Karaciğer Fonksiyon Testleri
ALT – AST – GGT Ne Anlatır, Ne Anlatmaz?
Karaciğer, insan vücudunun en çalışkan ama en az konuşan organlarından biridir. Günde yüzlerce kimyasal reaksiyonu sessizce yürütür; toksinleri temizler, ilaçları metabolize eder, besinleri işler, enerji depolar, bağışıklığa katkı sağlar. Ancak ilginçtir ki karaciğer hastalıklarının büyük bir kısmı belirti vermeden ilerler. İşte bu noktada devreye “karaciğer fonksiyon testleri” girer.
ALT, AST ve GGT; halk arasında çoğu zaman tek başına “karaciğer enzimleri” olarak anılsa da, gerçekte her biri farklı hücresel süreçleri ve farklı patofizyolojik durumları temsil eder.
Bu üçlüyü doğru anlamadan yapılan yorumlar;
- Gereksiz paniklere,
- Yanlış güven duygularına,
- Hatalı tanısal yönelimlere
neden olabilir.
Sizlere, ALT–AST–GGT’nin ne olduğunu, neden yükseldiğini ya da düştüğünü, birlikte nasıl okunması gerektiğini ve hangi klinik senaryolarda hangi desenlerin anlamlı olduğunu açıklayacağım
1. ALT (Alanin Aminotransferaz): Karaciğerin En Spesifik Tanığı
ALT Nedir?
ALT, esas olarak karaciğer hücrelerinin (hepatositlerin) sitoplazmasında bulunan bir enzimdir. Aminoasit metabolizmasında görev alır. ALT’nin en önemli özelliği şudur:
ALT, karaciğer için en özgül enzimdir.
Yani ALT yükseliyorsa, çok büyük olasılıkla karaciğer hücre hasarı vardır.
ALT Ne Zaman Yükselir?
ALT yükselmesi, hepatosit zarının bozulduğunu ve enzimin kana sızdığını gösterir.
Başlıca nedenler:
- Viral hepatitler (Hepatit A, B, C, E)
- Alkole bağlı karaciğer hasarı (özellikle erken evre)
- Non-alkolik yağlı karaciğer hastalığı (NAFLD)
- İlaç toksisiteleri (parasetamol, bazı antibiyotikler, statinler)
- Otoimmün hepatit
- Akut iskemik karaciğer hasarı
Önemli nokta:
ALT genellikle AST’den daha fazla yükselir (alkol hariç).
ALT Ne Zaman Düşük Olur?
ALT düşüklüğü çoğu zaman klinik olarak anlamlı değildir.
Ancak:
- İleri sirozda (karaciğer hücresi kalmadığında)
- Şiddetli vitamin B6 eksikliğinde
ALT “normal” ya da düşük olabilir. Bu durum yalancı güven oluşturabilir.
ALT için Benzetme
ALT’yi bir fabrikanın içindeki özel alarm sensörü gibi düşünün. Alarm çalıyorsa, içeride bir şeyler gerçekten ters gidiyordur.
2. AST (Aspartat Aminotransferaz): Karaciğerin Ama Sadece Karaciğerin Değil
AST Nedir?
AST, yalnızca karaciğerde değil;
- Kalp kasında
- İskelet kasında
- Böbrekte
- Beyinde
- Eritrositlerde
bulunan bir enzimdir.
Hem sitoplazmada hem mitokondride yer alır.
AST Ne Zaman Yükselir?
Karaciğere bağlı nedenler:
- Hepatitler
- Alkolik karaciğer hastalığı
- Siroz
- İskemik hepatit
Karaciğer dışı nedenler:
- Kas yıkımı (rabdomiyoliz)
- Yoğun egzersiz
- Kalp krizi
- Hemoliz
- Kas hastalıkları
AST/ALT Oranı (De Ritis Oranı)
Bu oran klinikte son derece değerlidir.
- AST/ALT < 1:
Viral hepatit, yağlı karaciğer - AST/ALT > 2:
Alkolik karaciğer hastalığı için tipiktir - AST/ALT > 1 ve her ikisi düşük:
İleri siroz düşündürür
AST için Benzetme
AST, birçok binada bulunan genel alarm sistemi gibidir. Alarm çalar ama hangi binada sorun olduğunu anlamak için diğer göstergelere bakmak gerekir.
3. GGT (Gamma-Glutamyl Transferaz): Safra Yollarının ve Alkolün Sessiz Tanığı
GGT Nedir?
GGT, özellikle:
- Safra kanalları
- Karaciğer hücre zarları
üzerinde bulunan bir enzimdir. Detoksifikasyon süreçlerinde rol alır.
GGT, safra akımı ve toksik yük hakkında bilgi verir.
GGT Ne Zaman Yükselir?
En sık nedenler:
- Alkol kullanımı (düzenli ve kronik)
- Safra yolu tıkanıklıkları
- Kolestatik karaciğer hastalıkları
- İlaçlar (antiepileptikler, bazı psikiyatrik ilaçlar)
- Obezite ve metabolik sendrom
Önemli özellik:
GGT, alkole en duyarlı enzimdir.
GGT Ne Zaman Yükselmez?
- Saf hepatoselüler hasarlarda (yalnızca ALT yüksekliği)
- Bazı akut viral hepatitlerin erken döneminde
Bu nedenle tek başına yorumlanmamalıdır.
GGT için Benzetme
GGT, karaciğerin egzoz dumanı sensörü gibidir. Detoks yükü arttıkça yükselir.
4. ALT – AST – GGT Birlikte Nasıl Yorumlanır?
1. ALT ↑↑, AST ↑, GGT normal
→ Viral hepatit, yağlı karaciğer
2. AST > ALT, GGT ↑↑
→ Alkolik karaciğer hastalığı
3. GGT ↑↑, ALT/AST hafif
→ Safra yolu hastalığı, ilaç etkisi
4. ALT/AST normal, GGT ↑
→ Alkol kullanımı veya metabolik stres
5. ALT/AST düşük-normal, GGT normal
→ İleri siroz (enzim üretecek hücre yok)
5. “Normal” Değer Yanılsaması
Karaciğer testlerinde en tehlikeli cümle şudur:
“Değerler normal, sorun yok.”
Oysa:
- Normal ALT, karaciğerin sağlıklı olduğunu garanti etmez
- İleri sirozda enzimler normal olabilir
- GGT erken uyarı verebilirken ALT sessiz kalabilir
Klinik Pratikte En Sık Yapılan Hatalar
- ALT yüksek → hemen hepatit tanısı koymak
- GGT yüksek → sadece alkolle ilişkilendirmek
- AST yüksek → karaciğer dışı nedenleri göz ardı etmek
- Tek ölçümle karar vermek
Rakam Değil Desen Okumak
ALT, AST ve GGT; tek başlarına anlamlı olabilirler ama asıl değerleri birlikte okunduklarında ortaya çıkar. Karaciğer hastalıkları çoğu zaman bağırmaz, fısıldar.
Bu fısıltıyı duymak için:
- Enzimlerin yüksekliğine değil, oranına
- Tek sonuca değil, zaman içindeki değişimine
- Laboratuvara değil, hastaya bakmak gerekir
Unutulmamalıdır ki karaciğer, kendini yenileyebilen nadir organlardan biridir. Doğru zamanda doğru yorum yapıldığında, geri dönüş mümkündür.
ALT–AST–GGT, bu geri dönüş yolunda bize rehberlik eden biyokimyasal pusulalardır.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
0 530 568 42 75
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü