Head Impulse Testi (HIT) Nedir? Temel Kavramlar
Vestibüler Sistem ve Denge
İnsan vücudu dengesini üç ana sistem üzerinden sağlar:
- Görsel sistem: Çevresel referans noktaları üzerinden baş ve vücut konumunu algılar.
- Proprioseptif sistem: Kas, eklem ve tendonlardan gelen sinyaller sayesinde vücudun uzaydaki konumu belirlenir.
- Vestibüler sistem: İç kulakta bulunan yarım daire kanalları ve otolit organları başın hareket yönü ve hızını algılar, vestibülo-oküler refleks (VOR) ile gözleri stabilize eder.
Vestibüler sistemin bütünlüğü, özellikle gözleri sabit tutarak hızlı baş hareketlerinde bile çevresel nesneleri net görmemizi sağlar.
Head Impulse Testi, vestibüler sistemin tek taraflı veya çift taraflı fonksiyonunu, özellikle hızlı baş hareketleri sırasında VOR refleksini ölçer.
Testin Tarihçesi ve Evrimi
Head Impulse Testi, 1988’de Halmagyi ve Curthoys tarafından klinik kullanım için tanımlanmıştır.
Amaç, hastanın ani baş hareketleri sırasında göz kaymasını (sakkad) tespit etmek ve vestibüler kanal disfonksiyonlarını ortaya çıkarmaktı.
- Klasik HIT: Göz kaymalarını gözle klinik olarak değerlendirir.
- Video Head Impulse Testi (vHIT): Yüksek hızlı kameralarla göz ve baş hareketlerini ölçer, objektif ve nicel veri sağlar.
Günümüzde HIT, nöroloji, KBB ve iş sağlığı muayenelerinde vestibüler fonksiyon taraması için standart bir test haline gelmiştir.
Testin Amacı
- Vestibüler sistemin lateralizasyonunu belirlemek.
- VOR refleksinin yeterliliğini ölçmek.
- Tek taraflı vestibüler kayıpları erken dönemde tespit etmek.
- Yüksekte çalışacak personelin denge ve refleks kapasitesini değerlendirmek.
Özellikle yüksek platform, vinç, kule, iskele, rüzgar türbini ve gemi güvertesi gibi görevlerde, ani baş ve göz hareketleri sırasında dengesizlik ciddi kazalara yol açabilir.
Head Impulse Testi Uygulama Adımları
Hazırlık ve Ön Koşullar
- Zemin ve güvenlik: Katılımcının arkasında refakatçi bulundurulmalı; kaymaz zemin tercih edilmeli.
- Kıyafet ve ayakkabı: Rahat, hareketi engellemeyen giysi ve sabit ayakkabı.
- Katılımcı bilgilendirmesi: Testin amacı ve olası baş dönmesi veya kısa süreli göz kaymaları açıklanmalı.
- Göz ve baş pozisyonu: Katılımcı, düz bir noktaya bakacak şekilde oturur veya ayakta durur.
Klasik HIT Uygulaması
- Katılımcının başını hafif öne eğin ve çeneyi göğüs hizasına yakın tutun.
- Başını 15–20° yana döndürün ve hızlı, küçük bir impuls ile 10–20° hareket ettirin.
- Katılımcının gözleri, baş hareketine karşı sabit bir noktada kalmalıdır.
- Pozitif bulgu: Baş hızlı hareket ettirildiğinde gözlerin hedefi kaydırması ve küçük sakkadlarla hedefi yeniden bulmasıdır.
Not: Sakkad göz kayması vestibüler kanalın zayıf çalıştığını gösterir. Sağ kulak disfonksiyonunda sağa baş hareketinde, sola disfonksiyonunda sola hareket sırasında sakkad gözlemlenir.
Video Head Impulse Testi (vHIT)
- Katılımcıya hafif, özel bir göz kamerası takılır.
- Kamera baş ve göz hareketlerini milisaniye hassasiyetinde kaydeder.
- Test, her bir yarım daire kanalı (horizontal, anterior, posterior) için ayrı uygulanır.
- Çıktı: VOR kazancı, sakkad sayısı ve yönü, tepki hızı.
vHIT, özellikle yüksek riskli işler için objektif veri ve tekrarlanabilirlik sağlar.
