14 Temmuz 2025

2020–2024 Makine Kaynaklı İş Kazalarına İlişkin Güncel Görünüm

Makine güvenliği, iş sağlığı ve güvenliğinin yalnızca bir alt başlığı değil; işin kendisinin nasıl tasarlandığının, üretimin nasıl kurgulandığının ve insan hayatının ne derece değer gördüğünün aynasıdır. Bugün geldiğimiz noktada iş kazalarının büyük bir bölümü, aslında tasarım aşamasında yapılabilecek sade bir revizyonla önlenebilecek niteliktedir. “Doğası gereği güvenli tasarım” yaklaşımı da tam bu noktada, iş güvenliği profesyonelleri ile makine imalatçılarını aynı paydada buluşturan bilimsel bir zorunluluktur.

Son on yılda yaşanan makine kaynaklı iş kazaları ve bu kazalara ilişkin Yargıtay içtihatları, güvenli tasarımın yalnız teknik değil aynı zamanda hukuki bir gereklilik olduğunu açıkça ortaya koymuştur. İstatistikler her yıl tekrar eden aynı risk desenlerini gösterirken, mahkeme kararları işveren ve tasarımcıların sorumluluk sınırlarını giderek daha belirgin hâle getirmiştir. Bu nedenle, güvenliği “tedbirle” değil “tasarımla” üretmek; insan faktörünü en baştan koruyan bir mühendislik disiplinine yönelmek artık ertelenemez bir mecburiyet hâline gelmiştir.

Bu yazımda sizlere, makine güvenliğini tasarım ilkeleri, mühendislik prensipleri, son yılların iş kazası verileri ve Yargıtay kararlarının ışığında, mesleğin tüm paydaşlarına — İSG profesyonellerine, mühendis ve teknik ekiplere, işverenlere ve idarecilere — kısa bir tarih aralığındaki durumu sergilemeye çalışacağım.

Genel yükseliş trendi ve boyut
2013–2023 dönemini kapsayan derlemeler ve SGK verileri, iş kazası sayılarında genel bir yükseliş eğilimi gösteriyor; makine sektörü kazalarının sayısında 2018–2023 arasında belirgin artışlar kaydedildi. Özellikle 2020 sonrası dönem (pandemi sonrası normalleşme ile) iş kazası sayıları artış göstermiştir; çalışmalar 2021–2023 aralığında makine sektöründeki kazaların yıllık bazda önemli artışlar içerdiğini raporlamaktadır. Bu durum, makine kaynaklı risklerin tasarım ve uygulamada yeterince azaltılamadığını işaret eder. DergiPark
Sektörel dağılım ve ağır sonuçlar
İstatistikler, makine kullanımının yoğun olduğu imalat, inşaat ve madencilik gibi sektörlerin ciddi paya sahip olduğunu gösterir. Ölümlü ve ağır yaralanmalı kazalar arasında makine etkenli olayların payı küçümsenemeyecek düzeydedir; bu da “tasarım ile risk ortadan kaldırma” stratejisinin önceliklendirilmesini zorunlu kılar. Resmi ve sivil örgüt verileri arasındaki farklılıklar (ör. SGK vs. bağımsız İSİGM/TMMOB raporları) gerçek kaza sayılarının resmi kayıtlardan daha yüksek olabileceğini düşündürür. Güvenli İnşaat
Makineye özel risk faktörleri (2020–2024 bulguları)
Literatür ve raporlamalar tekrarlayan nedenleri şöyle sıralıyor:
- Makine tasarımında erişim/yerleşim hataları (operatörün tehlikeli bölgeye girişini kolaylaştıran yerleşimler),
- Enerji birikimi yönetiminin yetersizliği (ör. beklenmeyen hareket, geri tepme),
- Bakım/arıza senaryolarında kilitleme/etiketleme (LOTO) uygulamalarının eksikliği,
- Koruyucu muhafaza uygulanmamış veya uygunsuz uygulanmış tasarımlar,
- Eğitim ve uygun iş kıyafeti/donanım sağlanmaması. Bu faktörler, saha raporları ve akademik analizlerde tutarlı şekilde tekrar etmektedir. DergiPark
Maliyet ve toplumsal etki (2020–2023 verileri ile bağlantı)
Makine kaynaklı kazaların doğrudan tıbbi ve dolaylı üretim/duruş maliyetleri yüksek; son yılların değerlendirmeleri milli ekonomi açısından ağır yük oluşturduğunu gösteriyor. Bu ekonomik yük, yalnızca işverenin değil, toplumun da maliyetini artırmakta — dolayısıyla önleyici yatırımların ekonomik gerekçesi güçlüdür. DergiPark

2020–2024 Döneminde Yargıtay İçtihatlarından Dersler

Aşağıdaki başlıklarda, son 5 yıla (2020–2024) ait bulabildiğim Yargıtay kararlarında tekrar eden temaları özetlemeye çalıştım. Her maddeye, ilgili kararlara dayanan çıkarımlarımı ekledim.

Objektifleştirilmiş Sorumluluk ve Mevzuata Uyumun Belirleyiciliği
Yargıtay, iş kazalarında işverenin (ve/veya asıl/alt işveren ilişkilerinde ilgili tarafların) teknik mevzuata, yönetmeliklere ve öngörülebilir güvenlik standartlarına uymasını beklemektedir. Teknik kurallara aykırılık, kusurun belirlenmesinde ağır etken olarak değerlendiriliyor; bu durum, tasarım kararlarında mevzuat ve standart uyumunun hukuki savunma için zorunlu olduğunu gösterir. Yargı Kararları+1
Eğitim ve Donanım Eksiklikleri, Kusur Sebebi
Yargıtay kararları sık sık işverenin çalışanına uygun eğitim, koruyucu donanım veya uygun iş kıyafeti sağlamamasını kusur nedeni olarak görmektedir. Makine kazalarında, tasarım eksikliği birleştiğinde (ör. tehlikeli bölgeye kolay erişim) eğitim/donanım eksikliği işvereni ağır sorumluluk altına sokmaktadır. Bu içtihatlar, tasarımın yanı sıra işletme safhasında da proaktif önlemler alınması gerektiğini teyit eder. Yargı Kararları
Asıl İşveren / Alt İşveren Müteselsil Sorumluluğu
Yargıtay uygulamalarında, iş güvenliği önlemlerinin alınmasında zincir boyunca sorumluluk paylaşıldığına dair kararlar bulunmaktadır; bu, tedarik/imalat zincirinde güvenli tasarım ve montaj süreçlerine tüm tarafların dâhil edilmesini zorunlu kılar. Özellikle makine kurulumu, bakımı ve adaptasyonunda birden fazla taraf varsa, hukuki sorumluluk dağılımı karmaşıklaşır ve muhtemelen müteselsil sorumluluk gündeme gelir. A Evrak
Bilirkişi Raporlarının Belirleyiciliği
Mahkemeler teknik konularda bilirkişiye büyük ağırlık veriyor; makine mühendisleri ve İSG uzmanlarının hazırladığı raporlar kusur oranı ve tazminat tayininde kilit rol oynuyor. Bu yüzden işveren ve tasarımcıların risk değerlendirmelerini, test/validasyon raporlarını ve protokol kayıtlarını eksiksiz tutmaları yargı sürecinde savunma açısından kritik. Son Karar+1
Tazminat eğilimleri: Caydırıcı Yaklaşımlar
Son yıllarda ağır kusur tespit edilen vakalarda Yargıtay kararlarında tazminatın caydırıcı olması gerektiği yönünde yaklaşım görülüyor. Özellikle ölümlü veya kalıcı sakatlıkla sonuçlanan makine kazalarında mahkemeler yüksek meblağlarda tazminat kararları verebiliyor; bu da işverenler için hem mali hem itibar açısından ciddi sonuçlar doğuruyor. Son Karar

İş Güvenliği Uzmanlarına

Tasarım Öncelikli Hareket Edin: Yargı ve istatistik verileri birlikte söylüyor: tasarım aşamasında riskleri ele almak hem kaza olasılığını hem hukuki kusur riskini azaltır. (Kaynaklar: SGK/akademik derlemeler ve Yargıtay içtihatları). DergiPark

Dokümantasyon ve Bilirkişi Hazırlığı: Tasarım kararlarınıza ilişkin risk değerlendirme ve validasyon belgelerini eksiksiz tutun — bunlar olası mahkeme süreçlerinde en önemli savunma verileridir. Son Karar

Tedarik zinciri sorumluluğu: Makine satın alma/entegrasyon süreçlerinde asıl/alt işveren, tedarikçi ve bakım sağlayıcıların rollerini sözleşmeyle ve teknik şartnamelerle netleştirin. A Evrak

Eğitim + Donanım + LOTO: Tasarımla kaldırılamayan riskler için işletme aşamasında LOTO, ergonomi, uygun PPE ve düzenli eğitim programları zorunludur; yargı kararları bu eksiklikleri kusur nedeni saymaktadır. Yargı Kararları

Makine güvenliğinde esas mesele, kazadan sonra sorumluyu aramak değil; kazayı en başından mümkün kılmayacak bir tasarım anlayışını hâkim kılmaktır. İster imalat hattında çalışan bir operatör olsun, ister bakım ekibi, ister mühendis; tüm paydaşların yaşam hakkı, bizlerin ortaya koyacağı teknik ve yönetsel kararlarla doğrudan ilişkilidir. Ve bu kararların en kritik olanları, makine henüz kâğıt üzerindeyken verilir.

Son yılların istatistikleri bize şunu söylüyor: Aynı kalıpta tekrarlayan riskler, hâlen aynı nedenle can kayıplarına yol açıyor. Yargıtay kararları ise çok net bir mesaj veriyor: Öngörülebilir her riskten işveren ve tasarımcı sorumludur. Bu iki güçlü veri kümesi bir araya geldiğinde, güvenliğin ancak tasarım aşamasında köklü olarak sağlanabileceği gerçeği tartışmasız hâle geliyor.

İş güvenliği profesyonelleri için bu tablo, yalnızca mesleki bir görev değil; aynı zamanda teknik bir vicdan muhasebesidir. Her makine çizimi, her proses düzenlemesi, her risk değerlendirmesi, gelecekte yaşanabilecek bir kazayı ya doğuracak ya da sonsuza kadar ortadan kaldıracaktır.

Bu nedenle, güvenliği projenin sonunda eklenen bir katman değil; projenin başlangıcına yerleştirilen temel bir ilke hâline getirmek zorundayız. Çünkü gerçek ve sürdürülebilir iş güvenliği, sahada değil tasarım masasının başında başlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Bu sitede yer alan içerikler yalnızca genel bilgilendirme amacı taşır. Paylaşılan bilgiler, bir hekim muayenesinin, tedavisinin veya profesyonel danışmanlığın yerini tutmaz. Buradaki bilgiler esas alınarak herhangi bir ilaç tedavisine başlanması, mevcut tedavinin değiştirilmesi ya da bırakılması uygun değildir.

Aynı şekilde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili içerikler, bir iş güvenliği uzmanı, mühendis veya teknik ekip tarafından yapılması gereken değerlendirme ve kararların yerine geçemez. Bu bilgiler temel alınarak saha risk değerlendirmesi yapılması ya da mevcut sistemin değiştirilmesi önerilmez.

Sitede herhangi bir yasa dışı ilan ya da yönlendirme yapılması amacı bulunmamaktadır. İçerikler, sadece farkındalık yaratmak ve bilinçlendirme sağlamak amacıyla sunulmuştur.

⭐️⭐️⭐️

#makine #işkazası #risk #kebat #tetkikosgb

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Makaleler14 Temmuz 2025

14 Temmuz 2025

SCADA ve Komuta Kontrol Odaları İçin İnsan Merkezli Ergonomi Standardı – ISO 11064

ISO 11064, SCADA ve komuta kontrol merkezleri gibi kritik operasyon ortamları için ergonomik tasarımı sistematik biçimde tanımlayan yedi bölümlük uluslararası bir standarttır:

ISO 11064‑1: Temel prensipler
ISO 11064‑2: Kontrol odası alan düzenlemesi
ISO 11064‑3: Odada yerleşim
ISO 11064‑4: Çalışma istasyonlarının boyut ve yerleşimi
ISO 11064‑5: Görüntüler ve kontroller
ISO 11064‑6: Çevresel gereklilikler (aydınlatma, gürültü, sıcaklık vb.)
ISO 11064‑7: Değerlendirme ilkeleri

ISO 11064, operatör merkezli bir yaklaşımı zorunlu kılar; kullanıcı katılımı, antropometrik uyum, hata toleransı, iş yükü analizi ve çok disiplinli tasarım süreçleriyle desteklenir .

🔍 🔍 🔍

Standart Kapsamı ve Teknik Detaylar

1. İnsan Merkezli Tasarım (ISO 11064‑1)

Kullanıcılarla doğrudan işbirliği içinde yapılan bir süreç önerir. Görev-analizi, risk değerlendirmesi ve kullanıcı senaryoları netleştirilerek tasarım ortaya konur .

2. Alan Düzeni (ISO 11064‑2 & ‑3)

Kontrol odaları işlevsel bölgelere ayrılır: bireysel istasyonlar, ortak görüntü alanları, destek ve dinlenme alanları. Görsel ve sesli dışpencere ile kişi operasyon alanları dengeye oturtulur .

3. Çalışma İstasyonları (ISO 11064‑4)

Antropometrik dağılımı %5‑95 gözeterek; ekran yüksekliği, klavye mesafesi, diz boşluğu, görsel koni gibi parametreler belirlenir. Yakından çalışma sendromlarını önlemek için görsel alan analizleri yapılır .

4. Görüntü ve Kontrol Düzeni (ISO 11064‑5)

Ekranlar; netlik, kontrast, renk kodi uyumu ile organize edilir. Kontroller, sık erişilen sistem özelliklerine yakın ve farklı kılavuzlarla işaretlenmiş olmalıdır .

5. Çevresel Gereklilikler (ISO 11064‑6)

Aydınlatma: 200–500 lux, UGI <19, CRI ≥80
Sıcaklık: Kış 20–24 °C; Yaz 23–26 °C; nem %30–70; PMV hedef 0, PPD <10%
Havalandırma: ≥29 m³/saat kişi başına; CO₂ ≤ 910 ppm
Gürültü: Arkaplan ≤35 dB, maksimum ≤45 dB, alarmlar ≥15 dB farkla duyulur olmalı
Titreşim: Kaynaklardan izole edilmeli
Estetik: Yansıma ve renk dengesi sağlanmalı, ufak desenli, nötr-tonlu malzemeler tercih edilmeli

6. Değerlendirme (ISO 11064‑7)

Kullanım sonrası operasyonel taksit, gözlem, anket, biyometri veya postür analizleriyle değerlendirme yapılmalı. İyileştirme süreçleri bu verilerle şekillenmelidir .

⚙️ ⚙️ ⚙️

Yönetmelik/Kurumsal Mevzuat Bağlantısı

AB ülkelerinde ISO 11064, CE işareti taşıyan donanıma referans olarak yasal dayanak sağlar (Makine Direktifi, İş Sağlığı–Güvenliği Direktifleri).
Birleşik Krallık’ta HSE rehberleri tarafından en iyi uygulama olarak tavsiye edilir
ABD’de OSHA/ANSI/ISA standartlarıyla (örneğin API RP‑752, RP‑753) benzer insan faktörleri prensipleri benimsenir; ISO 11064, ayrıntılı ergonomik türdeşlik sağlar

📌 📌 📌

Yaşanmış Bir Örnek: Chevron & Shell Şirketleri

Norveç’teki petrol arama kontrol merkezi tasarımı sırasında ISO 11064’ye uygun sanal prototipler üretildi.

Antropometrik veriyle %5–95 kullanıcı aralığı çalışıldı.
İş istasyonları otomatik değişken yükseklikli, ekranlar ayarlanabilir konsollarla hazırlandı.
Aydınlatma / gürültü testlerinde standartlar sağlanınca, operatör yorgunluğu hızla %30 azalırken, sistem müdahale doğruluğu ve tepki süresi %15 iyileşti.

✅ ✅ ✅

ISO Bölümü	İçerik Özeti
ISO 11064‑1	İnsan merkezli tasarım, kullanıcı katılımı
ISO 11064‑2/3	Alan organizasyonu, işlevsel bölge tanımlaması
ISO 11064‑4	Antropometrik yerleşim, montaj yüksekliği
ISO 11064‑5	Görüntü, ekran ve kontrol tasarımı
ISO 11064‑6	Aydınlatma, sıcaklık, gürültü vb. çevresel parametreler
ISO 11064‑7	Değerlendirme, iyileştirme süreçleri

✳️ ✳️ ✳️

ISO 11064, kontrol merkezlerinde insan performansını artırmayı ve hata riskini azaltmayı hedefleyen kapsamlı bir ergonomi sistemi sunar. İyi tasarım yalnızca kişi konforu değil, operasyonel güvenlik, sistem dayanıklılığı ve maliyet optimizasyonu açısından da güçlü sonuçlar üretir. Şirketler bu standartla; insan gücünü veriyle, ortamla ve teknikle uyumlu hale getirir, “robotların içindeki insan”ı unutmaz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064-1Temel prensipler https://intweb.tse.org.tr/Standard/Standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073090070066056099122102086101113117

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064‑2: Kontrol odası alan düzenlemesi http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn.standards.iteh.ai/samples/19043/77c46fe6053e43db9cb58fb32e634fe9/ISO-11064-2-2000.pdf

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064‑3: Odada yerleşim http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn.standards.iteh.ai/samples/19044/1fd554765a994a14b250d6ec153cec73/ISO-11064-3-1999.pdf

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064‑4: Çalışma istasyonlarının boyut ve yerleşimi http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn.standards.iteh.ai/samples/54419/df1b3f6114534de0a19f43598dba2e88/ISO-11064-4-2013.pdf

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064‑5: Görüntüler ve kontroller http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn.standards.iteh.ai/samples/44691/4001f5cfc9db4fe9884ab6422341a781/ISO-11064-5-2008.pdf

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064‑6: Çevresel gereklilikler (aydınlatma, gürültü, sıcaklık vb.) http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn.standards.iteh.ai/samples/39713/ac0731b823d446378c46c1c3e29e963d/ISO-11064-6-2005.pdf

⭐️⭐️ TS EN ISO 11064‑7: Değerlendirme ilkeleri http://chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://cdn.standards.iteh.ai/samples/22470/3fd252578510480087147e303fa4c697/ISO-11064-7-2006.pdf

⭐️⭐️ İnsan-Makine Etkileşimi https://www.sciencedirect.com/topics/engineering/human-machine-interaction

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği14 Temmuz 2025

13 Temmuz 2025

Sıfır Hata Mümkün mü? İşyerlerinde Psikolojik Sınır Gerçeği

“Sıfır Hata” Bir Tehdit mi, Hedef mi?

Günümüz iş dünyasında “Sıfır İnsan Hatası” hedefi, neredeyse kutsal bir mantra hâline gelmiş durumda. Panolarda yazıyor, yöneticilerin ağzından düşmüyor, denetimlerde sıkça dile getiriliyor. Ancak asıl soru şu:
Bu hedefi gerçekten anladık mı? Yoksa yanlış anlayarak çalışanı mı zorluyoruz, sistemi mi kandırıyoruz?

Ne yazık ki pek çok işyerinde, “sıfır hata” hedefi; sıfır tolerans, maksimum baskı ve tam gözetim anlamına geliyor. Bu durum da çalışanlar için bir gelişim rotası değil, bir cezalandırma yoluna dönüşüyor.
“İnsan makine değildir.” cümlesi ise yöneticilerin eğitimlerde kullandığı ama pratiğe asla yansımayan boş bir slogan olarak kalıyor.

Şirket panolarında “Hatasız Gün: 43” yazarken, çalışanların zihinlerinde “Tükeniş Günü: 42” yazıyor olabilir.

İşte bu noktada gözden kaçan en büyük gerçek devreye giriyor:
👉 Her insanın bir psikolojik sınırı vardır.
Yorgunlukla, stresle, kaygıyla, belirsizlikle, iletişim eksikliğiyle bu sınır aşılırsa; hata artık bir “ihmal” değil, “kaçınılmaz bir sonuç” hâline gelir.

Ancak sorun burada bitmiyor.
İşverenler, bazen hatayı sistemsel eksiklerde değil, kişisel zayıflıkta arar.
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri, sahadaki gerçekleri gözlemlemeden sadece prosedürler üzerinden kararlar alabilir.
Ve çalışanlar, kendi sınırlarını inkâr ederek daha fazlasını yapmaya çalıştıkça, bir gün o sınırın bedensel ya da zihinsel çöküşle sonuçlandığını fark ederler — ama çoğu zaman çok geç olur.

Sıfır hata hedefinin gerçekten ne olduğu, ne olabileceği ve ne olmaması gerektiği, insanın zihinsel kapasitesi ve duygusal dayanıklılığı üzerinden tartışılıyor.
Birilerini suçlamak için değil, sistemi hep birlikte iyileştirmek için…

Çünkü hatasız iş, hatasız insanlarla değil, insanı anlayan sistemlerle mümkün olabilir.

Gelin yanılgılarımıza ayna tutalım…

İşyerlerinde “Sıfır İnsan Hatası” hedefi için bilinmesi gereken ”Psikolojik Sınır” ile başlayalım.

🔍 🔍 🔍

Psikolojik Sınır Nedir?

Psikolojik sınır, bir çalışanın zihinsel ve duygusal kapasitesinin, dikkatinin, yorgunluk toleransının, stres yönetiminin ve motivasyonunun toplamını ifade eder.

Bu sınır:

Algılama,
Odaklanma,
Karar verme yetisi,
Risk farkındalığı gibi birçok faktörü kapsar.

Bu sınır aşıldığında, insan hatası yapma ihtimali istatistiksel olarak hızla artar.

🎯 🎯 🎯

Sıfır İnsan Hatası Hedefinde Psikolojik Sınırın Oluşumu

Psikolojik Sınırı Belirleyen Başlıca Etkenler

Etkenler	Açıklama
Zihinsel yük	Aynı anda çok görev yapma, karmaşık süreçlerle uğraşma
Fiziksel yorgunluk	Uzun çalışma saatleri, ağır işler, vardiya sistemi
Duygusal durum	Korku, kaygı, öfke, tatminsizlik gibi duygular
İletişim kalitesi	Anlaşılır talimat eksikliği, bilgi kirliliği
İşyerinin kültürü	Hata yapmaya tolerans gösterilip gösterilmemesi
Geri bildirim	Pozitif/negatif geribildirim sıklığı ve biçimi

📈 📈 📈

Psikolojik Sınırın Yükselmesi (Dayanıklılığın Artması)

Katkı Sahibi	Pozitif Katkılar
Çalışanlar	– Kendi sınırlarını tanıma – Dinlenme ve dikkat tekniklerini uygulama – Takım içi destek oluşturma
İşveren	– Dinlenme ve mola politikaları – Açık iletişim ve geri bildirim sistemleri kurma – İş yükünü adil dağıtma
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri	– Ergonomik düzenlemeler – Psikososyal risk değerlendirmeleri yapma – Çalışanları stres yönetimi konusunda eğitme

🌱 Sonuç: Psikolojik sınır genişledikçe, birey daha yüksek tempoda, daha kompleks işlerde bile hata yapmadan çalışabilir hale gelir.

📉 📉 📉

Psikolojik Sınırın Düşmesi (Hata Riskinin Artması)

Katkı Sahibi	Negatif Katkılar
Çalışanlar	– Aşırı özveri (molaları atlama, fazla mesaiyi kabullenme) – Yardım istememe – Sorunları bastırma
İşveren	– Performansa aşırı odaklanma – Sürekli denetim ve baskı ortamı – Yetersiz kadro ve aşırı iş yükü
İş Sağlığı ve Güvenliği Profesyonelleri	– Sahaya inmeden masa başı analizlerle riskleri değerlendirme – İnsan psikolojisini göz ardı eden teknik yaklaşımlar

💥 Sonuç: Psikolojik sınırın aşılmasıyla dikkat dağılır, karar mekanizmaları zayıflar ve hata kaçınılmaz olur.

⚖️ ⚖️ ⚖️

Psikolojik Sınır ve “Sıfır Hata” Arasındaki Denge

“Sıfır hata” hedefi ancak insan doğasını ve psikolojik sınırları gözeten bir sistem içinde sürdürülebilir.
Bu hedef, cezalandırıcı bir yaklaşım yerine, öğrenen bir organizasyon kültürü ile desteklenmelidir.

“Hata”yı Yok Etmek Değil, “Anlamak” Gerekir

İşyerlerinde “Sıfır İnsan Hatası” hedefi, doğru şekilde kurgulandığında bir ütopya değil, bir rehber ilke olabilir. Ama bu hedefe ulaşmanın yolu, insanı zorlamaktan değil, sistemi insanın sınırlarına göre akıllıca ve duyarlı bir biçimde tasarlamaktan geçer.

🌐 🌐 🌐

Gerçekçi İdealler Neler Olmalı?

Hatanın değil, nedeninin sorgulandığı bir kültür:
- Japonya’da bir otomobil fabrikasında çalışan bir işçi, her hatada üretim hattını durdurabilme yetkisine sahiptir. Çünkü sistem bilir ki hata, bireyin değil, süreçlerin eksiğidir. Bu yüzden hata durdurulmaz, düzeltilir ve öğretilir.
İnsanı bir “kaynak” değil, bir “özne” olarak kabul eden yönetim tarzı:
- İsveç’teki bir nükleer santralde, çalışanlara her üç ayda bir psikososyal değerlendirme yapılır. Gerekirse rotasyon uygulanır. Çünkü o santralde bilinir ki, mental yorgunluk nükleer kazadan önce gelir.
Ceza değil, destekle iyileşen güvenlik anlayışı:
- Hollanda’da bir inşaat firmasında, çalışan bir çekiç düşürdüğünde tutanak tutulmaz; bunun yerine ekip olarak “neden düştü, tekrar olur mu?” sorusu tartışılır. Sonuç? 3 yılda %87 oranında ekipman kazası düşüşü sağlanmıştır.
  Çünkü insanı korkutarak değil, güçlendirerek güvenliğe ulaşılır.

🔄 🔄 🔄

İdeal Uygulamalarda Sistem Nasıl Davranmalı?

Uygulama Prensibi	Açıklama
Öğrenen sistem kurmak	Her hata bir veri olarak ele alınmalı, sistem kendini bu verilerle yeniden tasarlamalı.
Dinamik risk değerlendirmesi	Çalışanın ruhsal ve zihinsel durumunun da günlük değerlendirmelere yansıması sağlanmalı.
Psikolojik ilk yardım protokolü	Tıpkı iş kazasındaki fiziksel müdahale gibi, psikolojik zorlanma durumlarında da müdahale yöntemi olmalı.
İnsan merkezli vardiya planlaması	Dikkat düşüşü, bioritim, yaş, görev geçmişi gibi parametrelerle uyumlu sistemler kurulmalı.

🧠 🧠 🧠

Psikolojik Sınırı Yönetmek İçin Kurumlara Öneriler

Psikolojik güvenlik ortamı oluşturun: Hata yapanın cezalandırılmadığı, sorunların açıkça konuşulabildiği bir atmosfer yaratın.
Çevik iş yükü yönetimi uygulayın: Yorgunluk verilerini analiz ederek görev dağılımını optimize edin.
Mola alanlarını ergonomik hale getirin: Gerçek dinlenme sağlayan fiziksel alanlar sunun.
Dönemsel ruhsal taramalar yapın: Anksiyete, tükenmişlik gibi sınır aşımı göstergelerini erken saptayın.
İş Sağlığı ve Güvenliği kültürünü sadece kurallar değil, empati ile inşa edin.

🧠 🧠 🧠

Ve Son Bir Gerçek: İnsan Asla Hatasız Değildir… Lakin

…insan, doğru sistem içinde daha az hata yapan, hatasından öğrenebilen ve gelişebilen bir varlıktır.
Onu baskıyla değil, anlayış ve veriyle yönettiğimizde; insan en büyük risk olmaktan çıkar, en değerli güvenlik faktörüne dönüşür.

📌 📌 📌

Unutmayın:

Bir çalışanın hata yapma hakkı yoksa, onun öğrenme hakkı da yoktur.
Hataları örtmeye zorlanan sistemler, kazaları kaçınılmaz hale getirir.
Psikolojik sınırlar tanınmadığında, fiziksel sınırlar ihlal olur.

📌 📌 📌

İnsana uygun işler, insana uygun sistemler ve insana uygun beklentiler.
Ve bu, yalnızca bir politika değil; ahlaki bir sorumluluktur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ İnsan hatası https://oshwiki.osha.europa.eu/tr/themes/human-error

⭐️⭐️ İnsan hatası https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/human-error

⭐️⭐️ Sağlık hizmetlerinde insan hataları ve önlenmesi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC8562433/

⭐️⭐️ İnsan Hatası ve Hasta Güvenliği https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK585626/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni13 Temmuz 2025

13 Temmuz 2025

Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi

Günümüz çalışma yaşamında artan tempo, vardiyalı sistemler ve dijitalleşen iş süreçleri, çalışan sağlığı üzerinde yeni risk alanları doğurmuştur. Bu risklerin başında ise fark edilmesi zor ama etkisi yüksek olan uykusuzluk ve yorgunluk gelmektedir. Sessizce biriken bu iki faktör; iş kazalarına, üretkenlik kayıplarına ve uzun vadede ciddi sağlık sorunlarına yol açabilmektedir.

Bu eğitim içeriği, çalışanların ve işverenlerin yorgunluk kaynaklı riskleri bilimsel verilerle tanımasını, önleyici davranış geliştirmesini ve iş güvenliği kültürünü güçlendirmesini amaçlamaktadır. Türkiye, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri gibi farklı hukuk sistemlerinin uygulamalarından da yararlanılarak hazırlanan bu kaynak, çalışan sağlığını odağa alan proaktif bir yaklaşımın temelini sunmaktadır.

“Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi” ana başlıkları, eğitimin amacına, sektörüne (örneğin: sağlık, taşımacılık, inşaat, havacılık) ve ülkenin yasal düzenlemelerine göre farklılık gösterebilir. Ancak uluslararası alanda genel kabul görmüş yapılandırma çerçevesinde ve Türkiye, ABD (özellikle OSHA ve DOT), Avrupa Birliği (AB OSHA ve ülkelerin ulusal düzenlemeleri) yönetmelikleri doğrultusunda aşağıdaki ana başlıklar eğitimlerde yaygın olarak yer alır.

📘 📘 📘

Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi Başlıkları

1. Giriş ve Tanımlar

Uykusuzluk nedir?
Yorgunluk nedir?
Yorgunluk-tabanlı kaza örnekleri
Yasal dayanaklar (ülkelere göre farklar)

2. Uykusuzluğun Fizyolojik Temelleri

Uyku döngüleri (REM/NREM)
Sirkadiyen ritim nedir?
Uyku eksikliğinin beyin ve vücut üzerindeki etkileri
İmmün sistem, refleks ve dikkat üzerindeki sonuçlar

3. İş Yerinde Yorgunluk Nedenleri

Uzun çalışma saatleri
Vardiyalı çalışma sistemleri
Yetersiz dinlenme süreleri
Fiziksel/mental iş yükü
Çevresel stresörler (gürültü, sıcaklık vb.)

4. Yorgunluğun İş Kazalarına Etkisi

Uykusuzlukla artan kaza riski
Meslek gruplarına göre risk analizi
Gerçek vakalar (örnek: Chernobyl, Exxon Valdez, Three Mile Island)

5. Ulusal ve Uluslararası Mevzuat Karşılaştırması

Türkiye: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu – risk değerlendirmesi, vardiya düzeni
ABD: OSHA, FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration), NIOSH, FAA
AB: Avrupa Sosyal Şartı, AB OSHA, Üye ülke özel düzenlemeleri
Sektörel örnekler (havacılık, sağlık, taşımacılık, madencilik)

6. Yorgunluk Risk Yönetimi

Risk değerlendirme ve kayıt sistemleri
Erken uyarı işaretleri ve izleme sistemleri
Kurumsal yorgunluk yönetim politikası nasıl oluşturulur?
Saha denetimleri ve işyeri uygulamaları

7. Kişisel Stratejilerle Yorgunlukla Mücadele

Sağlıklı uyku hijyeni
Kafein kullanımı ve sınırları
Mikro uyku molaları (power nap)
Stres yönetimi, beslenme ve egzersiz

8. İşverenin Yasal Sorumlulukları

Çalışma süresi planlaması
Vardiya yönetimi
Dinlenme alanlarının sağlanması
İş sağlığı ve güvenliği eğitim zorunlulukları

9. Çalışanın Yükümlülükleri ve Hakları

Yorgunluk beyanı hakkı
Dinlenme talep etme ve işverene bildirim
İşyeri rehberlik sistemlerine erişim

10. Vaka Analizleri ve Grup Uygulamaları

Gerçek kazaların yorgunlukla ilişkisi
Sektörel senaryo çözümlemeleri
Grup içi çözüm önerileri geliştirme

11. Eğitim Değerlendirme ve Geri Bildirim

Bilgi ölçme anketi
Katılımcı görüşleri
Uygulama planı geliştirme

🌍 🌍 🌍

Hangi Ülkede Hangi Yönetmeliklere Göre Eğitim Düzenlenebilir?

1. Türkiye Cumhuriyet Devleti (T.C.)

6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
Risk değerlendirmesi kapsamında yorgunluk dahil edilmekte
Çalışma Süreleri Yönetmeliği, Tehlikeli ve Çok Tehlikeli İşler Yönetmeliği
Ulaştırma sektöründe: Karayolu Taşıma Yönetmeliği – sürücü dinlenme saatleri

1.1. Temel Dayanak Mevzuatlar

✅ 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Madde 4 – İşverenin genel yükümlülüğü: “Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgilendirme dâhil her türlü tedbirin alınması…”
Madde 17 – Eğitim: “İşveren, çalışanların iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almalarını sağlar.”

Uykusuzluk ve yorgunluk, dikkat dağınıklığı, refleks zayıflığı ve kazaya yatkınlık doğurduğu için, özellikle vardiyalı sistemlerde bu eğitim doğrudan 6331 sayılı Kanun kapsamında önleyici eğitim olarak değerlendirilmektedir.

1.2. Yönetmelikler ve İkincil Mevzuatlar

🔹 Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimlerinin Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik

Madde 6 – Eğitim konuları arasında şunlar yer alır:
- İş kazalarının sebepleri ve korunma prensipleri,
- Sağlık gözetimi, risk etmenleri ve kişisel dikkat gerektiren durumlar.

👉 Uykusuzluk/yorgunluk; psikofizyolojik risk faktörü olarak bu başlıkların altına girer. Bu kapsamda eğitimin içeriği, çalışanların işe hazır bulunuşluk düzeylerini artırmayı hedeflemelidir.

1.3. Sektörel ve Özel Durumlar İçin

🚧 Karayolu Taşımacılığı Sektörü (SRC, Sürücü Belgeleri vb.)

Karayolu Taşıma Yönetmeliği ve Sürücü Eğitimi Yönetmeliği uyarınca, sürücü adaylarına “uykusuzluk, dikkat dağınıklığı, yorgunluk ve refleks bozukluğu” konuları anlatılır.
TIR/otobüs gibi ağır araç sürücülerine verilen eğitimlerde uykusuzlukla mücadele eğitimi dolaylı olarak zorunludur.

🏗️ Madencilik, İnşaat, Havacılık, Denizcilik ve Sağlık Sektörleri

Vardiyalı sistem, uzun mesailer, ağır ve dikkat gerektiren işler nedeniyle bu eğitim, risk değerlendirmesi sonucu “gereken özel eğitim” olarak belirlenebilir.
Özellikle havacılık ve demiryolu sektörlerinde, “Fatigue Risk Management” (Yorgunluk Risk Yönetimi) doğrudan kurum içi protokollerle verilmektedir.

1.4. İSG Profesyonellerinin Rolü ve Risk Değerlendirmesi

Risk değerlendirme yönetmeliği kapsamında; yorgunluk ve uykusuzluk, organizasyonel risk faktörü olarak değerlendirilirse, bu konuda eğitim verilmesi zorunlu hale gelir.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, çalışanların fizyolojik ve bilişsel hazır oluşluk durumunu gözlemleyerek bu eğitimi önermelidir.

2. Amerika Birleşik Devletleri (ABD)

OSHA (Occupational Safety and Health Administration): Direkt uykusuzluk eğitimi zorunlu değildir ama genel güvenlik çerçevesinde değerlendirilir
DOT / FMCSA: Özellikle sürücüler için “Hours of Service” düzenlemeleri
NIOSH: Yorgunlukla mücadele için özel rehberler ve önerilen eğitim yapıları

3. Avrupa Birliği Ülkeleri (EU)

European Working Time Directive (2003/88/EC)
Haftalık ve günlük dinlenme saatlerinin belirlenmesi
AB OSHA: Vardiyalı çalışma ve yorgunlukla mücadele eğitim rehberleri
Üye ülkeler örneği: Almanya (BG BAU), Fransa (INRS), İskandinav ülkeleri

Uykusuzluk ve Yorgunlukla Mücadele Eğitimi – Ülke Bazlı Karşılaştırma Tablosu

Kriter	Türkiye	Avrupa Birliği	ABD
Yasal Dayanak	6331 sayılı İSG Kanunu, İşyeri Hekimi ve Uzman Görev Yönetmeliği, 4857 sayılı İş Kanunu	2003/88/EC Çalışma Süresi Direktifi, AB OSHA rehberleri, Ulusal İş Kanunları (ör. Almanya: ArbZG)	OSHA İş Güvenliği Yasası, NIOSH ve FMCSA rehberleri, FAA, DOT düzenlemeleri
Zorunluluk Durumu	Dolaylı zorunlu (risk değerlendirmesi kapsamında) – Yorgunluk eğitimleri özel sektör inisiyatifinde	Bazı sektörlerde (ör. taşımacılık, sağlık) zorunlu, diğerlerinde iyi uygulama olarak önerilir	Belirli sektörlerde zorunlu: Taşımacılık (FMCSA), havacılık (FAA), sağlıkta önerilen (NIOSH)
Eğitim Süresi	Belirlenmiş resmi bir süre yok. Genellikle 2–4 saatlik modüller halinde	Sektöre göre değişken: Taşımacılıkta 7–8 saatlik modüller önerilir. Sirkadiyen yönetimi içeren 2–4 saatlik eğitimler yaygın	FMCSA’de 10 saatlik sürücü eğitimleri içinde yorgunluk eğitimi bölümü var. FAA’da pilotlar için ayrı düzenlemeler var.
Eğitim İçeriği	Uyku hijyeni, vardiya etkileri, bireysel önlemler, kazalar	Sirkadiyen ritim, dinlenme stratejileri, çalışma-sosyal yaşam dengesi, nörobilimsel etkiler	Risk farkındalığı, yasal sınırlar, fiziksel etkiler, örnek olay analizi, yorgunluk yönetim sistemleri
Eğitmen Yeterliliği	İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi, ergonomi uzmanı	İş sağlığı uzmanı, psikolog, meslek hekimi, insan biyolojisi alanında uzmanlar	NIOSH onaylı eğitmenler, iş güvenliği uzmanları, psikologlar, NTSB/FMCSA onaylı kurumlar
Sektörel Uygulama	Havacılık, madencilik, sağlıkta önerilir, lojistikte isteğe bağlı	AB genelinde taşımacılık, enerji, havacılıkta uygulanır. Sağlık sektöründe vardiyalı çalışmaya özel modüller mevcut	Kamyon şoförleri, pilotlar, tren operatörleri için zorunlu. Sağlık sektöründe kurumsal düzeyde yapılır
Denetim ve Uygulama	Bakanlık müfettişleri tarafından risk değerlendirmesi kapsamında sorgulanabilir	Ulusal iş müfettişleri veya AB proje denetimleri çerçevesinde	OSHA denetimlerinde eksiklik varsa cezai yaptırım, DOT/FMC/FAA üzerinden ağır para cezaları
İzleme ve Performans Takibi	Eğitim kayıtları ve iç denetim formları	Dijital sistemler + yazılı denetim formları (örneğin Almanya BG BAU platformları)	FMCSA – saat takibi, GPS izleme sistemleri ile entegrasyon, yorgunluk raporlama formları

📌 📌 📌

Ülkelere Göre Açıklamalı Değerlendirme

🇹🇷 🇹🇷 🇹🇷

Türkiye

Yasal Dayanak: 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve İşyeri Hekimi ile Uzman Görevleri Yönetmeliği uyarınca doğrudan “uykusuzluk eğitimi” zorunlu değildir. Ancak, özellikle vardiyalı çalışanlar, taşeron çalışanlar ve riskli iş kollarında bu konu “risk değerlendirmesi” ve “eğitim” başlığı altında dolaylı olarak zorunludur.
Eğitim Süresi ve Eğitmen: Genellikle şirket içi 2–4 saatlik oturumlar şeklinde, iş güvenliği uzmanı veya işyeri hekimi tarafından verilir.
Eksiklik Durumunda: Müfettiş, çalışanların “yorgunlukla ilişkili riskler konusunda bilgilendirilmediğini” tespit ederse İSG eğitimi eksikliği gerekçesiyle idari para cezası uygulanabilir.

🇪🇺 🇪🇺 🇪🇺

Avrupa Birliği

Yasal Temel: 2003/88/EC sayılı Çalışma Süresi Direktifi, çalışanların haftalık ve günlük dinlenme sürelerini net şekilde tanımlar. Eğitimler, çoğunlukla AB OSHA rehberliğinde ve üye ülkelerin özel düzenlemeleri ile yürütülür.
Öne Çıkan Uygulamalar:
- Almanya: ArbZG (Çalışma Süresi Yasası) kapsamında vardiyalı çalışanlar için yıllık yorgunluk eğitimi önerilir.
- İskandinav ülkeleri: Yorgunluk yönetimi eğitimi işveren sorumluluğu olarak kabul edilir ve psikososyal risk eğitimi kapsamında değerlendirilir.
Eğitmen Profili: Nörobilim uzmanları, psikologlar, ergonomistler dâhil edilir. Kurumsal düzeyde daha disiplinli ve bilim temelli içerik kullanılır.

🇺🇸 🇺🇸 🇺🇸

Amerika Birleşik Devletleri

Yasal Çerçeve: FMCSA (Federal Motor Carrier Safety Administration), FAA (Federal Aviation Administration), NIOSH (National Institute for Occupational Safety and Health) gibi kurumlar aracılığıyla, belirli sektörlerde zorunlu eğitim formatları belirlenmiştir.
Zorunlu Sektörler:
- Karayolu taşımacılığı: “Hours of Service” (HOS) yönetmeliğiyle sürücüler belirli sürelerde dinlenmeye zorunludur. Yorgunluk eğitimi, sürücülerin sertifikasyon süreçlerine entegredir.
- Havacılık: Pilotlar ve hava trafik kontrolörleri için düzenli “Fatigue Risk Management” eğitimleri zorunludur.
Cezai Sonuçlar: Yorgunluk kaynaklı kazalarda eğitim eksikliği saptanırsa, firmalara yüz binlerce dolarlık cezalar uygulanabilir. Eğitimler genellikle dijital sistemlerle kayıt altına alınır ve düzenli olarak güncellenir.

🎯 🎯 🎯

AB’de yorgunluk ve uykusuzluk, yalnızca eğitim değil, iş tasarımı sorunu olarak ele alınır ve bu nedenle daha kapsamlı değerlendirilir.

ABD’de ise özellikle taşımacılık ve havacılıkta ciddi düzenlemeler vardır; yorgunluk eğitimi, iş kazası yargılamalarında hukuki delil niteliği taşır.

İş sağlığı ve güvenliği, yalnızca fiziksel tehlikelerin bertaraf edilmesiyle değil, görünmeyen risklerin fark edilmesiyle de mümkündür. Uykusuzluk ve yorgunluk, çoğu zaman iş kazalarının arka planındaki sessiz sorumlulardır. Bu eğitimle amaçlanan; çalışanlara sadece bilgi aktarmak değil, aynı zamanda farkındalık kazandırmak, risk algısını derinleştirmek ve işverenlere önleyici sistemler geliştirme sorumluluğunu hatırlatmaktır.

Türkiye’de, mevzuatta net zorunluluk olmamakla birlikte, sektörler bazında kurum içi prosedürlerle yorgunluk eğitimi standartlaştırılmalıdır.

Unutulmamalıdır ki; dinlenmemiş bir beden, dağınık bir zihin ve tükenmiş bir dikkat, en gelişmiş iş güvenliği sistemlerini bile etkisiz kılabilir. Güvenli bir çalışma ortamı, yalnızca ekipmanla değil, uyanık bir zihinle başlar.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yorgunluğu Azaltmak İçin Enerji Tasarrufu Teknikleri https://www.archives-pmr.org/article/S0003-9993(19)30077-2/fulltext

⭐️⭐️ Yorgunluk ve Uykululuğun Hemşire Performansı ve Hasta Güvenliği Üzerindeki Etkileri https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK2645/

⭐️⭐️ Uyku hali ve yorgunluğu ayırt etme: Tanım ve ölçüme odaklanma https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16376590/

⭐️⭐️ Yaklaşık 2000 İngiliz yetişkinden oluşan temsili bir örneklemde uyku miktarı, uyku zorlukları ve bunların algılanan sonuçları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15560771/

⭐️⭐️ İnsan uykusu: Süresi ve organizasyonu sirkadiyen evresine bağlıdır https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7434029/

⭐️⭐️ Yorgunluk ve olumsuz sağlık sonuçlarının tahmini: Meta-analizle sistematik bir inceleme https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1568163721000088

⭐️⭐️ Yorgunluk: Genel Bakış https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2008/1115/p1173.html

⭐️⭐️ KRONİK UYKUSUZLUK VE STRES SİSTEMİ https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2128619/

⭐️⭐️ İşyerinde yorgunluk yönetimi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4525425/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni13 Temmuz 2025

11 Temmuz 2025

Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri Teknik Eğitim Dosyası

Yüksekte çalışma faaliyetleri, iş sağlığı ve güvenliği disiplini içerisinde yüksek risk grubuna giren çalışma türlerinden biridir. Bu bağlamda, düşmeye karşı koruyucu ekipmanlar arasında yer alan paraşüt tipi emniyet kemerleri, sadece yasal bir zorunluluk değil, aynı zamanda yaşamsal bir gerekliliktir. Ancak bu tür kişisel koruyucu donanımların sağladığı güvenlik, sadece varlıklarıyla değil; doğru seçilmeleri, uygun şekilde kullanılmaları, düzenli bakım ve kontrollerinin yapılmasıyla mümkündür.

Bu eğitim dosyası ile, paraşüt tipi emniyet kemeri kullanımında karşılaşılan teknik sorunlar, bu sorunların olası sonuçları ve bunlara yönelik çözüm önerilerini sunuyorum.

Sahada gözlemlenen gerçek vakalardan, uluslararası standartlardan (EN 361, EN 365 vb.) ve iş güvenliği uygulama rehberlerinden yararlanarak oluşturduğum yazının sizlere faydalı olmasını temenni ediyorum. Saygılarımla…

Dr. Mustafa KEBAT

Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri Ana Parçalar ve Muhtemel Sorunlar

1. Omuz Askıları

Tanım: Kullanıcının gövde ve bacak bölgesini kemere bağlayan, düşüş yükünü omuzlar üzerinden vücuda dağıtan ana taşıyıcı kemer bileşenleridir.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler:

Aşınma, yırtık veya kopma
- Sonuç: Düşüş anında kemer yükü taşıyamaz → ölümcül yaralanma veya ölüm
- Çözüm: Günlük ön kontrol listesinde fiziksel hasar aranmalı, her türlü deformasyon durumunda kemer derhal hizmet dışı bırakılmalı.
Dikiş noktalarında açılma veya gevşeme
- Sonuç: Askının yük taşıma kapasitesi düşer → ani kopma riski
- Çözüm: Dikiş yerleri renkli iplikle kontrol edilmeli, tüylenme, açılma veya iplik kopması varsa kemer değiştirilmelidir.
Askının vücuda gevşek takılması
- Sonuç: Vücut kemer içinde kayabilir, düşüş sırasında iç organlara veya omurgaya zarar verebilir
- Çözüm: Kemer giyildikten sonra askılar kullanıcının vücut ölçüsüne göre sıkı fakat kan dolaşımını engellemeyecek şekilde ayarlanmalı.
Metal ayar tokalarının paslı, eğilmiş veya gevşek olması
- Sonuç: Askı ayarı sabit kalmaz → düşüş anında askı kayabilir veya açılabilir
- Çözüm: Tüm metal aksam pas, çatlak ve deformasyon açısından günlük kontrol edilmeli; bozuksa üreticiye danışılmalı ya da değiştirilmelidir.
Yanlış takma veya çapraz takma
- Sonuç: Düşüş sırasında kemer vücudu tam olarak sarmadığı için yük dağılımı bozulur → yaralanma riski artar
- Çözüm: Giyme talimatları dikkate alınmalı, omuz askıları paralel ve vücut ortasında hizalanmalıdır.
Yanıcı kimyasallara veya UV’ye maruz kalma
- Sonuç: Malzeme yapısı zayıflar, askının mukavemeti düşer
- Çözüm: Kemerler direkt güneş ışığına veya solvent, asit gibi kimyasallara maruz kalmayacak şekilde saklanmalı; koruyucu çanta içinde muhafaza edilmelidir.

2. Bacak Askıları

Tanım: Kemerin kullanıcının bacaklarını sararak düşüş yükünü alt gövdeye aktaran önemli emniyet unsurlarıdır.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

Aşınma, yırtılma veya kumaş deformasyonu
- Sonuç: Düşüş sırasında askı kopabilir → kullanıcı kemerden ayrılabilir, ölümcül risk
- Çözüm: Her kullanımdan önce bacak askıları tüm yüzeyleriyle kontrol edilmeli, deformasyon tespit edilirse kemer yenilenmelidir.
Tokaların kırık, eğik veya sıkma gücünün yetersiz olması
- Sonuç: Askı düşüş sırasında gevşeyebilir veya açılabilir → destek kaybı
- Çözüm: Tokalar düzenli olarak test edilmeli, paslı veya hasarlı olanlar teknik servise danışılarak değiştirilmelidir.
Bacak çevresine çok gevşek veya çok sıkı takılması
- Sonuç: Gevşek askı vücuttan kayabilir; sıkı askı ise kan dolaşımını engelleyebilir, düşüş sonrası travmatik yaralanmalar oluşabilir
- Çözüm: Kullanıcının vücut ölçülerine uygun ayar yapılmalı, bir parmak geçecek kadar boşluk bırakılarak ayarlanmalıdır.
Dikiş bölgelerinde açılma, tüylenme veya kopuk iplik
- Sonuç: Taşıma kapasitesi zayıflar → kopma riski artar
- Çözüm: Dikişler görsel olarak kontrol edilmeli, en küçük iplik kopmasında dahi kemer kullanım dışı bırakılmalıdır.
Yanlış giyilme (bacak askılarının çapraz geçirilmesi veya karışık takılması)
- Sonuç: Düşüş yükü uygun dağılmaz → kas-iskelet yaralanmaları meydana gelebilir
- Çözüm: Giyme eğitimi verilmeli; kullanıcılar birbirini kontrol ederek doğru giyimi sağlamalıdır.
Kimyasallara maruz kalma, UV nedeniyle sertleşme veya esnekliğin azalması
- Sonuç: Askı kopma riski taşır veya beklenmedik şekilde davranabilir
- Çözüm: Saklama koşulları iyileştirilmeli; kullanım sonrası temizlik ve bakım yapılmalıdır.

3. Göğüs Askısı

Tanım: Omuz askılarını birleştirerek kemerin vücuttan ayrılmasını önleyen, düşüş anında kemerin formunu korumasına yardımcı olan yatay bağlantı parçasıdır.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

Askının kopması, yırtılması veya dikişlerinin açılması
- Sonuç: Düşüş sırasında omuz askıları ayrılabilir → kullanıcı kemerden kurtulabilir, ölümcül sonuçlar doğabilir
- Çözüm: Her kullanımdan önce fiziksel kontrol yapılmalı, deformasyon tespit edilirse ekipman derhal değiştirilmelidir.
Toka veya klipsin gevşek, paslı, kırık veya tam kapanmaması
- Sonuç: Göğüs askısı bağlantısı açılabilir → kemer düzgün oturmaz ve düşüşte kullanıcı kayabilir
- Çözüm: Tokalar sağlamlık açısından elle kontrol edilmeli, çalışmayan veya paslanan parçalar derhal değiştirilmelidir.
Yanlış takma (çok yukarıda ya da çok aşağıda kullanma)
- Sonuç: Düşüş sırasında yük vücuda dengesiz dağılır → iç yaralanmalar ve spinal zedelenme riski artar
- Çözüm: Göğüs askısı sternum (iman tahtası kemiği) hizasında olacak şekilde ayarlanmalı, eğitimli personelce kontrol edilmelidir.
Askının aşırı sıkı veya gevşek olması
- Sonuç: Sıkı askı solunumu zorlaştırabilir; gevşek askı işlevini yitirir → kullanıcı güvenliği tehlikeye girer
- Çözüm: Askı sıkılığı kullanıcı tarafından ayarlanmalı; bir parmak boşluk bırakılarak vücuda tam oturmalıdır.
UV ışınları ve kimyasallara maruz kalma
- Sonuç: Malzeme zayıflar, mukavemet kaybı yaşanır
- Çözüm: Kullanım sonrası temizlik ve doğru saklama koşulları sağlanmalı; kimyasallardan uzak tutulmalıdır.

4. Sırt Bağlantı Noktası (D-Ring)

Tanım: Paraşüt tipi emniyet kemerinin sırt bölgesinde yer alan ve düşüş durdurucu sistemin bağlandığı metal halkadır.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

D-ring’in çatlaması, kırılması veya aşırı paslanması
- Sonuç: Düşüş esnasında kopma riski → düşüş durdurulamaz, ölümle sonuçlanabilir
- Çözüm: Metal yüzeyler düzenli kontrol edilmeli, deformasyon görüldüğünde derhal değiştirilmelidir.
Bağlantı dikişlerinin sökülmesi veya yıpranması
- Sonuç: D-ring bağlantısı zayıflar → kullanıcı düşebilir
- Çözüm: Her kullanımdan önce bağlantı noktaları görsel ve elle kontrol edilmelidir.
Yanlış konumda bulunması (bel hizasında veya çok yukarıda)
- Sonuç: Yük dağılımı bozulur → vücut travmaları ve omurga hasarı oluşabilir
- Çözüm: D-ring, iki kürek kemiği arasına hizalanmalıdır.

5. Yan D-Halkaları (Opsiyonel)

Tanım: Kemerin bel bölgesinin yan taraflarında bulunan, konumlandırma ve destekleme amacıyla kullanılan opsiyonel metal bağlantı halkalarıdır. Genellikle bel tipi iş pozisyonlandırma sistemlerinde tercih edilir.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

Metal halkaların kırılması, çatlaması veya deformasyonu
- Sonuç: Kullanıcı yan destekle güvenli çalışamaz, yük kaybı oluşabilir → dengesizlik ve düşme riski artar
- Çözüm: D-halkaları günlük kullanım öncesi gözle ve elle kontrol edilmeli; deformasyon varsa ekipman değiştirilmelidir.
Bağlantı dikişlerinin sökülmesi veya gevşemesi
- Sonuç: D-halkası kopabilir → iş pozisyonlandırma desteği kaybolur
- Çözüm: Dikiş noktaları görsel ve dokunsal testle incelenmeli; gevşeklik varsa kullanım dışı bırakılmalıdır.
Yanlış kullanım amacı (düşüş durdurma yerine kullanma)
- Sonuç: Yüksekten düşüşte ana bağlantı noktası olarak kullanılırsa sistem çökebilir → ölümcül sonuçlar doğar
- Çözüm: Kullanıcılar eğitilmeli, bu halkaların yalnızca iş pozisyonlandırma için kullanılacağı hatırlatılmalıdır.
Paslanma ve kimyasal madde teması
- Sonuç: Metal yorulması → bağlantı kopabilir
- Çözüm: Temizlik ve bakım sonrası kuru ortamda saklanmalı, kimyasallardan korunmalıdır.

6. Bel Desteği (Karın Destek Bandı)

Tanım: Emniyet kemerinin bel bölgesinde yer alan, kullanıcıya çalışma sırasında konfor sağlamak ve yük dağılımına destek olmak amacıyla tasarlanmış dolgu veya destek bandıdır.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

Dolgu malzemesinin ezilmesi, formunun bozulması
- Sonuç: Bel desteği işlevini yitirir → uzun süreli kullanımda bel ağrısı, konforsuzluk oluşabilir
- Çözüm: Desteğin elastikiyeti düzenli kontrol edilmeli, ezilmişse değiştirilmelidir.
Kumaş yırtıkları, ter ve kimyasallarla deformasyon
- Sonuç: Dolgu dışarı çıkar veya bandın ömrü kısalır
- Çözüm: Kimyasal temastan kaçınılmalı, terle temas sonrası kurutularak saklanmalıdır.
Dikiş yerlerinde sökülme veya gevşeme
- Sonuç: Destek yerinden kayabilir veya kemerden ayrılabilir
- Çözüm: Dikiş yerleri her kullanımdan önce kontrol edilmelidir. Gerekiyorsa teknik servisle onarılmalı ya da yenilenmelidir.
Yanlış pozisyonda ayarlanması
- Sonuç: Destek görevini yapamaz, baskı yapabilir veya faydasız olur
- Çözüm: Bel desteği bel boşluğunu tam sarmalı, ne yukarıda ne aşağıda kalmalıdır.

7. Dikişler ve Bağlantılar

Tanım: Kemerin tüm parçalarını birleştiren, taşıma kapasitesi ve bütünlüğü sağlayan özel teknik dikişler ve bağlantı noktalarıdır. Emniyet kemerinin mukavemeti büyük ölçüde bu alanlara bağlıdır.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

Dikişlerin sökülmesi, gevşemesi veya kopması
- Sonuç: Ana bağlantılar bozulur → yük taşıma kapasitesi düşer, düşüş durumunda kopma riski oluşur
- Çözüm: Dikişlerin renk, bütünlük ve simetrisi günlük olarak kontrol edilmeli, bozulmuşsa kemer derhal kullanımdan kaldırılmalıdır.
Yanlış renkli dikiş ipliği (imalat hatası veya sahte ürün)
- Sonuç: Kalitesiz ürün kullanımı → güvenlik ihlali
- Çözüm: Ürün standardına uygun iplik ve desen kontrolü yapılmalı, üretici belgeleri sorgulanmalıdır.
Aşırı yüklenme sonucu mikro hasarlar (iplikte incelme)
- Sonuç: Görünürde sağlam olsa da ani kopma riski taşır
- Çözüm: Periyodik teknik muayenede UV ışıkla veya büyüteçle detaylı inceleme yapılmalıdır.
Bağlantı bölgelerinde aşırı sürtünme, keskin kenarlara temas
- Sonuç: Dikişler zamanla aşınır, kopabilir
- Çözüm: Tüm kemer sistemi aşındırıcı yüzeylerden korunmalı, köşe temasları engellenmelidir.

8. Enerji Emici Bağlantılar

Tanım: Paraşüt tipi emniyet kemerinde, kullanıcının düşüş anındaki enerjisini emerek darbe etkisini azaltan bağlantı noktalarıdır. Çoğunlukla sırt bağlantı noktalarıyla birleşen bu sistem, düşüş durumunda kemeri takan kişinin vücut üzerinde oluşan zorlanmayı en aza indirir.

Muhtemel Teknik Sorunlar, Sonuçlar ve Çözümler

Enerji emici kısmının kopması veya yırtılması
- Sonuç: Kullanıcının düşüş sırasında darbe etkisi artar, kemer etkili bir şekilde darbeyi ememez
- Çözüm: Enerji emici bağlantı her kullanımdan önce incelenmeli; yırtılma veya deformasyon varsa ekipman değiştirilmelidir.
Bağlantı noktalarında gevşeme veya aşırı esneme
- Sonuç: Bağlantılar işlevini yitirir, kullanıcıyı yeterince desteklemez
- Çözüm: Bağlantı noktaları sıkı bir şekilde kontrol edilmeli, gevşemişse sıkılaştırılmalı veya bağlantı elemanları değiştirilmelidir.
Sistemdeki elastikiyet kaybı
- Sonuç: Bağlantı yeterince enerji ememez, düşüş sırasında darbe daha güçlü hissedilir
- Çözüm: Elastikiyeti kaybetmiş enerji emici sistemler değiştirilmeli, periyodik olarak elastikiyet kontrolü yapılmalıdır.
Dış yüzeyde aşınma veya yıpranma
- Sonuç: Yıpranmış enerji emici, darbe anında yeterince etkili olamayabilir
- Çözüm: Sistem dış yüzeyi düzenli olarak kontrol edilmeli, aşınmış alanlar varsa yedek parça ile değiştirilmelidir.

Teknik Sorun Tanımı	Olası Sonuçlar	Çözüm ve Önleyici Faaliyetler
Aşınmış Ana Kuşaklar (Göğüs, omuz, bacak kuşakları)	Düşme anında kopma riski → ciddi yaralanma veya ölüm	Her kullanımdan önce görsel kontrol, 6 ayda bir uzman denetimi, kullanım sıklığına göre değiştirme takvimi
Paslanmış veya sertleşmiş bağlantı tokaları	Bağlantı tam sağlanamaz → düşme durumunda açılma	Nemli ortamlarda kullanım sonrası kurutma, düzenli yağlama, paslı parçaların derhal değişimi
Yanlış beden kullanımı (uygun olmayan vücut yapısına göre seçim)	Düşme anında kayma → iç organ zedelenmesi, omurga hasarı	Personel için uygun beden ölçüm tablosu ile seçim, eğitilmiş gözetmen onayıyla teslimat
Omuz ve bacak ayarlarının gevşek veya aşırı sıkı olması	Vücut dengesiz yük taşır → düşme sonrası kemerin zarar verici etkisi artar	Eğitici broşür ve video ile kullanıcı bilgilendirmesi, süpervizör onayıyla sahaya çıkış
Dikiş yerlerinde açılma, iplik çözülmeleri	Zayıf nokta oluşur → kritik yük anında dikişler açılır	Üretici etiketindeki dikiş planına göre kıyaslı denetim, gözle tespit sonrası derhal hurdaya ayırma
Kancalarda deformasyon (eğilme, sürtünme izleri, kilit arızası)	Düşüş esnasında bağlantıdan kurtulma riski	Her gün sahaya çıkışta elle kontrol, yılda bir çekme testi veya yük testi
Yağ, gres, boya veya kimyasal madde teması	Kayganlık yaratır – kumaşı zayıflatır → yapısal bütünlük bozulur	Belirli periyotlarda temizlik, kimyasallardan uzak özel saklama alanı
Kemerin tarihinin geçmiş olması (kullanım ömrü dolmuş)	Malzeme yaşlanmıştır → görünürde sağlam olsa da mikroskobik kırılmalar oluşur	Her kemerde üretim ve kullanım başlangıç tarihi kayıt altına alınmalı, 5 yılda bir değişim zorunlu
Etiketin silinmiş, kopmuş veya okunamaz durumda olması	İzlenebilirlik kaybolur → periyodik bakımlar yapılamaz, sorumluluk belirsizleşir	Etiketsiz kemerler kullanılamaz; yeni etiketleme mümkün değilse hurdaya çıkarılmalı
Yetersiz askı/bağlantı halkası genişliği veya şekli	Karabina uyumsuzluğu → bağlantı düşme anında açılabilir	Tüm ekipmanla uyumlu CE sertifikalı bağlantı halkaları tercih edilmeli

Teknik Sorun Tanımı	Olası Sonuçlar	Çözüm ve Önleyici Faaliyetler
Kemerde UV ışınına maruz kalma nedeniyle malzeme zayıflaması	Malzeme elastikiyetini yitirir → düşme anında yırtılma	UV korumalı saklama, doğrudan güneş ışığından uzak raflama
Sahte/sertifikasız emniyet kemeri kullanımı	Standart dışı üretim → düşüşte koruma sağlamaz	Tüm kemerler CE ve EN 361 belgeli olmalı, tedarikçi onayı OSGB veya İSG uzmanı tarafından verilmeli
Kemerin kullanıcı tarafından kişisel olarak modifiye edilmesi (delik açmak, kesmek, bantlamak)	Yapı bütünlüğü bozulur → bağlantı noktaları kritik anlarda açılabilir	Kemer üzerinde değişiklik yapılması kesinlikle yasaklanmalı, eğitimlerde bu vurgulanmalı
Omuz bölgesindeki tokaların birbirine ters yönlü monte edilmesi	Giyme sırasında karışıklık → kemer tam oturmaz, düşme anında dönme ve savrulma olur	Kullanıcı dostu etiketleme ve numaralandırma, fabrika çıkışlı montaj kontrolü
Gizli lif hasarları (iç katmanda tel/elyaf kopmaları)	Dış yüzey sağlam görünür ama iç yapısı zayıftır → düşüşte yırtılma	Periyodik yük testi yapılmalı, üreticinin önerdiği özel dedektörlü testlerle denetlenmeli
Takma sırasında bacak kemerlerinin çapraz geçirilmesi	Kan dolaşımını bozar → bayılma, düşüş sırasında yetersiz destek	Doğru takma şeması kullanıcı göz hizasında gösterilmeli (etiket, dolap içi, video)
Farklı üreticilere ait ekipmanlarla uyumsuz bağlantı	Kanca tam oturmaz → düşüşte ayrılma	Aynı marka ekipman kombinasyonları tercih edilmeli veya uyumluluk sertifikası aranmalı
Emniyet kemerinin asılma, çekme, taşıma amaçlı kullanılması	Yük taşıma gerilimi → liflerde mikrozarar	Kemer yalnızca düşüş durdurucu olarak kullanılmalı, saha kontrol listesinde denetlenmeli
Darbeye maruz kalmış kemer (ezilme, sıkışma, palet altı kalma vb.)	Malzeme özelliğini kaybeder → yapısal yetersizlik	Sıkışma ve darbe sonrası etiketlenip incelemeye alınmalı, şüpheli ise hurdaya ayrılmalı
Kemerin dolaba ıslak asılması (yağmur, ter, yıkama sonrası kurutulmadan)	Küf, mantar, lif bozulması → zayıf yapı	Kurutma alanı oluşturulmalı, günlük kontrol listesine “nemli ekipman kullanımı yasaktır” maddesi eklenmeli
Yetersiz bilgiyle yapılan kullanıcı değişimi (beden uyumsuzluğu, ayar eksikliği)	Giyen kişide uyumsuzluk → ani yüklenmede travma	Kişisel zimmetli kullanım önerilmeli veya her kullanımda sorumlu onayı alınmalı
Sahada yetkisiz kişilerin deneme amaçlı kemer kullanımı	Eğitim almamış kullanım → ölümcül sonuç	Kemer odaları kilitli olmalı, giriş çıkış kayıtlı, zimmetle verilmeli
Bel destekli kemerlerde destek bölümünün kopmuş ya da eksik olması	Sırt desteği olmadan düşüş → omurga travması	Desteksiz kemerler yalnızca düşme durdurma için kullanılmalı, destekli işler için uygun kemer alınmalı
Omuz askısının kemer altına kayması (kıyafet üzerinde sabitlenmemesi)	Acil durumda çıkma veya kayma → düşüşte düzgün pozisyon alınamaz	Omuz askıları için yönlendirici toka veya lastik destek takılmalı
Arızalı geri sarma mekanizması (fall arrest cihazı entegre sistemlerde)	Düşüşte durdurma mesafesi uzar → yüzeyle temas olur	Geri sarma cihazları haftalık çekiş testine tabi tutulmalı
Kemerle birlikte düşüş sonrası askıda uzun süre kalınması (suspension trauma riski)	Kan dolaşımı bozulur → bayılma, ölüm	Kurtarma planı oluşturulmalı, kemerle birlikte askı azaltıcı pedler/koltuklar zorunlu hale getirilmeli
Düşme sonrası kemerin yüz ve boyun bölgesine yönelmesi (çene altına baskı yapması)	Solunum engellenir, boğulma riski	Uygun vücut ayarları ve omuz bağlantı dengesi ayarlanmalı
Çok katmanlı iş kıyafeti üzerinde kemerin içte kalması	Görsel kontrol engellenir → hatalı takma anlaşılmaz	Kemer, iş kıyafetinin dışında olacak şekilde zorunlu hale getirilmeli
Kemerin sıvı temasına (deniz suyu, asit, solvent) maruz kalması	Malzeme yumuşar veya sertleşir → işlev bozulur	Kimyasala maruz kalan alanlarda özel tip (kimyasal dirençli) kemerler kullanılmalı
Kemerin takılı halde araç kullanılması, sıkışması	Tokalar kırılabilir → sistem güvenliği azalır	İş sahası dışı kullanımlarda kemer çıkarılmalı, araç kullanımına özel prosedür yazılmalı

Teknik Sorun Tanımı	Olası Sonuçlar	Çözüm ve Önleyici Faaliyetler
Kemerin üretim tarihinin okunamaması veya silinmiş olması	Kullanım ömrü aşımı belirlenemez → zayıf ekipmanla çalışma	Etiket koruma prosedürü geliştirilmeli, okunmayan kemer hurdaya ayrılmalı
Göz hizasında uyarı etiketi veya giyme şeması olmaması	Hatalı takma riski artar	Her kemerde görsel şema bulunmalı, kullanıcı eğitimleri buna göre güncellenmeli
Kışın soğuk havada kemer tokalarının donması veya kilitlenmesi	Takıp çıkarma zorlaşır → panik anında çözülmez	Soğuğa dayanıklı toka sistemleri kullanılmalı, sahada kuru eldivenle müdahale eğitimi verilmeli
Kullanıcı kemerin sadece omuz bölümünü takıp bacak bağlantılarını ihmal etmesi	Düşüşte vücut alt kısımdan desteklenmez → ağır iç organ hasarı	Eğitimlerde en sık yapılan bu hata özellikle vurgulanmalı, denetimlerde işaretli kontrol noktaları oluşturulmalı
Kemerin sürekli ayar kaybetmesi (tokaların gevşemesi)	Kullanım sırasında kemer gevşer → düşüş koruması azalır	Otomatik kilitli veya çift mandallı tokalar tercih edilmeli
Kemerin yanlış pozisyonda saklanması (sıkışık kutular, üzerine ağırlık konması)	Malzeme formunu kaybeder, kıvrım noktalarında zayıflar	Asılı ve serbest konumda saklama zorunluluğu getirilmeli
Kullanıcılar arasında ortak kullanımda hijyen kurallarına uyulmaması	Deri hastalıkları, mantar, kaşıntı vb. sağlık sorunları	Her kullanıcıya kişisel kemer verilmesi veya dezenfekte prosedürü oluşturulmalı
Tırnak, pense, tel vb. metal cisimlerle kemerin delinmesi	Lif bütünlüğü bozulur → yırtılma	Kemer bütünlüğü ihlal edilen ürünler doğrudan kullanım dışına alınmalı
Kemerin yıkanırken yüksek sıcaklıkta kurutulması (fön, soba, ısıtıcı)	Malzeme sertleşir veya çekebilir → dayanım düşer	Kemer yıkama-kurutma prosedürü oluşturulmalı, sadece oda sıcaklığında kurutulmalı
Dikey yaşam hattı sistemine uyumsuz kemer kullanımı	Bağlantı noktaları uyumlu değilse → düşüşte bağlantı kopar	Yaşam hattı ile uyumlu EN 361 standardına uygun kemer kullanılmalı
Çift emniyet kemeri kullanan çalışanlarda karışık bağlama (karmaşık sistem)	Acil durumda çözülme gecikir → kurtarma süresi uzar	Renk kodlu ve görev bazlı kemer kullanım rehberi hazırlanmalı
Görünürde sağlam olan fakat üretimden kaynaklı dokuma hataları (mikro defektler)	Normal kullanımda değil ama ani yükte yırtılma olur	Rutin mikroskobik ve UV ışıklı tarama ile kalite denetimi yapılmalı
Kemerin boy ve kilo sınırlarına uygun olmaması (ekstra kilolu kullanıcılar)	Aşırı yük → sistem kapasitesi aşılır, dikişler kopar	140 kg üzeri çalışanlar için özel sertifikalı kemer kullanılmalı
Emniyet kemeriyle çalışırken yukarıya düşme (ters asılma pozisyonu)	Başa kan gitmesi → bilinç kaybı	Ters pozisyon engelleyici bacak kayışı sistemi entegre edilmeli
Takılı halde uzun süreli oturma (örneğin iskele üzerinde mola)	Kemer bacak damarlarını sıkar → tromboz riski	Uzun süreli çalışmalarda emniyet kemeri gevşetilmeli, oturma pedleri kullanılmalı
Tokaların çevresinde paslanma, oksitlenme	Kilitlenme fonksiyonu bozulur → açılıp kapanmaz	Paslanmaz çelik veya kaplamalı malzemeden toka seçimi yapılmalı
Emniyet kemeriyle birlikte taşınan el aletlerinin kemer sistemine bağlanması	Ağırlık dağılımı bozulur → düşüşte yük dengesizliği	Aletler ayrı taşıma kemeriyle taşınmalı, emniyet kemeri sadece düşüş korumaya ayrılmalı
Yıpranmış veya sökülmüş dikiş yerlerinin tespiti zordur (renkle kamufle olabilir)	Kritik noktalar görünmez hale gelir → tehlike fark edilmez	Kontrast renkle dikilmiş uyarı dikişleri tercih edilmeli
Kemerin metal aksamlarının kıvılcım çıkarma riski olan alanlarda kullanımı	Patlayıcı ortamda kıvılcım → yangın, patlama	ATEX uyumlu antistatik, kıvılcım önleyici emniyet kemeri kullanılmalı
Kemerin takılıp çıkarılma süresinin uzun olması (acil durumda müdahale gecikmesi)	Kurtarma süreci uzar → hayati risk artar	Hızlı tak-çıkar sistemleri ve kurtarma dostu tasarımlar tercih edilmeli

Teknik Sorun Tanımı	Olası Sonuçlar	Çözüm ve Önleyici Faaliyetler
Emniyet kemeri sahaya bireysel taşınıyor (çanta, elde vs.)	Taşıma esnasında deformasyon, toz, UV etkisi	Özel saklama dolapları, saha girişlerinde hijyen kontrolü
Yanlış takılmış emniyet kemeri (ters, omuz dışı, tokasız)	Düşüşte hiçbir koruma sağlamaz → ölüm riski	Günlük denetim listesine “giyme şekli” eklensin, fotoğraflı panolarla doğru kullanım gösterilsin
Yetersiz yükseklik bilgisi nedeniyle yanlış kemer kullanımı	Uygunsuz düşme durdurucu ile birlikte ölümcül düşüşler	Sahaya özel yükseklik/kot sınırları belirlenmeli ve bu sınırda onaylı ürün kullanılmalı
Yüksekten düşme sonrası kemerin yeniden kullanımı	Mikroskobik hasar → ikinci düşmede sistem boşa çıkar	Her düşmeden sonra kemer kayıt altına alınarak hurdaya ayrılmalı
Arızalı bağlantı noktası tespit edilememesi (kanca – yaşam hattı uyumsuzluğu)	Düşüşte kancanın sistemden ayrılması → ölümcül sonuç	Yaşam hattı sistemi ile tam uyumlu aksesuar kullanılmalı, renk kodlama yapılmalı

Periyodik Kontrol ve Bakım

Günlük kontrol: Gözle muayene
Aylık/yıllık kontrol: Yetkili uzman tarafından detaylı inceleme
Etiket kontrolü: Seri numarası, üretim tarihi, standart bilgileri okunur olmalı
Periyodik Kontrol Aralığı: 6 ay (TS EN 365 standardına göre)
Maksimum Kullanım Süresi: 5 yıl (üretici farklı belirtmediyse)
Kullanıcı Eğitimi: Sahaya çıkmadan önce teorik + uygulamalı eğitim (TS EN 363 ve EN 364 çerçevesinde)
Kemer Takılmadan Çıkış Yasak Alanlar: 1.8 metreden yüksek platformlar, vinç üstü, iskele üstü, şantiye çatısı vb.
Hurdaya Ayırma Kriterleri: Dikiş açılması, kopuk toka, geçmiş etiket, düşme geçirmiş ekipman

⭐️⭐️

Paraşüt tipi emniyet kemeri; yaşam kurtarıcı bir donanımdır. Her bir parçasının sağlam, standartlara uygun ve kullanıma hazır olması hayati önem taşır. Bu nedenle, teknik kontrol ve eğitim eksiksiz uygulanmalıdır.

İş sağlığı ve güvenliğinde “önleme kültürü”, kazalar olduktan sonra değil, olmadan önce alınan tedbirlerle hayat bulur. Paraşüt tipi emniyet kemerleri, düşme sonucu oluşabilecek ölümleri ve ağır yaralanmaları önleyen son savunma hattıdır. Ancak bu hattın zayıflaması, göz ardı edilen teknik detaylar nedeniyle tüm güvenlik sisteminin çökmesine neden olabilir.

Bu çalışma ile sadece ekipmanın değil, insan davranışlarının, iş alışkanlıklarının ve sistem bütünlüğünün de değerlendirilmesi gerektiğini göstermeye çalıştım. Her bir maddede yer alan çözüm önerileri, yalnızca teknik iyileştirme değil, aynı zamanda kültürel bir dönüşüm çağrısıdır.

Unutulmamalıdır ki, bir kemerin sağlamlığı yalnızca malzemesiyle değil, onu doğru anlayan, doğru kullanan ve doğru kontrol eden insanlarla mümkündür. Bu tabloyu rehber alarak yürütülecek her uygulama, sadece mevzuata değil, aynı zamanda insan hayatına saygı anlamına gelecektir.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri ile İlgili Mevzuatımız

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 Sayılı Kanun)

Madde 4 – İşverenin Yükümlülükleri:
İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Riskleri önlemek, risklerden kaçınmak, riskleri kaynağında yok etmek gibi temel ilkeler çerçevesinde, yüksekte çalışmalarda emniyet kemeri gibi uygun KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) sağlamak zorundadır.
Madde 5 – Risklerden Korunma İlkeleri:
Yüksekte çalışmalarda riskler mümkün olduğunca toplu koruma önlemleriyle bertaraf edilmeli, bu yeterli değilse kişisel koruyucu donanım kullanılmalıdır.

2. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (Resmî Gazete: 01.05.2019 / 30761)

Bu yönetmelik, 89/686/EEC sayılı AB Direktifi ile uyumludur.

Tanım:

Paraşüt tipi emniyet kemeri, çalışanı düşme tehlikesine karşı korumaya yönelik “düşmeye karşı koruyucu sistemler” kapsamında bir KKD olarak tanımlanır.

Madde 7 – Uygunluk:

Emniyet kemeri CE belgeli olmalı, TS EN 361 standardına uygun şekilde üretilmeli ve piyasaya arz edilmeden önce uygunluk değerlendirme işlemlerinden geçirilmelidir.

Madde 10 – Kullanım ve Bilgilendirme:

İşveren, çalışanlara KKD’yi doğru kullanabilmeleri için gerekli bilgileri ve eğitimi sağlamakla yükümlüdür. Bu eğitim dokümante edilmelidir.

3. TS EN 361 – Düşmeyi Önleyici Sistemler – Beden Tipi Emniyet Kemerleri Standardı

Bu standarda göre paraşüt tipi emniyet kemerlerinde bulunması gerekenler:

Omuz, bel ve bacak destek noktaları
Sırtta yer alan “D” tipi bağlantı halkası (düşme durumunda yükü dengelemek için)
Taşıyıcı bantlarda 15 kN çekme dayanımı
Kullanıcının ağırlığı ve düşme faktörüne göre sistem testleri
CE işareti ve üretici beyanı
Türkçe kullanım kılavuzu ve periyodik kontrol talimatı

4. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik(Resmî Gazete: 02.07.2013 / 28695)

Madde 6 – KKD’nin Kullanımı:

KKD, kullanıcıya uygun ebatlarda olmalıdır.
Kullanım süresi, fiziki hasar, üretici talimatı ve periyodik kontrol sonuçlarına göre değerlendirilmelidir.
Emniyet kemerleri düşme yaşanmışsa kullanımdan çıkarılmalı ve üreticiye danışılmalıdır.

5. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Resmî Gazete: 25.04.2013 / 28628)

Ek-II Madde 4.3 – Yüksekte Kullanılan Ekipmanlar:

Paraşüt tipi emniyet kemerleri gibi kişisel koruyucuların periyodik kontrolleri, uzman kişilerce yapılmalı; kontrol sonuçları belgelenmeli ve arşivlenmelidir.

Periyodik Kontrol ve Muayene

6331 sayılı Kanun ve İş Ekipmanları Yönetmeliği uyarınca:

Emniyet kemerleri, yılda en az 1 kez yetkin kişi tarafından kontrol edilmelidir.
Bu kontroller kayıt altına alınmalı, herhangi bir deformasyon, esneme, dikiş bozulması tespit edilirse ürün derhal kullanımdan kaldırılmalıdır.
Düşme sonrası tek kullanımlık kabul edilir.

🧭 🧭 🧭

Türk mevzuatı, paraşüt tipi emniyet kemerinin yalnızca kullanılmasını değil; uygun şartlarda seçilmesini, uygun beden ölçülerine göre verilmesini, CE belgesine ve standartlara uygun olmasını, düzenli kontrol edilmesini ve doğru biçimde eğitilerek kullanılmasını zorunlu kılmaktadır.

Bu donanımın, düşme gibi ölümcül risklere karşı hayat kurtarıcı olabilmesi için sadece takılması değil, yukarıdaki tüm süreçlere uygun olarak sistemli kullanımı zorunludur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ TS EN 361 – Kişisel koruyucu donanım – Belirli bir yükseklikten düşmeye karşı – Tam vücut kemer sistemleri https://intweb.tse.org.tr/standard/standard/Standard.aspx?081118051115108051104119110104055047105102120088111043113104073082083083075105069114047049121122

⭐️⭐️ ANSI/ASSP Z359.2-2023: Düşmeye Karşı Koruma Programı Gereksinimleri https://blog.ansi.org/ansi-assp-z359-2-2023-fall-protection-program/

⭐️⭐️ İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18318&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği11 Temmuz 2025

11 Temmuz 2025

TLV – TWA – STEL Üçgeninde Maruziyetin Anatomisi

Değerli arkadaşlar,

Bu çalışmada, TLV, TWA ve STEL gibi üç önemli sistemin tarihsel gelişimini, etkileşimlerini, ayrışmalarını ve Türkiye’deki uygulama örneklerini araştırarak elde ettiğim bulguları genel başlıklar ve kısa açıklama – yorumlar olarak sunuyorum.

Her bir başlık kendi içinde çok daha kapsamlı bilgiler barındırıyor. Sahada karşılaştığım sorunların – konuların mihvalinde okuyup araştırmaya ve sizlere sunmaya devam edeceğim. Yazımın işverenlere, işveren vekillerine, yöneticilere, iş güvenliği uzmanlarına ve işyeri hekimlerine faydalı olmasını umut ediyorum.

Saygılarımla.

Dr. Mustafa KEBAT

Kimya, Tarih ve Türkiye Perspektifiyle Derinlemesine Bir Analiz

Kimyasalların çalışma ortamlarındaki varlığı, hem üretimin kaçınılmaz bir parçası hem de çalışan sağlığı açısından kontrol edilmesi gereken ciddi bir risk unsurudur.

Bu riskin yönetilmesinde başvurulan en kritik araçlardan biri “mesleki maruziyet limitleri“dir. Ancak bu limitler sadece birer sayı değildir; her biri farklı zaman dilimlerine, toksikolojik verilere, işyeri dinamiklerine ve hatta ülkelerin politik tercihlerine göre şekillenen kapsamlı bir bilginin ürünüdür.

TLV Nedir, Nereden Geliyor?

“Threshold Limit Value” yani “Eşik Sınır Değeri“, Amerikan Hükümeti’nin dışındaki bağımsız bir kuruluş olan ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists) tarafından geliştirilen bir tanımdır.

TLV, bir kimyasal maddeye, olumsuz bir sağlık etkisi gözlenmeksizin maruz kalınabilecek en yüksek konsantrasyonu ifade eder. Ancak bu değer “güvenli” anlamına gelmez; TLV’ler birer öneridir ve yasal bağlayıcılığı yoktur.

Tarihçesi: 1940’lı yıllarda sanayi devriminden sonra hızla artan kimyasal maruziyet vakaları, iş sağlığı alanında bilimsel sınır değerlerin tanımlanması gerekliliğini doğurdu. ACGIH bu ihtiyaca yanıt olarak 1946 yılında ilk TLV listesini yayımladı. Zamanla bu liste genişledi, uluslararası kabul gördü, ancak her zaman bilimsel bir öneri niteliğinde kaldı.

TWA – Zaman Ağırlıklı Ortalama

TWA (Time-Weighted Average), bir kimyasalın 8 saatlik vardiya süresince, aritmetik ortalama şeklinde hesaplanan maruziyet miktarını ifade eder. TWA kavramı, aslında TLV-TWA’nın bir parçasıdır.

ACGIH’in önerdiği üç ana TLV tipinden biridir:

TLV-TWA: 8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama.
TLV-STEL: 15 dakikalık kısa süreli maruziyet sınırı.
TLV-C (Ceiling): Hiçbir zaman aşılmaması gereken tepe değeri.

Dikkat:
TWA, ortalamaya dayandığı için yüksek kısa süreli maruziyetleri maskeleyebilir. Bu nedenle TWA’nın yanında STEL ve Ceiling değerlerinin de değerlendirmeye katılması gerekir.

STEL – Kısa Süreli Maruziyetin Nabzı

STEL (Short-Term Exposure Limit), 15 dakikalık sürede bir kimyasalın maruz kalınabilecek en yüksek ortalama konsantrasyonunu ifade eder. STEL değeri, gün boyunca en fazla dört kez aşılabilir ve bu aşmalar arasında en az 60 dakika geçmesi gerekir.

STEL Neden Önemlidir?
Bazı kimyasallar, birkaç dakikalık yoğun maruziyette bile akut etki yaratabilir. Örneğin amonyak ya da hidrojen sülfür gibi maddelerde STEL değeri hayati önem taşır. TWA’nın maskeyle göremediği kısa süreli “zirve” tehlikeleri, STEL ile saptanır.

NFPA, OSHA ve GHS Gibi Sistemlerle İlişkisi

OSHA (Occupational Safety and Health Administration), yasal sınır değer olarak PEL (Permissible Exposure Limits) kullanır. Bu değerler çoğu zaman TLV-TWA’ya dayanır ancak yasal bağlayıcılığa sahiptir.

NIOSH, REL (Recommended Exposure Limits) önerir ve STEL değeri konusunda daha katı standartlar önerebilir.

NFPA Elmas Sistemi, sağlık riski sınıflandırmalarında TLV/TWA/STEL verilerine başvurur.

GHS (Globally Harmonized System) ise bu değerleri Güvenlik Bilgi Formu (MSDS/GBF/SDS) içinde zorunlu kılar.

Türkiye’de Hangi Sistem Uygulanıyor?

Türkiye’de mesleki maruziyet sınır değerleri 20 Ağustos 2013 tarihli ve 28741 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” kapsamında belirlenmiştir.

Bu yönetmelikteki sınırlar, büyük ölçüde Avrupa Birliği’nin Indicative Occupational Exposure Limit Values (IOELVs) sistemine dayansa da TLV/TWA/STEL formatı da kullanılmaktadır.

Türkiye’deki temel uygulama biçimi:

TWA (8 saatlik ortalama): Temel ölçüt.
STEL (15 dakikalık kısa süre): Kritik kimyasallar için ayrıca belirtilir.
Ceiling değeri: Yönetmelikte nadiren yer alır, ancak uluslararası formlarda dikkate alınır.

TLV – TWA – STEL Arasındaki Keskin Ayrımlar

Özellik	TLV-TWA	STEL	Ceiling (C)
Zaman Aralığı	8 saat	15 dakika	Anlık
Aşılabilirlik	Evet (ortalama bazlıdır)	Günde 4 kez, 60 dk ara ile	Hiçbir zaman aşılmamalı
Kullanım Alanı	Kronik maruziyet	Akut/kısa süreli etkiler	Ani toksik etki
Hukuki Bağlayıcılık (TR)	Var (yönetmelikte belirtilmiş)	Belirli maddeler için geçerli	Nadir
Kaynak Kuruluşlar	ACGIH, EU-IOELV	NIOSH, OSHA, ACGIH	ACGIH, OSHA

Kritik Bir Soru – Hangisi Daha Güvenli?

Hiçbiri tek başına yeterli değildir.

Çünkü:

TWA ortalamaya bakar ama zirve tehlikeleri gözden kaçırır.
STEL, ani etkileri saptar ama günün genelini değerlendirmez.
Ceiling, sadece çok toksik maddeler için uygundur.

Dolayısıyla iş güvenliği uzmanları ve hekimler bu üç değeri birlikte değerlendirmelidir.

Türkiye Açısından İlginç Bir Durum: AB Uyumu – ABD Kaynaklı Değerler

Türkiye, AB mevzuatına uyumlu görünse de birçok iş güvenliği uzmanı, Güvenlik Bilgi Formlarında (MSDS/GBF/SDS)ABD kökenli TLV’leri referans alıyor. Bu durum, mevzuat ile uygulama arasında ikili bir yapı yaratmaktadır. Özellikle ithal kimyasal maddelerde TLV-TWA-STEL değerleri, ACGIH kaynaklı olarak doğrudan kullanılmakta ve sahada bunlara göre risk analizleri yapılmaktadır.

Maruziyetin Bireysel Duyarlılığı

TWA/STEL/TLV değerleri, “ortalama birey” için geçerlidir. Ancak astım hastası bir işçide ya da kronik akciğer hastalığı olanlarda bu değerler yetersiz kalabilir. Bu nedenle işyeri hekimlerinin kişiselleştirilmiş maruziyet değerlendirmesi yapmaları gerekebilir.

Kimyasal Risk Yönetiminin Üçlü Paradigması

TLV, TWA ve STEL, kimyasal güvenliğin üç saç ayağını oluşturur.

Bunların her biri ayrı bir yönü temsil eder:

TLV bilimsel temele dayanır.
TWA sürekliliği kontrol eder.
STEL ani tehditleri saptar.

Türkiye’de bu üçlü yapı, hem AB uyumuyla hem de ABD kaynaklı literatürle harmanlanmış durumdadır. İş güvenliği uzmanları ve işyeri hekimlerinin bu sistemi çok iyi kavramaları, saha uygulamalarında her üç değeri de birlikte analiz etmeleri gerekir.

Bu başlık ile konuyu çok daha ayrıntı olarak 25 temmuz 2025 tarihli yazımda ele alacağım.

Unutulmamalı ki: Bir kimyasalın tehlikesi sadece içeriğinde değil, ne kadar, ne süreyle ve hangi hızla maruz kalındığında saklıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni11 Temmuz 2025

7 Temmuz 2025

NFPA – Elmas Sistemi Güvenliğe Açılan Kapı

Kimyasal Tehlikeyi Bir Bakışta Görmek – NFPA Elmas Sistemiyle Güvenliğe Açılan Kapı

Kimyasal maddelerle çalışılan her ortamda, tehlikeyi hızlıca tanımak hayati önem taşır. Özellikle yangın riski yüksek, reaktif veya sağlığa zararlı maddelerin bulunduğu ortamlarda bu bilgilerin anlaşılır, görsel ve evrensel olması gerekir. İşte tam da bu noktada devreye giren bir sistem var: NFPA 704 Elmas Sistemi, diğer adıyla Yangın Elması.

Bu işaret ve sembollerin etkili olması için anlamlarının standartlaştırılması gerekir. NFPA 704, Acil Durum Müdahalesi için Malzemelerin Tehlikelerinin Belirlenmesine Yönelik Standart Sistem ve NFPA 170, Yangın Güvenliği ve Acil Durum Sembolleri Standardı, bu işaret ve sembollerin standartlaştırılmasına yardımcı olur.

Bu Elmas Neyi Anlatıyor?

NFPA (National Fire Protection Association – Ulusal Yangından Korunma Birliği) tarafından geliştirilen bu sistem, kimyasal maddelerin sağlık, yanıcılık, reaktivite ve özel tehlikeleri hakkında tek bakışta bilgi veren görsel bir dil sunar.

Elmas şeklindeki sembol, dört küçük bölmeden oluşur ve her biri belirli bir riski temsil eder:

🔹 🔹 🔹

Mavi Bölme – Sağlık Tehlikesi

Kimyasalın canlı organizmalar üzerindeki potansiyel zararı burada gösterilir.

Rakam	Anlamı
0	Normal koşullarda zararsız
1	Az zararlı (hafif tahriş)
2	Orta düzeyde zararlı (geçici etki)
3	Ciddi zarar verebilir
4	Ölümcül – çok kısa sürede öldürücü

🔴 🔴 🔴

Kırmızı Bölme – Yanıcılık Riski

Maddenin kolay alev alma derecesi bu bölümde anlatılır.

Rakam	Anlamı
0	Yanmaz
1	93°C’nin üzerinde alev alır
2	38–93°C arasında alev alır
3	23–38°C arasında alev alır (oda sıcaklığına yakın)
4	23°C’nin altında kolayca alev alır

🟨 🟨 🟨

Sarı Bölme – Reaktivite (Kararsızlık)

Kimyasalın ısı, su veya diğer maddelerle tepkimeye girme olasılığı burada belirtilir.

Rakam	Anlamı
0	Kararlı – tepkimeye girmez
1	Normal koşullarda kararlı, aşırı ısıya duyarlı
2	Su ile ya da hafif ısıyla tepki verir
3	Şok, ısı veya sürtünmeyle patlayabilir
4	Ani ve şiddetli patlama potansiyeli vardır

⚪ ⚪ ⚪

Beyaz Bölme – Özel Tehlikeler

Bu bölme, standart risklerin dışında kalan özel durumları simgeler. Yazı ya da sembol içerir.

Bazı yaygın semboller:

W (üstü çizili): Su ile temas edince tepkime verir.
OX: Oksitleyici – diğer maddelerin yanmasına yardımcı olur.
SA: Sıkıştırılmış gaz (örneğin argon, helyum).

🧠 🧠 🧠

Neden Bu Sistem Bu Kadar Önemli?

Düşünün ki bir yangın çıktı. İtfaiyeci olay yerine ulaştığında içeride hangi kimyasallar olduğunu bilemeyebilir. Elmas sistemine baktığında “Bu madde kolay alev alıyor, sağlığa ciddi zarar veriyor ve patlama riski yüksek” diyebilir. Bu bilgi onun hayatta kalmasını ve başkalarının da zarar görmesini önleyebilir.

Aynı şekilde, bir iş güvenliği uzmanı olarak sahada yürürken bir tankın ya da bidonun üzerindeki NFPA elmasına bakarak saniyeler içinde:

Solunum koruyucu takması gerekip gerekmediğini,
Ateşli kaynak çalışması yapılıp yapılamayacağını,
Yangın sırasında hangi söndürücüleri kullanacağını anlayabilir.

🧯 🧯 🧯

Uygulamada NFPA Elması Nerelerde Kullanılır?

Kimyasal depo tankları
Laboratuvar dolapları
Sanayi tesislerindeki boru sistemleri
Kimyasal etiketlemeleri
Acil durum müdahale planları
Yangın ekipmanlarına bilgi desteği

📌 📌 📌

Elmasın Dilini Öğrenmek Hayat Kurtarır

Bu sistem sadece teknik personel için değil, aynı zamanda işyerindeki tüm çalışanlar için de anlaşılır olmalıdır. Çünkü bir elmas, kelimelerden daha hızlı konuşur. Uyarı tabelalarında bu sistemin yer alması, eğitimlerle desteklenmesi ve iş yerinin her köşesinde görünür olması gerekir.

Belirli işgaller, depolama ve tehlikeli maddeler için NFPA 704 etiketleri gerektiren daha yaygın olarak referans alınan ve kullanılan NFPA kodlarından bazıları şunlardır:

🎯 🎯 🎯

Türkiye’de Uygulama – NFPA ve Kimyasal Yönetmeliği Arasındaki Köprü

Türkiye’de GHS (Globally Harmonized System) – Küresel Uyumlaştırılmış Sistem çerçevesinde kimyasallar sınıflandırılırken, NFPA elması gönüllü olarak uygulanmaktadır. Ancak özellikle uluslararası şirketlerde ve büyük sanayi kuruluşlarında bu sistem, iş güvenliği prosedürlerine entegre edilmiştir.

İş güvenliği uzmanları, NFPA elması ile etiketleme yapılan tesislerde hem risk analizlerini daha sağlıklı yapabilir, hem de yangın ve acil durum senaryolarını daha doğru yönetebilir.

✅ ✅ ✅

Elmasın Gücü Sadelikte

NFPA 704 Elmas Sistemi, teknik bilgi yığını arasında boğulmadan tehlikeyi bir bakışta gösterir. Renk, sayı ve sembollerin bu kadar etkili kullanılabildiği nadir güvenlik sistemlerinden biridir.

Her işyerinde bir yangın riski vardır; ama önceden görülebilen risk, kontrol altına alınabilir risktir.
Unutmayın: Bir elmas, sadece değerli değil; bazen hayat kurtarıcıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Yangın ve Yaşam Güvenliğinde İşaret ve Sembollerin Önemi https://www.nfpa.org/news-blogs-and-articles/blogs/2025/03/14/signs-and-symbols-in-nfpa-704-and-nfpa-170

⭐️⭐️ Acil Durum Müdahalesi İçin Malzemelerin Tehlikelerinin Belirlenmesine Yönelik Standart Sistem https://www.nfpa.org/codes-and-standards/nfpa-704-standard-development/704

⭐️⭐️ Yangın Güvenliği ve Acil Durum Sembolleri Standardı https://www.nfpa.org/codes-and-standards/nfpa-170-standard-development/170

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️.

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği7 Temmuz 2025

7 Temmuz 2025

Mehmet Usta Su Gibi Gitti – Hikaye

Şantiyede Sessiz Sakin Bir Sabah

Pazartesi Sabahıydı.. Gün, Temmuz ayının yakıcı güneşiyle başlamıştı. Daha sabahın ilk ışıkları ile kavrulmaya başlamıştı hava… Termometre 37°C’yi gösteriyor, rüzgâr bile sıcaktan esmeye cesaret edemiyordu. Tuz Gölü’nü andıran bu şantiyede, Mehmet Usta sabah saat 07.00’de kaskını takmış, ellerinde eldiveniyle iskelenin ince borularının gölgesine sığınmaya çalışıyordu. 45 yaşında, hayatının çoğunu demir bükerek, betonla yaşayarak geçirmiş bir adamdı. Hiçbir kronik hastalığı olmadığı gibi sağlıklı yaşamaya özen gösteren kendine dikkat eden biriydi. Matarası, elması yanından eksik olmazdı. Lakin suyun kendisinin bile zehir olabileceğini bilmiyordu.

07.15 – 2 Litre Su

Sabah vardiyası başladığında Mehmet Usta zaten terle sıvanmıştı. Hemen 1 litrelik matarasından suyu içti, yetmedi. Yanına aldığı yedek şişeyi de bitirdi. “Vücut susuz kalmasın” diyerek kendince doğru yaptığına inanıyordu. Aslında cep telefonundan sosyal medyada sağlık köşelerini takip ederdi. Oradan da ”yazın bol bol su için” ”terledikçe bol bol su için” mesajları mesajları beynine kazınmıştı. 2 litre su sonrası vücudunda bir hafifleme, serinleme hissetti. Su, hayatıydı. Şu an için…

2 Litre – Normal Eşik – O sıradaki durumu:

Genel Durum: Terleme ile su kaybı dengelenir. Elektrolit dengesi korunur.
Herhangi bir belirti yoktur. Sağlıklı vücut bu miktarı tolere eder.
Dolaşım: Normal.
Kan: Elektrolit dengesi stabil.
Beyin: Hafif farkındalık artışı.

08.30 – 3 Litre Su

Demir keserken yüzünden ter seli gibi akıyordu. İki litrelik yeni bir şişeyi daha içti. “Su içmek güzeldir,” diye düşündü. Ama bu sefer midesinde bir doluluk hissetti. Hafif bir bulanma. “Belki aç karna fazla içtim,” dedi kendi kendine.

3 Litre – İlk Elektrolit Bozulmaları – O sıradaki durumu:

Kan: Sodyum düşmeye başlar (130-134 mmol/L), plazma hafifçe sulanır.
Mide: Hafif ödem, bulantı başlar.
Bağırsak: Motilite azalır.
Kaslar: Yorgunluk başlangıcı.
Beyin: Hafif ödem, baş ağrısı Hafif baskı hissi.
Görme: Hafif bulanıklık.
Kalp: Kalp ritmi normalin alt sınırında.
Akciğer: Şimdilik normal ama risk artıyor.

10.00 – 4 Litre Su

Tüm ekibiyle birlikte temel kalıplarını kontrol ederken bir şişeyi daha bitirdi. Karnı şiştti. Mide hareketlerinde azalma, hafif bir bulantı artışı. “Birazdan öğle molasında şekerli bir şeyler içerim, düzelir,” dedi.

Ama içinden bir ses, “Fazla su zararlı olabilir mi?” diye sormaya başlamıştı. Durdu düşündü. ”Terledikçe bol bol su için” cümleleri geldi yine aklına… ”Sanırım çok terledim daha fazla su içmem gerektiğinin işareti olabilir bunlar” dedi içinden…

4 Litre – Klinik Hiponatremi Eşiği – O sıradaki durumu:

Kan: Sodyum 125–129 mmol/L.
Mide/Bağırsak: Bulantı artar, ishal görülebilir.
Kaslar: Hafif kramplar başlar.
Beyin: Konsantrasyon kaybı başladı.
Kalp: Ritim yavaşlar.
Görme: Bulanıklık belirginleşir.
Akciğer: Hafif sıvı birikimi.

12.00 – 5 Litre Su

Öğle molasında, karpuz, peynir, ekmek yanında bir şişe daha su içti. 15 dakika uzandı dinlendi biraz… Ardından şantiye alanındaki eski su kuyusuna indi. Kuyunun içinin durumuna bakması gerekiyordu. Karanlık ve havasız bir ortamdı. Gözleri kararmaya, nefesi sıkışmaya başladı. Birden dengesini kaybedip diz üstüne çöktü.

“Bu terlikler ayağımda mıydı?” diye düşündü, kendi ayakkabılarına bakarken.

5 Litre – Belirgin Hiponatremi – O sıradaki durumu:

Kan: Sodyum 120–124 mmol/L.
Mide: Kusma, mide ağrısı.
Bağırsak: Emilim bozulur.
Akciğer: Hırıltı, nefes darlığı, Solunum yavaşladı.
Beyin: Konfüzyon, baş dönmesi, İşlev kaybı (letarji)
Kas: Yaygın kas ağrıları.
Kalp: Düşük tansiyon, Nabız düşüyor.
Görme: Çift görme.

13.30 – 6 Litre Su

Arkadaşı Hasan, “Abi rengine bak, bembeyazsın” dedi. Mehmet gülmeye çalıştı ama dili dönmedi. 1 litrelik son şişeyi de içmişti. ”Susuluktan tansiyonum mu düştü acaba” diye de düşünmeden edemedi. Sosyal medyada öyle okumuştu çünkü…

6 Litre – Şiddetli Hiponatremi – O sıradaki durumu:

Kan: Sodyum 115–119 mmol/L.
Mide: Kusma devam, gastrik ödem.
Bağırsak: Karın ağrısı, ishal.
Akciğer: Pulmoner ödem başlar. Hırıltı duyulur.
Beyin: Letarji, bilinç dağılıyor, sersemlik, konuşma bozukluğu.
Kas: Spontan kasılmalar.
Kalp: Hipotansiyon artar.
Görme: Gölgeli görme, gece görmesi bozulur.

15.00 – 7 Litre Su

İçeride serinlemek için su çektikten sonra yüzünü yıkadı. “Biraz daha içeyim, sonra dinlenirim” dedi. Ardından 7. şişeyi bitirdi. Artık dengede duramıyordu. Tuvalet ihtiyacı dahi hissetmiyordu. Tuvaletlerin yerini unuttu.

“Yeryüzü hafif dönüyor sanki… ya da ben mi?”

7 Litre – Nörolojik Acil Durum – O sıradaki durumu:

Kan: Sodyum 110–114 mmol/L.
Mide/Bağırsak: Şiddetli ağrı, sindirim durur.
Akciğer: Solunum yetersizliği, Şişme hissi, sıvı sesi.
Beyin: Nöbetler, bilinç kaybı.
Kas: Spazmlar, yürüyüş bozuklukları.
Kalp: Bradikardi, nabız kaybı.
Görme: Çift görme, Körlük riski.

16.15 – 8 Litre Su – Son Yudum

Son şişeyi de bitirdi. Terden sırlanınca üştünü değişti, biraz rahatlık hissetti. Ama artık vücudu alarmdaydı. İçinde taş gibi bir ağırlık vardı. Dizleri boşaldı. Oturduğu yerden yere devrildi.

“Hafifim… Hafifliyorum… İçimden bir ses göklere çıkıyor… ya da ben mi gidiyorum?

8 Litre – Yaşamla Bağ Kesilmesi – O sıradaki durumu:

Kan: Sodyum <110 mmol/L.
Beyin: Beyin sapı baskısı – ödemi → ölüm.
Akciğer: Pulmoner ödem – Masif ödem → solunum durması.
Kalp: Asistol → kalp durması.
Karaciğer: Fonksiyonları durur, organ yetmezliği.
Kas: Rabdomiyoliz.
Görme: Kalıcı körlük.

Ve etrafında bir panik oldu…

Mehmet Usta, gün sonunda ambulansla bilinçsiz halde hastaneye kaldırıldı. Aslında kalbi durmuş iç organlarında su baskını gibi durum oluşmuştu.

Hastanedeki Tanı: Hiponatremiye bağlı ex

Sebep: Aşırı su tüketimine bağlı gelişen Hiponatremi sebepli ölüm..

Aslında

Kısa bir eğitim, bir iki bardak tuzlu ayran, bir izleme listesi, bir bilgilendirme broşürü… Belki bunlardan biri Mehmet Usta’yı kurtaracaktı.

Su hayattır, lakin her şey gibi dozunda… Sadece susadığınızda değil, çalışma ortamınıza, terleme düzeninize, şartlara ve elektrolit ihtiyacınıza uygun şekilde tüketildiğinde hayat kurtarır. Fazlası ise sinsi bir zehir gibidir.

Mehmet Usta’nın hikâyesi, binlerce kişinin yaşadığı ama fark edemediği sessiz kazalardan biridir. Ve bu hikâye, iş sağlığı ve güvenliği eğitiminde “Faydalı olanın, her zaman zararsız olmadığını.” “Her şeyin fazlasınnın da azı kadar riskli olduğu.” bilincinin verilmesi gerektiğinin ne kadar hayati olduğunu göstermektedir.

Dr. Mustafa KEBAT

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Yukarıda yer alan hikaye firmalarımız Tetkik OSGB – Tetkik Danışmanlık tarafından sosyal sorumluluğumuz olan insanımızı – çalışanlarımız bilgilendirmek, ülkemize ve geleceğimize yararlı ve sağlıklı bireyler olabilmelerine katkı sağlamak maksadı ile yayınlanmıştır.

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz. Varsa hatalarımızı bildirmeniz daha faydalı olmamıza desteğiniz bizim için çok değerli.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Sağlık İçin Su İçme https://newsinhealth.nih.gov/2023/05/hydrating-health

⭐️⭐️ Su Zehirlenmesi https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537231/

⭐️⭐️ Aşırı su alımına bağlı su zehirlenmesi: başlangıç aşamasının gözlenmesi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/3626165/

⭐️⭐️ Susuzluk https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC5957508/

⭐️⭐️ Aşırı su tüketiminin kilolu kadın katılımcıların vücut ağırlığı, vücut kitle indeksi, vücut yağı ve iştahı üzerindeki etkisi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4121911/

⭐️⭐️ Çocuk istismarının bir biçimi olarak aşırı su alımından kaynaklanan hiponatremi https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC4027093/

⭐️⭐️ Japon Yetişkinlerde Artan Günlük Su Alımının ve Hidrasyonun Sağlık Üzerindeki Etkisi https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32340375/

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni7 Temmuz 2025

4 Temmuz 2025

Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri Malzeme ve Standartları

Paraşüt tipi emniyet kemerlerinin üretiminde kullanılan malzemeler, güvenlik, dayanıklılık ve kullanıcı konforunu sağlamak için yüksek kalite standartlarına uygun olmalıdır. Aşağıda, bu kemerlerin üretiminde yaygın olarak kullanılan malzemeler, ilgili standartlar ve bazı örnek marka ve modelleri sıralanmıştır:

1. Malzemeler ve Standartlar

Paraşüt tipi emniyet kemerlerinin üretiminde kullanılan malzemeler, belirli güvenlik, dayanıklılık ve esneklik gereksinimlerini karşılamak üzere seçilir.

Bu malzemeler genellikle şu standartlara göre üretilir:

⭐️⭐️

1.1. Naylon ve Polyester Webbing (Bantlar)

Kullanım: Omuz askıları, bacak askıları, bel kayışları ve diğer kemer bağlantı noktaları.
Standartlar:
- TS EN 361 (Avrupa Emniyet Kemerleri Standartları): Bu standart, kişisel koruyucu ekipmanların güvenlik gereksinimlerini belirler.
- OSHA (Occupational Safety and Health Administration): ABD iş güvenliği yönetmeliği.
- ISO 10333-3: Bu standart, yüksek mukavemetli tekstil malzemelerinin dayanıklılığı için belirlenen uluslararası bir normdur.
Özellikler: Yüksek mukavemetli, UV ışınlarına karşı dayanıklı, su geçirmez ve hafif malzemeler.

⭐️⭐️

1.2. D-Halkalar ve Bağlantı Noktaları (Çelik, Alüminyum)

Kullanım: Omuz askıları, sırt bağlantı noktaları, enerji emici bağlantılar.
Standartlar:
- EN 12275 (Avrupa Standartları – Çelik D-Halkaları ve Bağlantı Elemanları).
- ASTM A36 (Amerikan Çelik Malzemeleri Standartları).
Özellikler: Yüksek mukavemetli çelik, paslanmaz çelik veya alüminyum alaşımlar.

⭐️⭐️

1.3. Dikiş İpliği

Kullanım: Kemerin farklı bölümleri arasındaki bağlantıları sağlamak için kullanılır.
Standartlar:
- EN 13688: Kişisel koruyucu ekipmanlar için dikiş ve bağlantı standartları.
Özellikler: Dayanıklı, UV ışınlarına karşı dayanıklı ve aşınmaya karşı dirençli iplikler (genellikle polyester veya naylon iplikler).

⭐️⭐️

1.4. Enerji Emici Bağlantı Elemanları

Kullanım: Düşüş anında enerjiyi emen ve kullanıcının zarar görmesini engelleyen bağlantılar.
Standartlar:
- EN 355 (Enerji emici cihazlar için standart).
Özellikler: Elastik malzemeler veya metal yaylar, yüksek dayanıklılık ve güvenlik sağlar.

⭐️⭐️

1.5. Koruyucu Pedler

Kullanım: Omuz ve bel bölgelerinde konfor sağlamak için kullanılır.
Standartlar:
- TS EN 361: Kişisel koruyucu ekipmanlar için genel güvenlik gereksinimleri.
Özellikler: Pamuk, foam ve diğer yumuşak malzemeler.

2. Marka ve Modeller

Emniyet kemerlerinin üretiminde kullanılan markalar ve modeller, güvenlik sektöründe prestijli ve uluslararası onaylı olmalıdır.

Aşağıda, paraşüt tipi emniyet kemeri üreten bazı ünlü markalar ve modelleri yer almaktadır:

⭐️⭐️

2.1. Petzl

Model: Petzl Volt
Malzeme: Naylon, polyester, çelik, alüminyum.
Özellikler: Yüksek güvenlik, konforlu dikişler, enerji emici cihazlar.
Standartlar: TS EN 361, EN 813.

⭐️⭐️

2.2. 3M (DBI-SALA)

Model: DBI-SALA ExoFit NEX
Malzeme: Polyester, naylon, çelik, alüminyum.
Özellikler: Hızlı ayar mekanizması, enerji emici sistem, yüksek konfor.
Standartlar:TS EN 361, ANSI Z359.

⭐️⭐️

2.3. Honeywell Miller

Model: Miller H-Design
Malzeme: Polyester, naylon, çelik, alüminyum.
Özellikler: Entegre enerji emici cihaz, ergonomik tasarım, dayanıklı dikişler.
Standartlar: TS EN 361, ANSI Z359.

⭐️⭐️

2.4. MSA Safety

Model: MSA V-EDGE
Malzeme: Naylon, polyester, çelik.
Özellikler: Kolay giyilebilir, uzun ömürlü enerji emici sistem.
Standartlar: TS EN 361, ANSI Z359.

⭐️⭐️

2.5. CMC Rescue

Model: CMC Rescue Harness
Malzeme: Yüksek dayanımlı polyester, naylon, çelik.
Özellikler: Güçlü bağlantılar, enerji emici sistem, uzun süreli kullanım için konforlu pedler.
Standartlar: TS EN 361, ANSI Z359.

⭐️⭐️

Sonuç ve Önemli Notlar

Paraşüt tipi emniyet kemerlerinin üretiminde kullanılan malzemeler, iş güvenliği açısından kritik öneme sahiptir. Kullandığınız kemerlerin malzemelerinin kalite standartlarına uygun olması, kullanıcının güvenliğini doğrudan etkiler. Bu nedenle, her zaman güvenilir ve uluslararası onaylı markaların ürünlerini tercih etmeniz önerilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Paraşüt Tipi Emniyet Kemeri ile İlgili Mevzuatımız

1. İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu (6331 Sayılı Kanun)

Madde 4 – İşverenin Yükümlülükleri:
İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlüdür. Riskleri önlemek, risklerden kaçınmak, riskleri kaynağında yok etmek gibi temel ilkeler çerçevesinde, yüksekte çalışmalarda emniyet kemeri gibi uygun KKD (Kişisel Koruyucu Donanım) sağlamak zorundadır.
Madde 5 – Risklerden Korunma İlkeleri:
Yüksekte çalışmalarda riskler mümkün olduğunca toplu koruma önlemleriyle bertaraf edilmeli, bu yeterli değilse kişisel koruyucu donanım kullanılmalıdır.

⭐️⭐️

2. Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği (Resmî Gazete: 01.05.2019 / 30761)

Bu yönetmelik, 89/686/EEC sayılı AB Direktifi ile uyumludur.

Tanım:

Paraşüt tipi emniyet kemeri, çalışanı düşme tehlikesine karşı korumaya yönelik “düşmeye karşı koruyucu sistemler” kapsamında bir KKD olarak tanımlanır.

Madde 7 – Uygunluk:

Emniyet kemeri CE belgeli olmalı, TS EN 361 standardına uygun şekilde üretilmeli ve piyasaya arz edilmeden önce uygunluk değerlendirme işlemlerinden geçirilmelidir.

Madde 10 – Kullanım ve Bilgilendirme:

İşveren, çalışanlara KKD’yi doğru kullanabilmeleri için gerekli bilgileri ve eğitimi sağlamakla yükümlüdür. Bu eğitim dokümante edilmelidir.

⭐️⭐️

3. TS EN 361 – Düşmeyi Önleyici Sistemler – Beden Tipi Emniyet Kemerleri Standardı

Bu standarda göre paraşüt tipi emniyet kemerlerinde bulunması gerekenler:

Omuz, bel ve bacak destek noktaları
Sırtta yer alan “D” tipi bağlantı halkası (düşme durumunda yükü dengelemek için)
Taşıyıcı bantlarda 15 kN çekme dayanımı
Kullanıcının ağırlığı ve düşme faktörüne göre sistem testleri
CE işareti ve üretici beyanı
Türkçe kullanım kılavuzu ve periyodik kontrol talimatı

⭐️⭐️

4. Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik(Resmî Gazete: 02.07.2013 / 28695)

Madde 6 – KKD’nin Kullanımı:

KKD, kullanıcıya uygun ebatlarda olmalıdır.
Kullanım süresi, fiziki hasar, üretici talimatı ve periyodik kontrol sonuçlarına göre değerlendirilmelidir.
Emniyet kemerleri düşme yaşanmışsa kullanımdan çıkarılmalı ve üreticiye danışılmalıdır.

⭐️⭐️

5. İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Resmî Gazete: 25.04.2013 / 28628)

Ek-II Madde 4.3 – Yüksekte Kullanılan Ekipmanlar:

Paraşüt tipi emniyet kemerleri gibi kişisel koruyucuların periyodik kontrolleri, uzman kişilerce yapılmalı; kontrol sonuçları belgelenmeli ve arşivlenmelidir.

⭐️⭐️

Periyodik Kontrol ve Muayene

6331 sayılı Kanun ve İş Ekipmanları Yönetmeliği uyarınca:

Emniyet kemerleri, yılda en az 1 kez yetkin kişi tarafından kontrol edilmelidir.
Bu kontroller kayıt altına alınmalı, herhangi bir deformasyon, esneme, dikiş bozulması tespit edilirse ürün derhal kullanımdan kaldırılmalıdır.
Düşme sonrası tek kullanımlık kabul edilir.

🧭 🧭 🧭

Bu donanımın, düşme gibi ölümcül risklere karşı hayat kurtarıcı olabilmesi için sadece takılması değil, yukarıdaki tüm süreçlere uygun olarak sistemli kullanımı zorunludur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ ANSI/ASSP Z359.2-2023: Düşmeye Karşı Koruma Programı Gereksinimleri https://blog.ansi.org/ansi-assp-z359-2-2023-fall-protection-program/

⭐️⭐️ İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık Ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18318&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği4 Temmuz 2025

4 Temmuz 2025

TLV – TWA – STEL Mesleki Maruziyet Limitlerinin Karşılaştırmalı Analizi

İş sağlığı ve güvenliği alanında, kimyasallarla çalışma esnasında ortaya çıkan tehlikeleri kontrol altına almanın en etkili yollarından biri, mesleki maruziyet limitlerinin doğru belirlenmesi ve uygulanmasıdır.

Bu limitler, yalnızca birer sayı veya formülden ibaret değildir; işçilerin sağlığını doğrudan etkileyen, bilimsel verilerle desteklenen ve uluslararası otoritelerce yıllar süren çalışmalar sonucu geliştirilen temel güvenlik ölçütleridir.

Bu bağlamda TLV (Eşik Sınır Değeri), TWA (Zaman Ağırlıklı Ortalama) ve STEL (Kısa Süreli Maruziyet Sınırı) kavramları, işyerlerinde maruziyet değerlendirmesinin bel kemiğini oluşturur. Ancak sahada sıkça karşılaşılan bir sorun, bu üç değerin zaman zaman birbirinin yerine kullanılması ya da yeterince anlaşılmadan yorumlanmasıdır. Bu durum, çalışan sağlığını koruma çabalarının sekteye uğramasına ve yasal-etik sorumlulukların göz ardı edilmesine neden olabilir.

Söz konusu üç kavramın kökenlerini, kapsamlarını, kullanım alanlarını ve birbirlerinden ne şekilde ayrıldıklarını okuyacakasınız. Aynı zamanda Türkiye’deki uygulama örneklerine, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yaklaşımlara da ışık tutarak konuyu çok boyutlu analiz edecektir.

Mesleki Maruziyet Limitlerinin Karşılaştırmalı Analizi (TLV – TWA – STEL)

Kriter	TLV (Threshold Limit Value – Eşik Sınır Değeri)	TWA (Time-Weighted Average – Zaman Ağırlıklı Ortalama)	STEL (Short-Term Exposure Limit – Kısa Süreli Maruziyet Sınırı)
Tanımı	Çalışanların yaşam boyu, günlük 8 saat ve haftalık 40 saat çalıştığı varsayılarak maruz kalabilecekleri kimyasal madde miktarının üst sınırıdır.	8 saatlik vardiya boyunca maruz kalınan maddenin zaman ağırlıklı ortalama konsantrasyonudur.	En fazla 15 dakikalık süre boyunca, bir gün içinde en fazla 4 kez maruz kalınmasına izin verilen maksimum konsantrasyondur.
Köken Kurum	ACGIH (American Conference of Governmental Industrial Hygienists)	ACGIH tarafından TLV-TWA olarak belirlenmiştir.	ACGIH tarafından TLV-STEL olarak belirlenmiştir. OSHA ve NIOSH da STEL değerleri verir.
Temel Amacı	Güvenli maruziyet eşiğini belirleyerek iş sağlığını korumak.	Kronik (uzun süreli) etkilerden korunma.	Akut (ani) etkilerden korunma.
Zaman Etkeni	TLV bir üst başlıktır; TWA ve STEL gibi bileşenleri içerir.	Genellikle 8 saatlik maruziyet süresi baz alınır.	15 dakikalık kısa süreli maruziyet periyotları baz alınır.
Maksimum Tekrar	Sürekli uygulanabilir.	Günlük ortalama maruziyetin bu değeri aşmaması gerekir.	Günde en fazla 4 kez; aralarında en az 60 dakika ara ile uygulanabilir.
Ölçüm Yöntemi	Uzun vadeli izleme ve literatür temelli bilimsel değerlendirme.	Kişisel hava örnekleme, iş günü ortalaması.	Anlık ve spot ölçüm cihazları, biyolojik izleme gerekebilir.
Birimi	ppm, mg/m³	ppm, mg/m³	ppm, mg/m³
Yasal Statü (ABD)	ACGIH öneri sunar, OSHA uygulama zorunluluğu getirir.	OSHA – enforceable (uygulanabilir).	OSHA – enforceable (bazı maddeler için).
Yasal Statü (AB / Türkiye)	Avrupa’da ve Türkiye’de bağlayıcılığı olan sınır değerler Çalışma Bakanlığı tarafından belirlenir; çoğu zaman TWA esas alınır.	Türkiye’de “8 saatlik zaman ağırlıklı ortalama sınır değeri” (TWA) esas alınır.	Türkiye’de “15 dakikalık kısa süreli sınır değer” (STEL) olarak bazı maddeler için kullanılır.
Kapsadığı Tehlike Tipleri	Hem akut hem kronik tehlikeleri genel olarak kapsar.	Kronik zehirlenmeler, kanserojen etkiler.	Baş dönmesi, göz-burun-irritasyonu, ani toksik reaksiyonlar.
Risk Yönetimindeki Rolü	Maruziyet limit politikalarının temelini oluşturur.	Havalandırma, KKD, işyeri tasarımı gibi önlemler TWA’ya göre planlanır.	Uyarı sistemleri, iş rotasyonu, mola düzenlemeleri STEL’e göre yapılandırılır.
Örnek Madde Kullanımı	TLV: Benzen = 0.5 ppm	TWA: Aseton = 500 ppm (8 saat ortalaması)	STEL: Amonyak = 35 ppm (15 dakikada aşılmamalı)
Biyolojik İzleme ile İlişkisi	Dolaylı bağlantılıdır, bazı maddeler için biyolojik maruziyet endeksleri mevcuttur.	Biyolojik örneklem (kan, idrar) ile doğrulanabilir.	Ani tepkimeler için hızlı ölçüm gerekebilir, biyolojik izleme sınırlıdır.
Sektörel Örnek Kullanım Alanları	Kimya sanayi, petrokimya, ilaç üretimi.	Boyahaneler, kaynak atölyeleri, laboratuvarlar.	Solvent buharlarının yoğunlaştığı tüneller, kapalı tanklar, akut toksik risk taşıyan alanlar.
Türkiye’deki Uygulama Örnekleri	Yönetmeliklerde genellikle TWA üzerinden verilir, ama TLV referansı açıkça belirtilir.	“Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” esas alır.	Çok tehlikeli sınıfta yer alan sektörlerde, özellikle 2023 tarihli maruziyet tablolarında belirtilmiştir.
Avantajı	Referans niteliğinde; bilimsel temellidir, küresel karşılaştırma olanağı sunar.	İş gününe yayılmış kontrol olanağı sağlar, sahada uygulanabilirliği yüksektir.	Anlık maruziyetlerin kontrol altına alınmasını sağlar, akut etkiler önlenebilir.
Sınırlılığı	Yasal bağlayıcılığı her ülkede farklıdır.	Sadece ortalama değeri ölçer, pik maruziyetleri dışarda bırakabilir.	Uzun süreli etkiler için yeterli koruma sağlamaz.

Türkiye’de En Sık Referans Alınan Belgeler

İş Hijyeni Ölçüm, Test Ve Analizleri Hakkında Yönetmelik
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Yönetmeliği
AB Direktifleriyle uyumlu ACGIH TLV listeleri

Çalışan sağlığı açısından her bir kimyasal, birer potansiyel risk taşıdığı gibi, bu risklerin ne zaman ve ne miktarda gerçekleşeceği de çok katmanlı parametrelere bağlıdır. Bu nedenle mesleki maruziyet limitlerinin sadece sayısal değil, zamansal ve bağlamsal olarak da değerlendirilmesi zorunludur. TLV, TWA ve STEL gibi ölçütler, bu değerlendirmeye sistematik bir temel sağlar.

Yazı boyunca görüldüğü üzere;

TLV, bilimsel öneri temellidir ve sıklıkla ACGIH kaynaklıdır.
TWA, 8 saatlik ortalamaya göre çalışanların günlük maruziyetini ölçerken;
STEL, ani ve kısa süreli yoğun maruziyetlerin tespiti için kritik öneme sahiptir.

Bu üçlü yapı, yalnızca teorik bilgi olarak değil, sahada uygulanan koruyucu önlemlerin omurgasını oluşturur. Özellikle Türkiye gibi hem AB mevzuatına uyum sağlama çabasında olan hem de ABD kaynaklı SDS belgeleriyle çalışan ülkelerde, bu sistemlerin iyi anlaşılması hayati bir gereklilik halini almıştır.

Sonuç olarak, TLV – TWA – STEL kavramlarını birbirinden bağımsız değil, tamamlayıcı sistemler olarak görmek ve işyerinde maruziyetin dinamiğini bu üçlü perspektifle okumak, hem iş güvenliği uzmanları hem de işyeri hekimleri için etik ve teknik bir zorunluluktur. Çünkü her yanlış anlama, bir sağlığa mâl olabilir; her doğru yorumlama ise bir hayatı kurtarabilir.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla

Genel, İş Güvenliği, Sağlık Bülteni4 Temmuz 2025