İşyerlerinde güvenli revir uygulamalarının örgütsel bütünlüğe katkısı ve sürdürülebilir güvenlik kültürünün uzun vadeli önemli bir husustur. Revirlerin yalnızca ilk yardım ve acil müdahale birimi değil, aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin stratejik bir unsuru olduğu kabul edilmelidir. Sürdürülebilir güvenlik kültürünün oluşturulması için liderlik, çalışan katılımı, kurumsal öğrenme ve sürekli iyileştirme süreçlerinin önemlidir. Literatür verileri, uygulama örnekleri ve kuramsal çerçeve üzerinden değerlendirme yaparak, güvenli revir uygulamalarının işyeri bütünlüğüne nasıl katkıda bulunduğunu ve güvenlik kültürünün sürekliliğini nasıl sağladığını bu yazı ile hep birlikte tekrar etmiş olacağız.
Sanayileşme süreciyle birlikte işyerlerinde sağlık ve güvenlik uygulamalarının önemi artmıştır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işverenler, çalışanların sağlığını korumak ve iş kazalarını önlemek adına çeşitli yükümlülükler altına girmiştir. Bu yükümlülüklerden biri de işyerlerinde ilk yardım ve acil müdahale birimlerinin kurulmasıdır. Bu bağlamda revirler, yalnızca yaralanma ve rahatsızlıkların tedavi edildiği bir mekân değil, aynı zamanda iş sağlığı ve güvenliği kültürünün görünür yüzü olarak değerlendirilmektedir.
Bununla birlikte, güvenlik uygulamalarının kalıcı olması yalnızca teknik önlemlerle değil, sürdürülebilir güvenlik kültürü ile mümkündür. Dolayısıyla güvenli revir uygulamaları ile güvenlik kültürünün sürekliliği, işyeri bütünlüğü açısından bütüncül bir perspektifte ele alınmalıdır.
Kavramsal Çerçeve
1. Güvenli Revir Uygulamaları
Revir, işyerinde çalışanların ani sağlık sorunlarına veya iş kazalarına müdahale eden bir sağlık birimidir. Güvenli revir uygulamaları, sadece fiziki altyapının yeterliliği değil; aynı zamanda donanım, personel eğitimi, kayıt tutma ve raporlama süreçlerinin etkinliği ile tanımlanır.
2.İşyeri Bütünlüğü
İşyeri bütünlüğü, örgütsel sistemin kesintisiz devamlılığını ifade eder. Sağlıklı ve güvenli çalışma ortamı sağlandığında, çalışanların motivasyonu artar, iş süreçleri kesintiye uğramaz ve işletmenin kurumsal itibarı korunur.
3.Sürdürülebilir Güvenlik Kültürü
Sürdürülebilir güvenlik kültürü, işyerinde güvenliğin günlük davranışlara, karar alma süreçlerine ve kurumsal değerler sistemine yerleşmesidir. Tek seferlik eğitimlerle sınırlı kalmayan, sürekli gelişim ve katılım odaklı bir yaklaşımdır.
Güvenli Revir Uygulamalarının İşyeri Bütünlüğüne Katkısı
1.Acil Müdahale ve İş Sürekliliği
Revirler, iş kazalarında hızlı müdahale imkânı sağlayarak hem çalışan sağlığını korur hem de iş akışının uzun süreli kesintiye uğramasını engeller. Literatürde acil müdahale sürelerinin kaza sonuçları üzerinde belirleyici olduğu sıkça vurgulanmaktadır.
2. Kayıt ve İzleme Fonksiyonu
Revirde tutulan vaka kayıtları, iş kazalarının kök neden analizinde önemli bir veri kaynağıdır. Bu kayıtlar sayesinde işverenler, tekrarlayan riskleri tespit ederek proaktif önlemler geliştirebilir.
3.Çalışan Motivasyonu ve İşveren Güvenilirliği
İşyerinde donanımlı bir revirin varlığı, çalışanlarda “korunduğum ve değer verildiğim” algısını güçlendirir. Bu durum, işgücü devrinin azalmasına ve örgütsel bağlılığın artmasına katkıda bulunur.