HIT Sonuçlarının Yorumlanması
| Bulgular | Anlamı |
|---|---|
| VOR gain ≥0.8 | Normal, refleks yeterli |
| VOR gain 0.6–0.8 | Hafif azalma, izlem önerilir |
| VOR gain <0.6 | Patolojik, tek taraflı veya bilateral vestibüler disfonksiyon |
| Sakkad göz hareketi | Refleks zayıflığını gösterir |
| Baş yönü ile sakkad yönü | Etkilenen kulak lateralizasyonunu gösterir |
Örnek Uygulama 1:
- Katılımcı: 30 yaş, vinç operatörü adayı.
- Sağ baş impuls: göz sabit kalıyor → VOR gain 0.85, negatif sakkad
- Sol baş impuls: göz sabit kalıyor → VOR gain 0.88, negatif sakkad
Sonuç: Normal vestibüler fonksiyon → yüksekte çalışma uygun.
Örnek Uygulama 2:
- Katılımcı: 38 yaş, iskele bakım personeli.
- Sağ baş impuls: göz 4° sağa kayıyor, hızlı sakkad gözlemleniyor → VOR gain 0.55
- Sol baş impuls: normal
Sonuç: Sağ vestibüler hipofonksiyon → yüksekten çalışmaya geçici uygun değil, rehabilitasyon önerilir.
Yüksekte Çalışma Bağlamında HIT Değerlendirmesi
İş Sağlığı ve Güvenliği Önemi
- Yüksekte çalışmak, vestibüler sistemin tam kapasite çalışmasını gerektirir.
- Ani baş ve göz hareketlerinde dengesizlik, düşme riskini artırır.
- HIT ile tespit edilen vestibüler zayıflık, iş kazalarının önlenmesinde erken uyarı sağlar.
İşe Uygunluk Kriterleri
| VOR Gain / Sakkad Bulgusu | Yüksekte Çalışma Kararı | Öneri |
|---|---|---|
| Normal (≥0.8, sakkad yok) | Uygun | Rutin çalışma |
| Hafif azalma (0.6–0.8, küçük sakkad) | Geçici uygun | Rehabilitasyon sonrası yeniden test |
| Patolojik (<0.6, belirgin sakkad) | Uygun değil | Uzman değerlendirmesi ve vestibüler terapi |
Testin Avantajları
- Hızlı ve güvenli uygulanabilir.
- Objektif ölçümler (vHIT) ile nicel veri sağlar.
- Tek taraflı veya bilateral vestibüler disfonksiyonu ayırt eder.
- Yüksekte çalışma risk analizi için klinik bilgi sunar.
Sınırlamalar
- Klasik HIT: Gözle değerlendirme subjektif olabilir.
- vHIT ekipmanı maliyetli olabilir.
- Kas-iskelet veya boyun sorunları test performansını etkileyebilir.
- Tek başına tanı koymaz; Unterberger, Romberg ve tandem yürüyüş ile desteklenmelidir.
HIT ile Risk Analizi ve İş Güvenliği Entegrasyonu
- Ön değerlendirme: Anamnez, baş dönmesi öyküsü, ilaç kullanımı, görme bozukluğu.
- Test uygulama: vHIT veya klasik HIT, her bir yarım daire kanalı için uygulanır.
- Bulguların kaydı: VOR gain, sakkad sayısı, lateralizasyon.
- Değerlendirme: İşe uygunluk kararı, yüksekten çalışma risk matrisi ile ilişkilendirilir.
- Rehabilitasyon: Gerekirse vestibüler egzersiz programı (Cawthorne-Cooksey, Gaze Stabilization).
Örnek Vaka Çalışması
Vaka: 40 yaş, gemi güvertesi bakım teknisyeni, yeni yüksek platform görevi.
- vHIT: sağ horizontal kanal gain 0.52, sol normal
- Sakkad: sağa baş hareketinde göz hedefi kaybediyor, hızlı düzeltme sakkadı var
Analiz: Sağ vestibüler hipofonksiyon, ani baş hareketlerinde refleks gecikmesi.
Öneri: Vestibüler rehabilitasyon (göz sabitleme ve baş hareketi egzersizleri), 2–3 hafta sonrası yeniden HIT.
Sonuç: Rehabilitasyon sonrası VOR gain 0.81 → yüksekte çalışma için uygun.
Sonuç ve Öneriler
- HIT ve vHIT, yüksekten çalışma gibi riskli görevlerde vestibüler sistemin işlevselliğini değerlendirmede altın standart kabul edilir.
- Test, düşme riskini öngörme ve önleme açısından proaktif bir araçtır.
- İşe uygunluk kararları sadece sayısal verilere değil, bütünsel fizyolojik değerlendirmeye dayandırılmalıdır.
- Hafif disfonksiyon durumlarında, rehabilitasyon ve yeniden test süreci yüksekte çalışmayı güvenli hale getirir.
- İşverenler ve İSG profesyonelleri, bu testi rutin tarama ve periyodik muayeneler kapsamında kullanmalıdır.
HEAD IMPULSE TESTİ (HIT) / vHIT UYGULAMA VE DEĞERLENDİRME FORMU
1. PERSONEL BİLGİLERİ
- Adı Soyadı: ………………………………………………………
- T.C. Kimlik No: ………………………………………………………
- Görevi / Ünvanı: ………………………………………………………
- Bölüm / Çalışma Alanı: ……………………………………………..
- Yaş: ……….. Cinsiyet: ……….. Boy: ……….. Kilo: ………..
- Test Tarihi: …. / …. / 20….
- Testi Uygulayan: ( ) İşyeri Hekimi ( ) Sağlık Personeli ( ) Diğer: ………………..
2. TESTİN UYGULANMA KOŞULLARI
- Test zemini: ( ) Düz ( ) Kaymaz ( ) Kaygan ( ) Diğer: …………………….
- Aydınlatma: ( ) Normal ( ) Zayıf ( ) Parlak
- Katılımcı gözleri: ( ) Açık ( ) Kapalı (sakkad gözlemi için göz açık)
- Katılımcı oturuyor mu?: ( ) Evet ( ) Hayır
- Refakatçi mevcut mu?: ( ) Evet ( ) Hayır
- Katılımcı sağlık durumu:
( ) Baş dönmesi öyküsü ( ) Kulak çınlaması ( ) Denge bozukluğu ( ) Hiçbiri
3. TEST UYGULAMA PROSEDÜRÜ
3.1. Klasik Head Impulse Testi
- Katılımcıyı oturur veya ayakta pozisyona alın, bakış sabit bir noktaya odaklansın.
- Başını 15–20° yana çevirin.
- Küçük, hızlı ve kontrollü impuls hareketiyle başı 10–20° döndürün.
- Gözler hedefte sabit kalmalıdır.
- Pozitif bulgu: Gözlerin hedefi kaydırıp ardından sakkad ile yeniden sabitlenmesi.
3.2. Video Head Impulse Testi (vHIT)
- Katılımcıya özel göz kamerası takılır.
- Her bir yarım daire kanalı (horizontal, anterior, posterior) için baş impulsları uygulanır.
- Göz ve baş hareketleri milisaniye hassasiyetinde kaydedilir.
- Çıktılar: VOR gain, sakkad sayısı, yönü ve tepki süresi.
4. GÖZLEM VE ÖLÇÜM SONUÇLARI
| Kanal / Baş Hareketi | VOR Gain | Sakkad Var/Yok | Sakkad Derecesi / Yönü | Notlar |
|---|---|---|---|---|
| Sağ Horizontal | …. | ( ) Var ( ) Yok | …………………… | ………… |
| Sol Horizontal | …. | ( ) Var ( ) Yok | …………………… | ………… |
| Sağ Anterior | …. | ( ) Var ( ) Yok | …………………… | ………… |
| Sol Anterior | …. | ( ) Var ( ) Yok | …………………… | ………… |
| Sağ Posterior | …. | ( ) Var ( ) Yok | …………………… | ………… |
| Sol Posterior | …. | ( ) Var ( ) Yok | …………………… | ………… |
5. DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
| VOR Gain / Bulgular | Yorum | Yüksekte Çalışma Kararı |
|---|---|---|
| ≥0.8, sakkad yok | Normal vestibüler fonksiyon | Uygun |
| 0.6–0.8, küçük sakkad | Hafif azalma | Geçici uygun, rehabilitasyon sonrası tekrar test |
| <0.6, belirgin sakkad | Patolojik | Uygun değil, uzman değerlendirmesi ve vestibüler rehabilitasyon gerekli |
6. EK GÖZLEMLER / NOTLAR
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………….
7. SON SÖZ / AÇIKLAMA VE SONUÇ DEĞERLENDİRMESİ
Head Impulse Testi, yüksekten çalışma gibi vestibüler ve görsel-refleks entegrasyonu gerektiren görevlerde, çalışanların denge kapasitesini ve VOR refleksini ölçen objektif bir testtir.
Pozitif bulgular (sakkad, düşük VOR gain) ani baş ve göz hareketlerinde refleks gecikmesine işaret eder. Bu durum, düşme veya yaralanma riskini artırabilir.
Test sonuçları yalnızca sayısal veri olarak değil, bütünsel bir fizyolojik risk göstergesi olarak değerlendirilmelidir.
Rehabilitasyon ve uzman değerlendirmesi sonrası yeniden test, yüksekten çalışma için güvenli uygunluk kararının verilmesini sağlar.
Değerlendirme Sonucu (İşyeri Hekimi Onayı):
☐ Denge ve Vestibüler Fonksiyon Normal – Yüksekte Çalışmaya Uygun
☐ Hafif Azalma – Rehabilitasyon Sonrası Yeniden Değerlendirilmeli
☐ Patolojik Bulgular – Uzman Muayenesi ve Rehabilitasyon Gerekli
İşyeri Hekimi / Uygulayıcı:
Adı Soyadı: ………………………………………………….
Unvan: ………………………………………………….
Tarih: …. / …. / 20….
İmza / Kaşe: ……………………………………
Head Impulse Testi (HIT) ve Video Head Impulse Testi (vHIT), özellikle yüksekte çalışacak personelin denge ve refleks yeterliliğini objektif olarak değerlendiren temel araçlardır. Test, vestibüler sistemin fonksiyonunu, vestibülo-oküler refleks (VOR) yanıtını ve ani baş hareketleri sırasında göz stabilitesini ölçer.
Pozitif bulgular, örneğin düşük VOR gain veya sakkad göz hareketleri, vestibüler disfonksiyonun göstergesi olup; çalışanın yüksekten çalışma sırasında ani yön değişimlerinde dengesizlik veya düşme riski taşıyabileceğini işaret eder. Bu nedenle test, yalnızca sayısal veri toplamak için değil, aynı zamanda çalışanın iş güvenliği açısından fizyolojik uygunluğunu değerlendirmek için kritik bir araçtır.
Testin yorumlanması, aşağıdaki noktaları kapsamalıdır:
- VOR Gain Analizi: Gain değerleri ≥0.8 normal, 0.6–0.8 hafif azalma, <0.6 ciddi disfonksiyon olarak değerlendirilir.
- Sakkad Göz Hareketleri: Sakkadların varlığı ve yönü, hangi kulaktaki veya hangi yarım daire kanalındaki fonksiyonun zayıf olduğunu gösterir.
- Bütünsel Risk Değerlendirmesi: Test sonuçları tek başına karar vermek için yeterli değildir. Unterberger, Romberg ve tandem yürüyüş testleri gibi diğer denge değerlendirmeleri ile desteklenmelidir.
- İş Güvenliği Kararı: Test bulgularına göre yüksekte çalışmaya uygunluk; normal bulguda uygun, hafif azalmada rehabilitasyon sonrası yeniden değerlendirme, patolojik bulguda uzman muayenesi ve vestibüler rehabilitasyon ile birlikte kararlaştırılmalıdır.
Sonuç olarak, HIT / vHIT testi yüksekten çalışma gibi vestibüler sistemin aktif ve hızlı tepki gerektirdiği görevlerde, proaktif bir risk azaltma ve iş güvenliği önlemi olarak kullanılmalıdır. Testin bulguları, çalışanların güvenliğini sağlamak ve olası kazaları önlemek için hem tıbbi hem de yönetsel karar mekanizmalarında temel bir referans oluşturur.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü