilir; ancak iş güvenliği açısından ciddi bir tehdit oluştururlar.

İş Kazası Riski Açısından Değerlendirme

Aile içi sorunların çalışan üzerindeki etkileri genellikle dolaylıdır; fakat sonuçları çok doğrudan ve dramatik olabilir.

Psikososyal yük altındaki çalışanlar:

  • Kişisel koruyucu donanımı takmayı unutabilir.
  • Talimatlara uymakta isteksiz davranabilir.
  • Yetersiz dikkat ve odaklanma nedeniyle makine kullanımı sırasında hata yapabilir.
  • Tehlikeli alanlarda bulunma riskini göz ardı edebilir.

İş Güvenliği uzmanları tarafından yürütülen sahada gözlem temelli çalışmalarda, kazaların yaklaşık %20’sinin “kişisel sorunlara bağlı dikkat eksikliği” ile ilişkilendirildiği görülmüştür. Bu oran, deprem ya da yangın gibi olağanüstü durumların neden olduğu kazalardan bile yüksektir.

İş Performansına Etkileri

Aile içi sorunlar yaşayan çalışanlar, iş yerinde performans düşüklüğü, verimsizlik, motivasyon eksikliği ve işe devamsızlık gibi belirtiler gösterebilirler. İşten sık izin alma, hasta raporu kullanımı, kısa süreli ayrılmalar; iş akışını bozmakta, iş bölümü ve üretim verimliliğini olumsuz etkilemektedir.

Bu durum, yalnızca bireysel değil ekip düzeyinde de verimsizliğe yol açar. Özellikle montaj, bakım, üretim gibi ekip çalışmasına dayalı işlerde bir kişinin düşük performansı zincirleme şekilde tüm hattı etkileyebilir. Sonuçta hem üretim süresi uzamakta hem de hata oranı artmaktadır.

İşyeri Ortamında Oluşabilecek Etkiler

Aile içi sıkıntıların iş yerine yansıması sadece bireyin performansıyla sınırlı kalmaz. Bu durum, iş arkadaşlarıyla ilişkilerde bozulmaya, ekip içi çatışmalara, mobbing şüphelerine ve hatta işyeri içi şiddete kadar varabilir.

Çalışma ortamında moral bozukluğu, olumsuz enerji ve iletişim sorunları, diğer çalışanları da dolaylı olarak etkiler. Bu nedenle İş Sağlığı ve Güvenliği profesyonelleri, sadece fiziksel değil aynı zamanda psikososyal ortamı da göz önünde bulundurmalıdır. Yasal mevzuatta yer alan “çalışanların ruhsal ve sosyal iyilik hali” hedefi, bu çerçevede değerlendirilmelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği Politikaları Açısından Geliştirilebilecek Önlemler

  1. Psikososyal Risk Değerlendirmesi
    İşletmeler, yılda en az bir kez psikososyal risk değerlendirmesi yapmalı; çalışanların ailevi sorunları olup olmadığını anonim yöntemlerle öğrenebilecek anketler ve görüşme sistemleri kurmalıdır.
  2. Kurumsal Destek Mekanizmaları
    İşyerinde psikolog, rehberlik servisi ya da sosyal hizmet uzmanı istihdam edilerek bireysel destek sağlanmalıdır. Evlilik danışmanlığı, stres yönetimi ve öfke kontrolü gibi hizmetler sunulabilir.
  3. Esnek Çalışma Saatleri ve İzin Politikaları
    Ailevi sorun yaşayan çalışanlar için esnek saat uygulamaları, evden çalışma olanakları ya da kısa süreli özel izin politikaları geliştirilmelidir.
  4. Eğitim Programları
    “Aile ve İş Dengesini Koruma”, “İşyerinde Stresle Başa Çıkma” gibi başlıklarla periyodik eğitimler düzenlenmelidir.
  5. Yöneticilere Farkındalık Eğitimi
    Orta ve üst düzey yöneticilere, çalışan davranışlarındaki değişimlerin ardındaki psikososyal nedenleri ayırt edebilme ve destek olabilme becerisi kazandırılmalıdır.

Sonuç ve Öneriler

İş kazalarının, meslek hastalıklarının ve iş gücü kayıplarının önlenmesinde, ailevi sorunlar gibi “görünmeyen ama etkili” risk faktörlerinin değerlendirilmesi elzemdir.

Türkiye’deki İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu da (6331 sayılı kanun) kapsamlı bir risk değerlendirmesi yapılmasını ve çalışanların ruhsal durumlarının gözetilmesini şart koşmaktadır. Buna rağmen uygulamada psikososyal risklere gereken önem verilmemektedir.

İşletmelerin sadece teknik güvenlik tedbirlerine değil; çalışanlarının hayat kalitesine, aile ortamına, ruhsal dengelerine de yatırım yapması gerekmektedir. Çünkü sağlıklı bir çalışan, yalnızca kazaları önlemez; aynı zamanda verimli, motive ve işine sadık olur.

Aile içi huzur ile işyeri güvenliği arasındaki bağ, düşündüğümüzden çok daha kuvvetlidir. Bu nedenle iş sağlığı kültürü, sadece işyerinde değil, evde de başlamalıdır.

Daha Fazla
Genel, Makaleler18 Mayıs 2025
17 Mayıs 2025

Her Gün Bir Paket Sigara İçmenin Vücuda Etkileri

Bazen bir nefes almak, bir ömür kaybetmeye sebep olur.

Sigara… Küçük, ince, sessiz bir düşman. Elinizde bir tutam duman gibi görünse de, aslında her nefeste hayatınızdan biraz daha çalıyor. Belki bir dost sohbetinde, belki bir yalnızlık anında başladınız; “Sadece bir tane…” dediniz. Ama o “bir tane”, zamanla size hem dostluğunuzu, hem sağlığınızı, hem de geleceğinizi unutturdu.

Bu yazıyı okurken bir yandan vücudunuzda nelerin değiştiğini görecek, bir yandan da sizi ne kadar sessizce terk ettiğini fark edeceksiniz: nefesiniz, enerjiniz, tat alma duyunuz, sevdiğiniz insanlar ve sonunda belki de hayatınız…

Eğer bugün sigaraya başlamamış olsaydınız, belki ciğerleriniz hâlâ tertemiz olurdu, belki çocuğunuzun doğum gününde nefes nefese kalmadan oynayabilirdiniz. Lakin henüz geç değil. Çünkü hayat, en azından şu an hâlâ sizinle.

Her Gün Bir Paket Sigara İçmenin Vücuda Etkileri – Zamanla Neler Oluyor?

Sigara, yasal olarak satılan ama vücuda en çok zarar veren maddelerden biridir. Her gün bir paket sigara içmenin etkileri, bir anda değil, zaman içinde yavaş yavaş ortaya çıkar. İlk başlarda fark edilmese de bu alışkanlık, iç organlarımızı tek tek ele geçirip onları sessizce yıpratır.

Şimdi sigaranın vücutta nasıl ilerlediğine bir bakalım:

1. Gün (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

İlk gün sigara içmeye başladığınızda vücut hemen tepki verir. İçtiğiniz her sigara ile akciğerlerinize 7.000’e yakın kimyasal madde girer. Bunların içinde arsenik, siyanür ve zift bile vardır.

  • Akciğerleriniz tütün dumanını yabancı bir madde olarak algılar. Bu yüzden öksürük başlayabilir.
  • Kalp atışlarınız hızlanır, tansiyon yükselir. Vücut alarma geçer.
  • Ağız kokusu, dişlerde sararma başlar.
  • Koku ve tat alma duyuları hafifçe zayıflar.
  • Damarlar daralır, kan dolaşımı zorlaşır.

1. Hafta (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

Bir hafta içinde sigara içmeye devam ettiğinizde vücut artık bu durumu normalleştirmeye başlar ama zararlar artar:

  • Bağışıklık sistemi zayıflamaya başlar. Soğuk algınlıklarına daha açık hale gelirsiniz.
  • Boğazda tahriş, balgam, kronik öksürük baş gösterir.
  • Enerji düşer, halsizlik hissedilir.
  • Uyku kalitesi bozulur. Sabahları yorgun uyanırsınız.
  • Ciltte matlaşma, ilk sivilceler görülmeye başlanabilir.

1. Ay (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

Artık vücut, sürekli zehir almaya alışır gibi olur ama aslında gizli yıkım başlar:

  • Akciğer hücrelerinde hasar birikmeye başlar. Temizleme görevi olan tüy benzeri yapılar (silyalar) sigaradan etkilenir.
  • Nefes alıp verirken zorlanma, merdiven çıkarken nefes nefese kalma başlar.
  • Tansiyon sorunları yavaş yavaş ortaya çıkabilir.
  • Mide asidi artar, reflü belirtileri görülebilir.
  • Diş etlerinde kanama, ağız içi yaralar oluşabilir.
  • Cildiniz daha hızlı yaşlanır. Soluk, gri bir görüntü oluşur.

3. Ay (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

Sigara içmeye devam ettikçe etkiler daha belirgin hale gelir:

  • Kronik bronşit gelişmeye başlayabilir. Sürekli öksürük ve balgam görülür.
  • Kan dolaşımı daha da bozulur. Eller ve ayaklar daha soğuk olur.
  • Konsantrasyon azalır, unutkanlık artabilir.
  • Tat ve koku alma duyusu daha da zayıflar.
  • Kadınlarda adet düzensizlikleri, erkeklerde cinsel istekte azalma görülebilir.
  • Kalp damarlarında birikim başlar, damar sertliği oluşur.

6. Ay (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

  • Akciğer kapasitesi ciddi şekilde düşer. Spor yapamama, çabuk yorulma sık görülür.
  • Sık sık hastalanma, grip ve enfeksiyonlara karşı direnç azalır.
  • Ses tellerinde kalınlaşma, seste boğukluk başlar.
  • Dişlerde kalıcı sararma, diş eti çekilmesi baş gösterir.
  • Karaciğer, sigaranın toksinlerini temizlemeye çalışırken yorulur.
  • Ciltte kırışıklıklar, göz altı morlukları artar.

1. Yıl (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

  • Sigara artık bağımlılık yapmıştır. Yani sadece alışkanlık değil, fiziksel ve zihinsel ihtiyaç haline gelir.
  • Kalp krizi riski, sigara içmeyenlere göre %70 artar.
  • KOAH (Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı) belirtileri baş göstermeye başlayabilir.
  • Kansere zemin hazırlanır. Özellikle akciğer, ağız içi, gırtlak kanseri riski artar.
  • Cilt tonu bozulur, saç dökülmeleri artar.
  • Gözlerde kuruluk, bulanık görme olabilir.

5. Yıl (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

  • Akciğer dokusunda kalıcı hasarlar oluşur. Artık bazı bölgeler asla iyileşemez.
  • Beyin damarlarında daralma başlar, felç riski artar.
  • Görme bozuklukları, kulak çınlaması sıklaşır.
  • Kadınlarda kısırlık, erkeklerde sperm kalitesinde düşüş görülebilir.
  • Mide ve pankreas gibi organlarda kanser riski belirgin şekilde artar.
  • Damar tıkanıklıkları net hale gelir, bacaklarda varis ya da damar yetmezliği gelişebilir.

10. YIL (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

  • Akciğer kanseri riski, içmeyen birine göre 20 kat artar.
  • Gırtlak kanseri, mesane kanseri, böbrek kanseri gibi birçok ölümcül hastalığın riski zirveye ulaşır.
  • Kalp damar hastalıkları artık kronik hale gelir.
  • Kemik yoğunluğu azalır, kemik erimesi başlar. Kırıklar daha kolay olur.
  • Görme keskinliği zayıflar, sarı nokta hastalığı (makula dejenerasyonu) riski artar.
  • Beyin hücrelerinde küçülme, erken bunama (Alzheimer benzeri) riski yükselir.

15. Yıl (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

  • Artık vücudun pek çok organı ciddi şekilde yıpranmıştır.
  • Kalp krizinden ölüm riski, içmeyen birine göre en az 3 kat fazladır.
  • Akciğerler artık oksijeni yeterince alamaz. Nefes almak zorlaşır, cihaz desteği gerekebilir.
  • Cilt incelir, bağ dokusu zayıflar, yaşlanma belirtileri belirginleşir.
  • Sindirim sistemi sorunları, kabızlık, mide ağrıları sık olur.
  • Beyin kanaması, felç ve ani ölümler riski çok yükselir.
  • Diş kayıpları çok yaygındır.

20. Yıl (Günlük 1 paket Sigara içen kişininin vücudunun gene durumu)

  • Vücut yaşınız, gerçek yaşınızdan 10-15 yıl daha fazladır.
  • Organların çoğunda geri dönülmez hasar oluşmuştur.
  • Akciğer kapasitesinin büyük kısmı kaybolmuştur. Solunum cihazına ihtiyaç duyabilirsiniz.
  • Damarlar tıkanmış, kalp artık fazla çalışmaktan yorulmuştur.
  • Kansere yakalanma oranı çok yüksektir. Artık sadece akciğer değil, beyin, kemik, karaciğer gibi organlar da risk altındadır.
  • Hayat kalitesi düşer. Hareket kabiliyeti azalır, günlük işleri yapmak bile zorlaşır.
  • Psikolojik etkiler belirginleşir: depresyon, kaygı bozuklukları artar.

Sonuç Olarak;

Bir paket sigara içmek, sadece bir günlük bir keyif gibi görünebilir laakin bu alışkanlık vücudu yıllar içinde içten içe çökertir. Kalpten akciğere, beyinden böbreğe kadar tüm organlar bu zehrin etkisi altında kalır. Üstelik sadece içene değil, yanında bulunanlara da zarar verir.

Eğer sigara içiyorsanız, bırakmak için hiçbir zaman geç değildir. Bıraktığınız anda vücut kendini onarmaya başlar. Her geçen günle birlikte riskler azalır, yaşam kaliteniz artar. Sağlıklı bir hayat için sigarasız bir hayat en değerli adımlardan biridir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Sigara Bırakamama Nedenleri ve İlişkili Faktörler: Kesitsel Tek Merkezli Çalışma https://www.turkiyeklinikleri.com/article/tr-sigara-birakamama-nedenleri-ve-iliskili-faktorler-108727.html

⭐️⭐️ Sigara içmenin sağlık üzerindeki etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1747984/

⭐️⭐️ Sigara içmenin sağlık üzerindeki etkileri https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/1747984/

⭐️⭐️ Sigaranın Metabolik Sendrom ve Plazma Aterojenite İndeksi Üzerine Etkisi: Bir Olgu Kontrol Çalışması https://acikerisim.erbakan.edu.tr/items/c9c22adc-f237-430a-8fe2-d82a9f8bbb47

⭐️⭐️ Sigara İçmenin Maküla, Koroid ve Retina Sinir Lifi Tabakası Kalınlığı Üzerine Etkisi https://www.oftalmoloji.org/tr/makaleler/sigara-icmenin-makula-koroid-ve-retina-sinir-lifi-tabakasi-kalinligi-uzerine-etkisi/doi/tjo.galenos.2018.80588

⭐️⭐️ Sigara İçmenin Maküla, Koroid ve Retina Sinir Lifi Tabakası Kalınlığı Üzerine Etkisi

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, Makaleler, Sağlık Bülteni17 Mayıs 2025
13 Mayıs 2025

İzmir ve Çevresinde Görülen Yılan Türlerinin İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi

İzmir ve çevresi, özellikle yaz aylarında Tarım, RES, GES, İnşaat, Tersane, Orman ve Altyapı çalışmaları gibi açık alan işlerinde çalışanlar için yılan teması riski taşıyan bir bölgedir.

Bu bağlamda bölgedeki yılan türleri ve risk düzeyleri İSG kapsamında değerlendirilmeli ve gerekli önlemlerin alınması için çalışmalar yapılmalıdır.

🐍 🐍 🐍

İzmir ve Çevresindeki Başlıca Yılan Türleri ve Süreç Analizi

Yılan TürüZehir Durumuİnsanlara Tehlike DüzeyiGörülme YerleriIsırık Etkileriİlk YardımTedavisiz Durumda Olası Sonuçlar
Koca Engerek
(Vipera lebetina)		ZehirliYüksekKayalık alanlar, orman kenarları, makilik bölgelerŞiddetli ağrı, ödem, nekroz, hipotansiyon– Hareketsizlik sağlanmalı- Isırık kalp seviyesinin altında tutulmalı- Gevşek bandaj ve acil tıbbi yardımSistemik zehirlenme, organ yetmezliği, ölüm
Boynuzlu Engerek

Vipera ammodytes		ZehirliYüksekOrmanlık yamaçlar, kırsal yerleşim kenarlarıMorarma, kasılma, kanama bozukluklarıYukarıdakilerle aynı + Panik önlenmeliNörolojik bozukluklar, kanama, ölüm
Su Yılanı

Natrix natrix		ZehirsizDüşükSulak alanlar, gölet çevreleriHafif ağrı, yara enfeksiyonu riskiSu ve sabunla yıkama, gözlemLokal enfeksiyon, nadiren selülit
Sarı Yılan

Elaphe quatuorlineata		ZehirsizÇok DüşükTarla kenarları, taşlık alanlarNadir ısırma, hafif kızarıklıkTemizlik, antiseptikEnfeksiyon riski çok düşük
Hızlı Yılan
Hazer Yılanı

Dolichophis caspius		ZehirsizÇok DüşükGüneşli taşlık alanlar, kayalıklarGenellikle saldırmazTemizlik yeterlidirRisk minimal
Kedi Gözlü Yılan

Telescopus fallax		Hafif ZehirliDüşük – OrtaGece aktif taşlık bölgelerLokal tahriş, alerjik reaksiyon riskiTemizlik + gözlem + gerekirse antihistaminikAlerjik şok (nadir), lokal tahriş

🔸 Görülme Yerleri

  • İzmir çevresinde bu türlerin çoğu kırsal, ormanlık ve taşlık alanlarda gözlemlenmektedir.
  • Özellikle yaz aylarında aktiflik artar.

🔸 Riskli İş Alanları

  • Açık alanda yürütülen her türlü Enerji, inşaat, altyapı, peyzaj, tarımsal faaliyet, liman işleri ve kırsal saha incelemeleri potansiyel risklidir.
  • Gece vardiyalarında düşük görünürlük nedeniyle özellikle kedi gözlü yılanlar ile karşılaşma riski artar.

Kara Yılanları: Tarım sahaları, RES, GES, Tersaneler, Tüm altyapı işleri, Açık kapalı madenler, Mermer ocakları, Taş Ocakları, Peyzaj çalışmaları, Yol yapımı, Moloz temizliği, kırsalda saha işleri vb gibi

Su Yılanı: Liman sahası, Kıyı tahkimatı, Kanal temizliği vb gibi

🐍 🐍 🐍

Merak Edenler Yazının Sonunda Yılan Çeşitlerinin Görebilir

🐍 🐍 🐍

Yılan Zehirlerinin Toksikolojik Özellikleri

Yılan zehirleri, kompleks yapılı proteinler ve enzimlerden oluşur. Bu bileşenler, vücutta çeşitli sistemleri etkileyebilir.

  • Hematotoksik Etki: Kan pıhtılaşma mekanizmalarını bozarak koagülopatiye neden olabilir.
  • Nörotoksik Etki: Sinir iletimini engelleyerek paraliziye yol açabilir.
  • Miyotoksik Etki: Kas hücrelerini tahrip ederek rabdomiyolize neden olabilir.
  • Nefrotoksik Etki: Böbrek fonksiyonlarını bozarak akut böbrek yetmezliğine yol açabilir.

🐍 🐍 🐍

Yılan Isırığının Klinik Belirtileri

Yılan ısırığı sonrası belirtiler, zehirin türüne ve miktarına bağlı olarak değişir:

  • Lokal Belirtiler: Isırık bölgesinde ağrı, şişlik, eritem ve ekimoz görülebilir.
  • Sistemik Belirtiler: Bulantı, kusma, hipotansiyon, taşikardi, dispne ve bilinç değişiklikleri meydana gelebilir.
  • Laboratuvar Bulguları: Koagülasyon testlerinde anormallikler, kreatin kinaz seviyelerinde artış ve böbrek fonksiyon testlerinde bozulma saptanabilir.

🐍 🐍 🐍

Yılan Isırığında İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Yılan ısırığı durumunda aşağıdaki adımlar izlenmelidir:

  1. Sakinlik: Panik, zehrin yayılmasını hızlandırabilir.
  2. Hareketin Sınırlanması: Isırılan uzuv immobilize edilmeli ve kalp seviyesinin altında tutulmalıdır.
  3. Takıların Çıkarılması: Şişmeyi önlemek için takılar çıkarılmalıdır.
  4. Yaranın Temizlenmesi: Isırık bölgesi sabun ve su ile yıkanmalıdır.
  5. Soğuk Uygulama: Şişliği azaltmak için soğuk kompres uygulanabilir.
  6. Turnike ve Kesme Uygulamalarından Kaçınma: Bu tür müdahaleler doku hasarına neden olabilir.
  7. Tıbbi Yardım: En kısa sürede bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

🐍 🐍 🐍

Tedavi Olunmazsa Ortaya Çıkabilecek Komplikasyonlar

Yılan ısırığı tedavi edilmezse, aşağıdaki ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir:

  • Doku Nekrozu: Isırık bölgesinde doku ölümü meydana gelebilir.
  • Organ Yetmezliği: Zehir, böbrek ve karaciğer gibi organların işlevini bozabilir.
  • Kanama Bozuklukları: Zehir, kanın pıhtılaşmasını engelleyerek iç ve dış kanamalara yol açabilir.
  • Enfeksiyon: Isırık bölgesi enfekte olabilir, bu da sepsise neden olabilir.
  • Ölüm: Ciddi vakalarda, özellikle tedavi gecikirse ölüm riski vardır.

🐍 🐍 🐍

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından Değerlendirme

Risk Faktörleri

  1. Yüksek sıcaklık ve nem, yılanların daha aktif olmasına neden olur (özellikle Nisan–Ekim arası).
  2. Yıkıntı ve moloz yığınları, yılanların saklanabileceği alanlardır.
  3. Bitki örtüsünün yoğun olduğu sahalar, fark edilmeyi zorlaştırır.
  4. Yetersiz PPE (kişisel koruyucu donanım) kullanımı, ısırıklarda ilk savunma hattını ortadan kaldırır.

İş Kazası Potansiyeli

Yılan ısırıkları, özellikle engerek türlerinden kaynaklanıyorsa:

  • Acil tıbbi müdahale gerektirir.
  • Kanamalı doku hasarı, iş göremezlik ve hastane yatışıyla sonuçlanır.
  • Yanlış müdahale (turnike, emme gibi) hayati risk doğurur.
  • Geç tanı, sepsis, doku nekrozu ve böbrek yetmezliği gibi ikincil komplikasyonlara neden olabilir.

🐍 🐍 🐍

Çalışanları Korumaya Yönelik Alınması Gereken Tedbirler

A. Kişisel Koruyucu Donanım (KKD)

  • Yılan geçirmez botlar ve tozluklar (özellikle yüksek otlu alanlarda çalışanlar için)
  • Kalın kumaştan yapılmış uzun paçalı pantolonlar
  • Eldiven (yıkıntı ve taş altlarında çalışma yapılacaksa)
  • Baş lambası / el feneri (karanlıkta yılan farkındalığı için)

B. Çevresel Önlemler

  • İş sahasında çalı, ot, moloz yığını gibi alanların temizlenmesi
  • Gece vardiyasında aydınlatmanın artırılması
  • Dinlenme alanlarının zeminden yüksek, kapalı ve düzenli olması
  • Atık yönetiminin iyi yapılması (kemirgen popülasyonu yılanları çeker)

C. Eğitim ve Farkındalık

  • Yılan türlerinin resimlerle tanıtıldığı eğitim panoları
  • Yılanla karşılaşıldığında yapılacaklar hakkında çalışanlara yıllık eğitim
  • Yılan ısırığı anında doğru ilk yardım bilgisi (turnike yok, yara kesilmez, hızlı sağlık müdahalesi)
  • Mobil sağlık ünitesi / ilkyardım noktası kurulması

D. Tıbbi Hazırlık ve Müdahale Planı

  • En yakın sağlık merkezleriyle protokol
  • Antivenin (panzehir) bulundurulması ve soğuk zincir korunması
  • İş yeri sağlık personeline yılan ısırığı acil müdahale eğitimi
  • Zehirlenme bilgi merkezi (UZEM) ile irtibat numaralarının görünür yerlere asılması

E. Yasal ve Yönetimsel Uyum

  • Risk değerlendirmesine yılan temas ihtimali dâhil edilmeli
  • Çevresel izleme ve periyodik saha kontrolleri
  • Tehlikeli alanların uyarı tabelalarıyla işaretlenmesi

Yılan Isırmalarına Karşı Acil Durum Planı (ADP)

Kapsam: Açık alanda çalışan işçilerin yılan temasına maruz kalma riskine karşı alınacak önlemler ve acil müdahale adımları.

Riskleri Değerlendirme ve Önleme

AksiyonSorumlu BirimSüreklilik
Yılan riski olan bölgelerin belirlenmesi
(çalı, moloz, taşlık alanlar)		İSG UzmanıYılda 2 kez
Riskli bölgelerin çitle çevrilmesi, tabelalandırılmasıSaha Mühendisi / İSG UzmanıDevamlı
Çalışanlara düzenli farkındalık eğitimiEğitim Birimi6 ayda 1
KKD (bot, tozluk, eldiven) zorunlu hale getirilmesiİK ve İSG KomisyonuSürekli
Gece aydınlatmalarının artırılmasıBakım-Onarım BirimiDevamlı

Yılan Isırması Anında Müdahale Protokolü

Genel İlkeler

  • Panik yapılmamalı. Isırılan kişi sakinleştirilmeli.
  • Yaraya hiçbir şekilde kesme, emme, dağlama yapılmamalı.
  • Isırılan uzuv hareket ettirilmemeli. Kalp seviyesinin altında sabitlenmeli.
  • Hafif sıkılıkta bandaj (turnike değil!) uygulanabilir.
  • En kısa sürede tıbbi müdahale sağlanmalı.

İlk Müdahale Adımları (İlk Yardım Personeli Tarafından)

Aşağıda Yapıması Gerekenler Sıra İle Verimiştir
Olay yeri güvenliği sağlanır (çalışan ve çevresi).
Eldiven takılır. Isırılan bölge gözlemlenir ve varsa iki delik belirlenir.
Yaralı sırt üstü yatırılır, konuşarak bilinci kontrol edilir.
Isırılan bölge sabitlenir. Hareket ettirilmemesi sağlanır.
Yara sabunlu suyla hafifçe yıkanabilir. Alkol, antiseptik kullanılmaz.
Yaralı kişi 112 Acil Servis beklenmeden en yakın sağlık merkezine sevk edilir (önceden belirlenmiş protokol hastanesi).
Isıran yılanın rengi, şekli, boyutu hatırlanıyorsa kaydedilir (yılan asla kovalanmaz ya da yakalanmaz).

Tıbbi Müdahale ve Ulaşım Planı

AksiyonSorumluUygulama Şekli
Olası olay yerine en yakın sağlık kuruluşlarının listelenmesi (panzehir bulunanlar işaretlenmeli)İşyeri Hekimi / İSG UzmanıListe her 3 ayda 1 güncellenir
Olası yaralıyı taşıyacak araç temini (sedye, şirket aracı)Lojistik SorumlusuDevamlı hazır
İşyerinde temel aktivitenin bilgisi ve ulaşım süresi kaydıİşyeri Sağlık BirimiListe halinde İSG panosuna asılır
Tıbbi müdahale sonrası kayıt ve bildirim süreci (İSG Kaza Bildirim Formu, SGK bildirimi)İSG Uzmanı3 iş günü içinde yapılır

Kayıt, Raporlama ve İnceleme Süreci

  • Olay yeri raporu: İlk müdahaleyi yapan personelce doldurulur.
  • İSG Olay İnceleme Tutanağı: En geç 24 saat içinde hazırlanır.
  • Kişisel maruziyet formu: Isırılan kişiyle ilgili sağlık geçmişi, takip planı işlenir.
  • Geri bildirim ve düzeltici faaliyet: Olay sonrası İSG kurulunda değerlendirme yapılır, gerekirse alan yeniden düzenlenir.

Eğitim ve Tatbikat Planı

Eğitim / Tatbikat TürüSıklıkKatılımcılar
Yılan tanıma ve kaçınma eğitimiYılda 1Tüm saha personeli
Isırık sonrası ilk yardım eğitimi6 ayda 1İlkyardım ekibi, formenler
Acil müdahale tatbikatıYılda 2Tüm birimler
Panzehir ve tıbbi sevk simülasyonuYılda 1Sağlık ekibi ve yönetim

Dokümantasyon ve Yasal Uyum

  • Acil Durum Planı, İSG yıllık planı ve risk değerlendirme dökümanları ile entegre edilmelidir.
  • Plan, İşyeri Hekimi, İSG Uzmanı ve İşveren Vekili tarafından imzalanarak yürürlüğe alınır.
  • Çalışanlar tarafından imza karşılığı okunması sağlanır.

İzmir ve Çevresi İçin Yılan Türlerine Bağlı Biyolojik Risk Matrisi

Yılan TürüTehlike Kaynağı (Risk Etkeni)Maruz Kalma OlasılığıŞiddet (Etkilenme Düzeyi)Risk Puanı
(Olasılık × Şiddet)		Risk SeviyesiKontrol Önlemleri
Koca Engerek

Vipera lebetina		Güçlü zehir, ölümcül ısırık2
Düşük		5
Çok Yüksek		10Orta-Yüksek
🟠/🔴		– Yoğun kontrol ve gözetim
– Riskli alanlarda çalışma yasağı gece saatlerinde
– Acil müdahale ve antivenom planı
Boynuzlu Engerek

Vipera ammodytes		Zehirli ısırık, ani saldırı3
Orta		5
Çok Yüksek		15Yüksek
🔴		– Yüksek bilekli bot kullanımı
– Yılan farkındalık eğitimi
– Taşlık alanların sınırlandırılması
– Uyarı levhaları
– Antivenom hazır bulundurulması
Su Yılanı

Natrix natrix
Ani karşılaşmalarda panik; su birikintilerinde gizlenme; temasta enfeksiyon riski4
Yüksek
1
Çok Düşük		4Düşük
🟢 		-Su kenarlarında bilgilendirme levhaları
-KKD (bot, eldiven) kullanımı
-Eğitim: Zararsız tür farkındalığı
-Su kanalları çevresinde temizlik
Hızlı Yılan
Hazer Yılanı

Dolichophis caspius		Zehirsiz ısırık (mekanik travma/enfeksiyon riski)4
Yüksek		2
Düşük		8Orta
🟠		– Alan temizliği
– Yığın malzeme kontrolü
– İlk yardım eğitimi (yarayı temizleme, enfeksiyon önleme)
Sarı Yılan

Elaphe quatuorlineata		Boyut nedeniyle panik oluşturma; yığın malzeme içinde gizlenme; savunma amaçlı ısırık (travma riski)3
Orta		2
Düşük		6Orta
🟠 		Depolama alanlarında düzenli kontrol
Eldiven ve bilek koruyucu bot kullanımı
Taşlık/boşluklara dikkat edilmesi
Eğitim: Panik önleyici farkındalık çalışmaları
Kedi Gözlü Yılan

Telescopus fallax		Hafif zehirli (arka dişli); gece aktiftir; ısırıkta lokal şişlik ve alerjik etki riski2
Düşük		3
Orta		6Orta
🟠 		Gece çalışanlara fenerli KKD temini
Arka dişli türler hakkında özel eğitim
İlk yardım prosedürlerinin güncellenmesi
Taşlık ve karanlık alanlara dikkatli yaklaşım

İzmir ve Çevresinde faaliyet gösteren işletmeler için yılan kaynaklı biyolojik risklerin hem şiddetini hem de sıklığını sistematik bir şekilde değerlendirmeye çalıştım.

Tüm yılan türleri için “zararsız” ya da “ölümcül” gibi tek tip yaklaşım yerine, maruziyet olasılığı ve etkilenme düzeyi kriterleriyle dinamik ve ölçülebilir bir İSG stratejisi geliştirmemiz gerektiğini düşünüyorum.

Bu risk matrisinin eksikleri siz değerli iş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimi meslektaşlarımın katkıları ile tamamlanacağına eminim. Katkı ve önerilerinizi bekliyorum.

Saygılarımla

Risk Değerlendirme Kriterleri

🎲 🎲 🎲

Maruz Kalma Olasılığı

DereceTanım
1Çok Düşük (Nadir)
2Düşük (Yılda birkaç)
3Orta (Mevsimsel)
4Yüksek (Yaygın)
5Çok Yüksek (Sürekli)

💥 💥 💥

Şiddet (Etkilenme Düzeyi)

DereceTanım
1Çok Düşük (Korku, panik, psikolojik)
2Düşük (Yüzeysel yara, enfeksiyon riski)
3Orta (Hafif zehirlenme, alerjik reaksiyon)
4Yüksek (Ağır yaralanma, hastane tedavisi)
5Çok Yüksek (Organ yetmezliği, ölüm riski)

🚦 🚦 🚦

Risk Seviyesi Sınıflandırması

Risk PuanıAçıklamaRenk
1 – 5Düşük Risk🟢 Yeşil
6 – 10Orta Risk🟠 Turuncu
11 – 15Yüksek Risk🔴 Kırmızı

İlave Kontrol Önlemleri

ÖnlemUygulama Biçimi
Yılan Tanıma ve Müdahale EğitimiTüm saha personeline yılda en az bir kez
Çevresel Temizlik (Ot, taş, çöp)Haftalık düzenli saha kontrolü
Yüksek Risk Alanlarının HaritalanmasıRisk haritası çıkartılmalı
Acil Durum Yılan ProtokolüSaha girişlerinde, KKD istasyonlarında yazılı olarak bulundurulmalı
İzleme Kameraları ve Termal SensörlerYüksek riskli taşlık ve sınır bölgelerinde kurulmalı
İlk Yardım Kitleri + Antivenom BilgisiSağlık personeli ve en az 3 saha görevlisi tarafından erişilebilir olmalı

📚 📚 📚

Sonuç ve Öneriler

Bu risk matrisi, İzmit Körfezi’ndeki tersane faaliyetlerinde yılan kaynaklı biyolojik risklerin hem şiddetini hem de sıklığını sistematik bir şekilde değerlendirmeye olanak tanır. Tüm yılan türleri için “zararsız” ya da “ölümcül” gibi tek tip yaklaşım yerine, maruziyet olasılığı ve etkilenme düzeyi kriterleriyle dinamik ve ölçülebilir bir İSG stratejisi geliştirileb

🎯 🎯 🎯

Sonuç

İzmir ve çevresinde yaşayan yılan türlerinin çoğu zehirsizdir ve insanlara zarar vermez. Lakin, zehirli yılanlarla karşılaşma ihtimali de vardır. Bu nedenle, izmir ve çevresinde doğada çalışanlar dikkatli olmalı ve yılan ısırığı durumunda doğru ilk yardım uygulayarak en kısa sürede tıbbi yardım almalıdırlar.

Koca Engerek (Vipera lebetina)

Fotoğraf: Wikipedi

Boynuzlu Engerek (Vipera ammodytes)

Fotoğraf: Wikipedi

Su Yılanı (Natrix natrix)

Fotoğraf: Wikipedi

Sarı Yılan (Elaphe quatuorlineata)

Fotoğraf: Wikipedi

Hızlı Yılan – Hazer Yılanı (Dolichophis caspius)

Fotoğraf: Wikipedi

Kedi Gözlü Yılan (Telescopus fallax)

Fotoğraf: Wikipedi

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yılan Sokmalarının Değerlendirilmesi ve Tedavisi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK553151/

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.who.int/health-topics/snakebite#tab=tab_1

⭐️⭐️ Yılan ısırığı zehirlenmesi https://www.nature.com/articles/nrdp201763

⭐️⭐️ Zehirli yılan ısırıkları: Klinik tanı ve tedavi https://jintensivecare.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40560-015-0081-8

⭐️⭐️ Yılan ısırığının kronik sağlık etkileri ve maliyeti https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590171021000102

⭐️⭐️ Antimikrobiyal Yönetimi Çağında Yılan Isırması Sonrası Antibiyotik Kullanımı https://www.mdpi.com/2072-6651/16/1/37

⭐️⭐️ Yeni nesil yılan ısırığı tedavileri ölüm oranını azaltabilir https://www.nature.com/articles/d41586-024-03818-z

⭐️⭐️ Yılan sokmasından korunma, ilk yardım ve tedavi. https://www.outdoorhaber.com/saglik/yilan-sokmasi#google_vignette

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler, Sağlık Bülteni13 Mayıs 2025
4 Mayıs 2025

Geleceğin İş Güvenliğinde Nöroergonomi Yaklaşımları

İş güvenliği alanında geleceği şekillendiren en önemli dönüşümlerden biri nöroergonomi yaklaşımlarıdır.

Klasik ergonomiden farklı olarak, nöroergonomi; insan beyninin, sinir sisteminin ve duyusal-motor sistemlerinin iş ortamındaki görevlerle nasıl etkileşime geçtiğini inceler.

Bu yaklaşım, iş kazalarının bilişsel ve nörolojik nedenlerini hedef alarak proaktif ve akıllı güvenlik çözümleri üretmeyi amaçlar.

Geleceğin iş güvenliği yaklaşımları, nöroergonominin gelişen rolleri, inovatif güvenlik stratejileri ve çalışan sağlığı ve refahı için bütünsel yaklaşımları içerir.

Nöroergonominin gelişen rolleri, iş güvenliği alanında daha proaktif ve insan odaklı çözümler sunmayı mümkün kılar.

Nöroergonomik yaklaşımlar, çalışanların bilişsel yeteneklerini destekleyerek, iş kazalarını önlemeye ve iş performansını artırmaya odaklanır.

İnovatif güvenlik stratejileri, teknoloji ve bilimsel araştırmaların iş güvenliği alanında uygulanmasını içerir.

Yapay zeka, sanal gerçeklik ve giyilebilir teknolojiler, iş güvenliği eğitimlerini geliştirmek, tehlikeli durumları simüle etmek ve çalışanların performansını izlemek için kullanılabilir.

Çalışan sağlığı ve refahı için bütünsel yaklaşımlar, fiziksel, zihinsel ve sosyal sağlığı kapsayan kapsamlı bir yaklaşım sunar.

Bu yaklaşımlar, iş yerinde sağlıklı yaşam tarzını teşvik etmek, stres yönetimi programları uygulamak ve sosyal destek sistemleri oluşturmak gibi çeşitli stratejiler içerir.

Geleceğin iş güvenliği yaklaşımları, çalışanların sağlığını ve refahını ön planda tutarak, daha güvenli, sağlıklı ve verimli çalışma ortamları yaratmayı hedefler.

Nöroergonominin gelişen rolleri, inovatif güvenlik stratejileri ve çalışan sağlığı ve refahı için bütünsel yaklaşımlar, iş güvenliği alanında sürdürülebilir ve etkili çözümler sunmak için bir araya gelir.

Risk Değerlendirme ve Ölçüm Yöntemleri

Bilişsel risklerin etkili bir şekilde yönetilebilmesi için, risk değerlendirme ve ölçüm yöntemlerinin kullanılması önemlidir.

Bu yöntemler, iş yerindeki potansiyel risk faktörlerini belirlemeye, risklerin şiddetini ve olasılığını değerlendirmeye ve çalışanların zihinsel sağlığını izlemeye yardımcı olur.

Bilişsel risk değerlendirme araçları, anketler, gözlemler ve performans analizleri gibi çeşitli yöntemleri içerir.

Psikolojik izleme teknikleri, çalışanların stres seviyelerini, duygusal durumlarını ve bilişsel performanslarını düzenli olarak takip etmeyi sağlar.

Erken uyarı sistemleri, risklerin belirtilerini erken aşamada tespit etmeye ve zamanında müdahale etmeye olanak tanır.

Tanılama yöntemleri, çalışanların zihinsel sağlık sorunlarını belirlemeye ve uygun tedavi yöntemlerini uygulamaya yardımcı olur.

Risk Azaltma ve Müdahale Stratejileri

İş yerinde bilişsel riskleri azaltmak ve çalışanların zihinsel sağlığını korumak için çeşitli müdahale stratejileri uygulanabilir.

Çalışan destek programları, stres yönetimi eğitimleri, danışmanlık hizmetleri ve psikolojik destek gibi hizmetler sunarak, çalışanların stresle başa çıkmalarına ve zihinsel sağlıklarını korumalarına yardımcı olur.

Zihinsel sağlık eğitimi müdahaleleri, çalışanların zihinsel sağlık sorunları hakkında farkındalıklarını artırmayı ve erken yardım arama davranışlarını teşvik etmeyi amaçlar.

Örgütsel esneklik ve iyileştirme yaklaşımları, iş yükünü dengelemeye, özerkliği artırmaya ve kurumsal kültürü iyileştirmeye odaklanarak, çalışanların stresini azaltır ve motivasyonunu artırır.

Teknoloji ve Nöroergonomi Entegrasyonu

Gelecekte, iş yerinde bilişsel risk yönetimi, teknoloji ve yapay zeka destekli izleme yöntemleriyle daha da gelişecektir. 

Teknoloji ve nöroergonomi entegrasyonu, iş güvenliği alanında yeni ve inovatif çözümler sunar.

Yapay zeka destekli güvenlik sistemleri, çalışanların davranışlarını analiz ederek potansiyel tehlikeleri önceden tespit etmeyi sağlar. Bu sistemler, makine öğrenimi algoritmaları kullanarak, çalışanların hareketlerini, yüz ifadelerini ve fizyolojik verilerini analiz eder ve anormal durumları tespit ederek uyarılar gönderir.

Nöro-izleme teknolojileri, beyin aktivitesini gerçek zamanlı olarak izleyerek çalışanların dikkat, yorgunluk ve stres seviyelerini belirlemede kullanılır. Bu teknolojiler, özellikle yüksek riskli işlerde, çalışanların zihinsel durumunu sürekli olarak takip ederek iş kazalarını önlemeye yardımcı olur.

Dijital araçlarla çalışan performansını izleme, çalışanların görevlerini ne kadar etkili ve verimli bir şekilde yerine getirdiğini değerlendirmeyi sağlar.

Bu araçlar, çalışanların tepki sürelerini, doğruluk oranlarını ve hata sayılarını analiz ederek performanslarını objektif olarak ölçer. Teknoloji ve nöroergonomi entegrasyonu, iş güvenliği alanında daha akıllı ve proaktif yaklaşımlar geliştirmeyi mümkün kılar.

Bu entegrasyon, çalışanların güvenliğini artırmanın yanı sıra, iş süreçlerini optimize etmeye ve verimliliği artırmaya da yardımcı olur.

Yapay zeka destekli güvenlik sistemleri, nöro-izleme teknolojileri ve dijital araçlarla çalışan performansının izlenmesi, iş yerlerinde daha güvenli, sağlıklı ve verimli çalışma ortamları yaratmak için önemli bir potansiyele sahiptir.

Yapay Zeka algoritmaları, çalışanların davranışlarını, performanslarını ve iletişimlerini analiz ederek, potansiyel riskleri erken aşamada tespit edebilir ve uyarı sistemlerini tetikleyebilir.

İş yerinde psikolojik sağlık trendleri, çalışanların zihinsel sağlığını koruma ve iyileştirme konularında farkındalığın artmasıyla birlikte, daha kapsamlı ve kişiselleştirilmiş müdahale stratejilerinin geliştirilmesine yol açacaktır.

Sürdürülebilir insan kaynakları yaklaşımları, çalışanların uzun vadeli sağlığını ve refahını ön planda tutarak, iş yerinde bilişsel risklerin azaltılmasına ve pozitif bir çalışma ortamının oluşturulmasına katkı sağlayacaktır.

Bu yaklaşımlar, işverenlerin çalışanlarına yatırım yapmasının, hem çalışanların memnuniyetini ve performansını artıracağını hem de şirketlerin rekabet gücünü koruyacağını göstermektedir.

1. Beyin Dalgası Takibi ile Gerçek Zamanlı Dikkat Ölçümü

Uygulama:
Baret içerisine entegre edilmiş EEG sensörleri, çalışanların dikkat düzeylerini ve bilişsel yorgunluklarını anlık olarak analiz eder. Sistem, dikkat düşüşü saptandığında uyarı gönderir veya çalışanın görevi geçici olarak devretmesini önerir.

Örnek: Bir vinç operatörünün dikkat seviyesi %60 altına düştüğünde kabin içi ekran kırmızıya döner, sistem operatöre 3 dakikalık göz egzersizi önerir.

2. Artırılmış Gerçeklik (AR) ile Anlık Bilişsel Rehberlik

Uygulama:
AR gözlükleriyle çalışanlar, karmaşık görev adımlarını gözlerinin önünde görsel olarak takip eder. Böylece hatırlama yükü azalır ve dikkat dağınıklığına bağlı hatalar önlenir.

Örnek: Bir elektrik teknisyeni AR gözlüğüyle pano bağlantılarını yaparken, yanlış bağlantıya yaklaştığında gözlüğün ekranı üzerinde kırmızı işaret yanar.

3. Reaktif Nöroergonomi ile Kazadan Önce Müdahale

Uygulama:
Gelişmiş sensörler, bireyin beyin aktivitesinde ani stres veya panik sinyalleri tespit ettiğinde makineyi otomatik olarak durdurur ya da operatöre kısa bir ara önerir.

Örnek: Bir kaynakçı, dar bir alanda çalışırken ani klostrofobik stres yaşadığında sistem çalışmayı geçici olarak durdurur.

4. Karma Görevler İçin Kognitif-Motor Simülasyonlar

Uygulama:
Çalışanlara, gerçek görev ortamlarını taklit eden VR/AR simülasyonlarla hem motor beceriler hem de zihinsel görevler eş zamanlı olarak çalıştırılır.

Örnek: Bir kule vinç operatörü, simülasyonda aynı anda yük kaldırırken telsizden gelen talimatlara doğru yanıt verme becerisini geliştirir.

5. Mental Haritalama ve Hata Öncesi Uyarı Sistemleri

Uygulama:
Günlük görev planlamaları, çalışanın zihinsel plan oluşturma kapasitesiyle uyumlu olarak yapılandırılır. Sistem, sıra dışı kararları uyarı sinyaliyle bildirir.

Örnek: Bir inşaat ustası, çimento karışımında hatalı oran girerse sistem otomatik olarak “zihinsel sapma tespit edildi” uyarısı verir.

6. Duyusal Yük Analizi ile Gürültü ve Aydınlatma Ayarı

Uygulama:
Çevresel faktörlerin (gürültü, titreşim, ışık) sinir sistemi üzerindeki etkileri ölçülür. Sistem, ortam koşullarını nörolojik toleransa göre otomatik ayarlar.

Örnek: İç mekânda çalışan biri için ortam ışığı yetersiz kaldığında sistem ışığı artırır, gürültü artarsa gürültü önleyici sinyal maskeleri devreye girer.

7. Giyilebilir Nöroergonomik Cihazlar ile Geribildirimli Egzersizler

Uygulama:
Giyilebilir teknolojiler (akıllı yelek, EEG kulaklık) iş öncesi egzersizler sırasında çalışanın motor koordinasyonunu ölçer ve anında geri bildirim verir.

Örnek: İskele üstü çalışan bir birey, sabah 5 dakikalık denge egzersizi sırasında hareketlerindeki asimetriyi uygulama üzerinden fark eder.

8. Bilişsel Tükenmişlik Algılama Algoritmaları

Uygulama:
Çalışanın gün boyunca bilişsel yükünü analiz eden algoritmalar, zihinsel tükenmişlik yaklaştığında mini mola ve nefes önerileri sunar.

Örnek: Öğleden sonra zihinsel yüklemesi kritik düzeye çıkan çalışan, ekranında “2 dakikalık nefes farkındalığı önerilir” mesajını alır. Uygulama, çalışana bir sesli meditasyon başlatır.

9. İleri Refleks Antrenman Sistemleri

Uygulama:
İnteraktif zeminler ve ışıklı hedefler kullanılarak refleksler, denge ve çeviklik birlikte geliştirilir. Çalışanlar kazaya karşı proaktif hale gelir.

Örnek: Bir vinç operatörü, yerdeki ışıklı platform üzerinde yönlendirme eğitiminde bir anda yanan kırmızı ışığa 0.3 saniyede yanıt vererek refleks antrenmanı yapar.

10. Beyin-Bilgisayar Arayüzü (BCI) ile İş Kontrolü (Uzak Gelecek)

Uygulama:
Düşünceyle kontrol edilen makineler! Beyin sinyalleri, iş makinelerine doğrudan komut verebilir. Eller doluyken zihinsel olarak durdurma komutu verilmesi mümkün olur.

Örnek: İleri seviyede engelli bir teknisyen, sadece düşünce komutlarıyla bir vinçten gelen yükü indirebilir.

Nöroergonomi, iş güvenliğini yalnızca fiziksel değil, nörolojik riskler üzerinden de okuyan yeni bir çağın kapısını açıyor.
İnşaat, maden, enerji, ulaşım gibi yüksek riskli sektörlerde bu teknolojilerin entegrasyonu sayesinde “önleyici güvenlik kültürü”, artık sadece gözlük ve baret değil; zihin okuyan algoritmalar, stres ölçen cihazlar ve refleks eğitimi veren sistemlerle güçleniyor.

inşaat, maden, enerji ve ulaşım gibi yüksek riskli sektörlerde nöroergonomik teknolojilerin nasıl kullanıldığına dair somut ve sektöre özgü örnekler yer alıyor. Bu örnekler, klasik kişisel koruyucu donanımların (KKD) ötesine geçip, iş güvenliğinde zihinsel ve nörolojik durumlara odaklanan “önleyici güvenlik kültürünün” nasıl uygulandığını gösteriyor:

🏗️ İNŞAAT SEKTÖRÜ

🧠 Zihin Okuyan Algoritmalar

  • EEG destekli baretler kullanılarak yüksek katlarda çalışan işçilerin dikkat düzeyleri ölçülüyor. Dikkat seviyesi belirli bir eşik altına düştüğünde, sesli bir uyarı sistemi devreye giriyor.
  • Örnek: İskelede çalışan bir usta, dikkati dağılınca baret içi sistem mavi ışıkla yanıp söner ve dinlenmesi önerilir.

😰 Stres Ölçen Cihazlar

  • Nabız, cilt iletkenliği ve EEG üzerinden stres tespiti yapan giyilebilir kol bantları, panik veya aşırı yorgunluk anında süpervizöre anlık bildirim gönderir.

⚡ Refleks Eğitimi Veren Sistemler

  • İnteraktif denge tahtaları ile sabah işe başlamadan önce hızlı ayak hareketleri, yön değiştirme ve tepki süreleri antrenmanı yapılır.

⛏️ MADEN SEKTÖRÜ

🧠 Zihin Okuyan Algoritmalar

  • Kapalı alan anksiyete takibi: EEG sensörlü baretlerle çalışanların panik eğilimi, klostrofobiye duyarlılığı ölçülerek, uygun pozisyonlara yönlendirme yapılır.

😰 Stres Ölçen Cihazlar

  • Karbon monoksit etkisi altında bilişsel yavaşlama riski erken evrede tespit edilerek, çalışanın oksijenli bölgeye çekilmesini sağlayan sistem devreye girer.

⚡ Refleks Eğitimi Veren Sistemler

  • Yer altı kazılarında ışıklı yönlendirme sistemleri ile kaçış yolları simülasyonu ve ani tahliye tatbikatları yapılır.

⚡ ENERJİ SEKTÖRÜ (Özellikle Rüzgar ve Nükleer Enerji Alanında)

🧠 Zihin Okuyan Algoritmalar

  • Rüzgar türbinlerine çıkış öncesi EEG taraması: Bireyin bilişsel yorgunluk seviyesi analiz edilir. Belirli eşiğin üstündeyse tırmanış ertelenir.

😰 Stres Ölçen Cihazlar

  • Yükseklik korkusuna bağlı kalp atımı ve terleme verileri, çalışanın iş pozisyonu risk analizine yansıtılır.

⚡ Refleks Eğitimi Veren Sistemler

  • VR gözlüklerle, senaryo bazlı “rüzgâr türbini arızası” tatbikatlarında refleks geliştirme eğitimi uygulanır.

🚆 ULAŞIM SEKTÖRÜ (Kara, Hava, Demiryolu)

🧠 Zihin Okuyan Algoritmalar

  • Pilot ve makinistlerde EEG destekli yorgunluk tespiti: Uykuya eğilim gösteren beyin dalgaları tanındığında kokpit içi uyarı sistemi aktif hale gelir.

😰 Stres Ölçen Cihazlar

  • Yoğun trafikte otobüs şoförleri, kalp atım hızı ve stres seviyesi artarsa, sistem acil durum moduna geçerek otomatik mola önerir.

⚡ Refleks Eğitimi Veren Sistemler

  • Trafik ışıklı refleks eğitimi platformları, özellikle genç sürücüler ve kargo araç sürücüleri için geliştirilmiştir. 0.2 saniyede tepki süresi hedeflenir.

Ortak Kullanılan Bazı Teknolojik Ekipmanlar

TeknolojiAçıklama
EEG sensörlü baretBeyin dalgaları üzerinden dikkat ve yorgunluk takibi
GSR sensörlü bileklikDeri iletkenliği ile stres ölçümü
VR/AR eğitim gözlüğüBilişsel eğitim ve görev senaryosu denemeleri
Refleks eğitim zeminleriRenkli ışıklarla yön ve çeviklik antrenmanları
Nöro-motor test sistemleriDenge, tepki süresi, motor kontrol ölçümü

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Giyilebilir Teknolojiler ve Stres: Etik Temelli Bir Yaklaşıma Doğru https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10530607/

⭐️⭐️ Sağlık İzleme için IoT Destekli Giyilebilir Sensör Sistemlerinde Son Gelişmeler https://www.mdpi.com/2079-6374/11/10/372

⭐️⭐️ Zihinler ve Makineler Arasındaki Köprü: Nörolojik ve Nöroşirürjik Uygulamalarda Beyin-Bilgisayar Arayüzlerinin Son Gelişmeleri https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1878875024008672

⭐️⭐️ Motor Simülasyon Teorisi Motor İmgelemenin Altında Yatan Bilişsel Mekanizmaları Açıklıyor mu? Eleştirel Bir İnceleme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28261079/

⭐️⭐️ Motor davranışın zihinsel simülasyonuna katılan beyin yapıları: nöropsikolojik bir yorumlama https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2180254/

⭐️⭐️ İnmede sanal gerçeklik tabanlı rehabilitasyonun etkinliğinin araştırılması: Mevcut kanıtların anlatısal bir incelemesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10836287/

⭐️⭐️ Aktif mekansal navigasyonda insan beyni dinamikleri https://www.nature.com/articles/s41598-021-92246-4

⭐️⭐️ İnsan Stresinin Ölçümü: Çok Boyutlu Bir Yaklaşım https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK589926/

⭐️⭐️ Stres Yönetiminin Geleceği: Akıllı Saatler ve HRV Teknolojisinin Entegrasyonu https://www.mdpi.com/1424-8220/23/17/7314

⭐️⭐️ Refleksten beceriye: Koordinasyon eğitimi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7458618/

⭐️⭐️ Refleks https://www.sciencedirect.com/topics/neuroscience/reflex

⭐️⭐️ Tükenmişlik ve Bilişsel Performans https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7926785/

⭐️⭐️ Beyin-Bilgisayar Arayüzü: İlerleme ve Zorluklar https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34502636/

⭐️⭐️ Tıpta Beyin-Bilgisayar Arayüzleri https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3497935/

⭐️⭐️ EEG tabanlı beyin-bilgisayar arayüzü uygulamaları için derin öğrenmenin durumu https://www.frontiersin.org/journals/computational-neuroscience/articles/10.3389/fncom.2022.1006763/full

⭐️⭐️ İnsan bilişsel performansının nicelleştirilmesinde EEG endekslerinin uygulamaları: Sistematik bir inceleme ve bibliyometrik analiz https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7717519/

⭐️⭐️ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ AÇISINDAN İŞ GÜVENLİĞİ KÜLTÜRÜNÜN ÖNEMİ ÜZERİNE BİR ODAK GRUP ÇALIŞMASI https://dergipark.org.tr/tr/pub/ergonomi/issue/56067/749138

⭐️⭐️ Psikotik Bozuklukların Tanısı ve Tedavisinde Sanal ve Artırılmış Gerçekliğin Kullanımına İlişkin Sistematik Bir İnceleme https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10264872/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler4 Mayıs 2025
4 Mayıs 2025

Suyun Sırrı

Su…

Bilimin ardına aşıp da ” Sihir var mı? ”diye aranmanın hiç de gereği yok. Eğer sihir diye bir şey varsa ilk bulacağımız yer SU olmalı.

Suyu Sırrını Arıyorum

İlk olarak çookk eskilere bakıyorum…

Lao Tzu tarafından MÖ 6. yüzyılda yazılan Dao De Jing veya Tao Te Ching kitabında;

“Hakikî iyilik su olmaya benzer. Sudaki iyilik on bin şey için iyiliktir ve hiçbiriyle rekabet etmez. Süzülür, en derin kuyulara iner ve nihayet yolunu bulur. Güzel evlerde yaşayın, derinlikli düşünün ve herkese iyi olun. Sözlerinizi tutun, adil yasalar koyun, doğrulukla hareket edin ve her işi vaktinde bitirin. Rekabete girmediğiniz sürece hataya da düşmezsiniz.” yazdığını buluyorum.

Bence de ”Hakiki iyilik su olmaya benzer”

Daha yakın zamana geldiğimde bizim topraklarımızdan (Anadolu topraklarından) derin bir gönül buluyorum aynı felsefenin farklı kelimeleriyle…

Su Gibi Aziz Ol

” Sen, hep bir su olduğunu düşün. Su gibi güzel, su gibi yararlı, su gibi vazgeçilmez… Ve su gibi hayat kaynağı olduğunu düşün. Ama su gibi yaşatıcı ol; Su gibi yıkıcı, sürükleyici ve öldürücü değil! Sen bir su ol… Ama rahmet ol; Afet değil! … Ama yine su gibi “bir küçük bardağın içine” sığdır ki kendini; Girebilmeyi öğren insanların damarlarına. Hayat ver… Vazgeçilmez ol. Ama rahmet ol; afet değil! Su isen; tarlalarını basma insanların, yuvalarını yıkma, ocaklarını söndürme; sana «felâket» denmesin! ”

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî

Zamanın ötesinde bir insan, hümanizmin felsefesini anlatırken ”su” gibi ol dediğini okuyorum…

Oradan günümüze baktığımda;

Suyun felsefesini, suyun “H2O” kimya formülünden faydalanarak “Humble”, “Harmony” (H2) “Opennes” (O) olarak uyarladılar günümüzde. Dilimize çevirdiğimizde ” Alçakgönüllülük, Uyum, Açıklık” oluyor. Gayet güzel ve uyumlu bence.

Suyun felsefesini siz içinizden düşünürken ben de suyun sırrını aralamaya başlayayım.

Suyun Sırrı

Hayatımızın akışında devamlı varlığına ihtiyaç duyduğumuz, yaşamın temel yapı taşı ve doğadaki en yaygın bileşiklerden biri olmasına rağmen, birçok fiziksel ve kimyasal özelliği hala tam olarak anlaşılmamamıştır.

Su hakkında gelecekte bizleri yeni süprizlerin beklediğini söyleyebilirim.

Suyun bizlerin sağlığı ve ekosistemler üzerindeki genel bilinen etkilerinden çok daha derin bir seviyeye inelim, suyun az bilinen fiziksel ve kimyasal özelliklerinin ayrıntılarını keşfedilim.

Şimdilik bildiğimiz evrende en çok bilinen ve aranan sıvı bileşiklerden biri su‘dur.

Su molekülü, bir oksijen atomu ile iki hidrojen atomu arasında kovalent bağlarla oluşturulmuştur. Ancak suyu özel kılan, bu moleküllerin arasındaki bağların hidrojen bağları ile etkileşime girmesidir. Bu bağlar, suyun kaynama noktası, çözünürlük, yüzey gerilimi, viskozite vb. gibi birçok fiziksel ve kimyasal özelliğini etkiler.

Birçok özelliğini okuyacağımız su, biyolojik ve kimyasal süreçlerde nasıl hayati rol oynuyor okuyalım…

Anomal Genleşme Özelliği

Anomal genleşme, suyun 4°C sıcaklıkta en yoğun hâlde olması, yani bu sıcaklıkta hacminin en küçük, yoğunluğunun en büyük olması durumudur. Bu davranış, diğer sıvılardan farklıdır. Çünkü çoğu madde ısıtıldıkça genleşir, soğudukça büzüşür. Ama su, 4°C’nin altına inince tersine genleşmeye başlar! Bu özellik, suyu diğer tüm sıvılardan ayıran önemli bir farktır.

🔹 0°C ile 4°C arasında

  • Su soğudukça genleşir, yani hacmi artar.
  • Bu yüzden buz, sıvı sudan daha az yoğundur.
  • O nedenle buz su üzerinde yüzer.

🔹 4°C’de

  • Su maksimum yoğunluğa ulaşır.
  • Hacmi en küçüktür.
  • Su molekülleri en sıkı şekilde paketlenmiştir.

🔹 4°C’nin üzerindeki sıcaklıklarda

  • Su normal maddeler gibi davranır: ısı aldıkça genleşir.

Bu olayın nedeni, suyun molekülleri arasındaki hidrojen bağlarıdır. Soğudukça bu bağlar suyu daha düzenli ama daha hacimli bir kristal yapıya yönlendirir (buzda altıgen yapı).

Bu da 0°C’deki buzun daha az yoğun olmasına yol açar.

Doğada Neden Önemli?

Bu özel durumun ekolojik ve çevresel etkileri çok büyüktür

Göller ve Nehirler

  • Kışın su yüzeyi 0°C’ye kadar donar ama dip kısımlar 4°C’de kalır.
  • Böylece su canlıları donmaktan korunur.

Buzun Üste Çıkması

Eğer buz dibe çökseydi, göller ve okyanuslar dipten donmaya başlardı ve su altındaki yaşam yok olurdu. Bu özellik, suyun hayatı sürdüren evrimsel bir avantaj sunan temel bir özelliğidir.

Buz, yüzeyde kalarak yüzeyi yalıtır ve daha derin su katmanlarını soğuktan korur.

Yüksek Özgül Isı Kapasitesi

Özgül ısı kapasitesi, bir maddenin 1 gramının sıcaklığını 1°C artırmak için gereken ısı miktarıdır.
Birimi: cal/g·°C ya da J/g·°C

Yüksek Özgül Isı Kapasitesi Ne Demek?

Bir madde yüksek özgül ısı kapasitesine sahipse

  • Sıcaklığını değiştirmek için çok fazla ısı alması veya vermesi gerekir.
  • Isınması yavaş, soğuması da yavaş olur.

Su Yüksek Özgül Isı Kapasitesinde Şampiyon

Su’yun özgül ısı kapasitesi 4,18 J/g·°C (veya 1 cal/g·°C)
→ Bu, bilinen çoğu sıvıdan çok daha yüksektir.

🔹 Ne Anlama Gelir?

  • 1 gram suyun sıcaklığını 1°C artırmak için 4,18 joule ısı gerekir.
  • Örneğin aynı miktardaki demir, çok daha az ısıyla ısınır.

Yüksek Özgül Isı Kapasitesinin Etkileri

1. İklim Düzenleyici Etki

  • Okyanuslar ve büyük su kütleleri, ısıyı emer ve yavaş yavaş bırakır.
  • Bu yüzden kıyı şehirlerinden sıcaklık farkları daha azdır.

2. Vücut Sıcaklığı Dengesi

  • İnsan vücudunun %60’ından fazlası sudur.
  • Su sayesinde vücut sıcaklığı ani değişimlere karşı korunur.
  • Örneğin terleme ile su buharlaştıkça fazla ısı uzaklaştırılır.

3. Enerji Depolama ve Soğutma Sistemleri

  • Yüksek özgül ısı kapasitesine sahip maddeler (özellikle su), ısı depolama sistemlerinde kullanılır.
  • Radyatörler, kalorifer sistemleri gibi alanlarda su çok tercih edilir.

Suyun yüksek özgül ısısı da onu özel kılan bir başka özelliktir.

Yüksek Buharlaşma Isısı ve Terleme

Suyun Yüksek Buharlaşma Isısı Nedir?

Suyun yüksek buharlaşma ısısı, 1 gram suyu sıvı halden buhar haline (gaz fazına) geçirmek için gerekli olan enerji miktarıdır. Bu değer, yaklaşık 540 kalori/gram (kcal/kg değil, gram başına) gibi oldukça yüksektir.

Suyun Yüksek Buharlaşma Isısı Neden Bu Kadar Yüksek?

Su molekülleri arasında hidrojen bağları vardır. Bu bağlar güçlüdür ve suyun buharlaşabilmesi için bu bağların kırılması gerekir. İşte bu bağların kırılması için fazladan enerji gerekir — bu da suya yüksek bir buharlaşma ısısı kazandırır.

Suyun Yüksek Buharlaşma Isısının Terlemeyle İlgisi

Terleme, vücudun sıcaklığını düşürmek için kullandığı fizyolojik bir soğutma mekanizmasıdır.

  1. Vücut ısısı yükseldiğinde (örn. egzersiz, sıcak hava, stres):
  2. Beyin, ter bezlerine sinyal gönderir.
  3. Cilt yüzeyine su (ter) salınır.
  4. Bu su buharlaşırken, çevresinden (yani derimizden) ısı çeker.
  5. Isı çekildiği için vücut serinler.

Suyun yüksek buharlaşma ısısı sayesinde az miktarda ter, çok miktarda ısıyı vücuttan uzaklaştırabilir. Bu, insanın sıcak ortamlarda bile ısı dengesini koruyabilmesini sağlar.

  • İnsan terlediğinde vücuttan atılan suyun buharlaşması, dakikada ortalama 580 kcal kadar ısıyı uzaklaştırabilir.
  • Vücut ısısının çok az yükselmesi bile (örneğin 1°C artış), metabolik süreçleri ciddi biçimde etkileyebilir. Bu yüzden suyun bu özelliği hayati önemdedir.
  • Diğer sıvılarla karşılaştırıldığında su, buharlaşarak en fazla soğutma etkisini gösteren sıvıdır.

Suyun yüksek buharlaşma ısısı, ısı dengesini koruma, serinleme, metabolik denge ve hayatta kalma açısından kritik bir özelliktir. Bu nedenle su sadece “yaşam için gerekli” değil, aynı zamanda biyolojik termostatımızın bir parçasıdır.

Yüzey Gerilimi Çok Yüksektir

Yüzey Gerilimi Nedir?

Yüzey gerilimi, bir sıvının yüzeyinin, bir zar gibi davranarak dış kuvvetlere karşı direnç göstermesidir.

Yüzey Gerilimi Nasıl Oluşur?

  • Sıvının içindeki moleküller, her yönden çekim kuvveti hisseder (özellikle hidrojen bağları).
  • Ancak yüzeye yakın moleküller, aşağıya ve yana doğru çekilir çünkü üstlerinde molekül yoktur.
  • Bu, sıvı yüzeyinin adeta bir gergin zar gibi davranmasına neden olur.

Suyun Yüzey Gerilimi Neden Çok Yüksektir?

Suyun yüzey gerilimi, çoğu sıvıya göre çok yüksektir. Bu da su molekülleri arasındaki hidrojen bağları sayesinde olur.

🔹 Hidrojen bağları çok güçlü ara moleküler çekimlerdir.
🔹 Su molekülleri bu bağlar sayesinde birbirine çok sıkı tutunur.
🔹 Bu da suyun yüzeyinin kolayca “yırtılmamasını” sağlar.

Örneğin

  • Su: ~72 dyn/cm (20°C’de)
  • Alkol: ~22 dyn/cm
  • Aseton: ~23 dyn/cm
    Gördüğünüz gibi su, en yüksek yüzey gerilimine sahip sıvılardan biridir.

Günlük Hayatta Yüzey Geriliminin Etkileri

🔹 1. Suya Düşmeyen Böcekler

Su yüzeyinde yürüyen su örümceği, su aygırı böceği (gerridae) gibi canlılar, bu yüzey gerilimini kullanır. Ayakları suyu batırmaz çünkü su yüzeyinde bir “gerginlik” vardır.

🔹 2. Damla Oluşumu

Musluktan sarkan suyun küçük bir top gibi “yuvarlak damla” halini alması, yüzey gerilimindendir. Su, minimum yüzey alanı oluşturmak ister ve bu da küredir.

🔹 3. Bitki Yapraklarındaki Su

Yaprak üstünde duran su damlaları hemen yayılmaz, boncuk gibi durur. Bu da suyun yüzey geriliminin bir sonucudur.

Yüzey Geriliminin Biyolojik Önemi

Akciğerlerdeki Alveoller
  • Akciğerimizdeki alveoller, çok küçük hava kesecikleridir.
  • Bunların yüzeyi suyla kaplıdır.
  • Yüzey gerilimi çok yüksek olsaydı, bu kesecikler kolayca çökerdi.
  • Bu yüzden akciğerler sürfaktan adlı bir madde üretir: Bu, suyun yüzey gerilimini azaltarak solunumun devam etmesini sağlar.

Suyun Yüzey Gerilimini Azaltanlar veya Artıranlar

EtkenEtkisi
Sabun ve deterjanYüzey gerilimini düşürür
Sıcaklık artışıYüzey gerilimini düşürür
Bazı tuzlar (örneğin NaCl)Yüzey gerilimini artırabilir

Sonuç olarak suyun yüksek yüzey gerilimi

  • Doğadaki yaşamın düzenini
  • Biyolojik sistemlerin işleyişini
  • Suya özgü davranışları derinden etkileyen bir özelliktir.

Bu özellik sayesinde su; böceklerin yürüyebileceği, damla oluşturabileceği ve canlı dokularda dengeli bir şekilde hareket edebileceği benzersiz bir sıvı haline gelir.

Çözücü Özelliği – Evrensel Çözücü

Evrensel Çözücü Ne Demek?

“Evrensel çözücü” terimi, bir maddenin birçok başka maddeyi çözebilme kabiliyetinin çok yüksek olması anlamına gelir.

💧 Su, doğada bilinen en güçlü ve en yaygın çözücüdür.

Suda çözünmeyen çok az madde vardır. Bu nedenle suya “evrensel çözücü” denir.

Suyun Çözücü Gücü Nereden Gelir?

🔹 Kutuplu Molekül Yapısı

Su molekülü (H₂O), kutuplu (polar) bir moleküldür.

  • Oksijen negatif yüklü ucu oluşturur (δ⁻).
  • Hidrojenler pozitif yüklü uçlardır (δ⁺).

Bu asimetrik yük dağılımı, suyu elektriksel olarak aktif hale getirir.

➡️ Bu sayede su, diğer kutuplu (polar) molekülleri ve iyonik bileşikleri kendine çeker ve çevreler (hidrasyon yapar), böylece onları çözer.

🔹 Hidrojen Bağları

Su molekülleri, hem birbirleriyle hem de çözünen diğer moleküllerle hidrojen bağları kurarak onları çözer.

Suyun Hangi Maddeleri Çözebildiğine Örnekler

Madde TürüÇözünme DurumuÖrnek
Tuzlar (iyonik)Çok iyi çözünürNaCl → Na⁺ + Cl⁻
Şekerler (polar)İyi çözünürGlikoz, fruktoz
Gazlar (kısmen)Bazıları çözünürO₂, CO₂ → kan içinde
Yağlar (nonpolar)Kötü çözünürZeytinyağı → çözünmez

Biyolojik ve Doğal Önemi

Canlı Vücudunda

  • Hücre içi sıvılarda (sitoplazma), su sayesinde besinler, vitaminler, hormonlar, atık ürünler çözünür ve taşınabilir hale gelir.
  • Kanın büyük kısmı sudur, bu sayede oksijen, glikoz, hormonlar vücutta taşınır.

Doğada

  • Yağmur suyu, havadaki CO₂’yi çözer → karbonik asit oluşur → bu doğada kayaçların çözülmesine katkı sağlar.
  • Nehirlerdeki su, mineralleri çözer → topraklara taşır → bitki beslenmesi sağlanır.

Suyun Çözücü Özelliği Olmasaydı Ne Olurdu?

  • Besinler kana geçemezdi.
  • Hormonlar hedef dokulara ulaşamazdı.
  • Atıklar vücuttan atılamazdı.
  • Hücre içi kimyasal reaksiyonlar dururdu.

Yani canlılık, şu anki haliyle imkansız olurdu.

  • Su sadece polar ve iyonik bileşikleri çözer.
  • Nonpolar (kutuplu olmayan) maddeler (yağlar, bazı plastikler) suyla karışmaz. ➡️ Bu nedenle “evrensel çözücü” ifadesi her maddeyi çözer anlamında mutlak değil; biolojik sistemlerde geçerli bir niteliktir.

Su, kutuplu yapısı ve hidrojen bağları kurabilmesi sayesinde dünyadaki en iyi çözücüdür. Bu sayede canlılar:

  • Beslenebilir,
  • Solunum yapabilir,
  • Atıklarını atabilir ve
  • Hayatta kalabilir.

Bu yüzden suya sadece “yaşam kaynağı” değil, aynı zamanda “yaşamın taşıyıcısı” da denir.

Kovalent Yapıda Lakin Polar Molekül

Su molekülünün hidrojen ve oksijen atomları arasında kovalent bağlar (Elektronlar paylaşılır, tamamen verilmez veya alınmaz.) ile bağlanmış olmasına rağmen, molekülün kutuplaşmış (polar) bir yapıya sahip olması anlamına gelir.

Kovalent bağ, iki atomun ortaklaşa elektron paylaşarak birbirine bağlandığı bir bağ türüdür. Su molekülü (H₂O) oksijen atomu ile hidrojen atomları arasında bu tür bağlar içerir.

H — O — H

Polarite Neden Oluşur?

Su molekülü polar bir moleküldür.

🔹 Elektronegatiflik Farkı
  • Oksijen, elektronegatifliği çok yüksek bir elementtir. (≈3.5)
  • Hidrojen ise daha düşüktür. (≈2.1)

Bu fark nedeniyle oksijen, ortak elektronları kendine daha çok çeker.

Sonuç olarak:

  • Oksijen ucu: kısmen negatif (δ⁻)
  • Hidrojen uçları: kısmen pozitif (δ⁺) olur.

Yani su molekülünde bir elektrik yük dengesizliği (dipol momenti) oluşur. Bu da suyu polar yapar.

Sonuç olarak, su molekülü kovalent bağlarla birbirine bağlı olsa da, kutupsal yapısı nedeniyle polar bir molekül olarak kabul edilir. Bu polarite, suyun diğer polar maddelerle etkileşime girmesini sağlar ve suyun çözücü özelliklerini açıklayan temel faktördür.

Molekülün Geometrisi – “Bükülmüş” Yapı

Su molekülü düz bir çizgi değildir! Şöyle bir yapıya sahiptir:

δ⁻
O
/ \
H H
δ⁺ δ⁺

H-O-H bağ açısı ≈ 104.5°

Bu V şeklindeki yapı, yüklerin simetrik dağılmasını engeller.

Böylece molekülün bir ucu pozitif, diğer ucu negatif olur → Polarite!

Suyun Polar Olmasının Sonuçları

ÖzellikAçıklama
💧 Yüksek yüzey gerilimiMoleküller birbirine sıkıca tutunur
🔬 Evrensel çözücüDiğer polar ve iyonik maddeleri çözer
🌡️ Yüksek buharlaşma ısısıHidrojen bağları kolayca kopmaz
🧬 Biyomoleküllerle etkileşimProteinler, DNA, enzimler suyla kararlı yapı kurar

Suyun polar yapısı, birçok fiziksel ve kimyasal özelliğini açıklar.

Hidrojen Bağlarıyla Oluşan Dinamik Bir Ağa Sahiptir

Hidrojen Bağı Nedir?

Hidrojen bağı, su molekülü gibi polar moleküller arasında oluşan, zayıf ama çok önemli bir kimyasal etkileşimdir.

  • Oksijen, su içinde kısmi negatif (δ⁻) yüklüdür.
  • Hidrojen ise kısmi pozitif (δ⁺) yüklüdür.
  • Bu zıt yükler, komşu su moleküllerini birbirine çeker.

Bu çekim hidrojen bağıdır (H-bağı).

Her Su Molekülü Kaç H-Bağı Kurabilir?

Her su molekülü:

  • 2 hidrojen atomu ile → 2 adet bağ verebilir,
  • 1 oksijen atomu ile → 2 adet bağ kabul edebilir.

🔹 Toplamda 4 hidrojen bağı kurabilir!

Dinamik Ağ Ne Demek?

Su molekülleri arasında oluşan bu hidrojen bağları:

  • Sabit değil,
  • Saniyenin milyarda biri kadar kısa sürede kopup yeniden kurulur.

Bu nedenle su, sabit kristal bir yapı oluşturmaz. Onun yerine sürekli değişen, yeniden düzenlenen bir ağ gibi davranır.

Bu yapıya dinamik hidrojen bağı ağı denir.

Dinamik Ağın Özellikleri

ÖzellikAçıklama
⏱️ GeçiciH-bağları sürekli kopar ve yeniden oluşur
🔁 EsnekSıcaklık, basınç gibi etkenlere hızla adapte olur
🌐 BağlantılıMoleküller su içinde örgü gibi bağlanır
💥 Enerji depolarBu bağlar suya yüksek ısı kapasitesi kazandırır

Dinamik Ağın Sonuçları

Yüksek Özgül Isı

Su, ısı aldığında moleküller hızlanır ama hidrojen bağları kopmadan fazla hareket edemez. Bu yüzden su:

  • Geç ısınır,
  • Geç soğur,
  • İklim dengeleyicidir.

Yüksek Buharlaşma Isısı

Suyun buharlaşması için, önce bu hidrojen bağlarının koparılması gerekir → Bu da çok enerji gerektirir.

➡️ Bu yüzden terleme yoluyla vücut ısımız etkili şekilde düşer.

Buzun Daha Az Yoğun Olması

Soğuyan su molekülleri, daha düzgün hidrojen bağları kurar → Altıgen kristaller oluşur → Aralarına boşluk girer → Buz suyun üstünde yüzer.

Biyolojik Moleküllerle Etkileşim

Proteinler, DNA ve enzimler, suyun bu dinamik ağı sayesinde:

  • Stabil kalır,
  • İşlevsel şekillerini korur,
  • Çevreleriyle etkileşir.

Sonuç Olarak

🔹 Su molekülleri, hidrojen bağlarıyla anlık olarak birbirine tutunur.
🔹 Bu bağlar sürekli kurulur ve bozulur, yani dinamiktir.
🔹 Böylece su:

  • Akışkan kalır ama çok kararlı davranır,
  • Isıyı iyi taşır,
  • Canlılık için ideal bir ortam oluşturur.

➡️ Bu dinamik ağ olmasaydı, su sadece bir sıvı değil; yaşam için uygun olmayan bir çözelti olurdu.

Asit ve Baz Gibi Davranabilir (Amfolit)

Suyun asit ve baz gibi davranabilmesi, yani amfolit (ya da amfiprotik) özelliği, onun kimyasal tepkimelerdeki en ilginç ve önemli davranışlarından biridir. Bu özelliği sayesinde su hem H⁺ iyonu verebilir hem de H⁺ alabilir — yani hem asit hem de baz gibi davranabilir.

“Amfolit” (Amfiprotik) Ne Demek?

  • Bir madde, hem asit (proton verici)
  • hem de baz (proton alıcı) gibi davranabiliyorsa
    → Amfolit veya amfiprotik madde denir.

Su (H₂O), bu tanıma tam olarak uyar.

Su Nasıl Hem Asit Hem Baz Gibi Davranır?

🔹 Su Asit Gibi Davranırsa

Su, başka bir bazın karşısında H⁺ iyonunu verir, yani proton kaybeder:

Bu durumda su, Brønsted-Lowry asidi olur.

🔹 Su Baz Gibi Davranırsa

Su, başka bir asitin karşısında H⁺ iyonunu kabul eder, yani proton alır:

Bu durumda su, Brønsted-Lowry bazı olur.

Su-Su Etkileşimi: Otoiyonizasyon (Oto-protolitik reaksiyon)

Su-suyla etkileşimi sonucu ortaya çıkan otoiyonizasyon (ya da oto-protolitik reaksiyon), suyun hem asit hem de baz gibi davranabilmesi (amfolit özelliği) sayesinde gerçekleşen çok özel ve temel bir kimyasal olaydır.

Bu süreç, saf suyun bile çok düşük miktarda iyon içerdiğini ve neden nötr pH’a sahip olduğunu açıklar.

🔹 Otoiyonizasyon Nedir?

Otoiyonizasyon, bir maddenin kendi molekülleri arasında iyonlaşması, yani herhangi bir başka madde olmadan kendi kendine iyon üretmesidir.

Su için özel adı

➡️ Oto-protolitik reaksiyon (çünkü proton (H⁺) alışverişi olur).

🔹 Su Molekülleri Birbirini Etkiler

İki su molekülü bir araya geldiğinde şu denge tepkimesi oluşur

Ne olur burada?
  • Bir su molekülü proton verir → asit gibi davranır.
  • Diğeri proton alır → baz gibi davranır.

Sonuç

  • Bir hidronyum iyonu (H₃O⁺) → asidik karakter,
  • Bir hidroksit iyonu (OH⁻) → bazik karakter ortaya çıkar.

Kısa gösterimde bu genelde şöyle yazılır

Ama aslında suda “serbest” H⁺ iyonu bulunmaz; H⁺, başka bir su molekülüne bağlanarak H₃O⁺ oluşturur.

🔹 Bu Reaksiyon Ne Kadar Olur?

Bu iyonlaşma çok az gerçekleşir.
25°C’de 1 litre saf suda sadece

Bu yüzden saf su

  • Elektrik iletkenliği çok düşüktür,
  • Ancak yine de tamamen nötr kabul edilir (çünkü H⁺ ve OH⁻ sayısı eşit).

🔹İyon Çarpımı (Kw) Nedir?

Otoiyonizasyonun bir sonucu da iyon çarpımı sabiti (Kw)’dir

Bu sabit

  • pH, pOH ve asit-baz dengesini açıklamada temel alınır.
  • Sıcaklık arttıkça Kw artar → su daha fazla iyonlaşır.

🔹pH ile Bağlantısı

Saf suda

Bu yüzden pH = 7 → nötr olarak tanımlanır.

Ama su asidik veya bazik bir maddeyle etkileşirse

  • Denge bozulur,
  • [H⁺] artarsa → pH düşer (asit)
  • [OH⁻] artarsa → pH yükselir (baz)

Otoiyonizasyonun Önemi

AlanEtki
🔬 Asit-baz tepkimeleriBaşlangıç noktasıdır
🧬 BiyokimyaHücre içi ortamın pH’ı bu dengeyle ilgilidir
🌡️ Sıcaklık değişimiKw değeri değişerek pH’ı etkiler
⚗️ TitrasyonpH hesaplamalarında bu denge kullanılı

pH, pOH, asitlik-bazlık ve birçok biyolojik olayın temeli bu dengeye dayanır.

Su molekülleri kendi aralarında proton alışverişi yaparak → otoiyonize olur.

Bu olayın tepkimesi

Bu reaksiyon sayesinde saf suda hem H⁺ hem OH⁻ iyonları çok küçük ama eşit miktarda bulunur.

Bu olay suyun nötr pH (7) değerini oluşturur.

Günlük Hayattan Kimyasal Örneklerle Açıklama

Reaksiyon TürüSu Ne Gibi Davranır?Örnek Reaksiyon
Su + Amonyak (NH₃)Asit (proton verir)H₂O + NH₃ → OH⁻ + NH₄⁺
Su + HClBaz (proton alır)HCl + H₂O → H₃O⁺ + Cl⁻

Bu Özellik Neden Önemlidir?

✅ Asit-baz reaksiyonları için evrensel bir ortam oluşturur.
✅ Canlı sistemlerde pH dengesi su sayesinde kurulur.
✅ Suyun kendiliğinden iyonlaşabilmesi, birçok biyokimyasal sürecin temelini oluşturur.
✅ Hücre içi ve dışı tampon sistemleri, suyun bu özelliğine dayanır.

Suya Benzer Diğer Amfolitler

MaddeAmfolit mi?Açıklama
H₂O✅Hem H⁺ verir hem alır
HCO₃⁻✅Karbonik asit/bikarbonat tampon sistemi
HSO₄⁻✅Sülfürik asit türevi, H⁺ verebilir ve alabilir

Sonuç Olarak

🔹 Su (H₂O), hem asit hem de baz gibi davranabilir.
🔹 Bu yüzden kimyada suya amfolit ya da amfiprotik madde denir.
🔹 Bu özellik, suyun:

  • pH dengesini kurabilmesini,
  • Reaksiyonlara esnek şekilde katılmasını,
  • Yaşamı destekleyen ortam olmasını sağlar.

Düşük Moleküler Ağırlığa Rağmen Yüksek Kaynama Noktası

Su, moleküler yapısı oldukça küçük (H₂O = 18 g/mol) olmasına rağmen, benzer ağırlıktaki maddelere göre çok yüksek bir kaynama noktasına sahiptir. Bu, normal koşullarda 100 °C gibi dikkat çekici bir değerdir.

Şimdi bu durumu detaylı ama anlaşılır biçimde açıklayalım:

Su Molekülü Küçüktür

  • Moleküler ağırlığı: 18 g/mol
  • H₂O, sadece iki hidrojen ve bir oksijen atomundan oluşur.
  • Bu kadar küçük bir molekülden, aslında çok uçucu bir sıvı olması beklenir.

📌 Örneğin, benzer küçük moleküller:

MaddeMolekül AğırlığıKaynama Noktası
CH₄ (Metan)16 g/mol–161 °C
NH₃ (Amonyak)17 g/mol–33 °C
H₂O (Su)18 g/mol+100 °C ✅

👉 Gördüğünüz gibi, suyun kaynama noktası çok daha yüksektir. Neden?

Çünkü…

Ana Sebep – Hidrojen Bağları

Su Molekülleri Arasında
  • Oksijen (negatif kısım) ile
  • Hidrojen (pozitif kısım) arasında
    ➡️ Hidrojen bağları oluşur.

🔹 Bu bağlar, sıradan van der Waals bağlarına göre çok daha güçlüdür (ama kovalent bağdan zayıf).

Kaynama Ne Demektir?

Kaynama, sıvı moleküllerinin aralarındaki bağları kopararak gaz fazına geçmesidir.

Su, bu aşamada

  • Yalnızca fiziksel olarak değil,
  • Aynı zamanda çok sayıda hidrojen bağını da kırmak zorundadır.

💥 Bu nedenle çok fazla enerji (ısı) gerekir → yüksek kaynama noktası.

Suya Özgü Durumlar

ÖzellikAçıklama
🔗 Hidrojen BağlarıHer su molekülü 4 tane H-bağı kurabilir → ağ gibi yapı
🔥 Yüksek Buharlaşma IsısıBu bağların kırılması için çok enerji gerekir
🌊 Yüksek Kaynama NoktasıMoleküller bağlarını koparamadan gazlaşamaz
🛡️ Kararlı Sıvı FazOda sıcaklığında buharlaşması çok yavaş

Benzer Moleküllerle Karşılaştırma

MolekülHidrojen BağıKaynama Noktası
H₂S❌–60 °C
H₂O✅100 °C
NH₃✅ (zayıf)–33 °C

🔹 H₂O, daha çok ve daha güçlü hidrojen bağları yaptığı için kaynama noktası en yüksek olanıdır.

Biyolojik ve Ekolojik Önemi

  • Suyun geç kaynaması → ısıyı tamponlar, çevresel sıcaklıkları dengeler.
  • Denizler, göller hemen buharlaşmaz.
  • Vücudumuzdaki su → ısıya karşı stabil kalır, terleme ile kontrollü serinlik sağlar.

Sonuç Olarak

🔹 Su küçük bir molekül olmasına rağmen,
🔹 Molekülleri arasında güçlü hidrojen bağları bulunduğundan,
🔹 Bu bağları koparmak için yüksek sıcaklık gerekir,
🔹 Bu da suya yüksek kaynama noktası kazandırır.

Bu sayede su, hem dünyada hem de canlılar içinde kararlı bir yaşam ortamı sağlar.

Kendi İyonlarına Ayrışabilir

Suyun kendi iyonlarına ayrışabilmesi, yani otoiyonizasyonu, onun en temel ve hayati özelliklerinden biridir. Bu özellik sayesinde su, kendi başına hem asidik hem bazik iyonlar oluşturabilir — bu da suya nötr pH, elektriksel iletkenlik, ve asit-baz dengesini kurma kapasitesi kazandırır.

Su Molekülü Nasıl Ayrışır?

Saf su, hiçbir başka madde olmadan kendi molekülleriyle etkileşerek şu denge reaksiyonunu oluşturur.

Bu ne demek?
  • Bir su molekülü H⁺ iyonunu verir → hidroksit (OH⁻) oluşur.
  • Diğer su molekülü bu H⁺ iyonunu alır → hidronyum (H₃O⁺) oluşur.

📌 Bu reaksiyonun kısa hali

Bu Sürece Ne Denir?

Bu olaya:

  • Otoiyonizasyon (kendi kendine iyonlaşma)
    veya
  • Oto-protolitik reaksiyon (proton alışverişi olduğu için) denir.

🔹 Bu durum yalnızca suya özgü değildir, ancak en belirgin ve hayati örnek sudur.

Bu Reaksiyon Ne Kadar Olur?

Çok az miktarda gerçekleşir.

25°C’de saf suda

➡️ Bu yüzden saf su nötr pH (pH = 7) değerine sahiptir.

İyon Ürün Sabiti: Kw

Su moleküllerinin bu ayrışma derecesi, sabit bir denge değeriyle ifade edilir:

🔹 Bu sabit, pH hesaplamalarında temel alınır.
🔹 Sıcaklık arttıkça Kw da artar → daha fazla iyon oluşur.

Bu Özelliğin Canlılar İçin Önemi

ÖzellikSonuç
⚖️ pH DengesiHücre içi pH’ı dengelemeye yardımcı olur
🔋 Elektrik İletimiSu, iyonlar sayesinde az da olsa elektrik iletir
🧪 Reaksiyon OrtamıAsit-baz reaksiyonları için evrensel çözücü olur
💉 Kan ve plazmaSu sayesinde tampon sistemler çalışır

Elektriksel İletkenlik Açısından

  • Saf su çok az miktarda iyon içerdiği için iletkenliği düşüktür.
  • Ancak tam saf (ultrapure) sudan bile çok düşük bir elektrik akımı geçirilebilir, çünkü az da olsa H₃O⁺ ve OH⁻ iyonları vardır.

Sonuç Olarak

🔹 Su, kendi molekülleri arasında proton alışverişi yaparak H₃O⁺ ve OH⁻ iyonlarına ayrışabilir.
🔹 Bu özellik, suyun:

  • pH oluşturmasını,
  • Asit-baz tepkimelerine ortam sağlamasını,
  • Canlı sistemlerde denge unsuru olmasını mümkün kılar.

Şeffaf Olması (Görünmeyen Enerji Geçirgenliği)

Suyun şeffaf olması, yani ışığın içinden geçebilmesi ama aynı zamanda görünmez olması, hem fiziksel hem de biyolojik olarak hayati öneme sahip bir özelliktir.

Bu özellik sayesinde hem görsel şeffaflık sağlanır hem de ışık ve enerji geçişine izin verilir.

Suyun Şeffaflığı Ne Demektir?

Şeffaflık; bir maddenin, görünür ışığı önemli ölçüde soğurmadan geçirmesi anlamına gelir.
Yani:

  • Suyun içinden görünür ışık geçebilir,
  • Bu yüzden su renksiz ve saydam görünür,
  • Ancak bazı enerji türlerini farklı geçirir ya da filtreler.

Işık ve Elektromanyetik Spektrum

Işık aslında elektromanyetik dalgaların bir parçasıdır.

Işık TürüDalga Boyu (nm)Su Geçirgenliği
UV (morötesi)< 400💧 Zayıf geçiş / soğurulur
Görünür Işık400–700✅ Güçlü geçiş (şeffaflık)
Kızılötesi (IR)> 700❌ Büyük ölçüde emilir

🔹 Su, özellikle görünür ışığı geçirir ama:

  • UV’yi büyük ölçüde tutar (soğurur),
  • IR (kızılötesi)’yi ise ısı enerjisine çevirir (soğurur).

Neden Şeffaf? (Fiziksel Açıklama)

  • Su molekülleri, görünür ışığın dalga boyundaki fotonlarla rezonansa girmez.
  • Bu yüzden bu ışık ne soğurulur ne de saçılır → doğrudan geçer.

📌 Yani su, görünür ışıkla etkileşime geçmediği için ona:

  • Renk vermez,
  • Engel olmaz.

Biyolojik ve Ekolojik Önemi

Su Altı Yaşamı
  • Güneş ışığı suya nüfuz edebildiği için fotosentez yapan su altı bitkileri yaşayabilir.
  • Deniz canlıları görsel iletişim kurabilir.
Fotosentez
  • Görünür ışığın su altına geçebilmesi → okyanuslarda oksijen üretimi sağlar.
Isı Dengesi
  • Su, görünür ışığı geçirir ama kızılötesi (ısıyı) emer → bu sayede dünya iklimini düzenler.

Enerji Geçirgenliği (Görünmeyen Enerji Açısından)

Enerji TürüSuya Etkisi
UVYüzeyde soğurulur → DNA’ya zarar verici etkisi azaltılır
Görünür IşıkDerinlere kadar geçer → fotosentez ve görüş sağlar
IR (Kızılötesi)Emilir → suyun ısınmasına neden olur

🔹 Su, “görünmeyen enerjilere” karşı bir filtre görevi görür.
Özellikle UV ışınları, su tarafından soğurularak canlıları korur.

Teknik Uygulamalarda Önemi

  • Fiber optik teknolojilerde → suya benzeyen şeffaflık ilkeleri kullanılır.
  • Görüntüleme sistemlerinde, suyun ışığı geçirme özelliği hesaplanır.
  • Spektroskopik analizlerde, suyun IR ve UV soğurma eğrileri göz önüne alınır.

Sonuç Olarak

🔹 Su, görünür ışığı geçirebildiği için şeffaf görünür.
🔹 Ancak görünmeyen UV ve IR gibi enerjilerde soğurucu (filtreleyici) davranır.
🔹 Bu sayede:

  • Canlılar güneş ışığından faydalanabilir,
  • Tehlikeli ışınlardan korunur,
  • Doğal bir enerji dengesi sağlanır.

Negatif Basınç Altında Sıvı Kalabilme Yeteneği

Suyun negatif basınç altında sıvı kalabilme yeteneği, doğada özellikle bitkilerin su taşınımı gibi olağanüstü süreçleri mümkün kılan, oldukça ilginç bir fiziksel özelliktir. Bu özellik, suyun olağan dışı bağ yapıları ve kohezyon kuvvetleri sayesinde gerçekleşir.

Haydi adım adım, hem bilimsel hem sade bir şekilde açıklayalım:

“Negatif Basınç” Ne Demektir?

Normalde basınç, bir maddenin bir yüzeye uyguladığı pozitif bir kuvvet olarak düşünülür.
Fakat negatif basınç, sıvının gerilme altında tutulduğu anlamına gelir — yani çekilerek uzatıldığı ama yine de kopmadan sıvı hâlini koruduğu bir durumdur.

📌 Örnek:
Bir pipetle su çektiğinde içeride negatif basınç oluşur.
Yani sıvı dışa doğru değil, içe doğru gerilmiş olur.

Su Neden Sıvı Kalabilir?

Çünkü:

  1. Kohezyon → Su moleküllerinin birbirini çekme kuvveti (Hidrojen bağları sayesinde).
  2. Adezyon → Su moleküllerinin yüzeylere (örneğin bitki damarları) tutunması.

Bu iki özellik, suyun “gerilmeye rağmen kopmamasını” sağlar.

🔹 Kısacası:
Hidrojen bağları, suyun negatif basınca dayanmasını sağlar.

Doğadaki Örneği – Bitki Ksilemleri

Bitkilerde kökten yapraklara su taşıma işlemi, negatif basınç altında gerçekleşir.
Buna transpirasyon-kohezyon teorisi denir:

  1. Yapraktan su buharlaşır (terleme).
  2. Bu durum yukarıya doğru bir çekme kuvveti oluşturur.
  3. Bu kuvvet, köklerden yukarıya su çeker — negatif basınçla.
  4. Su bu gerilmeye rağmen kopmaz, çünkü moleküller arası kuvvet çok güçlüdür.

➡️ Bu, tamamen suyun özel fiziksel yapısı sayesinde olur.

Ne Kadar Negatif Basınca Dayanabilir?

Laboratuvar ortamında –100 atmosfer gibi olağanüstü düşük (negatif) basınçlarda bile suyun hâlâ sıvı kalabildiği gözlemlenmiştir.
Bu, sıradan sıvılar için mümkün değildir.

Sınırlı Bir Dayanım Vardır

Her ne kadar güçlü olsa da:

  • Negatif basınç belli bir sınırı geçince kavitasyon oluşur:
    Su molekülleri arasındaki bağlar kopar, hava kabarcıkları oluşur ve iletim bozulur.

Bitkilerde bu risk, özellikle sıcak ve kuru havalarda artar.
Fakat pek çok bitki, bu durumu önleyecek adaptasyonlara sahiptir.

Özetle

ÖzellikAçıklama
🌀 Negatif BasınçSuyun içe doğru gerilmesi
🔗 Hidrojen BağlarıMoleküllerin bağlarını kopmadan tutar
💧 KohezyonMoleküllerin birbirini çekmesi
🌿 Bitki KsilemleriNegatif basınç sayesinde su yukarı taşınır
💥 Kavitasyon RiskiAşırı gerilmede bağlar kopabilir

Bilimsel ve Biyolojik Önemi

  • Bitkilerin yerçekimine karşı aktif pompa olmadan su taşımasını sağlar.
  • Yer kabuğunun derinliklerinde, toprak içindeki suyun dengesini etkiler.
  • Suya özgü bu özellik, başka hiçbir sıvıda bu kadar belirgin değildir.

Suyun Negatif Basınç Altında Sıvı Kalabilme Yeteneği ile Süperkritik sıvı Hali

Suyun negatif basınç altında sıvı kalabilme yeteneği ile süperkritik sıvı hali, ikisi de suyun alışılmadık fiziksel davranışlarını ortaya koyar. Ancak bu iki durum farklı koşullarda ve farklı fiziksel ilkelerle meydana gelir.

Negatif Basınç Altında Sıvı Kalma

Koşullar

  • Sıcaklık düşüktür (genellikle oda sıcaklığı veya altında).
  • Basınç negatiftir (sıvı gerilme altındadır).
  • Sıvı, buharlaşmaması veya kavitasyon oluşturmaması için çok güçlü kohezyon gösterir.

Fiziksel Özelliği

  • Su molekülleri arasındaki hidrojen bağları, sıvıyı gerilme altında bile bir arada tutar.
  • Bu durumda su hâlâ klasik anlamda bir sıvıdır, fakat alışılmadık şekilde davranır.

Örnek

  • Bitkilerin ksilem dokularında su, –2 ila –10 atmosfer arasında negatif basınç altında sıvı kalır.

Süperkritik Su (Süperkritik Akışkan)

Koşullar

  • Sıcaklık ≥ 374°C
  • Basınç ≥ 22.1 MPa (221 atm)
    (Bunlar suyun kritik sıcaklık ve basıncıdır.)

Fiziksel Özelliği

  • Suyun artık ne sıvı ne de gaz olduğu bir durumdur.
  • Yoğunluk olarak sıvıya benzer, ama gaz gibi akar ve gaz gibi difüzyon yapabilir.
  • Yüzey gerilimi yoktur, çünkü gaz ve sıvı fazı arasında artık sınır yoktur.

Uygulama Alanları

  • Organik atık dönüşümü (hidrotermal oksidasyon),
  • Süperkritik sıvı ekstraksiyonları (kafein giderimi, ilaç üretimi),
  • Enerji sistemleri (süperkritik su reaktörleri).

Benzerlikler ve Farklılıklar

ÖzellikNegatif Basınçtaki SuSüperkritik Su
📌 FazKlasik sıvıNe sıvı ne gaz (süperkritik)
🌡️ SıcaklıkDüşükÇok yüksek
⚡ BasınçNegatifÇok yüksek pozitif
🔗 Hidrojen BağlarıBelirgin, kuvvetliZayıflamış, çoğu kırılmış
💧 KohezyonÇok güçlüDüşük
🧪 KullanımDoğada bitki fizyolojisindeEndüstriyel ve laboratuvar sistemlerinde
🧭 Enerji TaşınımıPasif, gerilme ileDifüzyon + konveksiyon ile

İlişki Var mı?

Evet, şu açılardan bir fiziksel bağ kurabiliriz

  1. Her iki durum da suyun standart sıvı hâlinden sapma durumlarıdır.
  2. İkisi de moleküllerarası etkileşimlerin sınırlarını zorlayan özel durumlardır:
    • Negatif basınçta: Kohezyon maksimum
    • Süperkritik durumda: Kohezyon minimum
  3. Her iki durum da:
    • Yüzey gerilimi, yoğunluk ve çözünürlük gibi özelliklerde alışılmadık değişimlere neden olur.

Yani su, fiziksel koşullara göre çok farklı uç noktalarda davranabilir. Bu da onu evrende “benzersiz” kılar.

Sonuç Olarak

🔹 Negatif basınçtaki sıvı su, moleküller arası bağların gücü sayesinde alışılmadık gerilmelere dayanabilir.
🔹 Süperkritik su, bu bağların büyük kısmının kırıldığı, yoğun ama gaz benzeri özellikler taşıyan yeni bir faza geçiştir.

🔹 İkisi doğrudan aynı şey değildir ama su moleküllerinin ekstrem fiziksel koşullarda nasıl esnek davrandığının iki farklı örneğidir.

Dona Karşı Dirençli Kapiler Hareket – Hidrolik Kapasite

Kavramlar Ne Anlama Geliyor?

Kapiler Hareket (Kapillarite)

Suyun dar borularda veya küçük gözeneklerde yerçekimine karşı yukarı doğru hareket etmesidir.
Bu olay, suyun:

  • Kohezyon (su-su çekimi) ve
  • Adezyon (su-yüzey çekimi) özelliklerine dayanır.

Dona Karşı Direnç

Suyun donarken moleküler yapısının genişlemesine rağmen, bazı ortamlarda (özellikle canlı dokularda ve toprak içinde) hücrelere zarar vermeden donabilmesi veya donmayı geciktirmesi anlamına gelir.

Hidrolik Kapasite

Toprak, bitki dokusu veya başka gözenekli yapılar içinde su taşıyabilme yeteneğini ifade eder.
Su, bu ortamlarda:

  • Kapiler kuvvetlerle taşınır,
  • Gerekirse negatif basınç altında sıvı kalabilir (önceki konuyla bağlantılı).

Bu Özellikler Neden Önemli?

  • Bitkilerde suyun topraktan yapraklara taşınması,
  • Kuraklıkta hayatta kalma,
  • Don olaylarında dokuların korunması,
  • Su ve besinlerin ince damar sistemlerinden geçebilmesi…

Bunların hepsi suyun kapiler hareket yeteneği, dona karşı davranışı ve hidrolik taşıma kapasitesi sayesinde mümkündür.

Suyun Özelliklerinin Etkisi

Kohezyon ve Adezyon
  • Su molekülleri birbirini çeker (kohezyon),
  • Aynı zamanda temas ettiği yüzeylere tutunur (adezyon),
  • Bu da dar boşluklarda yukarı yönlü hareket sağlar (kapilerite).

Yüzey Gerilimi
  • Suyun yüksek yüzey gerilimi, gözenekli ortamlarda damlacık olarak değil, sürekli kolon şeklinde ilerlemesini sağlar.

Donma Sırasında Hacim Artışı
  • Su donarken %9 oranında genleşir → bu normalde hücrelere zarar verir.
  • Ancak:
    • Bitki hücrelerinde suyun dış bölgelere (apoplastik alanlara) taşınması bu riski azaltır.
    • Kapiler yapılar içinde su, donmaya karşı daha dirençlidir çünkü:
      • Dar alanlarda donma sıcaklığı düşer (0°C’nin altına inebilir),
      • Böylece süpersoğuma gerçekleşebilir (donmadan soğuma).

Negatif Basınçla Sıvı Kalma Yeteneği
  • Su, ksilemlerde –2 ila –10 atmosfer basınçta sıvı kalabilir → bu, donmayı geciktirir.
  • Sıvı haldeki su hareket etmeye devam eder → donma ilerleyemez.

Teknik Açıdan Hidrolik Kapasite ve Kapiler Hareket

Hidrolik İletkenlik (K)
Su, bir gözenekli ortamda (örneğin toprak, ksilem) ne kadar kolay hareket eder?

Hidrolik Kapasite (C)
Bu ortam, ne kadar su tutabilir ve bu suyu ne kadar süreyle taşıyabilir?

Suyun:

  • Düşük viskozitesi,
  • Kohezyon/adezyon kombinasyonu, bu iki özelliği maksimum verimle sağlar.

Dona Karşı Koruyucu Mekanizma – Biyolojik Perspektif

Bitkilerde

  • Su, intercellüler boşluklara çekilir → hücre içi donma engellenir.
  • Ksilemde hava kabarcığı oluşumu (kavitasyon) riski vardır ama suyun kohezyonu bunu geciktirir.

Toprakta

  • İnce gözenekli toprak suyu daha geç donar → bitki kökleri korunur.
  • Bu nedenle kapiler su, tarımda don direnci açısından kritik öneme sahiptir.

Özet Olarak

ÖzellikAçıklama
💧 Kapiler HareketSu dar borularda yukarı çıkar (adezyon + kohezyon)
🌿 Bitkilerde Su TaşınımıYerçekimine karşı, ksilemde negatif basınçla taşınır
❄️ Dona Karşı DirençDar yapılarda donma sıcaklığı düşer → süpersoğuma olur
🌊 Hidrolik KapasiteSuyun gözenekli yapılarda taşınabilirliği ve tutulması
🧪 Bilimsel DestekTermodinamik, yüzey gerilimi, viskozite, kohezyon teorileriyle desteklenir

Su, doğadaki en önemli bileşenlerden biridir ve yaşamın sürmesi için temel bir kaynak olarak işlev görür. Yukarıda belirtilen özellikler, suyun sadece bir sıvı değil, aynı zamanda bir kimyasal ve biyolojik işlemci olarak da işlev gördüğünü gösteriyor.

Bu özel özellikler, suyu dünya üzerindeki tüm yaşam için eşsiz kılar ve suyun biyolojik sistemler, iklim düzenlemeleri ve çevresel denge gibi önemli süreçlerdeki rolünü anlamamızı sağlar.

Bu fiziksel ve kimyasal özellikler, suyun hayatın var olmasındaki vazgeçilmez rolünü ortaya koymaktadır.

Muhtemelen suyun az bildiğiniz lakin son derece ilginç özelliklerini incelediğimiz uzun bir yazının lakin konu ”SU” olduğunda çok kısa ve yetersi bir yazının sonuna geldik.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Suyun Fiziksel Özellikleri https://www.sciencedirect.com/topics/materials-science/physical-properties-of-water

⭐️⭐️ Sıvı suyun fiziği https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1631071304002780

⭐️⭐️ Negatif Termal Genleşme https://www.sciencedirect.com/topics/materials-science/negative-thermal-expansion

⭐️⭐️ Suyun yoğunluk anomalisi (negatif termal genleşme) https://www.tec-science.com/thermodynamics/temperature/negative-thermal-expansion-anomaly-density-water/

⭐️⭐️ Fizyoloji, Su Dengesi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK541059/

⭐️⭐️ Klinik ortamda sıvı ve elektrolitler https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15361687/

⭐️⭐️ Kaynama noktası https://www.sciencedirect.com/topics/earth-and-planetary-sciences/boiling-point

⭐️⭐️ Suyun Özellikleri Moleküler Yapısında ve Enerjilerinde Nasıl Kodlanıyor? https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5639468/

⭐️⭐️ pH ve suyun yüzey gerilimi https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0021979714000708

⭐️⭐️ Özgül Isı Kapasitesi https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/specific-heat-capacity

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, Makaleler4 Mayıs 2025
3 Mayıs 2025

Bu Mesleki Eğitim Diploması, Hangi Mesleki Eğitim – Yeterlilik Belgesine Denk?

Zaman zaman karşılaştığım bir soru olduğu için konuyu yazıya dökmenin sizler için faydalı olacağını düşünüyorum.

Tehlikeli veya çok tehlikeli sınıf bir işyerinde çalışmak için başvuran kişiden yapacağı işe uygun eğitim belgesi istendiğinde ”Bu Mesleki Eğitim Diploması, Başvurduğu İş İçin Zorunlu Mesleki Yeterlilik Belgesine Denk mi?” sorusuna cevap arayışı başlıyor…

Cevabı anlatmanın en kolay yolu örnek üzerinden ilerlemek…

Örneğin:

Ahşap Kalıpçı olarak çalışmak için başvuran bir kişinin elindeki olası belgelere bakalım:

  1. 11UY0011–3 Ahşap Kalıpçı (Seviye 3) Mesleki Yeterlilik Belgesi var ise – BELGESİ YETERLİ
  2. Meslek Lisesi Diploması var ise – GEÇERLİ OLUP OLMADIĞI ŞÜPHELİ Çünkü diplomasının Ahşap Kalıpçı (Seviye 3) Mesleki Yeterlilik Belgesine denk olup olmadığını kontrol etmeliyiz. Elindeki geçerli belge olasılıkları;
    • İnşaat Teknolojisi Alanı ve Dalları (581, 582, 215) (Tamamı) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Ressamlığı (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Teknik Resim (Yapı) (581) – BELGESİ YETERLİ
    • İnşaat Teknolojisi (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Ahşap Yapı (Doğramacılık) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı (Kâgir-Ahşap) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Üst Yapı-İnşaat (582) – BELGESİ YETERLİ
    • İnşaat (Üst Yapı) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • İnşaat-Üst Yapı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Üst Yapı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Kâgir Yapı (Betonarme Demirciliği) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Kâgir Yapı (Yapı Taşçılığı) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Kâgir Yapı (Duvarcılık) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • İnşaat (581-582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapıcılık (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Kâgir Yapı (Sıva Badana ve Boyacılık) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Ahşap Yapı (Dülgerlik) (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Restorasyon (215) – BELGESİ YETERLİ
    • Alt Yapı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Alt Yapı (İnşaat) (582) – BELGESİ YETERLİ
  3. 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na Göre Düzenlenen Ustalık Belgesi var ise – GEÇERLİ OLUP OLMADIĞI ŞÜPHELİ Çünkü belgesinin Ahşap Kalıpçı (Seviye 3) Mesleki Yeterlilik Belgesine denk olup olmadığını kontrol etmeliyiz. Elindeki geçerli belge olasılıkları;
    • İnşaat Teknolojisi Alanı Mimari Yapı Teknik Ressamlığı (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Statik Yapı Teknik Ressamlığı (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Ahşap Doğrama ve Kaplamacılığı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • PVC Doğrama İmalat ve Montajcılığı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Betonarme Demir, Kalıpçılık ve Çatıcılık (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Yüzey Kaplamacılığı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Dekorasyonculuğu (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Yalıtımcılığı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Duvarcılığı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Restorasyon, İç Mekân Teknik Ressamlığı (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Zemin ve Beton Laboratuarcılığı (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Çelik Yapı Teknik Ressamlığı (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Harita ve Kadastro (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Betonarme Kalıpçılığı ve Çatıcılık (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Betonarme Demirciliği (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Yapı Teknik Ressamlığı (Mimari) (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Plastik Doğramacılığı, Yapı Teknik Ressamlığı (Statik) (581) – BELGESİ YETERLİ
    • Boyacılık ve Yüzey Hazırlama (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Boya, Boyacılık ve Yüzey Hazırlama (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Duvarcılık (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Taşçılık (582) – BELGESİ YETERLİ
    • Sıvacılık (582) – BELGESİ YETERLİ

Örnekteki başvuruda kişinin yukarıda yazılı olan geçerli belgelerden herhangi birine sahip olması Kanunen geçerli mesleki eğitim – yeterlilik belgesi ile Ahşap Kalıpçı olarak çalışması uygundur.

Bu belgeler harici mesleki eğitim belgeleri ile çalışmasına onay verilmemelidir.

DİKKAT

Yukarıdaki mesleki eğitim belgelerinin hepsinin yanında (581, 582, 215) numaralar (kodlar) mevcut. Bu numaraların anlamı; ilgili dönemde bu bölümlerde okuyanların aldıkları – gördükleri derslerin ”Ahşap Kalıpçı” mesleği için geçerli-yeterli olduğudur.

Adı aynı olan Mesleki Eğitim Belgesinde veya Ustalık Belgesinde 581, 582, 215 haricinde bir numara (kod) yazılı ise o belge Ahşap Kalıpçı için GEÇERLİ BELGE DEĞİLDİR.

Örneğin:

Teknik Resim (Yapı) (581) – Ahşap Kalıpçı için BELGESİ YETERLİ

Teknik Resim (Yapı) (585) – Ahşap Kalıpçı için BELGESİ GEÇERLİ DEĞİL

Görüleceği gibi sadece belgenin üzerinde yazılı olan meslek adını değil ayrıca belgede yazılı olan KODU‘nu da kontrol etmelisiniz.

Peki buraya kadar tamam – anlaşıldı. Lakin bu mesleki eğitimlerin ve ustalık belgelerinin birbirine denk olduğunu nereden bileceksiniz? Nasıl kontrol edeceksiniz?

Mesleki Eğitim Belgelerinin denklikleri kontrol edebileceğiniz Muafiyet Tablosu mevcut.

Muafiyet Tablosu

Başlığın üzerini tıkladığınızda Mesleki yeterlilik Kurumu tarafından yayınlanmış olan; Mesleki Yeterlilik Belgesi (Ulusal Yeterlilik Kodu ve Adı) – Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarınca Verilen Diplomalar – 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na Göre Düzenlenen Ustalık Belgelerinin birbirine denkliklerini gösteren muafiyet tablosunu görebilirsiniz.

Tabloyu inceledikten sonra içeriğinde olan pek bilinmeyen bazı terim ve kısaltmaları inceleyelim.

FoET Kodu (Eğitim ve Öğretim Alanları Sınıflaması), temel ve sürekli eğitim, genel ve mesleki eğitim ile ilgili tüm eğitim programlarını sadece bir EĞİTİM ve ÖĞRETİM ALANI içinde sınıflandırmak için Avrupa Birliği İstatistik Ofisi (EUROSTAT) öncülüğünde hazırlanmış bir sınıflamadır.

FoET Kodu‘ nu Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarınca Verilen Diplomalar’ da

Ulusal Yeterlilik, Ulusal ya da uluslararası meslek standartları temel alınarak hazırlanan, Öğrenme, ölçme-değerlendirme amacıyla kullanılan, Bireylerin mesleğini başarı ile icra etmesi için sahip olmaları gereken bilgi, beceri ve yetkinlikler ile bu bilgi, beceri ve yetkinlikleri kanıtlamaları için nasıl bir ölçme ve değerlendirme sürecinden geçmeleri gerektiğini açıklayan, Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından onaylanarak yürürlüğe giren teknik dokümanlardır.

Denklikleri tabloya bakarak bulmayı öğrendiniz. Tablo içeriğindeki terim ve kısaltmaları da inceledikten sonra konunun temeli olan kannun ve yönetmelikleri de tekrar edelim.

Mesleki Eğitim İle ilgili Kanun ve Yönetmeliklerdeki Bahisler

⭐️ 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu Madde 17 – 3. Bendi: Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.

⭐️ Tehlikeli Ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik Madde 6 – 1. Bendi:

a) 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre verilen diploma, bitirme belgesi, yetki belgesi, sertifika, bağımsız işyeri açma belgesi, kalfalık, ustalık ve usta öğreticilik belgelerinden birisi,

b) 12/3/2013 tarihli ve 28585 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Aktif İşgücü Hizmetleri Yönetmeliğine göre mesleki eğitim kursları veya mesleki eğitim modülü/kursları ile eşit süreli olmak koşuluyla işbaşı eğitim programları sonucu alınan belgeler,

c) Millî Eğitim Bakanlığı veya Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yetkilendirilen kurumlarca verilen operatör belgesi ve sürücü belgesi,

ç) 11/7/2002 tarihli ve 24812 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Patlayıcı Madde Ateşleyici Yeterlilik Belgesinin Verilmesi Esas ve Usullerinin Belirlenmesi Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan ateşleyici yeterlilik belgesi,

d) Kuruluş kanunlarında veya ilgili kanunlarca yetkilendirilmiş kamu kurum ve kuruluşları tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,

e) Millî Eğitim Bakanlığının ilgili biriminin onayının alınması şartıyla; kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları, eğitim amaçlı faaliyet gösteren vakıf ve dernekler, işçi ve işveren kuruluşları ile bünyelerinde kurulu iktisadi işletmeler, işçi ve işveren kuruluşları tarafından Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre kurulmuş eğitim amaçlı şirketler ve işveren tarafından düzenlenen eğitim faaliyetleri sonucunda verilen belgeler,

f) Uluslararası kurum ve kuruluşlardan alınan ve Millî Eğitim Bakanlığı tarafından denkliği sağlanan belgeler,

g) 30/12/2008 tarihli ve 27096 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Meslekî Yeterlilik, Sınav ve Belgelendirme Yönetmeliği kapsamında verilen meslekî yeterlilik belgeleri,

Madde 6 – 2. Bendi: Bu Yönetmelik kapsamına giren işlerde 1/1/2013 tarihinden önce işe alındığına dair Sosyal Güvenlik Kurumuna ait kayıtlar esas alınarak 1/1/2013 tarihinden önce çalışmaya başlayanlara Millî Eğitim Bakanlığı ile birinci fıkranın (d) bendinde sayılan kurum ve kuruluşlar arasında yapılacak protokoller çerçevesinde verilecek en az 32 saatlik eğitim modüllerinden geçirilerek alınan eğitimler sonucu düzenlenecek belgelere sahip olanlar bu Yönetmelik kapsamında mesleki eğitim almış olarak kabul edilir.

Madde 6 – 3. Bendi: 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununa göre istihdam edilecekler hariç olmak üzere, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacaklar için gerekli olan mesleki eğitim belgeleri kurum ve kuruluşlarca önceden belirlenir ve işe alımlar bu esaslar da göz önünde bulundurularak yapılır.

⭐️ Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmeliği Madde 4 – s) bendi: Mesleki eğitim kursu (Kurs): Herhangi bir mesleği olmayan, bir mesleği olmakla birlikte mesleğinde iş bulamayan, mesleğini değiştirmek isteyen veya mesleğinde yeterli olmayan kişilerin niteliklerini geliştirerek istihdam edilebilirliklerini artırmak amacıyla düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimlerini,

⭐️ 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanunu Madde Ek 1: Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, Kurumca standardı yayımlanan ve Bakanlıkça çıkarılacak tebliğlerde belirtilen mesleklerde, tebliğin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra bu Kanunda düzenlenen esaslara göre meslekî yeterlilik belgesine sahip olmayan kişiler çalıştırılamaz. 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için meslekî yeterlilik belgesi şartı aranmaz.

⭐️ 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu tüm maddeleri konu ile ilgilidir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Konunun Kanun ve Yönetmeliklerin Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=6331&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Tehlikeli Ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/07/20130713-3.htm

⭐️⭐️ 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3308&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Aktif İşgücü Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=39460&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️ 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanunu https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3308&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ 5544 sayılı Meslekî Yeterlilik Kurumu Kanunu http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5544.pdf

⭐️ Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin 25 Mayıs 2015 Pazartesi Tebliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/05/20150525-4.htm

⭐️ Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin 24 Mart 2016 Perşembe Tebliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/03/20160324-8.htm

⭐️ Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin 26 Eylül 2017 Salı Tebliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/09/20170926-12.htm

⭐️ Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin 11 Kasım 2018 Pazar Tebliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/11/20181111-12.htm

⭐️ Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin 3 Ekim 2019 Perşembe Tebliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191003-4.htm

⭐️ Meslekî Yeterlilik Kurumu Meslekî Yeterlilik Belgesi Zorunluluğu Getirilen Mesleklere İlişkin 9 Nisan 2021 Cuma Tebliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210409-18.htm

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Ayrıca;
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler3 Mayıs 2025
1 Mayıs 2025

İş Sağlığı ve Güvenliğinde ISCO Niçin Önemli?

İş Sağlığı ve Güvenliğin saha çalışmalarının önemi olduğu kadar evrakların doğru, düzenli ve zamanında hazırlanması da önemlidir.

Tabi ki sahada yapılacak İş Sağlığı ve Güvenliği çalışmalarının planlanması ve uygulanması için de işveren ve işveren vekillerinden doğru, düzenli ve zamanında bilgi – evrak alabilmek gerekiyor.

Kısaca; paydaşların, sahada da evraklarda da ortak anlayış ve doğruluğu zamanında yerine getirmeleri esas.

Bu evrakların ilki çalışanın – işçinin işe girişinde kayıtlarının (çalışacağı işe uygun meslek kaydı ile SGK girişinin yapılması) doğru ve tabi ki zamanında yapılması.

Bu sebeple;

İlk olarak kısaltmaların ve tanımların ne oldukları ile başlayalım.

ISCO – International Standard Classification of Occupations Nedir?

Dilimiz Türkçeye çevirdiğimizde, ”Uluslararası Meslek Standartları Sınıflandırması‘‘ anlamına gelir. Ülkemizde ingilizce kısaltması olan ”İSCO” olarak da kullanılmaktadır.

Mesleklerin tanımlarında ve içeriğinde ülkeler arasında farklılık olmaması, sınıflandırılmanın standartlaşması için Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) bünyesinde yapılan çalışmalar sonucunda 1958 yılında ortak karara bağlanmıştır. Zaman içerisinde güncel ihtiyaçlara göre geliştirilerek halen ülkemiz de dahil Uluslararası Çalışma Örgütü üyesi ülkeler ve bazı üye olmayan ülkeler tarafından kullanılmaktadır.

”Uluslararası Meslek Standartları Sınıflandırması‘‘ (ISCO-08), idari kayıtların yanı sıra, nüfus sayımları ve diğer istatistiksel alan taramalarından elde edilen mesleki bilgilerin derlenmesi ve sınıflandırılması için geliştirilmiş bir sistemdir. ISCO’nun ana amacı, işllere ve mesleklere ilişkin bilgilerin uluslararası açıdan raporlanması ve karşılaştırılması için bir zemin oluşturmaktır.

a. İş, ‘‘bir işveren namına veya kendi hesabına çalışmak da dahil olmak üzere bir kişi tarafından gerçekleştirilen veya gerçekleştirilmesi öngörülen görev ve sorumluluklar seti’’ olarak tanımlanır.

b. Bir meslek ise içerisindeki ‘’ana görev ve sorumlulukların yüksek derecede benzerliği ile nitelenen bir iş setidir’’ Bir kişi, geçmiş, mevcut veya gelecekteki bir işle olan ilişkisi bakımından bir meslekle ilişkilendirilebilir.

ISCO-08, meslekleri gruplar halinde düzenlerken iki temel kriter kullanır:

Beceri Seviyesi ve Beceri Uzmanlaşması

a. Beceri, ‘’verilen işin görevleri ve sorumlukları yerine getirme kabiliyeti’’ olarak tanımlanır.

b. Beceri Düzeyi, ‘‘gerçekleştirilecek görevler ve sorumluluklar dizisinin ve karmaşıklığının bir fonksiyonudur’.’

c. Beceri Uzmanlaşması, ‘’gerekli bilgi alanı, kullanılan araçlar ve makineler, kullanılan veya üzerinde çalışılan malzemeler ve üretilen mal ve hizmet çeşitleri’’ olarak düşünülür.

Belirli dönemlerde üye ülkelerin katkılarıyla güncelleme çalışmaları gerçekleştirilen bu sınıflama sisteminin son versiyonu 2008 yılında (ISCO-08) yürürlüğe girmiştir.

Uluslararası Meslek Standartları Sınıflandırması‘ nın bir çok amacı mevcut.

  • Standart meslek tanımı olması,
  • Mesleki verilerin toplanabilmesi ve paylaşılabilmesi,
  • Ölçülebilir ve karşılaştırılabilir olması,
  • Bilgi, beceri, yetkinlik ve sonrasında tecrübe kriterlerinin sağlanması,
  • İş sağlığı ve güvenliği hizmet kriterlerinin belirlenebilmesi,
  • Ülkeler ve diller arasında ortak (meslek) iletişiminin oluşturulabilmesi.

Ve benzeri amaçlara hizmet etmektedir.

Ayrıca Ek Bilgi;

ISCO-08 içindeki beceri uzmanlığı kavramı, ISCED’deki eğitim ve öğretim alanlarıyla bazı benzerlikler göstermektedir. Bununla birlikte, ISCO-08 ve ISCED, farklı istatistiksel birimleri farklı kriterler kullanarak sınıflandırırlar.

ISCO-08 işleri gerçekleşltirmek için gerekli beceri seviyesine ve uzmanlığına bağlı olarak işleri sınıflandırırken; ISCED Eğitim ve Öğretim Alanları, konular bakımından eğitim programlarını ve yeterliliklerini sınıflandırır. Bu nedenle, her ne kadar iki sınıfflama arasında bağlantılar açıkça var olsa da; iki sınıflamadaki meslek grupları ve alan grupları arasında doğrudan bir uyumluluk her zaman olmayabilir.

ISCO Düzenleme ve Takibini Ülkemizde Hangi Kuruluşlar Yapıyor?

ISCO’nun Türkiye’de kullanımı ile ilgili çalışmalar TÜİK tarafından yapılmaktadır. ISCO’yu ülkemizde doğrudan kullanan diğer bir kurum İŞKUR’dur.

İŞKUR tarafından işgücünün kayıt altına alınması ve izlenmesi ile işgücü piyasasındaki iş, meslek ve unvanlar hakkında kişi ve kurumlara bilgi sunmak amacıyla oluşturulan Türk Meslekler Sözlüğünün çerçeve yapısının oluşturulmasında da ISCO doğrudan esas alınmıştır.

Yükseköğretimdeki mevcut programların ISCO-08 ile​​ uyum çalışmaları halen devam etmektedir.

Meslek Sınıflaması Nasıl Yapılıyor

ISCO-08 tüm mesleklerin sınıflandırıldığı dört düzeyli hiyerarşik bir sınıflamadır.

Bu sınıflamada 10 ana grup, 43 alt ana grup, 130 grup ve 436 birim grup bulunmaktadır.

Bu 436 (4 haneli kod) birim grup kodlarının altında yer alan ve en detaylı sınıflama olan 6’lı kodlar, İŞKUR tarafından istihdam piyasasının ihtiyaçlarına göre sürekli olarak güncellenmektedir.

İŞKUR tarafından 2018 yılı itibari ile toplam 7.138 adet 6’lı kod belirlenmiştir.

Sorgulama için İŞKUR’ un Türk Meslekler Sözlüğü – Türkiye İş Kurumu inceleyebilirsiniz.

SGK Açısından Meslek Sınıflaması Niçin Önemli?

SGK, sigortalıların prime esas kazançlarının bildirilip bildirilmediğinin takibini yapmayı ve çalışanın maaşı ile orantılı prim ödenmesini sağlamak amacı ile 2012 yılında uygulamaya koymuştur.

1 Ocak 2018 tarihi itibariyle işverenlerce bildirimi zorunlu hususlar kapsamına alınmış ve işverenler, çalışanları işe alırken işyerinde fiilen yapacakları veya yapmakta oldukları işe uygun meslek kodunu SGK’ye bildirmekle yükümlü hale getirilmiştir.

Bu maksatla meslek kodlarının ilk rakamı önemlidir. Çünkü;

  • Yöneticiler’ in meslek kodları ”1” ile başlar
  • Profesyonel meslek mensuplarının meslek kodları ”2” ile başlar
  • Teknisyenler, teknikerler ve yardımcı profesyonel meslek mensuplarının meslek kodları ”3” ile başlar.
  • Daha vasıfsız meslekleri içeren meslek kodları ”4, 5, 6, 7, 8 ve 9” ile başlar.

Şirketlerin tamamının çalışanlarını meslek kodları ile birlikte SGK’ye bildirilme zorunluluğu vardır.

1 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe giren yasaya göre işçilerin meslek kodlarının SGK’ ye doğru bildirilmemesi (Muhtasar prim ve hizmet beyannamesinde) durumunda işverenlere idari para cezası uygulanır.

15.07.2016 tarih ve 6728 sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanunun 51 inci maddesi ile 5510 sayılı Kanunun 102 nci maddesinin birinci fıkrasına eklenen (n) bendinde; “Muhtasar ve prim hizmet beyannamesinde, sigortalıların işyerlerinde fiilen yaptıkları işe uygun meslek adı ve kodunu, gerçeğe aykırı bildiren her bir işyeri için aylık asgari ücreti geçmemek üzere meslek adı ve kodu gerçeğe aykırı bildirilen sigortalı başına asgari ücretin onda biri tutarında idari para cezası uygulanır.” hükmüne yer verilmiştir.

Yapmakta Olduğu Gerçek İş Haricinde Başka Bir Meslek Kodu İle Bildirimi Yapılan Çalışanın Hak kaybı – Zararı Olur mu?

Çalışanlar açısından bakıldığında;

  • Rapor alması halinde ödenecek rapor parası
  • Emekli olması halinde bağlanacak emekli aylığı
  • Ölümü halinde hak sahiplerine bağlanacak dul – yetim aylığı

hesaplanırken o çalışanın adına SGK’ya bildirilmiş olan meslek adı ve kodunun herhangi bir önemi yoktur. Çalışan için önemli olan adına SGK’ya bildirilen sigorta primine esas kazancıdır.

Yani başlıktaki sorunun cevabı: Hayır. Yapmakta Olduğu Gerçek İş Haricinde Başka Bir Meslek Kodu İle Bildirimi Yapılan çalışanın herhangi bir hak kaybı yada zararı olmaz.

Yapmakta Olduğu Gerçek İş Haricinde Başka Bir Meslek Kodu İle Bildirimi Yapılan Çalışan Ne Yapmalı?

Her ne kadar; Yapmakta Olduğu Gerçek İş Haricinde Başka Bir Meslek Kodu İle Bildirimi Yapılan çalışanın herhangi bir hak kaybı yada zararı olmasa da….

Çalışanın hem ahlaki doğruluk hem de kanun ve yönetmeliklere uyulması adına yapılan yanlışı fark ettiğinde derhal işletmenin içerisindeki ilgili yetkiliyi (insan kaynakları, muhasebe birimi vb gibi) hatanın düzeltilmesi için bilgilendirmeli – uyarmalıdır.

İşveren ve işletme İçin İSCO Niçin Önemli?

İnşaatlarda – Şantiyelerde sıklıkla karşılaştığımız beden işçisi meslek kodundan yapılan SGK bildirimlerinde; ilgili işçi ustalık gerektiren (İnşaat Demircisi, Kalıpçısı vb gibi) bir işte çalıştırılırsa ve çalışması esnasında iş kazası geçirirse;

  • İşveren, vasıfsız işçiyi ustalık gerektiren işte çalıştırdığı için
  • Yaptığı işe uygun
    • Mesleki Eğitim – Mesleki Yeterliliği Belgesi olmayabileceği için,
    • İşe giriş oryantasyon eğitimi almamış olacağı için,
    • Personel çalışma ve taahhütnamelerinin olmayabileceği için,
    • Görev tanımları olmayabileceği için,
    • İş güvenliği ek eğitimleri verilmemiş olabileceği için,

kazanın meydana gelmesinde kusurlu bulunabilecektir.

Çünkü kaza sonrası adli ve idari incelemeler sırasında; iş kazası geçiren işçi adına verilmiş olan sigortalı işe giriş bildirgesi de diğer evraklar ile birlikte incelenir.

İşe giriş bildirgesinin veriliş tarihinin yanında bildirgede yer alan işçinin meslek adı ve kodunun doğru olup olmadığı, başlangıçta sehven yapılmış bir hata varsa düzeltilip düzeltilmediği tespit görülecektir. Meslek adı ve kodunun hatalı olması durumunda; idari olarak usülsüzlük olarak cezai işleme tabi tutulacağı gibi adli olarak da kötü niyet olarak değerlendirilebilir.

Konumuz İş Sağlığı ve Güvenliği olduğu için asıl sorumuza – mevzumuza dönelim.

İş Sağlığı ve Güvenliği Açısından ISCO Niçin Önemli?

İlk olarak işe başlangıcında her çalışanın ”işe giriş – kabul muayenesinini yapılması, yönetmelikte örneği mevcut olan EK-2 formunun çalışanın bilgileri kısmını çalışan, muayene bulgularına, tahlil ve tetkik sonuçlarını değerlendirirken yapacağı işin niteliğine ve risklerine göre fiziksel ve ruhsal durumunun uygun olup olmadığı kararını verir.

Bu süreçte çalışmaya başlayacak kişinin meslek adı (ve dolayısı ile kodunun) işyeri hekimine ne olarak beyan edilirse, (EK-2 formunda çalışanın yazılı beyan bölümünde) muayene ve tetkikleri değerlendire kriteri o mesleğe göre olacak ve raporlama da bu şekilde yapılacaktır.

Sıklıkla yaşadığım klişe olmuş bir örneği paylaşayım:

Şantiyeye ”beden işçisi” SGK kaydı ile işe alınan işçi beyanında da ”zeminde temizlik işleri yapacağım” dediğinde işyeri hekimi olarak vereceğim raporda özellikle yüksekte çalışma onayı vermediğim gibi muayene – tahlil – tetkik değerlendirmem daha toleranslı oluyor.

Ve tabi ki EK-2 Evrakında yüksekte çalışabilir bölümünü çizeceğim (Çalışma izni vermiyorum) gibi ”zeminde çalışacak beden işçisi” olarak çalışması uygundur yazıyorum.

Bu kişi aslen;

Mesleki Yeterlilikte 11UY0012–3 Betonarme Demircisi (Seviye 3) olan ISCO 08 Kodu 7114.04 ile SGK kaydı açılması gerekirken,

Bazen, Mesleki Yeterlilikte 16UY0253-2 İnşaat İşçisi (Seviye 2)olan ISCO 08 Kodu 9312.02 ile SGK kaydı açılırken,

Sıklıkla Beden İşçisi (Genel) ISCO 08 Kodu 9622.02

Bazen de

Beden işçisi (taşıma, yükleme-boşaltma) ISCO 08 Kodu 9333.23

Beden İşçisi (Temizlik) ISCO 08 Kodu 9622.01

kayıt açıldığını görüyorum

Örnek gördüğünüz, Betonarme Demircisi SGK girişi yapılacak işçinin muayene – tetkik – tahlil kriterleri ile diğerlerinin ki oldukça farklıdır. Tabi ki EK- 2 Muayene formuna yazılacak sonuç da aynı şekilde farklı olacaktır. Her şeyden önce işçinin yüksekte çalışması uygun mu değil mi?

Tabi ki çok da önemli diğer kısım İş Güvenliği;

İşçinin-çalışanın sağlık kontrolü yapılıp işe uygunluğu fiziken ve ruhen değerlendirildikten sonra;

  • İşe giriş oryantasyon eğitimi verilecek. Bu kısım tam zamanlı olmadıkça İş Güvenliği Uzmanın sorumluluğunda olmasa da iş güvenliği açışından önemlidir.
  • Personel çalışma ve taahhütnameleri – işçinin – çalışanın taahhüt edeceği – imzalayacağı yaptığı işe-mesleğe göre olması gerekirken, giriş SGK kaydı ile çelişmiş olacak.
  • Görev tanımları – İşçiye – çalışana anlatılmalı – açıklanmalı, okutulup imzalatılmalı. Lakin burada da SGK Kaydı ile uyumlu görev tanımı mı yoksa aslen görevi-mesleği olan ve çalışacağı görev tanımı mı anlatılmalı – açıklanmalı, okutulup imzalatılmalı. Tabi ki önemli bir husus ve evrakta da kafa karışıklığı olacak bu durumda.
  • İş güvenliği ek eğitimleri – çalışanlara-işçilere hem sahada işbaşı konuşması şeklinde hem de planlı zamanlarda yapmakta oldukları mesleklere-işlere özel iş güvenliği eğitimlerinde de kafa karışıklığı olacak.
  • Meslek Eğitim – Mesleki Yeterliliğin olup olmadığının kontrol edilmesinde de yasal kayıtlı evraklar arasında çelişki olasılığı yükselecektir.

Sonuç olarak;

İşyerinde çalışacak olan her personelin, işe giriş ve periyodik muayeneleri, İş Sağlığı ve Güvenliği eeğiitimleri, işe giriş oryantasyon eğitimi, Meslek Eğitim – Mesleki Yeterlilik belge sorgulamaları, görev tanımları ve sair diğer evrakların tamamına yakını yapacağı işe ve dolayısı ile işyerinde çalıştığı meslek. adına göre verilmekte ve belgelendirilmektedir.

Bu sebeple işyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları, aldıkları sorumluluğun gereği, çalışanların işyeri SGK sında kayıtlı meslek ile yaptıkları işin aynı-uyumlu olmasını gözeterek görevlerini yapmalarını ve evraklarını düzenlemelerini tavsiye ederim.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Konu Hakkında Kanun-Yönetmelik Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Uluslararası Meslek Standartları Sınıflandırması (ISCO) https://ilostat.ilo.org/methods/concepts-and-definitions/classification-occupation/

⭐️⭐️ Uluslararası Meslek Standartları Sınıflandırması (ISCO) https://esco.ec.europa.eu/en/about-esco/escopedia/escopedia/international-standard-classification-occupations-isco

⭐️⭐️ 6. ULUSLARARASI STANDART MESLEK SINIFLAMA SİSTEMİ (ISCO) https://uluslararasi.yok.gov.tr/Sayfalar/avrupa-yuksekogretim-alani-ile-uyum-projesi/uluslararasi-standart-meslek-siniflama-sistemi-isco.aspx

⭐️⭐️ İnternational Standard Classification of Occupations http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://uluslararasi.yok.gov.tr/Documents/avrupa-yuksekogretim-alani-ile-uyumlasma-projesi/documents/isco-08.pdf

⭐️⭐️ Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/11/20151119.htm

⭐️⭐️ Meslek Adı ve Kodları http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://online.csgb.gov.ct.tr/main/dokuman/isco.pdf

⭐️⭐️ Türk Meslekler Sözlüğü – Türkiye İş Kurumu https://esube.iskur.gov.tr/meslek/meslek.aspx

⭐️⭐️ İŞYERİ HEKİMİ VE DİĞER SAĞLIK PERSONELİNİN GÖREV, YETKİ, SORUMLULUK VE EĞİTİMLERİ HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18615&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler, Sağlık Bülteni1 Mayıs 2025
23 Şubat 2025

Robotiğin Anadoludan Yükselişi

İsmail Ebul-İz Bin Razzaz El Cezeri

Moon (2007), El-Cezerî’nin Arap kökenli olduğunu belirtmektedir.

Yabancı kaynakların içinde sadece Vukobratovic (2009), “Türk mucit” olarak El Cezerî’den söz etmektedir.

Temiz (2012) de tıpkı Akman (1974) gibi, “Türk Bilim Adamı” şeklinde El Cezerî’den söz etmektedir. Ancak yazar devamında, Nature dergisinin 1974 yılının Mart sayısında, bu bilgini konu aldığını belirtirken derginin O’nun Türk olduğunu belirtmediğinden yakınmaktadır. Zira dergi El-Cezerî için “12. Yüzyıl Müslüman Mühendisliğinin doruğuna erişmiş bir kişi” saptamasını yapmaktadır.

El Cezeri‘ nin Müslüman ve Deha olduğu herkesin hem fikir olduğu konulardır.

Sibernetik bilimi olarak da isimlendirilen robotik çalışmalar yaparak ilkeleri bilim dünyasına sunan asıl ve ilk kişidir.

”Kübernetes” (Antik yunancada) sözcüğünden köken alan latince ”Gobarnare” denilen sibernetik ismi 1948 yılında Yahudi kökenli Amerikalı Matematikçi Norbert Wiener tarafından verilmiştir.

Sibernetik geleceğin en önemli bilim dallarından biri olacağı kesin. Belki de bu sebeple sahipleneni çok.

Fransızlar, Descartes ve Pascal’ı

Almanlar, Leibniz’i

İngilizler, Bacon’ı sibernetiğin başlangıcı olduğunu ileri sürseler de, İslam biliminin altın çağı avrupanın ise karanlık çağının hüküm sürdüğü yüzyılların tartışılmaz ismi ve robotiğin babası sibernetiğin başlangıcı El Cezeri dir.

Maalesef İsmail Ebul-İz Bin Razzaz El Cezeri‘ nin hayatı hakkında yeteri bilgiye sahip değiliz.

Doğum ve ölüm tarihlerine ilişkin iki farklı rivayet mevcuttur. Bunlardan birincisi El Cezerî’nin 1136-1206, diğeri ise 1153-1233 (Hicri, 548-630) yıllarlı arasında yaşadığı şeklindedir.

Mezarı, Cizre’deki Nuh Peygamber Camiinin avlusunda bulunmaktadır.

Yazdığı kitabın giriş kısmında yer alan kısa bilgi notu ile yetinmek durumundayız. Şeref ve onur babası anlamında Ebul-İz lakabı verilmiştir.

İsmail Ebul-İz Bin Razzaz El Cezeri, 1181-1206 yılları arasında Âmid’de (Diyarbakır) Artuklu hânedanının himayesinde bulunduğunu söyler.

Emîr Nâsırüddin Mahmud’un isteği üzerine kaleme aldığı ve 1205’te tamamladığı Kitâb fî Maʿrifeti’l-ḥiyeli’l-hendesiyye (el-Câmiʿ beyne’l-ʿilm ve’l-ʿameli’n-nâfiʿ fî ṣınâʿati’l-ḥiyel) adlı ünlü eserinde mekanik ve robotik üzerine yaptığı çalışmaları ve ayrıntılı çizimleri görebiliriz.

Eskişehir Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı tarafından hazırlanmış El Cezeri yi anlatan videoyu izleyelim…

Robotiğin babası diyebileceğimiz İsmail Ebul-İz El Cezeri günümüzde yeterli tanınmamakta ve hak ettiği değer verilmemektedir.

‘Robot’sözcüğü ilk kez Çek yazar Karel Capek’in 1920’de yazdığı ‘Rossum’un Evrensel Robotları’ adlı tiyatro oyununda kullanıldı.

‘İşçi’ anlamıyla Çekçe’ye giren Robot, 9 asır önce, 12’nci yüzyılda ilk kez Cezeri tarafından tasarlamıştı.

15 Şubat-10 Ağustos 2019 tarihleri arasında İstanbul’da adına yapılan sergide gösterilen Haluk Bilginer tarafından seslendirilmiş videoyu izleyerek İsmail Ebul-İz El Cezeri‘ yi tanımaya devam edelim.

“Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” sergisinin;

Proje Sahibi: Istanbul Cezeri Müzesi

Yaratıcı Yönetmen: Tayfun Kısacık

Metin Yazarı: Volkan Bintepe – M. Ali Çalışkan – Kadir Yılmaz Sanat

Yönetmeni: Bülent Şengül

Prodüksiyon Şirketi: IDA PICTURES

Yönetmen: Kaan Ran Özsoy

CG Supervisor: Kaan Ran Özsoy

Yapımcı: Eda Semiz

Seslendirme: Haluk Bilginer / 1000Volt

“Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri” sergisi, 15 Şubat-10 Ağustos 2019 tarihleri arasında UNIQ Expo’da sergilenmiştir. https://www.cezerimuzesi.com/

Anadolu’nun en büyük mucidi Cezeri’nin 13. yüzyılda yazdığı Kitab-ül Hiyel’deki tarife uygun ve çalışır vaziyette üretilen makinelerini ziyaretçilere sunan sergi, adeta bir bilim tarihi arkeolojisi sayılabilecek yapısıyla dünyada bir ilk olma özelliğini taşımıştır.

Zamanı aşan fikirleri, bakış açısı ve felsefesiyle modern mekaniğin babası kabul edilen; Artuklu Sarayı’nın 26 yıl başmühendisliğini yapan, Anadolu’nun en büyük mucidi Cezeri’nin olağanüstü makineleri, 15 yıllık titiz bir çalışmayla 800 yıl aradan sonra yeniden canlandırılmıştır!

Merkezine Cezeri’yi yerleştirerek mekanik tarihinin görkemli hikayesini ilham verici bir şekilde sunan “Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri Sergisi”, 15 Şubat – 10 Ağustos 2019 tarihleri arasında ziyaretçilere ağırlamıştı. https://www.cezerimuzesi.com/

Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri sergisi, 1500 m2’lik alanda, içerisinde boyutları 4 metreyi bulan dev makinelerle birlikte 66 farklı alete, makineye ve çeşitli düzeneklere yer verdi.

Eserlerin çalışma prensiplerini anlaşılır bir biçimde ortaya koyan sergide, Cezeri’nin şifreli, dört sürgülü kapı kilidi, şifreli kasası, dünyaca ünlü filli su saati, anıt su saati, tarihin ilk insansı robotu olan içecek sunan çocuk otomatı gibi birçok çalışmasının birebir örneklerini görmek mümkündü.

Sergide, seslendirmesi Haluk Bilginer tarafından yapılan yaklaşık 6 dakikalık kısa bir filmle karşılanan ziyaretçiler sırasıyla; Cezeri öncesi mekanik tarihi (Yaşam-Kalım), Cezeri dönemi sanatı ve siyasi kaosunun anlatıldığı bölüm (Kaos ve Düzen), Cezeri’nin kitabına ait görsellerin olduğu Harikalar Kitabı bölümü, Cezeri’nin makinelerinin birebir çalışır örneklerinin ve etkileşimli eğitim düzeneklerinin olduğu sanat bölümü, Cezeri’nin üretim araçlarının olduğu Cezeri’nin Atölyesi bölümü, Cezeri sonrası mekanik tarihinden örneklerin bulunduğu Saldırı bölümü ve gelecek tasvirinin olduğu gelecek bölümüyle tanıştılar.

“Cezeri’nin Olağanüstü Makineleri Sergisi”nde Cezeri’nin birbirinden ilginç makineleri ve Türk-İslam sanatının estetik ve tarihi unsurları dışında; Antik Çin, Mısır, Yunan ve çağdaş Batı medeniyetlerinin bilim adamları da mekanik tarihinden çeşitli örneklerle karşımıza çıktı.https://www.cezerimuzesi.com/

Bilindiği üzere ”Tarihi Kazanan Yazar” sözü geçmişin gerçeğiydi. Lakin günümüzde teknoloji sayesinde bilgiye ulaşmak kolaylaşmıştır.

Bilim tarihi, Anadolu tarihi ve Dünya tarihi öğretilerinde İsmail Ebul-İz El Cezeri‘ ye hak ettiği yer ve saygı maalesef gösterilmemiştir.

Anadolu topraklarında yetişen büyük bilim insanı İsmail Ebul-İz El Cezeri‘ yi ve eserlerini tanımaya devam edelim.

“Ustaca Mekanik Cihazların Bilgi Kitabı” (Arapça: Kitab fi ma’rifat al-hiyal al-handasiyya) olarak bilinen koleksiyonda, İsmail Ebul-İz El Cezeri eserlerinin iç işleyişini sergileyen ayrıntılı diyagramlar ve çizimler içermektedir.

Kitabından alınan bu sayfada İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin Mum Saati çizimi ve yanında açıklamalarını yazdığını görüyoruz.

Kitabının bu sayfasında Filli saatin çizimi ve açıklamaları görülüyor.

Kitabının bir başka sayfasında su gücüyle çalışan flütün şeması görülmektedir. 

“Tavus kuşu çeşmesi“, İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin sabun ve havlu sunan insansı robotların yer aldığı gelişmiş bir el yıkama cihazıydı.

“Sürekli flüt” sesi için su gücüyle çalışan mekanizma

Müzik kutusu benzeri bu icadında, bir teknenin içinde eğlence için şarkılar çalan bir arpçı, bir flütçü ve 2 davulcudan oluşan dört müzisyen görülmektedir.
Bu eserinin en çarpıcı özelliği, davulcuların ritimler yaratan mekanizmalarının programlanabilirliğindir.

En önemli icatlarından biri olan “Fil Saati”.
Filli saatte, farklı kültürleri temsil eden hayvan ve mitolojik yaratıklar mevcuttu.
Hint ve Afrika kültürlerinde fil,
Ejderha Çinlileri,
Anka kuşu Persleri,
Su Yunanlıları,
Sarık ise İslam kültürünü temsil ediyordu.
Fil hareket ediyor ve saatin farklı parçaları zamanı gösteriyordu, bunlara sallanan bir sarkaç ve dönen toplar da dahildi.

Filli Saatin Çalışması;

  • Filin içindeki suyun üzerinde delikli bir tabana sahip bir kase yüzüyordu. Kase belirli bir zaman içerisinde dolduğunda batıyordu.
  • Kase. batarken filin başındaki kirişe bağlanmış bir ipi çekiyordu.
  • Bu, önce şarkı söyleyen şahinin kafasına, sonra da yılanın ağzına düşen metal bir bilyenin fırlatılmasıyla gerçekleşiyordu.
  • Yılan öne doğru eğilip filin içindeki kâseyi ve imparatorun iplerle bağlı elini kaldırıyordu.
  • Bu sırada top bir vazoya düşüyor ve arabacı davulu çalıyordu.
  • Kadran ibresi yarım saati veya tam saati gösterecek şekilde dönüyordu.
  • Yılan sonunda başlangıç ​​pozisyonuna geri dönüyor ve sepette top kaldığı sürece döngü yeniden başlıyordu.

Filin içindeki rezervuarın üst ve alt bölmeleri vardı. Üst rezervuar zaman mekanizmasına bağlıydı, alt rezervuar ise akışın kuvvetini kontrol ediyordu.

Şafakta musluğu açtı, böylece üst bölmedeki su alt rezervuara sızıyordu. Bu doğru basıncı korumaya yardımcı oluyordu.

Bu, saati mevsime bağlı olarak düzensiz gün uzunluğuna ayarlıyordu.

Bardak Su Saatinin görünümü

Eşek Gücüyle Çalışan Su Çarkı Tasarımı görülüyor.

Filli saatte yer alan sürücünün çizimi, kolların nasıl takılması gerektiğini göstermektedir.


İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin Otomatlarından – Robotlarından bir görünüm.


Hesapçının Kan Alma Havuzu

2016 yılında Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), İsmail Ebul-İz El Cezeri‘yi geç de olsa “Küresel Hazineler” serisine dahil etti.

Bu sayfada yer alan çizim İçki Partilerinde servis yapması için tasarlanmış robotun çizimi ve açıklamaları görülüyor.


Robotik alanının ilerlemesinde, özellikle programlanabilir otomatların geliştirilmesinde önemli bir rol oynadı. İcatları, modern makine mühendisliği ve otomasyonun temellerini attı.

İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin Bodleian Kütüphanesi’ndeki şifreli kilit tasarımı.


Kale Su Saati

İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin çalışmaları kendisinden sonraki nesil mühendisleri ve mucitleri etkilemiş, tasarımları sonraki yüzyıllarda da kopyalanıp geliştirilmiştir.

İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin icatları saatler ve otomatlarla sınırlı değildi. Ayrıca çeşitli yaratıcı su yükseltme makineleri, su pompaları ve hidrolik sistemler de tasarladı.

Su çıkarma makineleri arasında, sulama amaçlı suyu kaldırmak için kullanılan “Saqiya” ve “Arşimet Vidası” da vardı.


Su çekme makinesinin iç işleyişi, gizli dişlilerin, hareketli bir ineği dikey bir şaft etrafında nasıl döndürdüğünü ve bu şaftın suyu çeken mekanizmayı nasıl çalıştırdığını gösteriyor.

Dünyanın ilk musluk çizimini yine kitabında görüyoruz.

Günümüz için çok basit bir kullanım aracı olan musluğun ayrıntılı anlatımını ve çizimini görüyorsunuz
Musluk ve arkasındaki sıvı hazne hakkında bir sayfa daha.
Musluk tasarımı ve işlevi hakkında bilgilendirme
Musluğun bir başka modeli ve ayrıntılı anlatımı

İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin bu çiziminde içecek servisi yapan bir robotu tasvir etmiş.
Sağ taraftaki yazıda cihazın nasıl çalıştığı anlatılıyor.

İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin bilinen icatlarından biri, bir sandık veya tabut için ilk dört kadranlı kombinasyon kilidiydi. Kapağında böyle dört kadranlı kombinasyon kilidi bulunan 13. yüzyılın başlarından kalma yalnızca beş tabutun hala var olduğu bilinmektedir.
Bunlardan biri olan şifreli kilit kutusu, tartışmasız en görkemli olanıdır. 13. yüzyılın başlarında, üstadın doğum yeri olan Cezire’de yaratılmış olup, Khalili Koleksiyonları’nda tutulmaktadır.

Khallili Koleksiyonlarında şifreli kilit kutusu


Khallili Koleksiyonlarında şifreli kilit kutusu üstten görünümü

Gruptaki diğer bilinen örneklerde olduğu gibi, Khalili sandığındaki kombinasyon kilidi, Al Jazeri’nin Bilgi Kitabı’ndaki tasarımını neredeyse birebir yansıtıyor. Kitapta, kapağın dört köşesinde dört kombinasyon kilidi kadranı bulunan bir sandık çiziyor, her biri Arap alfabesinin yirmi sekiz harfinden on altısını kullanıyor ve sayıları, Abjad rakamları olarak bilinen bir sistemde temsil ediyor.

İlginç bir şekilde, İsmail Ebul-İz El Cezeri‘nin kilidinin temel bir özelliği, harflerin bir diyakritik işaret olmadan kullanılmasıdır – bir harfi diğer benzer harflerden ayırmak için eklenen bir nokta veya işaret. Bu, Khalili örneğindeki güzelce korunmuş kadranlarda açıkça görülmektedir.

Khalili sandığı, saray uğraşlarını ve Hristiyan motiflerini tasvir eden gümüş kakmalı sahnelerle süslenmiştir. Bu sandığın dönemi ve konumu göz önüne alındığında – ve zanaatkarlığın karmaşıklığı – İsmail Ebul-İz El Cezeri‘ nin tasarımından sonra zengin bir Hristiyan hami tarafından sipariş edildiğini varsaymak mantıklıdır. Diğer örnekler henüz yayınlanmamış olsa da ve gruptaki diğerleri hakkında yetersiz bilgi mevcut olsa da, Khalili sandığı doğrudan Hristiyanlıkla ilgili süslemeler taşıyan tek sandık olabilir.

Okuyun – Öğrenin – Öğretin – Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Makaleler ve İncelemeleri Okunmak İsteyenler İçin Kaynaklar

⭐️⭐️ El-Cezerî ile ilgili yapılan çalışmaların değerlendirilmesi http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/302720

⭐️⭐️ Akman, T., (1974). Sekiz Yüzyıl Önce Otomatik Makine Yapan Türk Bilgini Eb-Ül-İz. Bilim ve Teknik, 7, 77, 1-6. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://services.tubitak.gov.tr/edergi/yazi.pdf;jsessionid=jT2Y97Din+MkktJhrfXd6W2O?dergiKodu=4&cilt=7&sayi=77&sayfa=1&yaziid=1192

⭐️⭐️Temiz M., (2012). Ön Rönesans Döneminde Fizik ve Fen Bilimleri. Denizli. http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/http://www.mtemiz.com/bilim/%C3%96N%20(ERKEN)%20R%C3%96NESANS%20D%C3%96NEM%C4%B0%E2%80%99NDE%20%20F%C4%B0Z%C4%B0K%20VE%20FEN%20B%C4%B0L%C4%B0MLER%C4%B0%20(PDF).pdf

⭐️⭐️ Vukobratovic M., (2009). Robot Environment Dynamic Interaction Survey and Future Trends. Mihailo Pupin Institue, Belgrade, Serbia. https://www.researchgate.net/scientific-contributions/M-Vukobratovic-2037784990

⭐️⭐️ Moon, F.C., (2007). The Machines of Leonardo da Vinci and Franz Reuleaux, Springer. (22 March 1974). Nature, 248, 5446. https://www.scirp.org/reference/referencespapers?referenceid=3885047

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bu makale;

Anadolu topraklarında yetişmiş İsmail Ebul-İz El Cezeri‘ nin bilinirliğine ve hak ettiği saygıyı görmesine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Haberler&Duyurular, Makaleler23 Şubat 2025
19 Aralık 2024

Mesleki Eğitimi Olmayanı Çalıştırmak Bilinçli Taksirdir !

Yargıtay Kararı

Mesleki Eğitimi Olmayanı Çalıştırmak Bilinçli Taksirdir !

Sonuç ile başladım.

Çünkü çok farklı sebeplerle Tehlikeli ve Çok tehlikeli işlerde çalışanların Mesleki Eğitimli olması ve Mesleki Eğitim Belgeli olmaları hususu halen ihmal edilmektedir.

Aslen yasal zorunluluk var;

6331 Sayılı Kanun’un 17/3. maddesi, “Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz.” hükmünü içermektedir.

Yani Mesleki Eğitim almak ve pek tabi ki belgesine sahip olmak kanuni bir zorunluluk.

Yine 6331 Sayılı Kanun’una dayanarak Tehlikeli Ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Çalıştırılacakların Mesleki Eğitimlerine Dair Yönetmelik 13 .07.2013 tarihinde çıkarılmış ve aynı gün yürürlüğe girmiştir.

Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir konu mevcuttur.

6645 Sayılı 23 Nisan 2015 tarihinde 29335 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu İle Bazı Kanun Ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile yapılan konu ie ilgili önemli değişikliklerden biri;

”Tehlikeli ve çok tehlikeli işlerden olup, Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından standardı yayımlanan ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılacak tebliğlerde belirtilen mesleklerde, tebliğlerin yayım tarihinden itibaren on iki ay sonra Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanununda düzenlenen esaslara göre Mesleki Yeterlilik Belgesine sahip olmayan kişiler çalıştırılamayacaktır.” hükmüdür.

Bu tarihten itibaren;

Mesleki Yeterlilik Kurumu tarafından standardı yayımlanan ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığınca çıkarılan tebliğler ile sadece Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunlu – geçerli olan meslekler yayınlanmaya başlamıştır

Mesleki yeterlilik belgesi zorunluluğu olana mesleklerin sayısı giderek artmaktadır. Bu sebeple zorunluluk kapsamına girmiş güncel meslek listesine Mesleki Yeterlilik Kurumu web sitesinden ulaşılabilirsiniz.

Buraya kadar olanlar çok net olsa da muafiyetler konusu karışık gelebilir.

Zorunlu Mesleki Yeterlilikten Muafiyetler

İlk olarak;

07.10.2006 tarih 26312 Sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 5544 sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu 2. Maddesi ile…

”Tabiplik, diş hekimliği, hemşirelik, ebelik, eczacılık, veterinerlik, mühendislik ve mimarlık meslekleri ile en az lisans düzeyinde öğrenimi gerektiren ve mesleğe giriş şartları kanunla düzenlenmiş olan meslekler bu Kanun kapsamı dışındadır.”

Yani bu kapsam dışı olanlar kendi mesleklerinde çalıştıkları sürece sahip oldukları belgeler yeterli Mesleki Eğitim Belgesidir.

İkinci olarak;

Zorunluluk kapsamında yer alan Mesleki Yeterliliklerin ”Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Mesleki ve Teknik Eğitim Kurumlarınca Verilen Diplomalar (Alan/Dal/Bölüm-FOET Kodu) ile 3308 Sayılı Mesleki Eğitim Kanunu’na Göre Düzenlenen Ustalık Belgeleri (Alan/Dal- FOET Kodu) denkliklerinin listelendiği muafiyet tablosunda yer alan belgelere sahip olanlar kapsam dışındadır.

Yani bu kapsam dışı olanlar kendi mesleklerinde çalıştıkları sürece sahip oldukları belgeler yeterli Mesleki Eğitim Belgesidir.

Üçüncü olarak;

MYK Mesleki Yeterlilik Belgesi zorunluluğunda 5/6/1986 tarihli ve 3308 sayılı Mesleki Eğitim Kanununa göre ustalık belgesi almış olanlar ile Millî Eğitim Bakanlığına bağlı meslekî ve teknik eğitim okullarından ve üniversitelerin meslekî ve teknik eğitim veren okul ve bölümlerinden mezun olup, diplomalarında veya ustalık belgelerinde belirtilen bölüm, alan ve dallarda çalıştırılanlar için meslekî yeterlilik belgesi şartı aranmamaktadır.

Yani bu meslekî yeterlilik belgesi şartı aranmayanlar kendi mesleklerinde çalıştıkları sürece sahip oldukları belgeler yeterli Mesleki Eğitim Belgesidir.

Bu genel bilgilerden sonra;

Tehlikeli ve Çok tehlikeli işlerde çalışanların Mesleki Eğitimli olması gerektiğinin ciddiyetini bir de yargının yüce makamı Yargıtayın verdiği örnek karar ile görelim.

Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıf işlerde çalışanlarda Mesleki yeterlilik / Mesleki Eğitim belgesi zorunluluğuna ilişkin T.C. Yargıtay 12. Ceza Dairesi kararında ”elektrik teknisyeni olarak çalışan bir işçinin iş kazasında hayatını kaybetmesiyle ilgili davada verdiği kararda, iş sağlığı ve güvenliği kurallarını ihlal eden ve çalışanı mesleki eğitim almadan tehlikeli bir işte çalıştıran işveren hakkında bilinçli taksir hükümlerinin uygulanması gerektiği’‘ ifade edilmiştir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

EK BİLGİ

5237 sayılı TCK’ya göre ceza sorumluluğunun temeli, kast ve taksire dayanan kusur sorumluluğudur.

  1. Taksire Dayanan Kusur Sorumluluğu
    • Basit taksir,
    • Bilinçli taksir.
  2. Kasta Dayanan Kusur Sorumluluğu
    • Olası kast.
    • Doğrudan kast,

Örneklerin hepsini işyerinde ve işveren – çalışan olarak vermemin sebebi kolay anlaşılması ve konunun özünden ayrılmamaktır.

Basit Taksir “bilinçsiz taksir” , “adi taksir” dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. (Örnek: işverenin şantiyede Elektrik Mesleki Eğitim (Ustalık) Belgesi olan Ali isimli çalışanına standartlara uygun iş ayakkabısı ve diğer kişisel koruyucuları elektrikçilere göre değil inşaattaki diğer çalışanlarla aynı almıştır. Ali usta bir kaza geçirir ve uygun olmayan kişisel koruyucu kullanımı sebebi ile elektrik akımına kapılarak ölür ise işveren basit taksirle insan öldürme suçu işlemiş olur.)

Bilinçli Taksir failin “öngördüğü” neticeyi istememesine rağmen, kural ihlali yaparak veya şans, kişisel yetenek vb. etkenlere güvenerek hareket etmesi ile fiili işlemesidir. (Örnek: işverenin şantiyede herhangi bir mesleki eğitimi ve belgesi olmayan Ali isimli çalışanını elektrik iç tesisat işlerinde çalıştırırsa ve bu çalışma sırasında Ali elektrik akımına kapılıp ölürse, işveren bilinçli taksir ile ölüme sebebiyet verme suçu işlemiş olur)

Olası kast “dolaylı kast”, “belirli olmayan kast”, “gayrimuayyen kast”, “olursa olsun kastı” suçun kanuni tanımındaki fiilin gerçekleşebileceğinin mümkün veya muhtemel bir şekilde “öngörülmesine” rağmen, sonucun meydana gelmesinin göze alınması, adeta “olursa olsun” biçimindeki bir düşünceyle fiilin işlenmesidir. (Örnek: işverenin şantiyede grup halinde çalışmakta olanların arasında yer alan Ali isimli çalışanı hedef alarak fırlattığı aktif yüksek voltaj bulunan ucu açık elektrik kablosu Ali’nin yanındaki bir başka çalışana temas ederek elektrik akımına bağlı vücudunda yanıklara ve sonrasında ölümüne sebep olmuştur. İşveren olası kast ile ölüme sebebiyet verme suçu işlemiş olur)

Doğrudan kast bilerek ve isteyerek suçun kanuni tanımındaki fiilin işlenmesidir. (Örnek: işverenin şantiyede çalışma sırasında Ali isimli çalışanını trafoya itip şarteli açarak ölümüne sebebiyet vermesi doğrudan kasttır – kasten ölüme sebebiyet verme suçu işlemiş olur)

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Yargıtay İçtihat Metni

T.C. YARGITAY 12. CEZA DAİRESİ

E. 2020/1413 – K. 2021/8051 – T. 17.11.2021

* TAKSİRLE ÖLDÜRME SUÇU ( Mesleki Eğitim Alma Zorunluluğu Bulunan Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Yapacağı İşle İlgili Mesleki Eğitim Aldığını Belgeleyemeyenlerin Çalıştırılamayacağı – Sanığın Öleni Çok Tehlikeli İş Sınıfında Yer Alan Elektrik İşi İle İlgili Diploma ve Mesleki Eğitim Belgesi Bulunmamasına Rağmen Elektrik Teknisyeni Olarak Çalıştırdığı/Sanık Hakkında 5237 SK Md. 22/3 Hükümlerinin Uygulanmamasının Bozmayı Gerektirdiği )

* BİLİNÇLİ TAKSİR ( Kişinin Öngördüğü Neticeyi İstememesine Karşın Neticenin Meydana Gelmesi Meydana Geleceği – Dosya Kapsamı ve Ölenin Eşinin Beyanına Göre Ölenin Elektrik Meslek Dalı İle İlgili Bir Diploması ya da Eğitiminin Olmadığı/Çok Tehlikeli Sınıfında Yer Alan Bu İşte Öleni Çalıştıran Sanık Hakkında TCK Md. 22/3 Hükümlerinin Uygulanması Gerektiği )

* EĞİTİM VERMEKSİZİN İŞÇİYİ TEHLİKELİ İŞTE ÇALIŞTIRMA ( Ölenin Elektrik Meslek Dalı İle İlgili Diplomasının Bulunmadığı ve Mesleki Eğitim Almadığı – Mesleki Eğitim Alma Zorunluluğu Bulunan Tehlikeli ve Çok Tehlikeli Sınıfta Yer Alan İşlerde Yapacağı İşle İlgili Mesleki Eğitim Aldığını Belgeleyemeyenlerin Çalıştırılamayacağı/Çok Tehlikeli Sınıfında Yer Alan İşte Eğitim Almadan Çalışan İşçiyi Çalıştıran Sanık Hakkında 5237 Sayılı Kanun Md. 22/3 Hükümleri Uygulanmamasının Hukuka Aykırı Olduğu )

5237/m.22,89 – 6331/m.17

ÖZET : Dava, taksirle öldürme suçuna ilişkindir.

Dosya kapsamına ve ölenin eşinin beyanına göre ölenin elektrik meslek dalı ile ilgili diploması bulunmayıp bu hususta mesleki bir eğitim de almamıştır. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenlerin çalıştırılamayacağına dair 6331 Sayılı Kanun madde 13/3 hükmü ve diğer mevzuat hükümleri dikkate alındığında öleni çok tehlikeli iş sınıfında yer alan elektrik işi ile ilgili diploma ve mesleki eğitim belgesi bulunmamasına rağmen elektrik teknisyeni olarak çalıştıran sanık hakkında bilinçli taksir hükümlerinin uygulanmaması bozmayı gerektirmiştir.

DAVA : Taksirle öldürme suçundan sanığın mahkumiyetine ilişkin hüküm, sanık müdafii tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü:

KARAR : … AVM içinde bulunan iş yerinin düğün salonu olarak kullanılmak üzere kiracı … Limited şirketi tarafından gerekli restorasyon, tadilat, tamirat ve elektrik, elektronik alt yapı işlerinin yapılmasına karar verildiği, yapılan 09/05/2014 tarihli Elektrik ve Elektronik Hizmetler Alım ve Uygulama Sözleşmesi gereği elektrik, elektronik ve alt yapi işlerinin sanığın ortağı ve yetkili müdürü olduğu … Bilgisayar ve Elektronik Limited şirketine verildiği, ölen işçi …’ün … Ltd. Şti’de elektrik teknikeri olarak on aydır çalışmakta olduğu ancak ölenin elektrik meslek dalı ile ilgili eğitim-öğretim aldığına dair diploma veya mesleki eğitim belgesi bulunmadığı, olay tarihinde öncesinde ölen tarafından kurulumu yapılan aydınlatmaların bir kısmının çalışmadığının kiracı şirket tarafından bildirilmesi üzerine işin kontrolü için buraya giden …’ün elektrik lambalarını kontrolü sırasında elektrik akımına kapılarak alınan 09/01/2015 tarihli otopsi raporuna göre “vücudundan elektrik akımı geçmesine bağlı ani solunum ve dolaşım durması sonucu” vefat ettiği, olay yerinde yapılan incelemeye göre elektrik tesisatının bağlı olduğu panoda kaçak akım rölesinin bulunmadığı ayrıca ölenin olay anında ellerinde yalıtım eldiveninin bulunmadığı, bu hususta ölen ile birlikte olay yerine giden … şirketinde stajyer olan …’ın tanık sıfatıyla alınan beyanında ölene yalıtımlı eldiven verildiğini ancak ölenin bunu kullanmadığını belirttiği, dosya kapsamı incelendiğinde ölene koruyucu donanım teslim edildiğine dair bir belge sunulamadığı ve kaza sonrası düzenlenen morg eşya teslim tutanağında yalıtımlı eldiven vb. korucuyu donanım teslim edildiğine dair bir ibare bulunmadığı, ölenin iş yerinde 10/03/2014 tarihli iş sağlığı ve güvenliği konulu (çalışma mevzuatı ile ilgili bilgiler, çalışanların yasal hak ve sorumlulukları, iş yeri temizliği ve düzeni, iş kazası ve meslek hastalığından doğan hukuki sonuçlar, meslek hastalıklarının sebepleri, güvenlik ve sağlık işaretleri) 4 saatlik eğitime katıldığı, soruşturma aşamasında alınan 19/09/2014 tarihli bilirkişi raporu ile bu rapora ek olarak düzenlenen 24/11/2014 tarihli bilirkişi raporu ile yargılama aşamasında alınan 23/04/2015 tarihli bilirkişi raporları gereği sanığın ölen ile eş kusurlu olduğu; yargılama aşamasında alınan 06/07/2015 tarihli bilirkişi raporu ile 12/11/2015 tarihli bilirkişi raporu gereği sanığın asli kusurlu olduğunun tayin edildiği, alınan raporlarda ortak olarak sanığın elektrik tesisatının bağlı olduğu panoda kaçak akım rölesinin olup olmadığının kontrol edilmeden çalışma yapılmasına müsaade edilmesi, yeterli iş güvenliği bilinci kazandırılmaması, bu bilincin kazandırılması amacına dönük olarak yeterli düzeyde iş sağlığı ve güvenliği eğitiminin verilmemesi, kontrol ve denetim görevinin yeterince yerine getirilmemesi sebepleriyle kusurlu olduğunun belirtildiği, ayrıca dosya kapsamına alınan 06/05/2015 tarihli SGK müfettişi tarafından düzenlenen inceleme raporuna göre “…panoda elektriğin güvenli şekilde kesilmesini, çalışanların elektrik akımına maruz kalmaması için gerekli tedirlerin alınmasını, çalışma öncesinde çalışılan bölümde elektrik olup olmadığının kontrol edilmesini elektrik yokluğunun teyit edilmesini müteakip çalışmasını sağlayıcı denetim ve gözetim mekanizmasının işverence kurulmaması, işçilerin yanlış çalışmalarını önleyici denetim gözetim sorumluluğunun işverence yerine getirilmemesi sonucunda, kazalının elektrik akımına kapılması sonucunda meydana geldigi,bu itibarla iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında kendisine verilen görevleri yerine getirme konusunda yeterli dikkat ve özeni göstermediği, kazanın meydana gelmesinde % 75 oranında kusurlu bulunduğunun” belirtildiği anlaşılmakla yapılan incelemede;

Yapılan yargılamaya, toplanıp karar yerinde gösterilen delillere, mahkemenin kovuşturma sonuçlarına uygun olarak oluşan kanaat ve takdirine, incelenen dosya kapsamına göre sanık müdafiinin eksik inceleme ile hüküm kurulduğuna, kusur durumuna ve gerekçesiz şekilde mahkumiyet hükmü kurulduğuna ilişkin temyiz itirazlarının reddine ancak;

Dosya kapsamına ve ölenin eşi …’ün beyanına göre ölenin elektrik meslek dalı ile ilgili diploması bulunmadığı, bu hususta mesleki bir eğitim de almadığı,

6331 Sayılı İş Sağlığı ve güvenliği Kanununun 17/3. maddesinde “mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz” hükmü yer aldığı,

Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 5/2-a. maddesinde “işveren yapı işlerinde özellikle birinci fıkranın uygulanmasında ek-4’te belirtilen asgari şartları dikkate alarak uygun tedbirleri alırlar”, Ek-4-A/14. maddesinde “elektrikle ilgili bütün ekipman ve bağlantıların kurulması, sökülmesi, tamirat ve tadilat işleri sadece ilgili mevzuatın öngördüğü yetkili elektrikçiler tarafından yapılır” hükmü yer aldığı,

Elektrik ile İlgili Fen Adamlarının Yetki Görev ve Sorumlulukları Hakkında Yönetmeliğin 3.maddesinde “elektrik ile ilgili fen adamları, gördükleri teknik veya mesleki öğrenim seviyelerine göre aşağıdaki gruplara ayrılırlar :

l. Grup ; En az 3 veya 4 yıl yüksek öğrenim görenler,

2. Grup ; En az 2 yıllık yüksek teknik öğrenim görenler ile ortaokuldan sonra en az 4 veya 5 yıl mesleki ve teknik öğrenim görenler,

3. Grup; En az lise dengi mesleki ve teknik öğrenim görenler, lise mezunu olup bir öğrenim yılı süreyle Bakanlıkların açmış olduğu kursları başarı ile tamamlamış olanlar ile 3308 Sayılı Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanununun öngördüğü eğitim sonucu ustalık belgesi alanlar” şeklinde eğitim seviyelerinin ve çalışabilecekleri işlerin düzenlendiği, bu kapsamda dosya içeriğine göre öleni, çok tehlikeli iş sınıfında yer alan elektrik işi ile ilgili diploma ve mesleki eğitim belgesi bulunmamasına rağmen elektrik teknisyeni olarak çalıştıran sanık hakkında koşulları oluşması sebebiyle Türk Ceza Kanunu‘nun 22/3. maddesi gereğince bilinçli taksir hükümlerinin uygulanması gerektiğinin gözetilmemesi;

SONUÇ : Bozmayı gerektirmiş olup, sanık müdafiinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden, 5320 Sayılı Kanun’un 8. maddesi uyarınca halen uygulanmakta olan 1412 Sayılı Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu‘un 321. maddesi gereğince sanık hakkındaki mahkumiyet hükmünün isteme aykırı olarak BOZULMASINA, aynı Kanunun 326/son maddesi uyarınca sanığın ceza miktarı bakımından kazanılmış hakkının saklı tutulmasına, 17.11.2021 tarihinde oybirliğiyle karar verildi.

Basından Haberler

Yargıtay, mesleki eğitim verilmeyen işçinin ölümüne ilişkin verilen cezayı az buldu https://www.trthaber.com/haber/gundem/yargitay-mesleki-egitim-verilmeyen-iscinin-olumune-iliskin-verilen-cezayi-az-buldu-865188.html

Yargıtay Kararı : ” Mesleki Eğitim Belgesi Olmadan Çalıştırılan İşçinin Ölümünden İşveren Sorumludur” https://maliyepostasi.com/yargitay-karari-mesleki-egitim-belgesi-olmadan-calistirilan-iscinin-olumunden-isveren-sorumludur#google_vignette

Yargıtay’dan emsal ‘iş kazası’ kararı https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/yargitaydan-emsal-is-kazasi-karari-1924197#google_vignette

Yargıtay, mesleki eğitim verilmeden çalıştırılan işçinin öldüğü olayda verilen cezayı az buldu Yargıtay 12. Ceza Dairesi, mesleki eğitimi olmayan kişinin çalıştığı depoda üzerine mermer devrilerek ölmesi nedeniyle depo sorumlusuna “taksirle öldürme” suçundan verilen adli para cezasını az bularak bozdu. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/yargitay-mesleki-egitim-verilmeden-calistirilan-iscinin-oldugu-olayda-verilen-cezayi-az-buldu/3258392

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, Haberler&Duyurular, İş Güvenliği, Makaleler19 Aralık 2024
8 Aralık 2024

Ekranlı Araç Operatörü Göz Muayenesini Kim Yapar?

Firmalar Ekranlı Araç kullanacak personellerinin işe girişlerinde ve zamanı geldiğinde periyodik muayenelerinde nelere dikkat etmeli?

Muayenelerinde nelere dikkat etmelinin ayrıntılarına girmeden önce; ülkemizde yasal düzenlemelerin içerisinde. yer almasına rağmen iş sağlığı çalışma sahasındaki farklı uygulamaları dikkate aldığımızda konuyu en başından ele almalıyız.

Bu sebeple ilk olarak sorulması gereken Soru:

Ekranlı Araç operatörünün / çalışanının işe giriş ve zamanı geldiğinde periyodik muayenesinin bir bölümü olan göz muayenesini kim yani hangi hekim yapacak?

Maalesef herkesin fikri var lakin çoğunluğun bilgisi yok.

Birlikte okuyalım ve doğru cevaba ulaşalım.

Ekranlı Araç

Öncelikle tanımları netleştirelim.

Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihinde yayınladığı, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin Yönetmeliğin 89/391/EEC Direktifinin 16 (1) maddesine göre;

”Ekranlı Araç: Ağırlıklı olarak harf, rakam, şekil, grafik, tablo ve resim görüntülemede kullanılan her türlü araç’‘ olarak tanımlanır. (HSE, 2003: 7; 90/270 EEC, Art. 2, bent a)

Avrupa Birliği uyum yasaları kapsamında, Avrupa Birliği Yönetmeliklerinin (direktiflerinin) Türk Hukuku’na uyarlanması maksadı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından 13 Nisan 2013 tarihinde 28620 Nolu Resmi Gazetede yayınlanan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğinde 4. maddesinin (1) bendine göre;

”Ekranlı Araç: Uygulanan işlemin içeriğine bakılmaksızın ekranında harf, rakam, şekil, grafik ve resim gösteren her türlü araç” tanımlanmaktadır.

Ekranlı Araç Operatörü / Çalışanı

İşyerinde Ekranlı Araç‘ larla çalışan personelin tanımına geldiğimizde uluslararası ve ulusal kaynaklarda farklı gibi görünen kavramlar mevcuttur.

Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihinde yayınladığı, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin yönetmeliğin (direktifin) 2. maddesi (c) bendinde ”çalışan” kavramı kullanılmış lakin aynı yönetmeliğin (direktifin) ekinin muhtelif yerlerinde çalışan yerine “operatör” kavramı kullanılmıştır. (HSE, 2003: 7; 90/270 EEC, Art. 2, bent a; EAÇY, m.4/a)

Avrupada İş Sağlığı ve Güvenliğinin yasal düzenlemeleri ile öncülüğünü yapan İngilterede 1992 yılında 2792 no ile yayınlanan ve 1 ocak 1993 de yürürlüğe giren Sağlık ve Güvenlik (Ekran Ekipmanı) Yönetmeliklerinin (The Health and Safety (Display Screen Equipment) Regulations) tanımlar kısmında. 1. maddesinin (b) bendinde ekranlı araçlarla çalışanlar için “operatör” kavramı kullanılmış olmasına rağmen aynı mevzuatın devamında operatörden anlaşılması gerekenin “işçi” olduğu yazılıdır. (İngiltere 1992 Sağlık ve Güvenlik (Ekran Ekipmanı) Yönetmeliklerinin – The Health and Safety (Display Screen Equipment) Regulations)

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından 13 Nisan 2013 tarihinde 28620 Nolu Resmi Gazetede yayınlanan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğinde 4. maddesi (b) bendinde ”Operatör: Esas işi ekranlı araçlarla çalışmak olan ve normal çalışmasının önemli bir bölümünde ekranlı araç kullanan kişiyi, ifade eder.” yazılıdır. Burada ”operatör” kavramı kulanılmış olmasına rağmen aynı yönetmeliğin farklı kısımlarında bazen ”operatör”, bazen ”çalışan” ve bazen de ”operatör/çalışan” kavramları birlikte kullanılmıştır.

Diğer bir tanımımız da;

Çalışma merkezi

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından 13 Nisan 2013 tarihinde 28620 Nolu Resmi Gazetede yayınlanan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğinde 4. maddesi (b) bendinde,

”Çalışma merkezi: Operatörün/çalışanın oturduğu sandalye, ekranlı aracın konulduğu masa ya da yüzey, operatör/çalışan-makine ara yüz yazılımı, monitör, klavye, yazıcı, telefon, faks, modem ve benzeri aksesuar ve ekranlı araçla ilgili tüm donanımların tamamının veya bir kısmının bulunduğu çalışma alanını, ifade eder.’‘ Yazılıdır.

Aynı tanım (Çalışma merkezi) Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihinde yayınladığı, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin Yönetmeliğin 90/270/EEC Direktifinin 2. maddesi (b) bendinde de aynı şekilde kullanılmıştır.(HSE, 2003: 7; 90/270 EEC, Art. 2, bent b)

Ekranlı Araç kullanacak personellerinin işe girişlerinde ve zamanı geldiğinde periyodik muayenelerinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini açıklamadan önce; Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliği ‘nin kökeni olan İngiltere Sağlık ve Güvenlik (Ekran Ekipmanı) Yönetmeliğini ve Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı direktiflerindeki tanımların sadece özünde değil kelime ve tanımlarda dahi birbirinin aynısı olduğunu gözler önüne sermek istedim.

Pek tabi ki bizim öncelikle tabi olduğumuz kendi kanunlarımızdan yetki alan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliği dir.

Yönetmeliğimize baktığımızda;

Gözlerin korunması bölümünde

MADDE 9 – (1) İşyerinde, ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce ve ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme zorlukları yaşandığında çalışanların göz muayeneleri yapılır.

(2) Ekranlı araçlarla çalışmalarda operatörlerin gözlerinin korunması için;

a) Ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce,

b) Yapılan risk değerlendirmesi sonuçlarına göre işyeri hekimince belirlenecek düzenli aralıklarla,

c) Ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme zorlukları yaşandığında,

göz muayeneleri yapılır.

”Göz muayenesi yapılır” cümlesi pek tabi ki farklı yorumlara açıktır.

Şöyle ki;

Burada bahsedilen göz muayenesinden ”göz muayenesini İşyeri Hekimi yapar” yorumunu yapanlar olduğu gibi,

Burada bahsedilen göz muayenesinden ”göz muayenesini Göz Uzman Hekimi (oftalmolog) yapar” yorumunu yapanlar da olacaktır.

İkiye ayrılmış görüş olduğunda yapılması gereken;

Ulusal yasal düzenlemeler ve bu düzenlemelerin köken aldığı uluslararası düzenlemeleri incelemek olmalıdır.

Birlikte inceleyelim…

20.01.2022 tarihinde 31725 sayılı Resmî Gazete’ de yayınlanan Çalışanların Sağlık Gözetimine Yönelik Tıbbi Tetkiklerin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinin Göz fonksiyonları ölçümleri bölümünde madde 12 – (3) bendinde ”Göz fonksiyon ölçüm sonuçları işyerinin işyeri hekimi tarafından değerlendirilir. İşyerinin işyeri hekiminin talebi halinde ölçüm sonuçlarının raporlandırılması göz hastalıkları uzman hekimi tarafından yapılır.” Yazmaktadır.

Dikkat edileceği gibi ”Göz fonksiyon ölçüm sonuçları işyerinin işyeri hekimi tarafından değerlendirilir.” yazmaktadır.

İşyeri hekiminin değerlendireceği ve gözetiminde yapılacak göz muayene – ölçümleri de yine aynı yönetmeliğin, ”Göz fonksiyonları ölçümleri bölümünde madde 12 – (1) Gezici iş sağlığı araçları ve/veya sabit tıbbi tetkik mekânlarında; göz içi basıncı, göz kırılma kusurları ölçümü, kornea çapı ölçümü, kornea kalınlığı ölçümü yapan cihazlar ile ilgili standartlara uygun olarak ölçüm yapılabilir. ” olarak da ayrıntılandırılmıştır.

Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihli, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin Yönetmelik [Birleştirilmiş metin: Ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin 29 Mayıs 1990 tarihli Konsey Direktifi (89/391/EEC Direktifinin 16 (1) Maddesi anlamında beşinci bireysel Direktif) (90/270/EEC)]

Madde 9

İşçilerin gözlerinin ve görme yeteneğinin korunması

1.   Çalışanlar, gerekli yeteneklere sahip bir kişi tarafından yapılacak uygun bir göz ve görme testine hak kazanırlar:

— Ekran çalışmasına başlamadan önce,

— bundan sonra düzenli aralıklarla ve

— Ekran çalışmasından kaynaklı görme zorlukları yaşıyorlarsa.

2.   Birinci fıkrada sözü edilen testin sonuçlarının gerekli olduğunu göstermesi hâlinde, çalışanlar oftalmolojik muayeneden geçme hakkına sahiptir.

3.   Birinci fıkrada sözü edilen deney veya ikinci fıkrada sözü edilen muayene sonuçları, gerekli olduğunu gösterirse ve normal düzeltici aletler kullanılamıyorsa, işçilere, ilgili işe uygun özel düzeltici aletler sağlanır.

4.   Bu madde uyarınca alınan tedbirler hiçbir şekilde çalışanlara ilave bir maliyet yükleyemez.

5.   Çalışanların gözlerinin ve görme yetisinin korunması ulusal sağlık sisteminin bir parçası olarak sağlanabilir..

Görüldüğü gibi;

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından 13 Nisan 2013 tarihinde 28620 Nolu Resmi Gazetede yayınlanan Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmeliğinin yayınlanmasına temel olan Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihinde yayınladığı, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin yönetmeliğin (direktifin) 9. maddesine göre göz muayenesi gerekli yeteneklere sahip kişi (bizim yasalarımıza göre işyeri hekimi) tarafından yapılmaktadır. Yapılan muayene – test sonuçlarının gerekli olduğunu göstermesi (bizim yasalarımıza göre işyeri hekiminin kararı) durumunda oftalmolojik muayene yani göz uzmanı tarafından muayene edilmesinin çalışanın hakkı olduğu belirtilmiştir.

Ayrıca;

20.01.2022 tarihinde 31725 sayılı Resmî Gazete’ de yayınlanan Çalışanların Sağlık Gözetimine Yönelik Tıbbi Tetkiklerin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliğinin Göz fonksiyonları ölçümleri bölümünde madde 5 – (10) bendinde …… ”tıbbi tetkik sonuçları işyerinin işyeri hekimi tarafından değerlendirilir………” ibaresi mevcuttur.

Bu maddede de belirtilen ilk muayene – tetkiklerin değerlendirilmesi yetki ve sorumluluğunun işyeri hekiminde olduğudur.

Sonuç olarak yazının başındaki soruya CEVAP;

Ülkemizin Çalışanların Sağlık Gözetimine Yönelik Tıbbi Tetkiklerin Usul Ve Esasları Hakkında Yönetmeliği‘ndeki tüm tanımlar ve diğer metinler yönetmeliğimizin madde. 3 (c) bendinde ”Avrupa Birliğinin 29/5/1990 tarihli ve 90/270/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak, hazırlanmıştır. yazdığı gibi Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihinde yayınladığı, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin yönetmeliği ile aynıdır. Sadece tek fark bizim yönetmeliğimizde ”testin sonuçlarının gerekli olduğunu göstermesi hâlinde, çalışanlar oftalmolojik muayeneden geçme hakkına sahiptir.” ibaresi yazılı değildir.

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve 6569 sayılı Tababet ve Şuabatı San’atlarının İcrasına Dair Kanun gereğince işyeri hekimi yaptığı muayaneden sorumludur. Ve gerek gördüğü durumlarda muayene ettiği kişiyi sevk etme (ilgili uzman hekimden görüş almak ve/veya tıbbi sürecin devamı yürütmesi için) hak, yetki ve sorumluluğuna sahiptir.

Hattı zatında yönetmelikte yazmasa da İşyeri hekimi, Ekranlı Araç Operatörünün göz muayenesini yapma ve gerek görmesi durumunda oftalmoloji / göz uzmanına sevk etme salahiyetindedir.

Hem ülkemizin iş sağlığı ve güvenliği yasal düzenlemeleri ve eklerine hem de kanunlarımızın ve yönetmeliklerimizin (yönetmeliğimizde yazan – Avrupa Birliğinin 29/5/1990 tarihli ve 90/270/EEC sayılı Konsey Direktifine paralel olarak) kaynağı olan Avrupa Birliği Mesleki Güvenlik ve Sağlık Bilgi Ajansı (European Agency for Safety and Health at Work – EU-OSHA) 29 Mayıs 1990 tarihinde yayınladığı, ekranlı ekipmanlarla çalışma için asgari güvenlik ve sağlık gerekliliklerine ilişkin yönetmeliğine göre;

Ekranlı araçlarda çalışacakların/operatörlerin hem işe başlarken ve hem de periyodik olarak göz muayeneleri işyeri hekimi tarafından yapılır ve yine göz test sonuçları işyeri hekimi tarafından değerlendirilir.

İşyeri hekimi, ekranlı araç operatörünü muayene ettikten sonra gerek görürse oftalmolojik muayeneye yani göz uzmanı tarafından muayeneye sevk edebilir.

Ayrıca Ekranlı Araç Operatörün periyodik muayene aralığını/zamanını belirleme hak, yetki ve sorumluluğu da işyeri hekimindedir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Ekranlı Araç Operatörlerinin Görme Durumları Hakkında Yapılmış Araştırmalardan Örnekler
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Bilgisayar kullanımı miyopluk için bir risk faktörü müdür? https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8888885/

⭐️⭐️ Video Görüntüleme Operatörü Şikayetleri: Görme Yorgunluğu ve Refraktif Bozuklukların 10 Yıllık Takibi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31337021/

⭐️⭐️ VDU’lu ve VDU’suz ofis aktivitelerinde görüntüleme mesafesi değişimi ve ilgili oftalmolojik değişiklikler https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8635445/

⭐️⭐️ Astenopide VDT çalışma türü önemli midir? https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/8485397/

⭐️⭐️ Video ekran terminali operatörlerinde geçici miyopluk ve öznel semptomlar https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/2770619/

⭐️⭐️ Ofis ortamında göz şikayetleri: Göz kırpma etkinliğinden etkilenen prekorneal gözyaşı filmi bütünlüğü https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15613602/

⭐️⭐️ Ofis ortamında “dış göz” sorunları: Ergoftalmolojik yaklaşım https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22576461/

⭐️⭐️ Video terminallerinin neden olduğu patoloji: kritik inceleme https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3330717/

DR MUSTAFA KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:

Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hukuki tavsiye yerini alamaz. Web sitemizdeki yayınlardan yola çıkarak, işlerinizin yürütülmesi, belgelerinizin düzenlenmesi ya da mevcut işleyişinizin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriğinde yer alan bilgilere istinaden profesyonel hukuki yardım almadan hareket edilmesi durumunda meydana gelebilecek zararlardan firmamız sorumlu değildir. Sitemizde kanunların içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

Daha Fazla
Genel, Makaleler8 Aralık 2024
  • 1
  • 2
İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın
Bilgi almak için Hizmet Talep Formumuzu doldurun, size ulaşalım.
Teklif Al