İş Tükenmişliği “Burnout”, işe bağlı bir stres türüdür.

Çalışanın fiziksel veya duygusal olarak eksilmeyi yıpranmayı ifade eder. Çalışanların tükenmişliği aynı zamanda işe yaramadığı duygusunu, kendini güçsüz ve boş hissetmesini de kapsamaktadır.

Çalışanların tükenmişlik yaşaması kendisinin ve ailesinin yıkımı ile sonlanabilecek ciddi bir süreçtir. Dolayısı ile iş ortamı ve iş verimliliği bakımından da olumsuz sonuçlara neden olacaktır.

BİLGİ: Bilinen tükenmişlik kavramı, 1974’te ilk olarak psikolog Herbert Freundenberger tarafından kullanılmış. Freudenberger tükenmişliği, insanların aşırı çalışmaları sonucu işlerinin gereklerini yerine getiremediklerinde hissettikleri duygusal tükenme olarak tanımlamış. Daha sonraki yıllarda tanımı daha da detaylandırarak tükenmişliğin etmenlerini duygusal tükenme, duyarsızlaşma, kişisel başarı ve beceride azalma olarak sıralamış.

Tükenmişlik bugün için tıbbi bir teşhis değildir.

Tükenmişliğin arka planında depresyon ve benzeri durumların olduğu görüşünde olanlar da vardır. Çalışanlarda tükenmişlik depresyon gelişimi riskini artırabilir. Buna rağmen depresyon ve tükenmişlik birbirlerinden farklı olup ve pek tabi ki farklı tedavilere ihtiyaç duyarlar.

BİLGİ: Stres tepkilerinin üç anahtar boyutu; aşırı yorgunluk, alaycılık hisleri, işten kopma ile etkisizlik ve başarısızlık hisleridir. Bu üç boyuttaki varyasyonların birleşimleri farklı iş deneyim modelleri ve tükenmişlik riskiyle sonuçlanabilir. (Maslach, 2003; Maslach, Schaufeli ve Leiter, 2001).

Belirli kişilik özellikleri tükenmişlik riskini etkileyebilir. Geçmiş iş deneyimleri gibi diğer faktörler de tükenmişlik riskini etkileyebilir. Bu, iki kişi aynı iş sorunlarıyla uğraşıyorsa birinin iş tükenmişliği yaşarken diğerinin yaşamamasının nedenini açıklamaya yardımcı olur.

Sebebi ne olursa olsun, iş tükenmişliği fiziksel ve ruhsal sağlığınızı etkileyebilir. İşte iş tükenmişliğinizin olup olmadığını nasıl anlayacağınıza ve bu konuda neler yapabileceğinize dair bazı ipuçları.

BİLGİ: Freudenberger kendini işe adamış kişiyi şöyle tanımlar: Çok fazla iş yüklenen, haddinden fazla çalışan, iş dışındaki yaşamı tatmin edici olmayan, aynı zamanda işini başka hiçbir kimsenin onun kadar etkili yapamayacağını düşünen ve kuralcı bir çalışan kişidir. (Iacovides, vd., 2003). Tanıdık 🙂 geldi mi?

Değerli Çalışanlar İş tükenmişliği yaşayıp yaşamadığınızı öğrenmek için şu soruları yanıtlayın:

• Yaptığınız işin değerini sorguluyor musunuz?
• Kendinizi işe sürüklüyor ve başlamakta zorluk mu çekiyorsunuz?
• Kendinizi işinizden ve birlikte çalıştığınız insanlardan uzak mı hissediyorsunuz?
• İş arkadaşlarınıza, müşterilerinize veya danışanlarınıza karşı sabrınız mı tükendi?
• İşinizi iyi yapacak enerjiye sahip değil misiniz?
• İşinize odaklanmakta zorluk mu çekiyorsunuz?
• Yaptığınız işlerden pek tatmin olmuyor musunuz?
• İşinizin sizi hayal kırıklığına uğrattığını mı hissediyorsunuz?
• Yeteneklerinizden ve becerilerinizden şüphe mi ediyorsunuz?
• Kendinizi daha iyi hissetmek veya hislerinizi uyuşturmak için yiyecek, uyuşturucu veya alkol kullanıyor musunuz?
• Uyku alışkanlıklarınız değişti mi?
• Baş ağrınız, mide veya bağırsak problemleriniz veya bilinen bir nedeni olmayan başka fiziksel şikayetleriniz mi var?

Değerli çalışanlar bu sorulardan herhangi birine evet cevabı verdiyseniz, iş tükenmişliği yaşıyor olabilirsiniz. Evet cevabı sayınız arttıkça iş tükenmişliği olma olasılığınız yükselmektedir. Öncelikle İş yeri hekiminizle görüşmeli gerek görmesi durumunda Psikiyatri uzmanına başvurmalısınız. Vereceğiniz evet cevapları aynı zamanda depresyon ve benzeri bir sağlık sorununuz da olabileceğini göstermektedir.

İş tükenmişliğinin farklı nedenlerini sıraladığımızda:

• Kontrol Eksikliği: Çalışanın yaptığı iş konusunda söz sahibi olmaması yada çok kısıtlanmasıdır. Örneğin çalışma programını, iş yükünün zamana yayılmasının planlaması vb gibi kararlarda söz hakkı olmaması yada çok kısıtlı olması iş tükenmişliğine yol açabilir. Bunun yanında çalışanın işin gereğini yerine getirebilmek için ihtiyacı olan desteğe, bilgi akışına, ekipmana vb gibi şeylere sahip olmaması da tükenmişliğe katkıda bulunmaktadır.
• Çalışandan Beklenenler Konusunda Netlik Eksikliği: Çalışan, işvereninin, üst yöneticilerinin talepleri konusunda, hedefleri konusunda emin değilse, tamamladıklarının (yaptıklarının) yeterli olup olmadığından başarılı olup olmadığından emin olamaz. Başarı hissini yaşayamaz. Bu durum zaman içerisinde iş tükenmişliğine yol açar.
• Başkalarıyla Çatışmalar: Çalışanlar bazı işyerlerinde zorba yöneticilerle çalışma durumunda kalırlar. İşyerindeki çalışma arkadaşlarınız farklı sebeplerle aralarına almıyor hatta karşı duruş sergiliyor olabilirler. İşveren yada üst yöneticiler çalışanın işi ile fazlaca ilgileniyor ve stresini arttırıyor olabilirler. Bu durum zaman içinde iş tükenmişliğine yol açar.
• Çok Fazla veya Çok Az Olan Talepler: Çalışanın beceri ve yeteneklerinin çok altında bir iş yaptığı durumlarda odaklanmak için gereğinden fazla enerji harcamaya başlar ya da taleplerin beceri ve yeteneklerini çok aştığı durumlarda enerjisi kısa zamanda biter. Bu iki durum da çalışanın yorgunluğuna ve iş tükenmişliğine yol açabilir.
• Destek Eksikliği: Çalışanlar hem işyerlerinde hem de kişisel yaşamlarında yalnız hissedebilirler. Çalışmaları sırasında gerektiğinde danışma veya onaylanma ihtiyacı duyarlar. ihtiyaç duyduklarında bu desteği bulamamaları durumunda çalışanın stresi artar. Bu durum iş tükenmişliğine yol açar.
• İş-Yaşam Dengesi Sorunları: Çalışanın iş yerinde geçirdiği sürenin uzaması sebebiyle özel hayatından özellikle de ailesiyle geçireceği zamanın daralması yada işyerinde enerjisini tüketmesi sebebiyle zamanı olsa da özel yaşamına ve ailesine enerjisi kalmaması hayatının dengesini bozar. Bu dengenin bozulması iş tükenmişliğine yol açar.
• Duygusal Baskı, Empati ile Gelen Baskı: Çalışan sosyal hizmetler, sağlık vb gibi insanlara destek olmayı gerektiren işlerde çalıştığında acze düşen insanların durumları ile kendini, duygu durumunu eşleştirmesi ve gücünün ötesinde olan maduriyetler karşısında aciz kalması strese yol açar. Bu durum da iş tükenmişliğine yol açar.

İş tükenmişliği durumlarında her hangi bir şey yapmamak kişinin durumunu daha da kötüleştirir.

• Bitkin hissetmek.
• Başa çıkabilecek durumda değilim.
• Uyuyamamak.
• Üzgün, öfkeli, sinirli olun ya da umursamayın.
• Daha fazla alkol veya diğer maddeleri kullanın.
• Kalp hastalığı, yüksek tansiyon veya tip 2 diyabet hastası olabilirsiniz.
• Hastalanma olasılığınız daha yüksek olur.

Çalışanın tükenmişlik sendromu genellikle iş yerinde kontrol edemediği durumları içerir.

Değerli Çalışanlar, stresle nasıl başa çıkacağınızı kontrol etmenin yollarını değerlendirelim.

• Doğru ve Etkili İletişim İle Kendinizi İfade Edin: Sizi endişelendiren hususlar hakkında öncelikle işvereninizle, yetkililerinizle konuşmalısınız. Farkında olmadıkları kasıtlı yapmadıkları hususlarda doğru iletişim ile farkındalık yaratabilir, Hedeflerde ulaşılabilir gerçekçi küçük adımlar belirleyin. Sıraya koyun. Pek tabi ki iş yerinde sizin için sorun olan hususların değişmesi olası değilse, sizin için daha uygun olabilecek bir iş arayabilirsiniz. Eisenhower Matrisini öğrenin iş ve özel hayatınızda uygulayın.
• Destek Arayın:  İş arkadaşlarınızdan, arkadaşlarınızdan veya sevdiklerinizden destek isteyin. Başkalarıyla konuşmak başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Ait olduğunuzu hissetmek tükenmişliğe karşı koruma sağlar. İşiniz bir çalışan yardım programı sunuyorsa, sunulan hizmetlere bakın.
• Beyninizi Dinlendirin: Stresle başa çıkmanıza yardımcı olabilecek aktiviteler arayın. Örnekler hayvan beslemek, çiçek yetiştirmek belki bahçe işleri vb gibi sizi zihnen mutlu edecek ve dinlendirecek ile ilgil alanları bulun. Bunların yanı sıra yoga, meditasyon veya tai chi gibi farklı zihin faaliyetlerini de seçebilirsiniz. Nefes egzersizi öğrenin. Günde birkaç kez derin nefes almak kadar basit bir şey bile gerginliği azaltmaya yardımcı olabilir.
• Bedeninizi Çalıştırın: Düzenli beden egzersizleri stresle başa çıkmanıza yardımcı olabilir. Ayrıca zihninizi işten uzaklaştırabilir. Örnek olarak Halı saha maçı, yürüyüş, bisiklet vb gibi faaliyetlere katılabilirsiniz.
• Uyku Düzeninize Dikkat Edin: Uyku, bedenin ve zihnin refahı geri kazandırır ve sağlığınızı korumanıza yardımcı olur.
• Farkındalığınızı Arttırın: Farkındalık, yargılamadan veya tepki vermeden içinizde ve çevrenizde olup bitenlerin farkında olmaktır. Bu uygulama, işte olanlarla başa çıkmanıza yardımcı olabilir.

Her zaman aklınıza gelmemiş bir seçeneğiniz daha olabileceğini düşünün ve o seçeneği araştırın. Yardım isteyin. Unutmayın, tükenmişlik çağımızın önemli sorunudur. İş tükenmişliğinizin çözümü sizin elinizde.

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.