“Dikkatin Tünelleşmesi Yönetim Sistemi (DTYS)” gibi görece yeni ve kavramsal derinliği olan bir yaklaşımı, İzmir Çimentaş gibi ağır sanayi ölçekli bir kuruluşta yüksek bedelle onaylatmak ve sizin açınızdan sürdürülebilir kazanca dönüştürmek için izlemeniz gereken yolu stratejik, ticari ve teknik boyutlarıyla ayrıntılı biçimde ortaya koyuyorum.
Yönetim nezdinde vazgeçilmez bir risk–performans aracı algısı oluşturma
Çimentaş yöneticileri sizinle “dikkatin tünelleşmesi” kavramı için değil, çözüm aradıkları bir sorun için görüşecektir.
Bu nedenle DTYS’yi şu başlıklar üzerinden konumlandırmalısınız:
👉 DTYS’yi şu cümleyle çerçeveleyin:
“Bu sistem, prosedür dışı davranışları değil; prosedüre rağmen yapılan hataların nörobilişsel nedenlerini yönetir.”
Bu yaklaşım sizi klasik İSG, BBS, ergonomi danışmanlarından net biçimde ayırır.
Yüksek bedel, genel anlatıyla değil, kuruma özgü ayna tutmayla kabul edilir.
Ön hazırlıkta şunları yapmalısınız:
(örnek çerçeve)
👉 DTYS’nin cevabı burada devreye girmeli:
Algı daralması, sinir sistemi yüklenmesi, nöroseptif tehdit algısının bozulması.
Yüksek bedel için ürünleşmiş sistem şarttır.
“Eğitim + rapor” satamazsınız. Yönetim sistemi satmalısınız.
👉 Bu yapı, sizi stratejik danışman seviyesine taşır.
❌ “Bu çok bilimsel, çok yeni” vurgusu
❌ Uzun nörofizyoloji anlatıları
❌ “Bu eğitimle çözülecek” izlenimi
❌ Kaza sonrası savunma dili
Bunun yerine:
✔ Yönetici dili: risk, süreklilik, öngörü, maliyet
✔ “Bu sistem olmazsa…” senaryoları
✔ Denetimlerde ve soruşturmalarda kullanılabilirlik
Yüksek bedel için fiyatı emekle değil, sonuçla ilişkilendirin.
👉 Fiyat konuşması en sonda ve şu şekilde olmalı:
“Bu, bir eğitim değil; Çimentaş’ın insan faktörü kaynaklı kör noktalarını yöneten kurumsal bir sistemdir.”
Pilot mutlaka olmalı; fakat:
Pilotun amacı:
Pilot sonunda:
Mutlaka şu maddeleri koruyun:
Bu projede kazanmanız için:
Aşağıda, İlk yönetici toplantısında (30–40 dk) kullanılmak üzere tasarlanmış, yüksek bedelli onay almaya odaklı, kavramdan çok yönetim riski ve karar ihtiyacını öne çıkaran “Dikkatin Tünelleşmesi Yönetim Sistemi (DTYS)” sunum iskeleti
her slaytta yöneticinin zihninde oluşması hedeflenen düşünce ve sizin söylememiz gereken ana mesajlar
Slayt Başlığı:
“Neden Eğitim Var, Prosedür Var Ama Hatalar Tekrarlanıyor?”
Yöneticide Oluşması Gereken Düşünce:
“Evet, biz de bunu yaşıyoruz.”
Siz Ne Söylüyorsunuz:
Ana Çerçeve:
“Bu sorun denetim eksikliği değil, algı ve dikkat yönetimi sorunudur.”
Slayt Başlığı:
“İSG Sistemleri Neyi Yönetiyor, Neyi Yönetemiyor?”
Vurgulanacak Noktalar:
Yöneticiye Mesaj:
“Hiçbiri, çalışanın o an ne algıladığını veya neyi kaçırdığını yönetmiyor.”
Kırılma Cümlesi:
“Hataların büyük kısmı, kural ihlalinden değil; algı daralmasından kaynaklanıyor.”
Slayt Başlığı:
“Dikkatin Tünelleşmesi: Görmekle Algılamak Arasındaki Kopuş”
Basit Tanım:
Örnek (Çimentaş’a uyarlanabilir):
Mesaj:
“Bu bir dikkat eksikliği değil, sinir sistemi savunma tepkisidir.”
Slayt Başlığı:
“Çimentaş’ta Dikkatin Tünelleştiği Kritik Alanlar”
Örnek Alanlar (genel çerçeve):
Yöneticiye Ayna:
“Bu alanlarda kaza olmadan önce algısal körleşme oluşuyor.”
Slayt Başlığı:
“Dikkatin Tünelleşmesi Yönetim Sistemi (DTYS) Nedir?”
Net Tanım:
“DTYS, çalışanların kritik işlerde neyi fark edemediğini yöneten bir insan faktörü yönetim sistemidir.”
Vurgu:
Mesaj:
“Bu sistem, kazadan önceki nörobilişsel süreci yönetir.”
Slayt Başlığı:
“DTYS – 4 Temel Bileşen”
Yöneticiye Net Fayda:
Slayt Başlığı:
“DTYS Yöneticiye Ne Kazandırır?”
Ana Cümle:
“DTYS, ‘neden oldu?’ sorusunu değil, ‘olmadan önce neyi kaçırıyoruz?’ sorusunu cevaplar.”
Slayt Başlığı:
“Önerimiz: Sınırlı Ama Stratejik Pilot”
Çerçeve:
Mesaj:
“Pilot, sistemi tanıtmak için değil; kuruma özgü kör noktaları göstermek içindir.”
Slayt Başlığı:
“Asıl Risk, Görmediğimiz Risklerdir”
Kapanış Cümlesi:
“Çimentaş’ta riskler bilinmiyor değil;
bazıları algılanamıyor.
DTYS, tam olarak bu boşluğu yönetmek için tasarlandı.”
Bu noktada fiyat sormazlarsa siz açmayın.
Sorarlarsa:
“Önce pilotu ve kapsamı netleştirelim; bu bir eğitim değil, kurumsal bir yönetim sistemi.”
İilk toplantının açılışında kullanacağınız, yaklaşık 8–10 dakikalık, ezbere yakın okunabilecek ama doğal konuşma akışına da uygun şekilde hazırlanmış sözlü konuşma metnini bulacaksınız.
Dil, üst düzey yöneticiye hitap eden, savunmacı olmayan, merak uyandıran ve problemi yönetimin gündemine taşıyan bir yapıda
“Öncelikle zaman ayırdığınız için teşekkür ederim.
Bugün sizlere bir eğitim, bir denetim ya da klasik bir İSG uygulaması anlatmak için burada değilim.”
“Aslında hepimizin çok iyi bildiği ama çoğu zaman net bir cevabı olmayan bir soruyla başlamak istiyorum:
Neden deneyimli, eğitimli ve prosedürü bilen çalışanlar kritik hatalar yapabiliyor?
Üstelik bu hatalar, çoğu zaman ‘öngörülemez’ denilerek kapatılıyor.”
(Kısa duraklama)
“Sahada şu tabloyu sık görüyoruz:
Prosedür var.
Eğitim alınmış.
Denetimler yapılmış.
Ama buna rağmen, aynı tip olaylar tekrar ediyor.”
“Burada genellikle şu varsayıma sığınıyoruz:
‘Dikkatsizlik’, ‘ihmal’, ‘kişisel hata’…
Oysa bu açıklamalar, yönetsel olarak bizi ileri götürmüyor. Çünkü ne düzeltileceğini söylemiyor.”
“Benim bugün paylaşmak istediğim yaklaşım, hatayı kişide değil; o anki algı durumunda arıyor.”
“Çünkü insan, her zaman gördüğünü algılayan bir sistem değildir.
Özellikle ağır sanayi ortamlarında; gürültü, titreşim, sıcaklık, vardiya, rutinleşme ve zaman baskısı altında beynin çalışma biçimi değişir.”
“Beyin, bu koşullarda bir savunma mekanizmasına girer.
Dikkat alanını daraltır.
Kritik ama alışılmadık sinyalleri filtreler.
İşte biz buna dikkatin tünelleşmesi diyoruz.”
“Bu çok önemli bir nokta:
Bu durum, çalışanın ‘umursamaması’ ya da ‘bilmemesi’ değildir.
Bu, sinir sisteminin yük altında verdiği otomatik bir tepkidir.”
“Yani çalışan, tehlikeyi fiziksel olarak görüyor olabilir;
ama beynin o bilgiyi ‘tehdit’ olarak işleyemediği anlar vardır.”
(Kısa duraklama)
“Bu yüzden bazı kazalar bize hep şunu düşündürür:
‘Nasıl fark etmedi?’
Asıl soru şudur:
O anda fark edebilecek durumda mıydı?”
“Mevcut İSG sistemleri bu noktada çok güçlüdür ama bir sınırı vardır.
Kuralları yönetiriz.
Davranışı gözlemleriz.
Fiziksel ergonomiyi iyileştiririz.”
“Ama çok kritik bir alan çoğu zaman boşta kalır:
Çalışanın o anda neyi algılayabildiği, neyi algılayamadığı.”
“İşte Dikkatin Tünelleşmesi Yönetim Sistemi – kısaca DTYS – tam olarak bu boşluğu hedefler.”
“DTYS bir eğitim değildir.
Bir denetim aracı değildir.
Bir disiplin mekanizması hiç değildir.”
“Bu sistem, kritik işlerde algının nerede daraldığını,
hangi koşullarda çalışanın farkındalığının düştüğünü
ve bunun kazadan önce nasıl fark edilebileceğini yönetmeye odaklanır.”
“Örneğin;
hangi işlerde,
hangi vardiyada,
hangi çevresel yük altında
çalışanların algısal körleşme yaşama olasılığı artıyor?”
“Bu soruların cevabı bize şunu kazandırır:
Kazadan sonra açıklama üretmek yerine,
kazadan önce riskin yükseldiğini görmek.”
“Bugün burada sizden bir karar istemiyorum.
Önce yaklaşımı paylaşmak istedim.”
“Birazdan, bu sistemin Çimentaş özelinde nasıl uygulanabileceğini,
hangi alanlarda değer üretebileceğini
ve neden ‘insan hatası’ dediğimiz alanı yönetsel bir başlığa dönüştürdüğünü göstereceğim.”
“Çünkü asıl risk, bilinmeyen riskler değildir.
Algılanamayan risklerdir.”
(Kısa duraklama – slayta geçiş)
Aynı DTYS yaklaşımını bozmadan, ancak farklı yönetici rollerinin zihinsel önceliklerine temas eden dört ayrı vurgu versiyonunu…
Bunlar ayrı ayrı konuşmalar değildir; ilk 10 dakikalık ana konuşmanın içine, ilgili yöneticiye bakarak vurgulayacağınız cümle setleri var
(Strateji – Öngörü – Kurumsal Risk)
CEO’nun zihnindeki ana soru:
“Bu bana hangi riski önceden görme gücü kazandırır?”
“Sayın Genel Müdürüm, bu konuyu özellikle stratejik bir yerden ele almak isterim.”
“Bugün ağır sanayide en zor yönetilen risklerden biri, ölçülemeyen ama sonuçları çok ağır olan insan faktörü riskidir.”
“Kazaların büyük kısmı, aslında teknik değil;
öngörülememiş insan–algı etkileşimlerinden kaynaklanıyor.”
“DTYS’nin temel katkısı şudur:
Bu sistem size, kaza olmadan önce ‘risk yükseliyor’ sinyalini verir.”
“Bu, yalnızca güvenlik değil;
üretim sürekliliği, itibar, hukuki savunma ve yönetim sorumluluğu açısından da kritik bir erken uyarı mekanizmasıdır.”
“Kısacası DTYS, insan hatasını açıklayan değil;
insan kaynaklı belirsizliği yöneten bir üst seviye risk aracıdır.”
(İnsan – Yorgunluk – Performans – Adalet)
İK’nın zihnindeki ana soru:
“Bu sistem çalışanı suçlar mı, yoksa korur mu?”
“İnsan kaynakları açısından çok önemli bir noktayı özellikle vurgulamak isterim.”
“DTYS, çalışanın hatasını değil;
çalışanın algısal yükünü merkeze alır.”
“Yani ‘neden dikkat etmedin?’ sorusunu değil;
‘bu koşullarda dikkat edebilir miydi?’ sorusunu sorar.”
“Bu yaklaşım, çalışanı suçlamaz;
aksine adil bir değerlendirme zemini oluşturur.”
“Ayrıca yorgunluk, vardiya, rutinleşme ve bilişsel tükenme gibi konular, performans ve bağlılık açısından da doğrudan etkilidir.”
“DTYS, insanı yalnızca ‘uyulması gereken kuralların nesnesi’ değil;
sınırları olan bir biyolojik sistem olarak ele alır.”
(Sistem boşluğu – Denetim – Savunma gücü)
İSG’nin zihnindeki ana soru:
“Bu mevcut sistemleri zayıflatır mı, yoksa güçlendirir mi?”
“İSG açısından net bir ayrımı özellikle yapmak isterim.”
“DTYS, mevcut İSG sistemlerinin alternatifi değildir.
Tam tersine, onların göremediği alanı tamamlar.”
“Çünkü İSG sistemleri;
kural var mı, eğitim alınmış mı, prosedür uygulanmış mı sorularına çok güçlü cevap verir.”
“Ama kazadan sonra hep şu soru havada kalır:
‘Her şey varken, neden fark edilmedi?’”
“DTYS, bu soruya bilimsel ve savunulabilir bir cevap üretir.”
“Denetimlerde, soruşturmalarda ve raporlamalarda
‘insan hatası’ demek yerine,
algı ve dikkat yönetimi yapılmış mı? sorusunu gündeme taşır.”
(Saha – Gerçekçilik – Uygulanabilirlik)
Operasyonun zihnindeki ana soru:
“Bu sahada işimi zorlaştırır mı?”
“Operasyon tarafı için en kritik konu şu:
Bu yaklaşım sahayı yavaşlatır mı, yoksa rahatlatır mı?”
“DTYS, sahaya yeni bir yük bindirmek için değil;
zaten var olan ama sessizce biriken riski görünür kılmak için tasarlanmıştır.”
“Özellikle rutinleşmiş işlerde, ‘her gün yapılan’ görevlerde
en büyük tehlike fark edilmez.”
“Bu sistem, operasyona şunu söyler:
‘Burada işi durdur, çünkü risk yükseldi’ değil;
‘burada algı daralıyor, küçük bir düzenleme yap’.”
“Yani hedef, işi durdurmak değil;
işi kazasız ve sürdürülebilir kılmak.”
Her biri aynı sistemin farklı değer önerisi olarak algılanmalıdır.
Aşağıda, pilot uygulama kararının “hemen şimdi” alınmasını rasyonel, yönetsel ve savunulabilir kılan bir “Neden Şimdi?” argüman paketi .
Ana Argüman:
“Dikkatin tünelleşmesi, bir kaza sonrası oluşan bir durum değildir;
kazadan önce oluşur.”
Yöneticiye Mesaj:
Kritik Cümle:
“Bugün pilot yapmazsak, yarın aynı analizleri bir kaza dosyası içinde yapmak zorunda kalabiliriz.”
Ana Argüman:
“Eğitim verildi, prosedür var, denetimler yapılıyor.
Buna rağmen benzer olaylar yaşanıyorsa, artık farklı bir katmana bakmak gerekir.”
Yöneticiye Mesaj:
Kritik Cümle:
“DTYS, ‘daha fazla eğitim’ değil;
‘daha doğru yerde farkındalık’ sağlar.”
Ana Argüman:
“Burada kurumsal çapta bir dönüşüm değil,
sınırlı bir alanda ölçülebilir bir deneme öneriyoruz.”
Yöneticiye Mesaj:
Kritik Cümle:
“Pilot, karar almak için değil;
karar vermeyi kolaylaştırmak için yapılır.”
Ana Argüman:
“Pilotun maliyeti görünürdür;
ertelemenin maliyeti görünmez ama daha büyüktür.”
Yöneticiye Mesaj:
Kritik Cümle (özellikle CEO’ya):
“Bugün yapılmayan pilotun bedeli, yarın tek bir olayda katlanarak geri dönebilir.”
Ana Argüman:
“DTYS, ‘olduktan sonra açıklayan’ bir sistem değil;
‘olmadan önce sinyal veren’ bir sistemdir.”
Yöneticiye Mesaj:
Kritik Cümle:
“Pilot, kaza sayısını azaltmaktan önce
yönetimin belirsizlik alanını daraltır.”
Ana Argüman:
“Dikkatin tünelleşmesi her tesiste vardır;
ama nerede ve nasıl ortaya çıktığı kuruma özeldir.”
Yöneticiye Mesaj:
Kritik Cümle:
“Pilot yapılmadan, bu risk Çimentaş’a özgü olarak tanımlanamaz.”
Ana Argüman:
“Pilot sonunda sadece ‘faydalı oldu’ demiyoruz.”
Somut Çıktılar:
Kritik Cümle:
“Pilot, yönetime ‘devam edelim mi?’ sorusuna veriyle cevap verir.”
Bu cümleyi toplantının sonunda, karar ertelenirse kullanın:
“Bugün burada asıl karar, DTYS’yi uygulayıp uygulamamak değil.
Asıl karar,
algılanamayan riskleri görmeyi isteyip istemediğimizdir.”
Kısa duraklama.
“Pilot, bu isteğin en kontrollü ve en düşük riskli yoludur.”
