15 Kasım 2025

Türkiye, Avrupa ve ABD’de İş Ayakkabısı Standartlarının Karşılaştırması

İş güvenliğinde kişisel koruyucu donanımlar (KKD) arasında yer alan iş ayakkabıları, çalışanların ayaklarını; düşen cisimler, delinme, kesilme, elektrik çarpması, kimyasal temas ve kayma gibi birçok riske karşı korumayı hedefler. Bu ürünlerin etkinliği, hem tasarımlarına hem de ait oldukları standartlara göre değerlendirilir. Ancak her ülke veya bölgenin bu konuda kendi mevzuat sistemi ve uygulama yaklaşımları bulunur.

Türkiye, Avrupa Birliği (EU-OSHA) ve Amerika Birleşik Devletleri (OSHA) sistemlerinde iş ayakkabısı ile ilgili düzenlemeler, standart numaraları, temel kriterler ve teknik beklentilerdeki benzerlikleri ve farklılıkları birlikte görelim.

Türkiye’de İş Ayakkabısı Standartları

Türkiye’de iş ayakkabıları, Kişisel Koruyucu Donanımlar Yönetmeliği (2016/425/AB direktifi esas alınarak) çerçevesinde değerlendirilir. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, bu konuda yetkili kurumlardır. Teknik standart olarak TS EN ISO 20345, temel referans alınır.

Öne Çıkan Hususlar:

  • TS EN ISO 20345: Bu standart, burun korumalı (çelik veya kompozit) iş ayakkabıları için geçerlidir ve darbe direnci en az 200 Joule olmalıdır.
  • İş ayakkabıları, SB, S1, S2, S3, S4, S5 gibi sınıflarla kodlanır.
  • Türkiye, CE işareti taşıyan ürünleri zorunlu tutar.
  • KKD’lerin piyasaya arzından önce uygunluk değerlendirme kuruluşlarından belge alması gerekir.

Avrupa Birliği’nde İş Ayakkabısı Standartları (EU-OSHA Yaklaşımı)

Avrupa Birliği’nde kişisel koruyucu donanımlar, 2016/425 sayılı Avrupa Parlamentosu Yönetmeliği kapsamında düzenlenir. EU-OSHA (Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı) ise farkındalık ve politika desteği sağlar, ancak teknik düzenleme yapmaz. Teknik gereklilikler Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN) tarafından hazırlanır.

Temel Standart:

  • EN ISO 20345:2022: AB’de iş güvenliği ayakkabılarının teknik temelidir. 200 J darbe dayanımı, delici taban, antistatik özellik, sıvı geçirimsizlik gibi performans kriterlerini içerir.
  • S1 – S5 sınıflandırması AB içinde de aynen uygulanır.
  • Isı dayanımı, su geçirmezlik, kayma direnci (SRC), elektriksel yalıtım gibi özel testler eklenebilir.
  • Ürünler CE işareti taşımalıdır.
  • Üretici firmalar, risk değerlendirmesine göre sınıflandırma ve etiketleme yapmakla yükümlüdür.

Amerika Birleşik Devletleri’nde İş Ayakkabısı Standartları (OSHA)

ABD’de iş ayakkabısı güvenliği, Occupational Safety and Health Administration (OSHA) tarafından düzenlenir. Ancak OSHA kendi başına teknik standart oluşturmaz; bunun yerine Amerikan Ulusal Standartlar Enstitüsü (ANSI) ve ASTM (American Society for Testing and Materials) standartlarını referans alır.

Temel Standartlar:

  • ASTM F2413-18: ABD’deki en yaygın iş ayakkabısı standardıdır.
  • Koruma kodları (örneğin: I/75 C/75 EH):
    • I/75: Ayak parmakları için 75 pound kuvvetlik darbe koruması
    • C/75: Sıkıştırma dayanımı
    • EH: Elektriksel tehlikeye karşı yalıtım
    • PR: Penetrasyon (delinme) direnci
  • OSHA’nın 29 CFR 1910.136 maddesi, işverenin tehlike analizi yaparak uygun ayakkabıyı seçmesini şart koşar.
  • OSHA, iş ayakkabısı seçiminde işvereni sorumlu tutar, denetim sırasında hem dokümantasyon hem kullanım kontrolü yapar.

Benzerlikler
AlanTürkiyeAvrupa (EU-OSHA)ABD (OSHA)
Teknik TemelISO 20345EN ISO 20345ASTM F2413
Darbe Direnci200 Joule200 JouleI/75 (yaklaşık 101.7 Joule)
Delinme DirenciVar (P özelliği)Var (P özelliği)PR (penetration resistance)
SınıflandırmaS1 – S5S1 – S5Kodlu (I/75 C/75 EH PR)
Elektrik KorumasıE sınıfı ile belirtilirE sınıfı ile belirtilirEH ile belirtilir
KaymazlıkSRCSRCSlip Resistance notu isteğe bağlıdır
Suya DayanımS2, S3, S4, S5S2, S3, S4, S5Su geçirmezlik testi özel modelde
EtiketlemeCE + sınıfCE + sınıfASTM etiketi + kodlar

Farklılıklar
KategoriTürkiye ve ABABD
EtiketlemeCE zorunlu, sınıf belirtilmeli (örneğin S3 SRC)ASTM kodları zorunlu (I/75, EH vb.)
Sınıflandırma DiliSB, S1, S2, S3, S4, S5Kod sistemiyle açıklanır (örneğin EH PR C/75)
Test MetodolojisiISO/EN test cihazlarıASTM test cihazları ve prosedürleri
Yasal SorumlulukUygunluk değerlendirme kuruluşları ve işverenTamamen işverende, denetim sonrası ceza uygulanır
Bölgesel UygulamaAB üyesi ve aday ülkelerde geçerlidirYalnızca ABD’de bağlayıcıdır
Kaymazlık TestiSRC (SRA + SRB) ile zorunludurBazı ayakkabılar kaymaz ama zorunlu değil

Türkiye, iş ayakkabısı konusunda Avrupa Birliği ile tam uyumlu bir sistem kullanmakta; bu sayede ürün güvenliği, CE belgesi ve sınıflandırma açısından güçlü bir yapı sunmaktadır. Avrupa Birliği de ISO 20345’e dayalı kapsamlı, net ve kolay anlaşılır bir sınıflandırma ile özellikle imalat ve ağır sanayi sektörlerinde yaygın bir uygulama alanı sunmaktadır.

Amerika Birleşik Devletleri ise daha çok sektör odaklı ve kod bazlı bir sistem izlemektedir. ASTM kodlaması daha teknik detay içerse de, sınıflandırmanın sade olmaması nedeniyle saha personeli tarafından karıştırılabilir. Ancak OSHA’nın saha denetim yetkisi ve işvereni birebir sorumlu tutan yaklaşımı, uygulamada ciddiyet sağlar.

Günümüzde global çalışan projelerde (örneğin enerji, tersane, inşaat) birden fazla standardın karşılıklı olarak kabul edilmesi gerektiği durumlarla karşılaşılmaktadır. Bu nedenle, hem saha mühendisleri hem de iş güvenliği uzmanlarının her üç sistem hakkında da bilgi sahibi olması, doğru ayakkabı seçimini ve yasal uyumluluğu sağlamak açısından kritik önemdedir.

Türkiye – AB – ABD İş Ayakkabısı Standartları Karşılaştırma Tablosu
KriterTürkiye (TS EN ISO 20345)AB (EN ISO 20345)ABD (ASTM F2413 – OSHA)
Temel DayanakISO 20345ISO 20345ASTM F2413
Sınıflandırma SistemiSB, S1–S5S1–S5I/75, C/75, EH, PR
Darbe Direnci200 J200 JI/75 ≈ 101.7 J
CE BelgesiZorunluZorunluYok
Elektrik YalıtımıEEEH
Kaymazlık ÖzelliğiSRA, SRB, SRCSRCBelirtilmişse geçerli
Suya DayanımS2–S5 sınıflarında varS2–S5Model bazlı
Etiketleme ZorunluluğuCE + sınıfCE + sınıfASTM etiketi + kod
Yasal Sorumlulukİşveren + uygunluk kurumuİşveren + üreticiİşveren
Yaptırım Kurumuİş MüfettişiYerel İş MüfettişiOSHA (federal)

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18540&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ EU-OSHA – Kişisel koruyucu ekipmanlara ilişkin (AB) 2016/425 sayılı Yönetmelik https://osha.europa.eu/en/legislation/directive/regulation-eu-2016425-personal-protective-equipment

⭐️⭐️ OSHA – Genel Endüstri için Kişisel Koruyucu Donanım https://www.osha.gov/laws-regs/federalregister/1994-04-06

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği, Makaleler15 Kasım 2025
7 Kasım 2025

İş Ayakkabısında Metatarsal Koruma Nasıl Olmalı

Metatarsal Bölge Nedir ve Neden Korunmalıdır?

Metatarsal bölge, ayağın üst ön kısmında, parmaklar ile ayak bileği arasında yer alan beş uzun kemikten (metatars kemikleri) oluşur. Bu kemikler vücut ağırlığını taşır, yürüyüş ve koşu sırasında denge sağlar. Ancak anatomik olarak oldukça narin ve travmaya açıktır.

İş ortamlarında, bu bölge; özellikle ağır cisim düşmeleri, darbe etkileri ve sıkışma riskleri karşısında savunmasızdır. Yapılan araştırmalar, ayak yaralanmalarının önemli bir bölümünün burun korumalı ayakkabılarda bile metatarsal alana yöneldiğini göstermektedir.

Mevzuat ve Standardizasyon

Metatarsal koruma, Avrupa’da EN ISO 20345 standardında “M” harfi ile tanımlanır. Bu işaret, ayakkabının metatarsal bölgeye yönelik 25 ± 0.2 kg ağırlığında bir cismin 0,2 m yüksekten bırakılmasıyla yapılan darbe testini başarıyla geçtiği anlamına gelir.

ABD’de ASTM F2413 standardı, metatarsal korumayı daha da detaylandırır. Burada test yükü ve mesafe farklılık gösterebilir; ancak testin amacı aynıdır: Ayağın üst kısmının ani darbelere karşı korunup korunmadığını tespit etmek.

Metatarsal Koruma Tipleri
a) Dahili (Internal) Metatarsal Koruma
  • Koruyucu parça, ayakkabının sayası ile astarı arasında yer alır.
  • Genellikle termoform veya polimer esaslı darbe emici malzemeden yapılır.
  • Avantajları:
    • Dıştan görünmez ve estetik kaygı yaratmaz.
    • Ekstra hacim oluşturmaz.
  • Dezavantajları:
    • Esneklik sınırlı olabilir.
    • Terlemeyi artırabilir, iç hacmi kısıtlayabilir.

b) Harici (External) Metatarsal Koruma
  • Ayakkabının üst kısmına monte edilmiş dış koruyucu kaplamadır.
  • Metal veya kompozit olabileceği gibi sabit ya da çıkarılabilir olabilir.
  • Avantajları:
    • Daha yüksek darbe dağıtma kapasitesine sahiptir.
    • Aşırı ağır işler için daha uygundur.
  • Dezavantajları:
    • Görsel olarak kaba görünebilir.
    • Bazı kullanıcılar için esneklik ve yürüyüş konforu sınırlı olabilir.

Hangi Sektörlerde Metatarsal Koruma Gereklidir?

Metatarsal koruma, aşağıdaki sektörlerde özellikle önerilir ya da zorunlu hale getirilmiştir:

  • Ağır sanayi / dökümhaneler / çelik üretimi
  • İnşaat sahaları (özellikle büyük inşaat makineleriyle temas riski olan alanlar)
  • Tersaneler ve limanlar
  • Depolama ve lojistik (yüksek raflı istifleme)
  • Madencilik ve taş ocakları
  • Demiryolu ve raylı sistem bakım işleri

Bu sektörlerde; iş sağlığı ve güvenliği profesyonellerinin risk değerlendirmesi sırasında “ayağın üst kısmına cisim düşme ihtimali” kriterini özellikle dikkate alması gerekir.

Metatarsal Koruma ile İlgili Test Süreci

EN ISO 20344 standardına göre test süreci şu şekilde işler:

  • Test aygıtı, metatarsal koruyucu alan üzerine 0.2 m yükseklikten 25 kg’lık ağırlığı bırakır.
  • Düşme hızı yaklaşık 2 m/s olacak şekilde ayarlanır.
  • Darbe sonrası koruyucu iç yüzeyde oluşan deformasyonun ölçülmesiyle değerlendirme yapılır.
  • Maksimum iç deformasyon sınırı 40 mm ile sınırlandırılmıştır.

ASTM F2413’te ise darbe enerjisi 101,7 joule olarak belirlenmiştir.

Kullanıcı Konforu ve Ergonomik Etkiler

İş ayakkabısına metatarsal koruma eklendiğinde:

  • Ayakkabının toplam ağırlığı artabilir.
  • Ayağın esneme kapasitesi sınırlanabilir.
  • Sıcak ortamlarda terleme eğilimi yükselebilir.

Bu nedenle iş güvenliği uzmanlarının koruma-konfor dengesi kurması esastır. Gereksiz metatarsal koruma, bazı mesleklerde verimi düşürebilirken, gerekli olduğu halde kullanılmaması ciddi yaralanmalara yol açabilir.

Metatarsal Koruma Seçim Kriterleri

İş güvenliği uzmanları ve satın almacılar için metatarsal koruma içeren ayakkabı seçiminde şu kriterler göz önünde bulundurulmalıdır:

  • Standardizasyon: EN ISO 20345 – M işareti veya ASTM F2413 – Mt işareti aranmalıdır.
  • Tasarım türü: İç koruma mı, dış koruma mı tercih edilecek? (estetik, dayanım ve kullanıcı profiline göre)
  • Ayak numarası ve hacmi: İç koruma kullanılıyorsa, dar kalıptan kaçınılmalıdır.
  • Tavan yüksekliği: Ayakta esneme için yeterli boşluk olup olmadığı denenmelidir.
  • Ortam sıcaklığı: Poliüretan bazı koruyucular 40 °C üzerindeki ortamlarda formunu yitirebilir.
  • SRC özelliğiyle birlikte kullanım: Metatarsal korumalı ayakkabının kayma direncinin de yeterli olması gerekir.
Metatarsal Koruma Bakım ve Kullanım Önerileri
  • Harici metatars korumalı modellerde, dış koruyucunun vida veya cırt sistemiyle sabit olduğuna emin olunmalı.
  • İç korumalı modellerde ayakkabının burun ve metatars bölgesinde içe çökme, aşırı ezilme, deformasyon gibi belirtiler gözlemlendiğinde yenisiyle değiştirilmelidir.
  • Aşırı darbe almış metatarsal koruyucular görünürde hasarsız olsa bile yapısal bütünlüğünü kaybetmiş olabilir.
Metatarsal Korumalı İş Ayakkabısı Denetim ve Eğitim Boyutu

İş güvenliği uzmanları, çalışanlara metatarsal korumanın neden gerekli olduğunu görsel materyallerle ve örnek vakalarla anlatmalıdır.

Eğitim içeriklerinde özellikle şu başlıklara yer verilmelidir:

  • Gerçek vaka analizleri (örneğin forklift kazalarında ayağın üstüne yük düşmesi)
  • Korumasız ayakkabılarla yaşanan yaralanmaların röntgen görüntüleri
  • Ayakkabı etiketinde M işaretinin ne anlama geldiği

Ayrıca KKD zimmet formlarında “Metatars koruma içeren iş ayakkabısı” ibaresi açıkça belirtilmeli ve kullanım talimatnamesiyle birlikte zimmetlenmelidir.

Metatarsal koruma, iş ayakkabılarında yalnızca opsiyonel bir özellik değil, bazı iş kollarında hayati bir gerekliliktir. Doğru seçilmeyen veya kullanılmayan metatarsal koruma, basit bir ayak ezilmesinden, yaşam boyu sürebilecek fonksiyon kayıplarına kadar çok ciddi sonuçlara yol açabilir.

İş güvenliği uzmanlarının, riske maruz kalma düzeyini teknik analizlerle ortaya koyarak, çalışanlara uygun korumayı sağlaması ve bu korumanın kullanımına dair davranışsal farkındalık yaratması gerekmektedir. Sadece donanımı sağlamak değil, doğru kullanımı ve denetimi sürdürmek de iş güvenliği kültürünün temelini oluşturur.

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Doğal Yaşayın

Doğal Beslenin

Aklınıza Mukayet Olun

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Bilimsel Yazı Sevenler Devam Edebilirler

⭐️⭐️ KİŞİSEL KORUYUCU DONANIMLARIN İŞYERLERİNDE KULLANILMASI HAKKINDA YÖNETMELİK https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=18540&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5

⭐️⭐️ EU-OSHA – Kişisel koruyucu ekipmanlara ilişkin (AB) 2016/425 sayılı Yönetmelik https://osha.europa.eu/en/legislation/directive/regulation-eu-2016425-personal-protective-equipment

⭐️⭐️ OSHA – Genel Endüstri için Kişisel Koruyucu Donanım https://www.osha.gov/laws-regs/federalregister/1994-04-06

⭐️⭐️⭐️⭐️⭐️

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.

⭐️⭐️⭐️⭐️

Daha Fazla
Genel, İş Güvenliği7 Kasım 2025
İş Sağlığı ve Güvenliği Çözümlerimizle Tanışın
Bilgi almak için Hizmet Talep Formumuzu doldurun, size ulaşalım.
Teklif Al