Tekstil sektörü, ülkemizde olduğu kadar dünya genelinde de istihdamın bel kemiğini oluşturan, dinamik, üretken ancak yoğun emek gerektiren bir sektördür. Kumaşın ipliğe dönüşümünden son ürüne kadar geçen her aşama; farklı fiziksel, kimyasal ve biyolojik etkenlere karşı çalışanı maruz bırakabilecek iş süreçlerini barındırır. Bu süreçler içinde yaygın bilinen meslek hastalıkları ve iş kazalarının yanı sıra, çoğu zaman gözden kaçan fakat gerçekleştiğinde kalıcı ya da ölümcül etki yaratabilen nadir riskler de mevcuttur.
Meslek kaynaklı az rastlanan sağlık riskleri, sıklıkla tanısı geciken ya da yanlış yönlendirilen rahatsızlıklar şeklinde karşımıza çıkar. Örneğin pamuk tozu kaynaklı “bisinoz” hastalığı, azo boyalarla temas sonrası gelişen mesane kanseri ya da enzimatik tekstil terbiye işlemleri sonucu ortaya çıkan alerjik reaksiyonlar, genellikle klinik olarak geç tanınır ve işyeri ortamı ile ilişkilendirilmez. Oysa işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı bu gibi durumları erken fark ederek hem çalışan sağlığını hem de üretim sürekliliğini koruma yönünde çok kritik bir rol oynar.
Aşağıdaki tablo, tekstil sektörünün görünmeyen sağlık risklerine dikkat çekerek önleyici yaklaşımı güçlendirmeyi, nadir görülen ama etkisi büyük olan mesleki maruziyetleri hem bilimsel hem de saha gerçekliğiyle hatırlatması amacı ile incelemenizi tavsiye ederim.
| Risk / Tehlike | Açıklama | Olası Ciddi Sağlık Sonuçları |
|---|---|---|
| Bisinoz (Pamuk Akciğeri) | Pamuk, keten, kenevir tozuna maruziyet sonucu oluşur; özellikle pamuk balyalama ve işleme alanlarında görülür. | Kronik bronşit, solunum yetmezliği, astım benzeri belirtiler |
| Azo Boya Maddesi Maruziyeti | Özellikle bazı sentetik boyalarda bulunan kanserojen aromatik aminlere maruziyet | Mesane kanseri, karaciğer hasarı |
| Formaldehit Buharı Solunumu | Kumaş sabitleyici, kırışıklık önleyici kimyasallarda yer alır | Mukozal irritasyon, astım, kanser riski (IARC Grup 1) |
| Lateks Alerjisi | Eldiven, bant, dikiş malzemeleri gibi ürünlerden kaynaklı | Anafilaksi, temas dermatiti, solunum problemleri |
| Mikroskobik Liflerin Solunumu (Sentetik Lif Tozları) | Polyester, naylon, akrilik gibi liflerin havaya karışması | Pulmoner fibrozis, silikoz benzeri belirtiler |
| Nörotoksik Solvent Maruziyeti | Boya, temizlik ve baskı işlemlerinde kullanılan toluen, benzen gibi çözücülere maruziyet | Sinir sistemi hasarı, hafıza kaybı, baş ağrısı, koordinasyon bozuklukları |
| Makine Gürültüsüne Bağlı İşitme Kaybı (Nadir ama Geri Dönüşsüz) | Sürekli çalışan dikiş makineleri, overlocklar ve iplik üretim makineleri kaynaklı | Kalıcı işitme kaybı, tinnitus (kulak çınlaması) |
| Termal Yorgunluk ve Sıvı-Elektrolit Dengesi Bozuklukları | Boyahane, kurutma, presleme gibi sıcak ortam çalışmaları | Hiponatremi, ısı çarpması, kas krampları |
| Ters Kas Kullanımı Kaynaklı Sinir Tuzak Sendromları | Tekrarlayan hareketler (örneğin kol-bilek hareketleri) | Karpal tünel sendromu, kübital tünel sendromu |
| Enzim ve Reaktif Alerjen Maruziyeti | Enzimatik yıkama, apreleme gibi işlemlerde | Solunum alerjileri, kimyasal duyarlılık sendromu |
| Poliüretan (PU) Dumanı Solunumu | Sentetik deri üretiminde | Akciğer ödemi, kronik bronşit, baş ağrısı |
| Kumaş Tozlarının Gözle Teması ve Kornea Tahrişi | Hava yolu ile taşınan lif parçacıkları | Kronik konjonktivit, korneal çizilmeler |
| Sürekli Ayakta Durmaya Bağlı Varis ve Derin Ven Trombozu (DVT) | Üretim hattında ayakta uzun süre kalan çalışanlar | Bacaklarda kan pıhtısı, emboli riski |
| Otoimmün Tetkik Gecikmeli Cilt Reaksiyonları | Kumaş terbiye kimyasalları ve boya katkılarına bağlı | Kronik egzama, kontakt dermatit |
| İnce Motor Becerilerde Azalma (Mikrotravmaya Bağlı) | Sürekli ince dikiş, küçük parça montajı yapanlarda | Parmak ucu hissizlik, el-göz koordinasyon bozukluğu |
Günümüzde iş sağlığı ve güvenliği anlayışı, yalnızca sık karşılaşılan tehlikelerin kontrolüne odaklanmakla sınırlı kalamaz. Gerçek koruyucu yaklaşım, görünmeyen veya az rastlanan tehditleri tanımak ve onlar için de sürdürülebilir önlemler geliştirebilmeyi gerektirir. Tekstil sektöründe çalışan bireylerin sağlığı; sadece iplik makineleri veya boyahanelerdeki fiziksel kazalara karşı değil, aynı zamanda düşük sıklıkta rastlansa bile yıkıcı sonuçlar doğurabilecek biyolojik ve kimyasal risklere karşı da korunmalıdır.
Bu doğrultuda, işverenlerin sorumluluğu yalnızca mevzuatla sınırlı değil, aynı zamanda çalışanlarının görünmeyen risklere karşı eğitilmesini sağlama ve çalışma ortamını bu kapsamda denetleyerek iyileştirme yükümlülüğünü de kapsar.
İş sağlığı profesyonelleri olarak bizler, erken uyarı mekanizmalarının kurulması, periyodik sağlık taramalarıyla gizli maruziyetlerin izlenmesi ve nadir maruziyetlerin bile yönetilebilir riskler haline dönüştürülmesi gerektiğini savunmaktayız.
Bu yazı ile, tekstil sektöründe henüz “istatistiklere düşmemiş” ama sağlık sistemine ve birey yaşam kalitesine büyük bedeller yükleyebilecek mesleki risklerin görünür kılınması hedefledim.
Unutulmamalıdır ki, her ihmal edilen nadir risk, günün sonunda tekrarlanabilir bir trajediye dönüşme potansiyeli taşır.
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Doğal Yaşayın
Doğal Beslenin
Aklınıza Mukayet Olun
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Sayın okuyucu,
Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.
Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler
⭐️⭐️ Tekstil İşçilerinin ve İlgili Toplulukların Sağlık Endişeleri https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC9134410/
⭐️⭐️ Tekstil işçilerinde uzun vadeli solunum sağlığı etkileri https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3725301/
⭐️⭐️ Türkiye’nin Edirne kentindeki iki tekstil fabrikasında iş kaynaklı kas-iskelet sistemi rahatsızlıkları https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25207064/
⭐️⭐️ Mesleki Sağlık Hizmeti https://www.sciencedirect.com/topics/social-sciences/occupational-health-service
⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️
Dr Mustafa KEBAT
Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü