Endüstriyel Raf

1. Raf Sistemleri – Depolamanın Sırtındaki Görünmez Altyapı

Endüstriyel işletmelerde malzeme depolama sistemleri; üretimin sürekliliğini, iş akışını ve lojistik verimliliğini doğrudan etkiler. Ancak, bu sistemlerin güvenliği de iş sağlığı açısından önemli bir risk alanıdır. Çünkü kötü tasarlanmış, yanlış yüklenmiş veya bakımsız raf sistemleri; çökme, düşen yükler, çalışanlara çarpma ve makine çarpması gibi kazalara neden olabilir.
Dolayısıyla, raf sistemlerinin güvenli tasarımı, kurulumu, kullanımı, bakımı ve düzenli denetimi bir İSG sorumluluğudur.

• Raf kolonlarının ve kirişlerin araştırılmış maksimum yük değerlerine göre tasarlanması gerekir.
• Tasarımda Allowable Strength Design (ASD) veya Load and Resistance Factor Design (LRFD) yöntemleri kullanılabilir. The ANSI Blog
• Köşe bağlantıları, ankraj plakaları, düşey taşıyıcı elemanlar, çapraz bağlama sistemleri, zemin ankrajları gibi bileşenler doğru seçilmeli ve montajı üretici talimatlarına uygun yapılmalıdır.

2.2 Zeminin ve Ankraj Sisteminin Önemi

Raf sisteminin üzerine yerleştirildiği zemin ve ankraj sistemi, sistem güvenliğinin temelini oluşturur. Örneğin, bir raporda zemin kalınlığı en az 6 inç ve basınç dayanımı yaklaşık 3000 psi olarak verilmiştir. mh-usa.com

3. İSG Mevzuatı ve Denetim Temelleri

3.1 ABD Örneği ve OSHA Mevzuatı

Amerika Birleşik Devletleri’nde raf sistemleriyle ilgili özel bir OSHA standardı bulunmamakla birlikte, özellikle depo ve malzeme depolama alanları için geçerli olan hüküm şudur: Occupational Safety and Health Administration (OSHA) 29 CFR 1910.176(b) maddesinde:

3.2 Türkiye ve Uluslararası Yaklaşımlar

Türkiye’de raf sistemleri için özel bir “raf güvenliği yönetmeliği” olmamakla birlikte, genel iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı ve işyeri risk değerlendirmesi zorunluluğu nedeniyle bu sistemlerin güvenli olarak kurulması ve işletilmesi İSG açısından yükümlülüktür.
Uluslararası olarak ise, depolama sistemleri için yapı güvenliği, yükleme sınırları, denge kontrolü ve acil durum erişimi gibi kriterler çeşitli rehberler tarafından önerilmektedir. tal.sg

4. Operasyonel Tehlikeler ve Raf Sistemlerinde Sık Rastlanan Riskler

4.1 Aşırı Yükleme ve Dengesizlik

Raf sistemlerinde yük sınırlarının aşılması, çökme riskini büyük ölçüde artırır. Örneğin, bir kaynakta “uygulama dışı yükleme” ve “aşırı raf yüksekliği” nedeniyle sistemin dengesiz hale gelmesi sonucu ciddi kazaların meydana geldiği belirtilmiştir. CI INDUSTRIAL
Özellikle, yükün düzgün dağıtılmaması, bir yükün raf kirişinin ortasına yoğun olarak yerleştirilmesi, rafın eğilmesine veya parçalanmasına neden olabilir.

• Raf kolonları eğilebilir veya bükülebilir,
• Ankraj sistemleri gevşeyebilir,
• Raf kiriş bağlantıları zayıflayabilir.

4.3 Yetersiz Denetim ve Bakım Eksikliği

Raf sistemlerinde görsel denetimler yapılmadığında, küçük hasarlar zamanla büyüyerek büyük felaketlere yol açabilir. Kırık bir kiriş, eksik bir bağlantı veya yerinden çıkmış bir ankraj sistemi, sistemin dayanımını ciddi ölçüde azaltır. mh-usa.com

4.4 Erişim Tehlikeleri ve Yüksek Raflardan Erişim

Yüksek raf sistemlerinde çalışanların erişim sırasında düşme, yükün devrilmesi veya malzemenin sıkışması gibi tehlikelerle karşılaşması mümkündür. İnsanların rafın asılı yükleri altında çalışması ciddi risk taşır. Reddit gibi sahadan gelen yorumlarda bu tür durumların«yakında çökme» için önceden uyarı niteliğinde olduğu ifade edilmiştir. Reddit

4.5 Yangın Güvenliği ve Raf Sistemleri

Raf sistemleri yalnızca mekanik olarak değil, yangın riski açısından da değerlendirilmelidir. Örneğin, depolanmış malzemelerin yangın sprinkleriyle uygun mesafede olmaması, yangın söndürme sisteminin etkinliğini azaltabilir. Bir kaynağa göre, 18 inç (≈45 cm) sprinkler ile raf üzerindeki yük arasında uzaklık bırakılması gerekir. globalindustrial.com

• Maksimum ünitelik yük (Unit Load)
• Kat edilen uniform yük (UDL – Uniformly Distributed Load)
• Raf kolon/kat maksimal yükü
  Yük kapasitesinin aşılması, sistemde elastik deformasyon, kalıcı hasar veya çökme gibi sonuçlara neden olabilir.

5.2 Ankraj ve Kolon Stabilitesi

Raf sisteminin stabil kalabilmesi için:

• Taban plakalarının uygun şekilde ankraj cıvatalarıyla zemine sabitlenmiş olması gerekir.
• Zeminin toleransları: kolon sapmalarının –örneğin 10 ft yükseklikte en fazla ½ inç sapma gibi– sınırları vardır. J. J. Keller® Compliance Network
• Depreme veya forklift darbesine karşı çapraz bağlantılar, stabilizatörler veya koruyucu bariyerler kurulmalıdır.

5.3 Raf Sistemlerinin Zemine İlişkisi ve Zemin Dayanımı

Zemin betonunun yeterli basınç dayanımı ve yüzey düzgünlüğü önemlidir. Zemin eğimi veya çatlaklar, raf kolonlarının sabit oturmamasına neden olabilir.
Zemin bakımı ve zemin üzerinde yer alan ankraj sisteminin düzenli kontrolü, raf güvenliği açısından kritik öneme sahiptir.

• Forklift veya reach-truck gibi ekipmanların manevra alanı.
• Yaya yollarının ayrılması ve net işaretlenmesi.
• Düşen yük veya devrilen raf riskine karşı koruyucu bariyerlerin yerleştirilmesi.
  Yetersiz koridor genişliği veya erişim alanlarının dar olması, hem kazalara hem de acil durum tahliyesinde aksamalara yol açabilir. Rack Safety Products

6. Operasyonel Güvenlik Uygulamaları

6.2 Periyodik Denetim ve Bakım

• Gözle kontrol: Haftalık veya günlük olarak gözle yapılabilecek kontroller (eğrilmiş kolon, eksik kiriş, hasarlı ankraj vb.).
• Derinlemesine denetim: Üç ayda bir veya altı ayda bir uzman ekip tarafından yapılan detaylı kontrol (kaynak çatlakları, çelik çekme deformasyonları, ankraj gevşemesi). mh-usa.com
• Hasar tespitinde bazı bölümler kullanım dışı bırakılarak tamir edilmeli veya rafa uygun üretici parçaları ile değiştirilmelidir. “Geçici tamiratlar” ciddi risk yaratır. Rack Safety Products

6.3 Personel Eğitimi ve Davranışsal Güvenlik

• Raf sistemleriyle çalışacak tüm personel; yük sınırları, güvenli yerleştirme, pallet taşırken dikkat edilmesi gerekenler, çarpma riskleri ve acil durum davranışları konusunda eğitim almalıdır. srs-i.com
• Forklift operatörleri, raf sistemlerine yakın manevra yaparken özel dikkat göstermeli, raf kolonlarına çarpma olmaması için hız sınırları ve bariyer sistemleri oluşturulmalıdır.

• Raf sistemlerinin yüksekliği, yangın spriklerine ve sprinkler püskürtücülerine uygun olmalıdır (en az 18 inç – ≈45 cm mesafe bırakılmalıdır). globalindustrial.com
• Depolama alanlarında acil çıkış yolları, yangın muslukları ve bakım platformları raf sistemleriyle engellenmemelidir.
• Raf çökmesi halinde devrilme alanları ve “çökme risk bölgesi” olarak işaretlenmiş alanlar oluşturulmalıdır. Yüksek raflardan malzeme düşmesi riski için kafes sistemleri veya yük tutucu bariyerler kullanılabilir.

8. Raf Sistemlerinde İSG Performansının Ölçülmesi ve Sürekli İyileştirme

• Bir işletmede raf sistemlerinin iş güvenliği performansı; inceleme sonuçları, hasar raporları, kazalar/ramak kalalar kayıtları, personel eğitim düzeyi ve yapılan bakım sayısı gibi göstergelerle ölçülebilir.
• İyi bir uygulamalarda “raf güvenliği kontrol formu” olabilir; örneğin bent kırılması, ankraj gevşemesi, çarpma izi, kapasite etiketi eksikliği gibi maddeler kontrol edilir. Üretici standardı ANSI MH16.1 ile karşılaştırılabilir. CI INDUSTRIAL
• Ayrıca, bu veriler ISO 45001 gibi iş sağlığı ve güvenliği yönetim sistemlerinde raporlanmalı ve yönetim kuruluna sunulmalıdır. Geçmiş rakamlara göre “raf kaynaklı kaza oranı %X düşürüldü” gibi hedefler belirlenmelidir.

• Doğru tasarım ve üretici standardına uygunluk,
• Uygun zemin ve ankraj sistemi,
• Açık yük kapasiteleri ve görünür etiketleme,
• Forklift ve materyal taşıma trafiğinin raf sistemine uygun planlanması,
• Sürekli denetim, bakım ve eğitim,
• Acil durum hazırlıkları ve baglantılı güvenlik kültürü.

Sayın okuyucu,

Aşağıdaki linkten yazımızda yer alan konu hakkında sorularınızı ve görüşlerinizi, merak ettiğiniz ve yazılarımıza konu olmasını istediğiniz hususları iletebilirsiniz.

Bilginin paylaştıkça çoğalacağı düşüncesi ve sizlere daha iyi hizmet verme azmi ile her gün daha da iyiye ilerlemede bizlere yorumlarınız ve katkılarınız ile yardımcı olursanız çok seviniriz. https://g.page/r/CTHRtqI0z0gjEAE/review

Dr Mustafa KEBAT

Tetkik OSGB İş Sağlığı ve Eğitim Koordinatörü

Sınırlı Sorumluluk Beyanı:
Web sitemizin içeriği, ziyaretçiyi bilgilendirmeye yönelik hazırlanmıştır. Sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir hekim tedavisinin ya da konsültasyonunun yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, ilaç tedavisine başlanması ya da mevcut tedavinin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla kişisel teşhis ya da tedavi yönteminin seçimi için değerlendirilmemelidir.

Ayrıca, sitede yer alan bilgiler, hiçbir zaman bir iş güvenliği uzmanının, ilgili mühendisin ya da teknik ekibin yetki ve kararlarının yerini alamaz. Bu kaynaktan yola çıkarak, çalışma sahanız içerisindeki tehlike – risk belirlemesi ya da mevcut işleyişin değiştirilmesi kesinlikte tavsiye edilmez. Web sitemizin içeriği, asla firmanızın işleyişine müdahil olma ya da sorumlularınızın vereceği kararların yerine tutması olarak değerlendirilmemelidir. Sitede kanun içeriğine aykırı ilan ve reklam yapma kastı bulunmamaktadır.