Termal, Kimyasal, Fiziksel ve Ergonomik Stres Faktörlerinin Bütüncül Değerlendirmesi

Modern çalışma yaşamında bireyin sağlığı yalnızca genetik özelliklerine veya kişisel yaşam tarzına bağlı olarak şekillenmemektedir. Özellikle sanayi sektörlerinde, çalışanların maruz kaldığı çevresel ve fiziksel koşullar, uzun vadede ciddi sağlık sorunlarının oluşmasına zemin hazırlayabilmektedir.

Kardiyovasküler hastalıklar, dünya genelinde önlenebilir ölüm nedenlerinin başında yer almakta olup; yalnızca tıbbi risk faktörleriyle değil, aynı zamanda iş ortamındaki stresörlerle de yakından ilişkilidir. Bu bağlamda termal stres, kimyasal maruziyet, gürültü ve ergonomik yük gibi unsurlar, giderek daha fazla önem kazanan çevresel risk faktörleri olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özellikle sanayi ortamlarında çalışan bireylerin maruz kaldığı çevresel koşulların kardiyovasküler (KV) risk üzerindeki etkilerini, bilimsel veriler ışığında değerlendirip elde edilen ölçüm değerlerinin, kardiyovasküler risk hesaplamalarına nasıl entegre edilebileceği ve hangi mekanizmalarla bu riski artırdığı birlikte inceleyelim.

Termal Stres ve Kardiyovasküler Yük

Çimento fabrikalarında, özellikle fırın, değirmen ve klinker soğutma alanları gibi yüksek ısı yayan bölgelerde çalışan bireyler, sürekli olarak termal strese maruz kalmaktadır. Bu ortamlarda WBGT (Islak Hazneli Küre Sıcaklığı) değeri, bireyin ısı stresine ne ölçüde maruz kaldığını belirlemede temel bir parametre olarak kullanılır.

Yüksek sıcaklık ve nem oranı, vücutta aşırı terlemeye ve sıvı kaybına neden olur. Bu durum dehidrasyonu tetiklerken, kanın viskozitesini artırarak pıhtılaşma eğilimini yükseltir. Aynı zamanda kalp atım hızında belirgin bir artış gözlenir ve kalbin üzerine binen yük artar. Özellikle hipertansiyon, koroner arter hastalığı veya diyabet gibi kronik rahatsızlıkları olan bireylerde bu durum, akut kardiyovasküler olay riskini önemli ölçüde artırır. Bu nedenle WBGT ölçümlerinin, Kardiyovasküler Risk Değerlendirme Modellerine “modifiye edici çevresel faktör” olarak eklenmesi büyük önem taşımaktadır.

Kimyasal Maruziyetin Damar Yapısına Etkisi

Çimento ve ağır sanayi sektörlerinde yaygın olarak karşılaşılan hava kirleticileri; PM10 ve PM2.5 partikülleri, kristal silika, ağır metaller (kurşun, krom, nikel) ile azot ve kükürt oksitleridir. Bu maddeler yalnızca solunum sistemi için değil, aynı zamanda dolaşım sistemi için de doğrudan tehdit oluşturmaktadır.

Özellikle PM2.5 gibi ince partiküller, akciğer alveollerinden doğrudan kana geçebilmekte ve damar duvarında inflamasyonu tetikleyebilmektedir. Bu süreç, arteriyel sertliğin artmasına ve aterosklerotik plak oluşumunun hızlanmasına neden olur. Ateroskleroz ise kalp krizi ve inme gibi ciddi kardiyovasküler olayların temel nedenleri arasındadır.

Bu doğrultuda, TWA (Time Weighted Average – Zaman Ağırlıklı Ortalama) değerleri esas alınarak yapılan hava kalitesi ölçümleri, bireyin maruziyet düzeyiyle orantılı olarak hesaplanan kardiyovasküler risk skorlarına “çevresel risk katsayısı” şeklinde entegre edilmelidir.

Gürültü ve Fiziksel Stresin Kardiyovasküler Sisteme Etkisi

Fabrika sahalarında sıklıkla 85 dB(A) üzerindeki gürültü seviyeleri, yalnızca işitme kaybına değil, aynı zamanda kronik stres yanıtına da yol açmaktadır. Uzun süreli yüksek gürültü maruziyeti, kortizol ve adrenalin gibi stres hormonlarının sürekli olarak yüksek seviyede seyretmesine neden olur.

Bu durum, zaman içerisinde damarların daralmasına, tansiyonun yükselmesine ve kalbin daha fazla efor harcamasına yol açar. Sonuç olarak hipertansiyon riski artar ve kalp kasında yıpranma meydana gelir. Gürültüye bağlı gelişen bu fizyolojik değişimler, Kardiyovasküler Risk Analizi içerisinde “fiziksel stres yükü” başlığı altında puanlanmalıdır.

Ergonomik Yük ve Vardiya Düzeninin Rolü

Vardiyalı çalışma, özellikle gece vardiyası ve rotasyonlu sistemler, insanın biyolojik saatini yani sirkadiyen ritmini bozmaktadır. Uyku kalitesinin düşmesi, melatonin salınımının azalması ve metabolizmanın bozulması; obezite, insülin direnci ve diyabet riskini artırmaktadır. Bu hastalıklar da doğrudan kardiyovasküler hastalıkların temelini oluşturmaktadır.

Buna ek olarak ağır kaldırma, titreşimli ekipman kullanımı ve tekrarlayan hareketler de vücutta kronik kas-iskelet stresi yaratır. Bu stres, dolaylı yoldan kalp-damar sistemini olumsuz etkileyen sürekli bir yük haline gelebilir. Dolayısıyla vardiya bilgi ve ergonomik yük düzeyleri, “yüksek riskli yaşam tarzı ve çalışma koşulları” kategorisinde değerlendirilmeli ve KV risk skoruna ek puan olarak dahil edilmelidir.

Bilgi Kategorisi	Temin Edilecek Veriler	KV Risk Hesaplamasında Kullanımı
Termal Stres	Sıcaklık ve Nem Düzeyleri: Özellikle fırın, değirmen ve klinker soğutma alanlarında ölçülen WBGT (Islak Hazneli Küre Sıcaklığı) indeks değerleri.	Yüksek sıcaklık, dehidrasyon, kanın pıhtılaşma eğilimi ve kalp atım hızında artışa yol açar. Bu, özellikle hipertansiyonu olan kişilerde KV stresi artıran bir modifiye edici faktör olarak kullanılır.
Kimyasal Maruziyet	Hava Kalitesi Ölçümleri: Toz (PM10, PM2.5), kristal silika, ağır metaller (Cr, Ni, Pb) ve azot/kükürt oksitleri (NOx, SOx) gibi kirleticilerin maruziyet limitleri (TWA).	PM2.5 gibi ince partiküllerin doğrudan arteriyel sertliğe, inflamasyona ve ateroskleroz gelişimine katkıda bulunduğu bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu, hesaplamada çevresel risk faktörü olarak eklenir.
Fiziksel Stres	Gürültü Düzeyleri: Çalışma sahalarında maruz kalınan ortalama gürültü seviyesi (Leq).	Kronik yüksek gürültü maruziyeti, stres hormonlarını (kortizol, adrenalin) artırarak uzun vadede hipertansiyon riskini yükseltir. Hesaplamada çevresel stres yükü olarak dikkate alınır.
Ergonomik ve Vardiya Stresi	Vardiya Düzeni: Gece, gündüz ve rotasyonlu vardiya bilgileri. Fiziksel Yük: Ağır kaldırma, titreşim, tekrarlayan hareket bilgileri.	Rotasyonlu gece vardiyası, doğal sirkadiyen ritmi bozarak uyku apnesi, obezite ve diyabet riskini artırır. Bu durum, KV riski skoruna yüksek riskli yaşam tarzı kategorisinde ek bir puan olarak dahil edilmelidir.

Günümüzde kardiyovasküler hastalıkların önlenmesine yönelik yaklaşımlar artık yalnızca bireysel faktörlere odaklanmakla sınırlı kalmamaktadır. Çalışma ortamı koşulları, çevresel maruziyetler ve mesleki stres faktörleri; en az genetik yatkınlık ve beslenme alışkanlıkları kadar belirleyici hale gelmiştir. Bu nedenle, sanayi çalışanlarına yönelik KV risk analizlerinde; termal stres verileri, hava kalitesi ölçümleri, gürültü düzeyleri ve vardiya sistemi mutlaka bütüncül bir perspektif ile ele alınmalıdır.

Bu bütünleşik yaklaşım sayesinde sadece hastalıkların tedavisi değil, önlenmesi de mümkün hale gelir. Böylece iş sağlığı ve güvenliği alanında daha sürdürülebilir, daha bilinçli ve daha insani bir çalışma ortamı oluşturulması sağlanabilir. Çalışma yaşamında su, hava, sıcaklık, gürültü ve zaman gibi temel unsurların doğru yönetimi; sağlıklı bir kalbin ve uzun bir yaşamın anahtarıdır.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

⭐️⭐️⭐️