4. Yasal Uyum ve Kurumsal İtibar
Güvenli revir uygulamaları, işyerinin yasal mevzuata uygunluğunu sağlar. Ayrıca dış paydaşlar (müşteriler, tedarikçiler, kamu kurumları) nezdinde kurumsal itibarın yükselmesine katkı sunar.
Sürdürülebilir Güvenlik Kültürünün Önemi
1. Güvenlik Kültürünün Unsurları
Güvenlik kültürü, liderlik, iletişim, çalışan katılımı ve sürekli öğrenme gibi unsurların birleşiminden oluşur. Sürdürülebilir olması, bu unsurların kurumsal stratejilere entegre edilmesiyle mümkündür.
2. Liderlik ve Rol Model Olma
Yöneticilerin güvenlik konusunda gösterdiği tutum, çalışanların davranışlarını doğrudan etkiler. Liderlik eksikliği, güvenlik kültürünün sürdürülemez hale gelmesine neden olabilir.
3. Çalışan Katılımı
Sürdürülebilir güvenlik kültürü, yalnızca üst yönetim kararıyla değil, çalışanların aktif katılımıyla mümkündür. Geri bildirim mekanizmaları, çalışanların sürece dâhil olmasını sağlar.
Revir uygulamalarında çalışanların aktif katılımı teşvik edilmelidir:
- Sağlık anketleri ve öneri kutuları ile geri bildirim toplanmalıdır
- İş kazası sonrası değerlendirme toplantıları yapılmalıdır
- Revir uygulamaları, iş sağlığı kurulu gündeminde düzenli olarak ele alınmalıdır
Katılım, güvenlik kültürünün sahiplenilmesini ve yayılmasını sağlar.
4. Eğitim ve Sürekli İyileştirme
Güvenlik kültürünün kalıcı olması için düzenli eğitimler, tatbikatlar ve denetimler gereklidir. Ayrıca, her olay sonrasında yapılan kök neden analizleri, sürekli iyileştirme sürecini destekler.
Sürdürülebilir güvenlik kültürünün temelinde eğitim yer alır:
- Revir personeli, enfeksiyon kontrolü, acil müdahale, KKD kullanımı gibi konularda düzenli eğitim almalıdır
- Tüm çalışanlara ilk yardım, hijyen, sağlık taramaları hakkında bilgilendirme yapılmalıdır
- Eğitimler interaktif, güncel ve işyeri koşullarına özel olmalıdır
Bu yaklaşım, bilgi temelli bir güvenlik kültürünün oluşmasını sağlar.
Uygulama Örnekleri
1. Vaka Örneği: Talaşlı İmalat Atölyesi
Bir talaşlı imalat atölyesinde çalışanların gözlerine sık sık parçacık kaçtığı kayıtlara geçmiştir. Revirde tutulan raporlar, bu olayların tekrar eden bir risk olduğunu göstermiştir. İşveren, daha kaliteli koruyucu gözlük temin ederek sorunu çözmüş, olayların tekrar etmesi büyük ölçüde önlenmiştir. Bu süreç, güvenli revir uygulamalarının kurumsal öğrenme aracı olabileceğini göstermektedir.
2. Vaka Örneği: İnşaat Şantiyesi
Bir inşaat şantiyesinde çalışan bir işçi yüksekten düşmüş, revirde hızlı müdahale ile hayatı kurtarılmıştır. İşveren, olayı gizlemek yerine tüm çalışanlarla paylaşmış ve güvenlik kemeri kullanımına yönelik bilinçlendirme kampanyası başlatmıştır. Olay, güvenlik kültürünün sürdürülebilirliğine yönelik önemli bir dönüm noktası olmuştur.
3. Vaka Örneği: Çimento Fabrikası
Bir çimento fabrikasında çalışanlar arasında sık tekrarlayan bir şikâyet, revir kayıtlarına yansımıştır: özellikle torbalama ve paketleme hattında görev yapan personelin ciltlerinde kızarıklık, kaşıntı ve tahriş vakaları artış göstermektedir. Revirde tutulan sağlık raporları, bu durumun belirli vardiyalarda ve belirli bölümlerde yoğunlaştığını ortaya koymuştur.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, revir verilerini analiz ederek sorunun muhtemel nedenlerini araştırmıştır. Yapılan saha gözlemleri ve çalışan görüşmeleri sonucunda, torbalama hattında kullanılan eldivenlerin çimento tozuna karşı yeterli koruma sağlamadığı, bazı çalışanların eldiven kullanmadığı veya uygun olmayan malzeme tercih ettiği tespit edilmiştir.
Bu bulgular doğrultusunda işveren, aşağıdaki önlemleri hayata geçirmiştir:
- Nitril kaplamalı, toz geçirmez ve ergonomik eldivenler temin edilmiştir
- Eldiven kullanımı zorunlu hale getirilmiş, kontrol listeleri oluşturulmuştur
- Revirde cilt sağlığına yönelik bilgilendirme afişleri ve kısa eğitimler düzenlenmiştir
- Cilt tahrişi vakaları için özel bakım ürünleri revirde bulundurulmuştur
Sonuç olarak, revir kayıtlarında cilt tahrişi vakalarında %80 oranında azalma gözlenmiştir. Bu süreç, revirin yalnızca tedavi edici değil; aynı zamanda işyeri risklerinin erken tespiti ve çözüm geliştirme açısından stratejik bir öğrenme merkezi olduğunu göstermiştir.
4. Vaka Örneği: Çimento Fabrikasında Odyometri Takibi
Bir Çimento fabrikasında, iş sağlığı birimi tarafından her yıl düzenli olarak yapılan odyometri testleri, çalışanların işitme sağlığını izlemek amacıyla arşivlenmektedir. Özellikle klinker üretim hattında çalışan personelin yüksek gürültüye maruz kaldığı bilindiğinden, bu bölümdeki çalışanlar için özel takip protokolü uygulanmaktadır.
Revir kayıtları ve yıllık odyometri sonuçları incelendiğinde, üç yıl boyunca aynı vardiyada çalışan beş personelde işitme eşiklerinde kademeli bir artış gözlemlenmiştir. Başlangıçta 0–10 dB aralığında olan işitme kayıpları, üçüncü yılın sonunda 25–30 dB seviyelerine ulaşmıştır. Bu durum, işitme kaybının ilerleyici ve mesleki kaynaklı olabileceğine dair güçlü bir sinyal oluşturmuştur.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, bu verileri kullanarak aşağıdaki adımları atmıştır:
- Gürültü ölçümleri yeniden yapılmış, klinker hattında 95–100 dB arası değerler tespit edilmiştir
- Mevcut kulak koruyucuların yetersiz olduğu anlaşılmış, aktif gürültü engelleyici kulaklıklar temin edilmiştir
- Gürültüye maruz kalma süresi azaltılmış, vardiya rotasyonları yeniden düzenlenmiştir
- Etkilenen çalışanlar için işitme rehabilitasyonu ve uzman değerlendirmesi planlanmıştır
- Odyometri sonuçları dijitalleştirilerek grafiksel izleme sistemine aktarılmıştır
Sonuç olarak, takip eden iki yıl içinde aynı vardiyada çalışan personelde işitme kaybı ilerlemesi durdurulmuş, bazı bireylerde stabilizasyon sağlanmıştır. Bu vaka, odyometri takibinin yalnızca bireysel sağlık izleme değil; aynı zamanda işyeri risk yönetimi ve ekipman iyileştirme açısından stratejik bir araç olduğunu göstermiştir.
5. Vaka Örneği: Çimento Fabrikasında SFT Takibi
Bir Batı Anadolu çimento fabrikasında, işyeri hekimi tarafından düzenli olarak yapılan Solunum Fonksiyon Testleri (SFT), çalışanların akciğer kapasitelerini ve solunumsal sağlık durumlarını izlemek amacıyla yıllık olarak arşivlenmektedir. Özellikle fırın besleme, klinker soğutma ve torbalama bölümlerinde çalışan personelin yoğun toz maruziyeti nedeniyle özel takip protokolü uygulanmaktadır.
Revir kayıtları ve SFT sonuçları incelendiğinde, üç yıl boyunca aynı üretim hattında çalışan sekiz personelde FEV₁ ve FVC değerlerinde kademeli bir düşüş gözlemlenmiştir. Başlangıçta normal sınırlarda olan değerler, üçüncü yılın sonunda %15–20 oranında azalmış; bazı çalışanlarda egzersizle nefes darlığı ve öksürük gibi semptomlar görülmeye başlanmıştır.
İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, bu verileri kullanarak aşağıdaki adımları atmıştır:
- Toz ölçümleri yeniden yapılmış; özellikle torbalama hattında PM₁₀ ve PM₂.₅ değerlerinin sınırların üzerinde olduğu tespit edilmiştir
- Mevcut toz maskelerinin yetersiz olduğu anlaşılmış; FFP3 seviyesinde solunum koruyucular temin edilmiştir
- Tozlu alanlarda çalışma süresi azaltılmış; vardiya rotasyonu ve mola düzenlemeleri yapılmıştır
- Etkilenen çalışanlar göğüs hastalıkları uzmanına yönlendirilmiş; bazılarına bronkodilatör tedavi başlanmıştır
- SFT sonuçları dijitalleştirilerek grafiksel izleme sistemine aktarılmış; riskli eğilimler erken uyarı sistemiyle tanımlanabilir hale getirilmiştir
Sonuç olarak, takip eden iki yıl içinde aynı üretim hattında çalışan personelde solunum fonksiyonlarındaki düşüş durdurulmuş; bazı bireylerde stabilizasyon sağlanmıştır. Yeni işe başlayan çalışanlar için referans SFT değerleri oluşturulmuş; işe giriş muayeneleri bu verilerle karşılaştırmalı hale getirilmiştir.
Bu vaka, SFT takibinin yalnızca bireysel sağlık izlemi değil; aynı zamanda işyeri ortamının solunumsal risklerini tanımlama, ekipman ve çalışma düzenini iyileştirme açısından stratejik bir araç olduğunu göstermiştir. Revir, bu süreçte hem veri merkezi hem de önleyici sağlık politikalarının uygulama noktası olarak kritik rol oynamıştır.
Güvenli revir uygulamaları ve sürdürülebilir güvenlik kültürü birbirini tamamlayan kavramlardır. Revirler, olaylara kısa vadeli çözümler sunarken; güvenlik kültürü, uzun vadeli davranış değişimlerini sağlar. Akademik literatür, yalnızca teknik çözümlerin yeterli olmadığını; kültürel dönüşümün, işyerlerinde güvenliğin kalıcılığı için zorunlu olduğunu vurgulamaktadır.
Sonuç ve Öneriler
1. Sonuç
- Güvenli revir uygulamaları, işyerinde sağlık güvence noktası olarak örgütsel bütünlüğe katkı sağlar.
- Sürdürülebilir güvenlik kültürü, işyerinde güvenliğin kalıcı hale gelmesi için kritik öneme sahiptir.
- Revir uygulamaları ve güvenlik kültürü birbirini destekleyerek, iş kazalarının önlenmesi, çalışan memnuniyetinin artması ve kurumsal itibarın güçlenmesine katkıda bulunur.
2. Öneriler
- Revirlerde tutulan vaka kayıtlarının düzenli analiz edilmesi ve raporlanması.
- Güvenlik kültürü oluşturulurken liderlik ve çalışan katılımına öncelik verilmesi.
- Eğitim ve tatbikatların periyodik ve güncel risklere göre uyarlanması.
- Olay sonrası kök neden analizlerinin yapılması ve düzeltici-önleyici faaliyetlerin uygulanması.
- Güvenlik kültürünün, yalnızca yasal zorunluluk değil, kurumsal bir değer olarak benimsenmesi.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Reason, J. (1997). Managing the Risks of Organizational Accidents. Ashgate.
⭐️⭐️ Hale, A., & Hovden, J. (1998). Management and culture: The third age of safety. Safety Science, 30(4), 475-492.
⭐️⭐️ Cooper, M. D. (2000). Towards a model of safety culture. Safety Science, 36(2), 111-136.
⭐️⭐️ Clarke, S. (1999). Perceptions of organizational safety: Implications for the development of safety culture. Journal of Organizational Behavior, 20(2), 185–198.
⭐️⭐️ Guldenmund, F. W. (2000). The nature of safety culture: a review of theory and research. Safety Science, 34(1–3), 215–257.
⭐️⭐️ Neal, A., Griffin, M. A., & Hart, P. M. (2000). The impact of organizational climate on safety climate and individual behavior. Safety Science, 34(1–3), 99–109.
⭐️⭐️ Pidgeon, N. (1991). Safety culture and risk management in organizations. Journal of Cross-Cultural Psychology, 22(1), 129–140.
⭐️⭐️ Zohar, D. (1980). Safety climate in industrial organizations: Theoretical and applied implications. Journal of Applied Psychology, 65(1), 96–102.
⭐️⭐️ Flin, R., Mearns, K., O’Connor, P., & Bryden, R. (2000). Measuring safety climate: Identifying the common features. Safety Science, 34(1–3), 177–192.
⭐️⭐️ Cox, S., & Flin, R. (1998). Safety culture: Philosopher’s stone or man of straw? Work & Stress, 12(3), 189–201.
⭐️⭐️ Gadd, S., & Collins, A. M. (2002). Safety culture: A review of the literature. HSE Books.
⭐️⭐️ Mearns, K., Whitaker, S. M., & Flin, R. (2003). Safety climate, safety management practice and safety performance in offshore environments. Safety Science, 41(8), 641–680.
⭐️⭐️ Barling, J., Loughlin, C., & Kelloway, E. K. (2002). Development and test of a model linking safety-specific transformational leadership and occupational safety. Journal of Applied Psychology, 87(3), 488–496.
⭐️⭐️ Fernández-Muñiz, B., Montes-Peón, J. M., & Vázquez-Ordás, C. J. (2007). Safety management system: Development and validation of a multidimensional scale. Journal of Loss Prevention in the Process Industries, 20(1), 52–68.
⭐️⭐️ Hollnagel, E. (2014). Safety-I and Safety-II: The past and future of safety management. Ashgate.
⭐️⭐️ Turner, B. A. (1978). Man-made disasters. Wykeham Publications.
⭐️⭐️ International Labour Organization (ILO). (2011). OSH Management System: Guidelines on occupational safety and health management systems (ILO-OSH 2001).
⭐️⭐️Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete (2012). 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu.
⭐️⭐️ Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (2020). İşyeri Sağlık Birimleri ve İşyeri Hekimlerinin Görevleri Hakkında Yönetmelik.
⭐️⭐️ Aksu, F., & Kaya, S. (2019). İş sağlığı ve güvenliği kültürü: Kavramsal bir çerçeve. İş ve İnsan Dergisi, 6(2), 247–259.
⭐️⭐️ Eraslan, A., & Demirbilek, T. (2021). İş güvenliği kültürü ve sürdürülebilirliği: Türkiye’den bir değerlendirme. Uluslararası İşletme ve Yönetim Dergisi, 9(1), 56–74.
⭐️⭐️ Çöl, G. (2004). İş sağlığı ve güvenliği yönetiminde performans ölçümü. Çalışma ve Toplum, 3(2), 45–68.
⭐️⭐️ Demirbilek, T. (2012). İş sağlığı ve güvenliği kültürü: Teorik bir değerlendirme. Çalışma İlişkileri Dergisi, 3(2), 25–46.
⭐️⭐️ Aksorn, T., & Hadikusumo, B. H. (2008). Critical success factors influencing safety program performance in Thai construction projects. Safety Science, 46(4), 709–727.
⭐️⭐️ Hale, A. R., Heming, B. H. J., Carthey, J., & Kirwan, B. (1997). Modelling of safety management systems. Safety Science, 26(1–2), 121–140.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü