Sanayi tesislerinin büyümesi, üretim kapasitelerinin artması ve tehlikeli kimyasalların daha yaygın kullanımı, beraberinde büyük endüstriyel kazaların potansiyelini de artırmıştır. Bu tür kazalar sadece işyerindeki çalışanları değil, çevreyi, halk sağlığını ve ekonomik yapıyı da tehdit eder hale gelmiştir. Avrupa Birliği, bu riskleri önleyebilmek için 1982 yılında “SEVESO Direktifi”ni çıkarmıştır.

Seveso I (82/501/EEC): 1982 yılında kabul edilmiştir. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesine yönelik temel çerçeveyi oluşturmuştur.

Seveso II (96/82/EC): 1996’da yürürlüğe girmiştir. Risk değerlendirmesi, acil durum planları ve halkın bilgilendirilmesi gibi ek yükümlülükler getirmiştir.

Seveso III (2012/18/EU): 2015’te yürürlüğe girmiştir. Kimyasalların sınıflandırılması için CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) yönetmeliğine uyum sağlanmış ve halkın bilgilendirilmesi güçlendirilmiştir.

Direktifin son güncellenmiş hali SEVESO III Direktifi olarak anılmaktadır.

Türkiye, Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde SEVESO III Direktifi’ni iç hukuk sistemine dâhil etmiş ve buna uygun mevzuat düzenlemeleri yapmıştır.

Bu yazıda, SEVESO III Direktifi‘nin temel kavramlarını, kapsamını, yükümlülüklerini ve Türkiye’deki uygulamasını siz iş güvenliği uzmanlarına sunuyorum.

Saygılarımla

Dr. Mustafa KEBAT

SEVESO III Direktifi Nedir?

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin bulunduğu veya işleme tabi tutulduğu tesislerde meydana gelebilecek büyük kazaların önlenmesini ve bu tür kazaların etkilerinin sınırlandırılmasını hedefleyen Avrupa Birliği direktifidir.

Adını 1976 yılında İtalya’nın Seveso kentinde bir kimyasal fabrikanın patlaması sonucu ortaya çıkan ve ciddi çevresel ve sağlık sorunlarına neden olan kazadan alır. Bu olay, Avrupa’da sanayi güvenliği konusundaki yaklaşımın kökten değişmesine neden olmuştur.

Direktifin Kapsamı

SEVESO III Direktifi, tehlikeli maddelerin belirli eşik miktarların üzerinde bulundurulduğu tesisleri kapsamaktadır.

Bu maddeler genellikle:

  • Yanıcı sıvılar ve gazlar (örneğin: pentan, propan),
  • Toksik ve çok toksik maddeler (örneğin: siyanür bileşikleri),
  • Oksitleyici, patlayıcı veya çevre için tehlikeli kimyasallardır.

Yönetmelik kapsamında tesisler, ellerindeki tehlikeli madde miktarlarına göre ikiye ayrılır:

  1. Alt Seviye Kuruluşlar
  2. Üst Seviye Kuruluşlar

Alt ve üst seviyeler, yönetmelikte tanımlanan eşik değerlerle belirlenir. Üst seviyedeki kuruluşlar için yükümlülükler daha fazladır çünkü riskler daha büyüktür.

Temel Amaç ve Hedefler

SEVESO III Direktifi‘nin üç temel hedefi vardır:

  1. Büyük endüstriyel kazaların önlenmesi
  2. Kazaların etkilerinin azaltılması
  3. Kazaya müdahale ve acil durum planlaması

Bunlar, hem teknik önlemler hem de organizasyonel süreçlerle sağlanır.

Türkiye’de Uygulama – Mevzuat Altyapısı

SEVESO III Direktifi, Türkiye’de Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı öncülüğünde yürürlüğe alınmış ve şu mevzuatlar ile iç hukuk sistemine entegre edilmiştir:

Bu kapsamda, iş güvenliği uzmanları özellikle BEKAY Yönetmeliği’ni detaylı şekilde bilmeli ve tesislerde uygulanmasını sağlamalıdır.

İş Güvenliği Uzmanlarının Rolü

SEVESO III kapsamında iş güvenliği uzmanlarının aktif ve sürekli görevleri bulunur. Bunlar şu başlıklar altında toplanabilir:

1. Tehlikeli Maddelerin Envanteri

Her bir tesisin, sahasında bulunan kimyasalları tehlike sınıflarına ve miktarlarına göre sınıflandırması gerekir. İş güvenliği uzmanları, bu envanterin güncel tutulmasını ve yönetmelikteki eşiğin aşılıp aşılmadığını denetlemelidir.

2. Risk Analizi ve Değerlendirme

Büyük kaza senaryoları, domino etkisi, yangın-patlama riskleri gibi olası tehditler bilimsel yöntemlerle analiz edilmelidir. Türkiye’de bu değerlendirmeler genellikle “Büyük Kaza Senaryo Dokümanı (BKSD)” ve “Güvenlik Raporu” adı altında hazırlanır. Bu belgelerin hazırlanmasında iş güvenliği uzmanları işletmenin mühendisleri ile birlikte çalışmalıdır.

3. Acil Durum Planları

İç Acil Durum Planları (İADP), alt seviye ve üst seviye kuruluşlar için zorunludur. Bu planlar; yangın, sızıntı, patlama gibi senaryolara göre tahliye, müdahale, bilgilendirme ve kontrol süreçlerini kapsar. İş güvenliği uzmanı bu planların uygulanabilirliğini ve eğitimlerle desteklenmesini sağlar.

4. Çalışanların Bilgilendirilmesi

Çalışanlara tehlikeli maddelerle ilgili riskler, alınacak önlemler ve acil durumda yapılması gerekenler hakkında sürekli eğitim verilmelidir. Bu yükümlülük, doğrudan SEVESO’nun eğitim ve bilgilendirme şartlarıyla ilişkilidir.

5. Denetim Süreçleri

Bakanlık tarafından yapılan denetimlerde, iş güvenliği uzmanının hazırladığı evraklar, yapılan risk analizleri, güvenlik kültürü uygulamaları gözden geçirilir. Eksiklikler doğrudan öncelikle işveren ve vekilinin olup iş güvenliği uzmanın sorumlulukları hem kanun – yönetmelikler hem de işletme içi belgeler ile sınırlıdır.

SEVESO III ile Gelen Yenilikler

SEVESO III Direktifi, önceki versiyonlara göre bazı önemli değişiklikler ve iyileştirmeler içermektedir:

Kimyasalların CLP Tüzüğü’ne göre sınıflandırılması: Maddenin tehlike durumu artık CLP (Sınıflandırma, Etiketleme ve Ambalajlama) sistemine göre yapılır.

Kamu Bilgilendirme Zorunluluğu: Artık halkın da büyük kaza riski olan tesisler hakkında bilgilendirilmesi zorunludur.

Arazilerin planlanması: Tesislerin konumu, çevresindeki yerleşim yerlerine olan mesafe dikkate alınmalıdır.

Şeffaflık ve raporlama: Tüm veriler çevre otoritesine raporlanmalı, güncellenmeli ve istenildiğinde kamuoyuna sunulmalıdır.

Uyum Sürecinde Karşılaşılan Zorluklar

Türkiye’de özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerde SEVESO yükümlülüklerinin tam olarak anlaşılmaması veya uygulanmasında eksiklikler yaşanmaktadır. İş güvenliği uzmanlarının bu noktada danışmanlık becerilerini geliştirmeleri, mevzuat takibini sıklaştırmaları gerekmektedir.

Bazı temel sorunlar şunlardır:

  • Kimyasal envanterinin eksik veya yanlış tutulması
  • Acil durum planlarının sadece “kâğıt üzerinde” kalması
  • Eğitimlerin yetersiz veya teorik olması
  • Güvenlik raporlarının uzman olmayan kişilerce hazırlanması

Sonuç ve Öneriler

SEVESO III Direktifi, yalnızca büyük kazaları önlemeye yönelik bir belge değil, aynı zamanda sürdürülebilir sanayi güvenliğini sağlayacak bir yaşam kültürüdür. Türkiye’de bu kültürün yerleşebilmesi için iş güvenliği uzmanlarının aktif rol üstlenmesi hayati önem taşır. (Yetkili makamların işletme yetki izni -denetimi – takibi mekanizmalarını tam ve yetkin işlettiğini varsayarak…)

Bu bağlamda şu öneriler öne çıkar:

  1. Mevzuatın sürekli takibi yapılmalı, yönetmelikteki değişiklikler hızla adapte edilmelidir.
  2. Eğitimler sadece çalışanlara değil, yönetime de verilmelidir. Karar vericiler riskleri anlamadıkça kalıcı çözümler geliştirilemez.
  3. Multidisipliner çalışma teşvik edilmelidir. Kimya mühendisleri, çevre mühendisleri, iş güvenliği uzmanları birlikte hareket etmelidir.
  4. Saha denetimleri göz ardı edilmemelidir. Kağıt üzerinde yapılan işler değil, sahadaki gerçek durum önemlidir.
  5. Halkın bilinçlendirilmesi sağlanmalıdır. Özellikle yerleşim yerlerine yakın tesislerde yaşayan halkın bilgi sahibi olması acil durumlarda kaosu önleyecektir.

Sonuç olarak, SEVESO III Direktifi Türkiye için sadece bir uyum yükümlülüğü değil, aynı zamanda çağdaş sanayi yönetiminin temel taşıdır. Bu taşı yerli yerine oturtmak için iş güvenliği uzmanlarına düşen görev büyüktür.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Mevzuat Okumayı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ Bekra (Seveso) https://ced.csb.gov.tr/bekra-i-82669

⭐️⭐️ Seveso Direktifinin Ortaya Çıkışı https://bekrapedia.cevre.gov.tr/seveso-ortaya-cikis

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARIN ÖNLENMESİ VE ETKİLERİNİN AZALTILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31298&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK GÜVENLİK RAPORU TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31436&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA ÖNLEME POLİTİKA BELGESİ TEBLİĞİ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=31437&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARLA İLGİLİ HAZIRLANACAK BÜYÜK KAZA SENARYO DOKÜMANI TEBLİĞİ https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2020/06/20200630-10.htm

⭐️⭐️ BÜYÜK ENDÜSTRİYEL KAZALARDA UYGULANACAK DÂHİLİ ACİL DURUM PLANLARI HAKKINDA TEBLİĞ https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=34773&MevzuatTur=9&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ Seveso Direktifi: AB’nin Yeşil Hidrojen Geçişinde Endüstriyel Güvenliğin Güçlendirilmesi ve Risklerin Önlenmesi https://med-gem.eu/PitstopMeeting2-LSamarelli

⭐️⭐️ AB Konseyi Seveso Direktiflerinin Fransa, Almanya, İtalya ve İspanya’da uygulanmasına ilişkin eleştirel bir bakış açısı https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0957582020317821

⭐️⭐️ Seveso kazası: 40 yıllık sağlık araştırmalarına ve ötesine bir bakış https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6221983/

⭐️⭐️ 24 Haziran 1982 tarihli 82/501/EEC sayılı Konsey Direktifi, belirli endüstriyel faaliyetlerin büyük kaza tehlikeleri hakkında SEVESO I https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/1982/501/oj/eng

⭐️⭐️ Tehlikeli maddeleri içeren büyük kaza tehlikelerinin kontrolüne ilişkin 9 Aralık 1996 tarihli 96/82/EC sayılı Konsey Direktifi SEVESO II https://eur-lex.europa.eu/legal-content/en/ALL/?uri=CELEX%3A31996L0082

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️